Pigmèe

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

Ne spleratore bretánneche anziém'a ciért pigmèe (Collier's New Encyclopedia, vol. 1)

Gl pigmèe suó ne grupp ètneche spase a l’Áfreca equateriale. Suó peccerigl (mén'e 150 cm) é che la pèll scura, capigl ricc, nase spappate é la còccia brachemòrfa.

Gl nome "pigmèe" ne vè da le grèche andiche πυγμαιος (pygmâios, "ávete ne cúbbete") che gl andiche Grèce addeprávane pe nzegnà ne leggendárie pòpele de nane, che ze trevava a sudd de gl Eggitt o a l’Ínnia, che štévene sèmb a fà la uèrra condr a le cecogn (o le gru) che gl štrechiávane le cámbera.

“Pigmèe” è ne tèrmene addeprate pe nzegnà cchiù puópele cacciature-racchegleture de la conga de gl sciume Congo é d’ate reggiune de l’Áfreca cendrale. Sse tèrmene è cunzederate sprezzuse é pecciò ciért ndíggene ne’gl addòprane, prò a gl štéss tiémb vè addeprate da ate comm gl nome cchiù fácele pe ze chiamà iss štéss .

Pigmèe afrecane

Batwa de gl Uganda

Gl "Pigmèe" suó spartute a tand sottegrupp é ognune d’iss forma ne pòpele:

• Aka (Repúbbleca Cendrafrecana, Repúbbleca de gl Congo)
• Baka (Cámerun, Gabon, Repúbbleca de gl Congo)
• Bakola (Cámerun)
• Babenzelé
• Babongo (Gabon, Repúbbleca de gl Congo)
• Binga
• Gyelli (Cámerun)
• Bambuti (Repúbbleca Democráteca de gl Congo)
• Tswa
• Twa sau Batwa (Rwanda, Burundi, Repúbbleca Democráteca de gl Congo, Uganda)
• Wochua

Addó ze tròvane

Prengepale zzòne addó ze tròvane gl Pigmèe pe Cavalli Sforza

Suó spase luongh la fascia equateriale de l’Áfreca; štav'a gl Cámerun, Repúbbleca Cendrafrecana, Gabon, Repúbbleca de gl Congo, Repúbbleca Democráteca de gl Congo, Uganda e Ruanda. Ze tratta de chemunetà chembòšt da pòche perzune; gl númmere de gl pigmèe afrecane è scanagliate a méne de 250.000.

Štòria

A gl Eggitt suó štate retrevate screzziune de gl 2000 d.C. che párlene de gl pigmèe chiamánnegle "Danzature de gl Dèe" é da šte fatt ze pènza ca abbetávane reggiune ne muare cchiù a nòrd de chéll addó ze tròvane uoje, faštima affin'a gl’ Ávete Nile. Dénd a na lèttra retrevata sana é che resagl a gl Andiche Rrègn, ne faraone rengrázia ne ghevernatore sié, Harkhuf, pe gl avé date ne "nane" che ne venéva da la "tèrra de gl spird" (comm gl egizzië chiamávane gl terretòrie a sudd de gl rrègn sié).

Dénd a l’art remana, gl pigmèe de la vall e gl Nile suó spiss rappresëndate facènn sèss sfrenescite. Ciért affrisch de sse tipe retrevate a Pumbèj, ze puonn vedé a gl Musèe archeelòggeche naziunale e Nápule.

A gl tiémb andiche gl pigmèe z’afferrárene spiss che gl puópele bandù de l’Áfreca subsahariana pe gl pessèss de le tèrr, sse lúteme prò tenévane na tecnoleggía cchiù mègl é nen mettiérene niènd a gl caccià o a gl sottemétt. Gl bandù gl chiámane batwa ("uómmene peccerigl").

Cultura

Danzature Baka de gl Cámerun

Suó cacciature-racchegleture; gl uómmene cácciane che arch é frécc avvelenate, é le fémmene pèscane. Chenúscene buone le chiand é gl agnemale salvátece (presèmbie pe ze cherà o pe preduce le veléne). Ciért vòte chemmèrciane ne ccone che gl puópele vecine. Addòprane le léna é gl uoss (ma no la prèta).

Gl attaccamiénd a la sélva é la cura de chéšta è gl pund cendrale de la raggione che tiéve d’esišt comm pòpele

Ogn grupp tè na léngua séa devèrza da l’ate, ma tutt quand tiéve la štéssa paròla pe dice spird e la sélva: jéngi.

Ze spuóštane da na part a n’ata, ma sèmb dénd a na zzòna lemetata. La tribbù è chembòšta da pòche famigl.

Crídene a gl spird é pure a che l’alma scita de gl muort ze tramuta dénd a gl cuorp e ne lefand.

Gl matremònie ze fave accurdènn la parendèra fòre da gl clan; pe tené sèmb gl štéss númmere tra fémmene é uómmene dénd a gl grupp seciale, gl grupp che recève na sposa ne tèa redà una a quigl che l’è data.

Gl mbeveremiénd ambiendale é gl tagl de le sélv addó cámbane, métt m’perícule le chemunetà de pigmèe é le spèce andiche sée. Chiss ne’rréscene mangh tand a ì a cambà dénd a le cettà de la secetà afrecana medèrna.

Gl prengepale díe de la releggione séa, Kvum, vè cunzederate comm a quigl ch’è criate tutt cose é che chemmanna gl uómmene é ne chendròlla ogn mòssa. Pe la mitologgía de gl pigmèe, gl prim òme é la prima fémmena (Ntaum é Ráe) nasciérene da du òva de ceštunia; o (pe ate spèce andiche) Kvum gl criètt scesciuènn dénd a na noce de còla.

Prebblèm e gl juorn d’uoje

Case pigmèe a la Repúbbleca de gl Congo

Une de gl prengepale prebblème che gl quale gl pigmèe tiév'a schemmatt è che ne’tiéve nesciune deritt terreteriale. Pe Survival International, gl movemiénd munniale pe gl deritt de gl puópele ndíggene, affin'a quann sse deritt ne’venarrave rechenesciute, gl fraštiére é gl Štate petarrave cundenuà a z’arraffà la tèrra che la quale gl pigmèe tiév'a cambà..

Ne muar'e chemunetà viéve cacciate che la scusa de cunzervà la natura, pure se la légg dice ca nen ze pò fà. A gl Cámerun sudd-uriendale, presèmbie, quasce tutta la tèrra de gl vave de gl “Pigmèe” Baka è addevendata parch naziunale o data a secetà che prepárane safari de caccia..

“Andann, la sélva éva pe gl Baka, mo nen è cchiù allescì. Ce speštèmm dénd a la sélva appriéss a le štaggiune, ma mo tenéme paura” è cundate a Survival n’òme Baka. “Comm fave a ce dice ca nen petém'ì dénd a la sélva? Nen sapéme comm cambà avetemènd. Ce ménane, c’accídene é ce fave foje viérz gl Congo.” .”

Pigmèe asiátece

Gl nome "pigmèe" vè addeprate pure pe chiamà ate grupp ètnece d’uómmene peccerigl, presèmbie gl Andamanése, gl Semangh de la Malèsia o gl Negritos de le Feleppine.

Lébbra

• ' Arnoldo Mondadori Editore, 1975.
• ' Feltrinelli, 1963.