in

vervoeging van
	innen

voorzetselbijwoord	in
persoonlijk	erin
veraf	daarin
vragend/betrekk.	waarin

Niet te verwarren met: in-, In, Inn, inn

Nederlands

Uitspraak

Geluid: in (hulp, bestand)
IPA: / ɪn / (1 lettergreep)

Woordafbreking

in

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, in de betekenis van ‘voorzetsel’ voor het eerst aangetroffen in 776 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: in, inne

Oudnederlands: in, inna

Germaans: *in

Indo-Europees: *en

Verwant in Germaans:

West: Engels: in (Angelsaksisch: in), Duits: in, (Oudhoogduits: in), Fries: yn (Oudfries: in, inne)

Noord: Zweeds/Deens/Noors: i, (Oudnoords: í), IJslands/Faeröers: í

Oost: Gotisch: in

Voorzetsel

in

iets dat iets anders bevat: binnen
- Het servies staat in de kast.
- Ik woon al twintig jaar in Utrecht.
gedurende, tijdens
1. gedurende een gehele periode, of gewoonlijk tijdens een periode:
  - In de zomer dragen veel mensen een zonnebril.
  - In het weekend zijn we op de camping.
2. op enig moment binnen een periode:
  - Hij werd geboren in 1985.
3. binnen een periode, in minder tijd dan een periode:
  - Ze is in drie weken vier kilo afgevallen.
naar binnen
- Zet de borden even in de kast.
de kleding die men draagt
- Op elke vijftig demonstranten liep er één agent in burger mee.
- De gastheer verzoekt u in jacquet te verschijnen.
het resultaat dat ontstaat: tot
- De spiegel spatte in scherven uiteen.
- Zij toverde de homp klei om in een mooie vaas.
de delen waar iets uit bestaat: uit
- Dit is een stuk in drie bedrijven.
- Het is in één woord geweldig.
het materiaal waar iets van gemaakt is: van
- Het sculptuur is uitgevoerd in hout en koper.
de kleur die iets heeft
- Er zijn opvallende accenten in rood en goud aangebracht.
wat betreft
- De vissen verschillen onderling enorm in kleur en formaat.
de wijze waarop iets beschouwd wordt
- in het kort, in detail, in grote lijnen, in één ruk, in het groot, in het klein, in het algemeen, in het bijzonder
- Hij las het boek in één ruk uit.
indien iets gebeurt
- in dat geval, in elk geval, in geen geval
als achterzetsel: naar binnen
- Het huis in.
strikt gesproken kan zo'n achterzetsel grammaticaal worden opgevat als een bijwoord (1.)

Synoniemen

1. binnen
2. gedurende, tijdens
5. tot
12. binnen

Antoniemen

1. buiten
2. buiten
3. uit
12. uit

Verwante begrippen

binnen, bevatten, intern

Afgeleide begrippen

samenstellingen zonder werkwoord met voorzetsel in als linkerdeel

samenstellingen met voorzetsel in als linkerdeel en een werkwoord als rechterdeel

voornaamwoordelijk bijwoord met voorzetsel in als rechterdeel

voorzetselbijwoord met voorzetsel in als rechterdeel

samenkoppelingen met voorzetsel in

Typische woordcombinaties

Uitdrukkingen en gezegden

[12] dag in, dag uit
steeds, gedurende meerdere etmalen
[3] de handdoek in de ring werpen
[1] de kat in het donker knijpen
[1] een gat in de lucht springen
[1] een kat in de zak kopen
[1] een oogje in het zeil houden
[3] een sprong in het duister maken
[1] in arren moede
[3] in de boot nemen
[1] in de gaten houden
[3] in de gaten lopen
[1] in de steek laten
[1] in een handomdraai
[3] in het verkeerde keelgat schieten
[1] in je kracht staan
[1] in levenden lijve
[1] in petto hebben
[1] in zijn mars hebben
[1] in zijn sas zijn
In allen dele

In allen gevalle

In allerijl

In arren moede

In de boot nemen

In de clinch

In de dagen van olim

In de maak

In de piepzak zitten

Geen oplossing weten ofwel: Bang zijn voor de gevolgen

In de steek laten

In de war

In den beginne

In den brede

In den lande

In den vreemde

In der minne schikken

In dezen

In dezer voege

In dier voege

In familiehanden

In fresco

In gebreke blijven

In gebreke stellen

In genen dele

In godsnaam

In goeden doen

In groten getale

In hemelsnaam

In het geniep

In het gevlij komen

In het ongerede

In het ootje nemen

In zijn knollentuin zijn

het naar de zin hebben

[1] niets in de handen, niets in de zakken

frasen uit het Latijn met in

Spreekwoorden

een kat in het nauw maakt rare sprongen

Citaten

In de beperking toont zich de meester.

Vertalingen

1.-12. in (ruimtelijk)

Noors: i ^(no), på ^(no)
Nynorsk: i ⁽ⁿⁿ⁾, på ⁽ⁿⁿ⁾
Oudnoords: á
Spaans: en ^(es)
Tsjechisch: v ^(cs), ve ^(cs) (statisch), do ^(cs) (dynamisch)
Vietnamees: trong ^(vi)

2. in (tijdelijk)

Bijwoord

in

bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord: naar binnen
inlopen: Hij liep het huis in.
prepositioneel deel van een voornaamwoordelijk bijwoord: binnen
- Hij woont er al jaren in.

Afgeleide begrippen

samenstellingen zonder werkwoord met bijwoord in als linkerdeel

samenstellingen met werkwoord en bijwoord in als linkerdeel

samenstellingen afgeleid van werkwoord en bijwoord in als linkerdeel

samenstellingen met bijwoord in als rechterdeel

samenstellingen met bijwoord in als linkerdeel

Bijvoeglijk naamwoord

in

(predicatief) hip, modieus, eigentijds, in de mode
- Grote hoeden zijn in.

Werkwoord

in

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van innen
- Ik in.
gebiedende wijs van innen
- In!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van innen
- In je?

Gangbaarheid

Het woord in staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "in" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[2]

Verwijzingen

↑ "in" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Achterhoeks

Voorzetsel

in

in; iets dat iets anders bevat: binnen
in; gedurende, tijdens

Drents

Voorzetsel

in

in; iets dat iets anders bevat: binnen
in; gedurende, tijdens

Duits

Uitspraak

Geluid: in (hulp, bestand)
IPA: / ɪn /

Woordherkomst en -opbouw

Ontleend aan het Middelhoogduits en Oudhoogduits

Bijwoord

in

drin, drinnen (binnen de lijnen)
herein, hinein (in een richting naar binnen)
«Sie Sängerin geht in den Saal hinein.»
De zangeres komt de zaal in.
in (in de mode zijn)

Voorzetsel

in

in + datief: geeft een toestand aan
«Er wohnt in diesem Haus.»
Hij woont in dit huis.
in + accusatief: geeft een richting aan die men ingaat (ruimtelijk)
«Er geht in das Haus.»
Hij loopt het huis in.
in (tijdelijk)
in (voor een getal of hoeveelheid)
in (als vast voorzetsel bij andere woorden)

Typische woordcombinaties

[2]: in die Garage setzen

in de garage zetten

[3]: im Jahr 2014

in het jaar 2014

[4]: in acht Stücke aufteilen

in acht stukken verdelen

Uitdrukkingen en gezegden

[2]: Das will mir nicht in den Schädel.
Das will mir nicht in den Kopf.

Dat wil er bij mij niet in.

Engels

Uitspraak

Geluid: in (VS) (hulp, bestand)
IPA: /ɪn/

Voorzetsel

in

in

Frans

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Bijvoeglijk naamwoord

in

(spreektaal) in bn , hip, in de mode ^[1]

Verwijzingen

↑
Wouw, Berry van de
, Woordenboek populair Frans - Nederlands. Woordenboek van het Frans dat u op school nooit leerde, 2e druk, Breda: Uitgeverij Arti-Choc, 2014; p. 114

Gronings

Voorzetsel

in

in; iets dat iets anders bevat: binnen
in; gedurende, tijdens

Latijn

Uitspraak

IPA: /ɪn/

Voorzetsel

in

+ accusatief:

om beweging of richting ergens heen aan te duiden: naar, in, op;
1. van doel en bestemming: tot, voor; in haec: daarvoor, daarom; in hoc: daarom;
2. van maatstaf of wijze: naar, volgens, overeenkomstig; in universum: in het algemeen; in vicem: beurtelings;
3. van gezindheid of handelingen: jegens, tegen;
bij tijdsbepalingen:
1. tot aan; in omne tempus: voor altijd;
2. voor, tegen;
bij het vermelden van een verdeling:
1. om de delen op te geven: in
«Gallia est omnis divisa in partes tres»
Gallië is als geheel opgedeeld in drie delen

2. om diegenen aan wie ieder afzonderlijk iets wordt toegedeeld op te geven: voor, op; in capita: per hoofd;

+ ablatief:

om de plaats van iets aan te duiden
1. in de ruimte: in, op; in, bij, onder;
2. in de tijd: binnen, gedurende, in, bij, onder; in tali tempore: onder zulke omstandigheden; in eo est, ut ...: het is op dit punt, dat ...; in tempore, in ipso tempore: te rechter tijd
om een aantal of klasse aan te duiden: onder;
bij werkwoorden van zetten, leggen, plaatsen

Uitdrukkingen en gezegden

Verwijzingen

s.v. in, in
J.B. Kan - H.P. Schröder
(ed.), Latijnsch-Nederlandsch Woordenboek, Utrecht, 1864, pp. 250-251.

Limburgs

Uitspraak

IPA: /ɪn/ (Etsbergs)

Bijwoord

in

Voorzetsel

		enkelvoud	meervoud
bepaald	geheel	inne	inner
bepaald	gemut.	-	-
onbepaald	geheel	in	in
onbepaald	gemut.	-	-

in + accusatief/datief

in
binnen

Nedersaksisch

Voorzetsel

in

in; iets dat iets anders bevat: binnen
«t Köpken steet in de kaste.»
't Kopje staat in de kast.
in; gedurende, tijdens
«In t jaor 2013 is prins Friso oet de tied ekommen.»
In 2013 is prins Friso overleden.