Tula
Vila d'Occitània |
Tula
Tulle | ||
---|---|---|
Lo centre de Tula. | ||
| ||
| ||
Geografia fisica | ||
Coordenadas | 45° 16′ 02″ N, 1° 45′ 56″ E | |
Superfícia | 24,44 km² | |
Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
460 m 220 m 185 m | |
Geografia politica | ||
País | Lemosin | |
Estat | França | |
Region 75 |
Novela Aquitània | |
Departament 19 |
Corresa (prefectura) | |
Arrondiment 192 |
Tula (chapluòc) | |
Canton 1999 |
Tula (burèu centralizator), ancianament Chapluòc de deux cantons | |
Intercom 241927201 |
Tula Agló | |
Cònsol | Bernard Combes (2020 - 2026) | |
Geografia umana | ||
Populacion Populacion totala (2018) |
14 705 ab. 15 356 ab. | |
Densitat | 586,05 ab./km² | |
Autras informacions | ||
Gentilici | tulaud, tulauda | |
Còde postal | 19000 | |
Còde INSEE | 19272 |
Tula (Tulle en francés) es una comuna lemosina situada dins lo departament de Corresa e la region de Novela Aquitània, ancianament de Lemosin. Escaissada « la vila de las sèt serras », la ciutat a bastit sa reputacion sus lo desvolopament de son industria e de son artisanat : es venguda un daus centres de fabricacion de la dentela (emb son festenau internacionau), de las armas (Manufactura d'armas) e de l'acordeon (Acordeons Maugein).
Estirada sus mai de tres quilomètres dins l'estrecha e tortuosa vau de Corresa, Tula escalona sos quartiers vielhs a costat de las serras dominant la ribiera, mentre qu'emergís, dau còr de la ciutat, l'elegant ranquejar de peira de la catedrala Nòstra Dòna.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Comunas limitròfas
[modificar | Modificar lo còdi]Toponimia
[modificar | Modificar lo còdi]Lo nom de la localitat es atestat jos las formas Tutela en 894, in Tutelensi ecclesia pauc après, puei de Tuella en 1030 (dins aquesta darriera forma, lo -t- intervocalic s'es desjà amudit), Tutella en 1180, Tuela en 1186, Tulla en 1346-48[1].
Queu nom de luec evoca la divinitat romana Tutela, charjada d'assegurar la conservation, la proteccion dau luec, sens dobte au ponch de passatge de Corresa d'una fòrça anciana rota entre Armorica e Mediterranea[1]. Pasmens, pen una traça de sa veneracion es pas estada trobada sus plaça. D'autra part, lo -t- intervocalic s'es pas amudit dins lo toponime Tudelh (Corresa) que provendriá de l'antroponime latin Tutelius[2].
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Antiquitat
[modificar | Modificar lo còdi]Las originas de la vila son encara uei subjectas a debat mas semblariá que l'actuau pueg de Sent Clar, un esperon rocassós daus penjaus escalabrós separant la vau de Corresa de la de Solana, aja constituït un emplaçament ideal per l'establiment d'un oppidum gallés. Dempuei de temps, semblariá que la vila siá estada un caireforc important sus la rota entre Armorica e Mediterranèa e sus 'quela entre Aquitània e lo Massís central que totas doas passavan Corresa per un ga en 'queu luec.
Emb l'ocupacion romana, lo luec seriá estat amainatjat en necropòli e un temple en l'onor de Tutela, poténcia divina romana a la quala se fisava la proteccion de las personas, de las causas e sustot daus luecs, seriá estat bastit. Es d'aquela divessa romana, protectritz daus viatjaires que passavan lo ga, que vendriá lo nom de la vila. Lo temple de Tutela se deviá trobar dins lo quartier dau Trech, que lo nom designa la traversada d'una aiga. Lo real pòl urban de la region se desplacèt qualques quilomètres au nòrd, sus la comuna de Navas e lo site de TintignacTintinhac?, vengut luec de crosament entre las vias romanas reprenent los ancians itineraris de l'epòca cèlta.
Fondacion istorica
[modificar | Modificar lo còdi]Atge Mejan
[modificar | Modificar lo còdi]Epòca moderna
[modificar | Modificar lo còdi]Epòca contemporanea
[modificar | Modificar lo còdi]Administracion
[modificar | Modificar lo còdi]Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
9 662 | 8 097 | 8 689 | 9 700 | 9 669 | 10 769 | 11 895
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
11 653 | 12 410 | 12 606 | 13 680 | 15 342 | 16 196 | 16 277 | 18 964 | 17 374
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
17 412 | 17 245 | 15 942 | 13 732 | 14 349 | 15 021 | 15 617 | 18 202 | 19 372
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
19 084 |
20 016 |
20 100 |
18 880 |
17 164 |
15 496 |
15 734 |
15 647 |
15 681 16 565 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2009 | 2010 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
15 396 16 335 |
14 923 15 838 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fonts | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE |
- En 2018 la populacion èra de 14705 abitants.
Luecs e monuments
[modificar | Modificar lo còdi]- Anciana capela Nòstra-Dòna-de-Misericòrdia, apelada a tòrt Sant Jacme, avenguda Victor Hugo, (sègle XVIII) ; faciadas e teuladas inscrichas coma monument istoric.
- Anciana capela de l'Escòla daus mainatges de tropa, camin daus Mainatges de Tropa.
- Capela dau cementèri Lo Pui-Sent Clar (anciana capela daus penitents blaus).
- Capela de l'espitau (anciana capela de la Visitacion) edificada en 1743, inscricha coma monument istoric.
- Capela de l'establiment escolar Santa Maria-Joana-d'Arc, carriera Marc Eyrolles.
- Ancian convent daus Bernardines (sègle XVI), carriera dau Fouret, uèi ostau particular ; inscrich coma monument istoric.
- Glèisa de Sent Joan (anciana capela daus penitents blancs), carriera Pasteur.
- Glèisa de Sent Peire de Timme, avenguda de la Bastille, (anciana capèla de las Carmes descauces) (sègle XVII), classada coma monument istoric en 1987.
- Glèisa de Sent Josep, carriera d'Arsonval (Solhac).
- La sala dau reiaume daus testimònis de jehovah, cai de Rigny.
Espòrts
[modificar | Modificar lo còdi]Dempuèi la debuta de las annadas 2000, mantun equipaments esportius son estat creats o reabilitats. Lo gimnasi Victor Hugo e la plana de juecs son estats restaurats en 2002, un skatepark es estat creat en octobre de 2002, e un centre aquarécreatiu aitau coma un bolodròme cobèrt son estats duberts en 2003.
En 2008, Tula es candidata au challenge de la vila mai esportiva de França. Lo 24 de junh, es estada designada purmera ex æquo emb Tignes.
- Sporting club Tula.
Lo Sporting club Tula, club de rugbi de XV fondat en 1904, demòra emblematica dins lo paisatge esportiu teisseire. Lo SCT a evoluat pendent 42 annadas consecutivas en Purmera Division e a comptat demest sos rengs mantun internacional tau coma Michel Yachvili, Jean-Claude Berejnoï, Roger Fite e Jean-Pierre Fauvel. Lo SCT realiza l'esplech, pendent las partidas de galinas dau campionat de França 1965/1966 de ganhar totas las partidas sus son terren mas sustot de daissar pas marcar cap de ponch a sos adversaris.
En 1980, lo SCT arriba aus 1/4 de finala dau campionat de França de 1ra division e ganha contra lo CA Briva (distant de 30 km a pena) a Clermont Ferrand. Lo resultat es de 19-19 a la fin dau temps reglamentari per los dos clubs corresians ! Briva l'emportarà fin finala 22-19 après prolongacions gràcias a un dròp de son plaçaire J.-F. Thiot.
Lo SCT es tanben a l'origina dau Challenge de l'Esperança, competicion lançada en 1955.
De nombroses autres clubs constellent lo paisatge esportiu teisseire, demest los quals :
- Union esportiva Tula Corrèze, club de basquet
- Caiac Club Tulliste, club plan actiu au près de las escòlas teisseiras
- Club de gimnastica La Tulliste
- Véloce Club Tulliste, club de ciclisme
- Escòla teisseira de judo
- Tula Fotbòl Corresa
- Tula Triathlon, evoluant en tresena division
- Volleyball Tula Naves, equipa femenina en Division Excelléncia
- Tula ròller skating
- Club daus Arquièrs tullistes, Club e Escòla de tir a l'arc Salle, Federal, Fita
- Tula Athlétic Club
- Union Ciclista Corrèzienne : club ciclista fondat en 1970 organizator d'espròvas ciclistas e escòla de BTT pels Handbal
- Joves Club Tula Corresa
- Cercle daus Nadaires Teisseires
- Cercle daus Boxaires Teisseires
- Club de dança Eve i Dança
- Lo Carrèu Teisseire, club de petanca
- Club Subaquatique Teisseire
- Aeroclub de Tula
Personalitats ligadas emb la comuna
[modificar | Modificar lo còdi]- Maximin Delòcha (1817-1900), istorian occitan.
- Josèp Ros, eclesiastic e lingüista occitan. Un daus paires de la grafia classica.
- François Hollande, politician.
- Eric Rohmer, cineasta