Wikipedia

Historia Brunei (okres przedkolonialny)

Sułtanat Brunei (Negara Brunei) – malajski sułtanat, którego ośrodek władzy znajdował się w Brunei na północnym wybrzeżu wyspy Borneo w Azji Południowo-Wschodniej. Królestwo zostało założone na początku VII wieku, początkowo było małym państwem zajmującym się żeglugą i handlem, znanym Chińczykom jako Poli lub Boni (渤泥). Rządził nim król wyznający rodzimą religię lub hinduizm. Królowie Brunei przyjęli Islam około XV wieku, kiedy państwo znacznie wzrosło w siłę po upadku Malakki, opanowanej przez Portugalczyków[3][4], objęło wszystkie wybrzeża Borneo i sięgnęło Filipin, zanim upadło w XVII wieku[5].

Sułtanat Brunei
Negara Brunei
1368–1888
Flaga
Flaga
Ustrój polityczny

monarchia

Stolica

Kota Batu, Kampong Ayer[1], Brunei Town

Władca

Hashim Jalilul Alam Aqamaddin[2]

Mapa opisywanego kraju
brak współrzędnych

Stan źródeł

edytuj

Poznanie historii sułtanatu Brunei w czasach przedkolonialnych jest dość trudne, ponieważ praktycznie nie jest ono wspominane we współczesnych mu źródłach, brakuje także materiałów, które mogłyby świadczyć o jego charakterze. Nie istnieją żadne lokalne lub rodzime źródła. W rezultacie odtwarzając wczesną historię Brunei, posługiwano się tekstami chińskimi[6]. Nazwa Boni w źródłach chińskich najprawdopodobniej odnosi się do Borneo jako całości, a brunejskie władze twierdzą, że nazwa Poli 婆利, prawdopodobnie odnosząca się do miejsca na Sumatrze, także odnosi się do Brunei[7].

Wczesna historia

edytuj

Najwcześniejsze informacje o stosunkach dyplomatycznych między Boni (渤泥) i Chinami są zapisane w traktacie geograficznym Taiping Huanyu Ji (太平環宇記) z 978 roku[7].

W 1225 roku chiński urzędnik Zhao Rugua zapisał, że Boni dysponowało setką okrętów wojennych do ochrony handlu, i że było bardzo bogatym królestwem[8].

W XIV wieku Brunei przypuszczalnie było podległe Jawie. Jawajski rękopis Nagarakretagama, napisany przez Mpu Prapanca w 1365 roku, opisywał Barune jako państwo wasalne wobec imperium Majapahitu[9], które rocznie płaciło daninę w wysokości 40 kati kamfory. W 1369 roku sułtanat Sulu napadł Boni, dokonując grabieży skarbów i złota. Flota Majapahitu przepędziła najeźdźców, ale Boni zostało znacznie osłabione[10]. Chiński raport z 1371 roku opisuje Boni jako słabe i w pełni kontrolowane przez Majapahit[11].

Ekspansja

edytuj

Po śmierci cesarza Hayam Wuruk, Majapahit zaczął chylić się ku upadkowi i nie był w stanie kontrolować swoich zamorskich posiadłości. To dało szansę królom Brunei, aby rozszerzyć swoje wpływy. Cesarz Yongle z chińskiej dynastii Ming, po objęciu tronu w roku 1402, wysłał posłańców do różnych krajów, zapraszając ich do oddania hołdu i uznania chińskiej zwierzchności. Brunei natychmiast zaangażowało się w dochodowe kontakty z Chinami.

Do XV wieku władca Brunei przyjął islam i królestwo to stało się państwem muzułmańskim. Religia ta została sprowadzona przez hinduskich i arabskich kupców z innych części Azji Południowo-Wschodniej[12][13]. Brunei kontrolowało wówczas większą część północnego Borneo i stało się ważnym ośrodkiem handlu między Wschodem a Zachodem[14].

Sułtanat Brunei, tak jak poprzednie regionalne potęgi – Śriwidźaja, Majapahit i Malakka, można traktować jako imperium talassokratyczne, którego wpływy ograniczały się do nadmorskich miast, portów i estuariów rzek, i rzadko przenikały w głąb wyspy. Królowie Brunei najwyraźniej pozostawali w sojuszu z ludźmi z grup etnicznych Orang laut i Bajau, którzy tworzyli ich flotę morską. Za to Dajakowie, plemiona zamieszkujące wnętrze Borneo, nie byli pod kontrolą Brunei.

Po upadku Malakki na Malajach aktywnie działali Portugalczycy, którzy od 1530 roku prowadzili regularny handel z Brunei i opisywali jego stolicę, jako otoczoną kamiennym murem[15][16]. Najstarsze zachodnie informacje o Brunei pochodzą z zapisów Włocha, Ludovico de Varthema. Podczas rejsu na Moluki wylądował on na Borneo i spotkał się z mieszkańcami Brunei. Jego zapisy sięgają do 1550 roku[13][17][18].

Przybyliśmy na wyspę Bornei (Brunei lub Borneo), która jest oddalona od Maluch o około dwieście mil, i ujrzeliśmy, że jest nieco większa niż wyżej wymieniona i znacznie niższa. Ludzie są poganami i ludźmi dobrej woli. Ich kolor jest bielszy niż innych... na tej wyspie sprawiedliwość jest dobrze wymierzana...[19]

W czasie gdy Brunei rządził piąty sułtan Bolkiah, państwo panowało nad nadmorskimi obszarami północno-zachodniego Borneo (obecnie Brunei, Sarawak i Sabah) i sięgało po Seludong (obecnie Manila), archipelag Sulu i części wyspy Mindanao[12][20][21][22][23][24][25][26]. W XVI wieku wpływy sułtanatu Brunei rozciągały się po deltę rzeki Kapuas w zachodnim Borneo. Malajski sułtanat Sambas w zachodnim Borneo i sułtanat Sulu na południu Filipin weszły w związki dynastyczne z domem panującym Brunei. Inni malajscy sułtani, rządzący krajami Pontianak, Samarinda i Banjar, uznawali sułtana Brunei za pierwszego wśród nich. Prawdziwa natura relacji Brunei z innymi malajskimi państwami wybrzeży Borneo i archipelagu Sulu pozostaje przedmiotem badań – nie wiadomo, czy poszczególne państwa były jego wasalami, tworzyły sojusz, czy luźny związek. Inne państwa regionu również obejmowały wpływami te sułtanaty, przykładowo Banjar (obecnie Banjarmasin) był również pod wpływem sułtanatu Demak na Jawie.

Schyłek

edytuj
 
Straty terytorialne Brunei od 1400 do 1890 r.

W końcu XVII wieku Brunei weszło w okres schyłkowy, spowodowany wewnętrzną walką o sukcesję, ekspansją europejskich potęg kolonialnych i piractwem[5]. Sułtanat stracił znaczną część swojego terytorium kosztem mocarstw zachodnich: Hiszpanie opanowali Filipiny, Holendrzy – południowe Borneo, a Brytyjczycy Labuan, Sarawak i Borneo Północne. Sułtan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin w 1888 roku zwrócił się do Brytyjczyków, aby powstrzymali ekspansję na jego terytorium[27] i w tym samym roku Brytyjczycy podpisali „traktat o protekcji”, czyniąc Brunei brytyjskim protektoratem[5]. Pozostało nim do roku 1984, kiedy odzyskało niepodległość[26][28].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ B.A. Hussainmiya. The Malay Identity in Brunei Darussalam and Sri Lanka. „South East Asia: A Multidisciplinary Journal”. 10, s. 67–68 / 3–4, 2010. Universiti Brunei Darussalam. [zarchiwizowane z adresu 2016-08-14]. (ang.). 
  2. ↑ Rozan Yunos: The Sultan who thwarted Rajah Brooke. The Brunei Times, 2008-08-03. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-30)]. (ang.).
  3. ↑ P. M. Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis: The Cambridge History of Islam: Volume 2A, The Indian Sub-Continent, South-East Asia, Africa and the Muslim West. Cambridge University Press, 21 kwietnia 1977, s. 129–. ISBN 978-0-521-29137-8. (ang.).
  4. ↑ Barbara Watson Andaya, Leonard Y. Andaya: A History of Early Modern Southeast Asia, 1400-1830. Cambridge University Press, 2015-02-19, s. 159–. ISBN 978-0-521-88992-6. (ang.).
  5. ↑ a b c Brunei, Background. The World Factbook. [dostęp 2017-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-12)]. (ang.).
  6. ↑ Jamil Al-Sufri, Tarsilah Brunei: The Early History of Brunei up to 1432 AD (Bandar Seri Begawan: Brunei History Centre, 2000).
  7. ↑ a b Johannes L. Kurz: Boni in Chinese Sources: Translations of Relevant Texts from the Song to the Qing Dynasties. Narodowy Uniwersytet Singapuru. s. 1. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-22)]. (ang.).
  8. ↑ History for Brunei 2009 ↓, s. 43.
  9. ↑ Naskah Nagarakretagama. Perpustakaan Nasional Republik Indonesia. [dostęp 2017-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-23)]. (indonez.).
  10. ↑ History for Brunei 2009 ↓, s. 44.
  11. ↑ History for Brunei 2009 ↓, s. 45.
  12. ↑ a b Graham Saunders: A History of Brunei. Taylor & Francis, 2013-11-05, s. 23, 60. ISBN 978-1-136-87401-7. (ang.).
  13. ↑ a b Awang Abdul Aziz bin Awang Juned (Pehin Tuan Imam Dato Paduka Seri Setia Ustaz Haji.): Islam di Brunei: zaman pemerintahan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzuddin Waddaulah, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam. Jabatan Pusat Sejarah Brunei Darussalam, 1992. (malajski).
  14. ↑ Oxford Business Group: The Report: Sabah 2011. Oxford Business Group, s. 179–. ISBN 978-1-907065-36-1. (ang.).
  15. ↑ P. M. Holt, Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis: The Cambridge History of Islam: Volume 2A, The Indian Sub-Continent, South-East Asia, Africa and the Muslim West. Cambridge University Press, 1977-04-21, s. 129–. ISBN 978-0-521-29137-8. (ang.).
  16. ↑ Donald F. Lach: Asia in the Making of Europe, Volume I: The Century of Discovery.. University of Chicago Press, 1994-04-16, s. 580–. ISBN 978-0-226-46732-0. (ang.).
  17. ↑ The Brunei Museum Journal. The Museum, 1986. (ang.).
  18. ↑ Awang Mohd. Zain Jamil Al-Sufri: Tarsilah Brunei: sejarah awal dan perkembangan Islam. Jabatan Pusat Sejarah Kementerian Kebudayaan, Belia, dan Sukan, 1990. (malajski).
  19. ↑ Bilcher Bala: Thalassocracy: a history of the medieval Sultanate of Brunei Darussalam. School of Social Sciences, Universiti Malaysia Sabah, 2005. ISBN 978-983-2643-74-6. (ang.).
  20. ↑ Frans Welman: Borneo Trilogy Brunei: Vol 1. Booksmango, 2013-08-01, s. 8–. ISBN 978-616-222-235-1. (ang.).
  21. ↑ David Lea, Colette Milward: A Political Chronology of South-East Asia and Oceania. Psychology Press, 2001, s. 16–. ISBN 978-1-85743-117-9. (ang.).
  22. ↑ Patricia Herbert, Anthony Crothers Milner: South-East Asia: Languages and Literatures. A Select Guide. University of Hawaii Press, 1989, s. 99–. ISBN 978-0-8248-1267-6. (ang.).
  23. ↑ Nigel Hicks: The Philippines. New Holland Publishers, 2007, s. 34–. ISBN 978-1-84537-663-5. (ang.).
  24. ↑ Peter Church: A Short History of South-East Asia. John Wiley & Sons, 2012-02-03, s. 16–. ISBN 978-1-118-35044-7. (ang.).
  25. ↑ Eur: The Far East and Australasia 2003. Psychology Press, 2002, s. 203–. ISBN 978-1-85743-133-9. (ang.).
  26. ↑ a b Harun Abdul Majid: Rebellion in Brunei: The 1962 Revolt, Imperialism, Confrontation and Oil. I.B.Tauris, 2007-08-15, s. 2, 4. ISBN 978-1-84511-423-7. (ang.).
  27. ↑ Brunei Darussalam. World Atlas. (ang.).
  28. ↑ Jatswan S. Sidhu: Historical Dictionary of Brunei Darussalam. Scarecrow Press, 2009-12-22, s. 92–. ISBN 978-0-8108-7078-9. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • History for Brunei Darussalam: Sharing our Past. Curriculum Development Department, Ministry of Education, 2009. ISBN 99917-2-372-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_Brunei_(okres_przedkolonialny)&oldid=73854312”