Paul Lafargue

Paul Lafargue (ur. 16 czerwca 1842 w Santiago de Cuba, zm. 25 listopada 1911 w Draveil) – lekarz, socjalista, pisarz, filozof marksistowski, działacz i teoretyk międzynarodowego ruchu robotniczego.

Paul Lafargue

Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1842 Santiago de Cuba
Data i miejsce śmierci	25 listopada 1911 (69 lat) Draveil
Przyczyna śmierci	Samobójstwo
Miejsce spoczynku	Cmentarz Père-Lachaise
Zawód, zajęcie	Lekarz
Małżeństwo	Laura Marks
Dzieci	3
Krewni i powinowaci	Karol Marks - teść

Życiorys

Urodzony na Kubie w rodzinie francuskich plantatorów, nauki gimnazjalne pobierał w Bordeaux i Tuluzie. Medycynę studiował w Paryżu. W czasie studiów rozpoczął działalność rewolucyjną w radykalnych kręgach młodzieży występującej przeciwko dyktaturze Napoleona III i początkowo pozostawał pod wpływem pozytywizmu szkoły Auguste Comte'a i proudhonowskiego anarchizmu.

W 1865 przebywając w Londynie jako wysłannik francuskiego oddziału I Międzynarodówki zetknął się z Karolem Marksem, co w istotny sposób zaważyło na jego dalszej drodze życiowej. W 1866 wszedł do Rady Generalnej I Międzynarodówki. Relegowany z uczelni, ukończył studia medyczne w Anglii w 1868. W tym samym roku poślubił średnią córkę Marksa, Laurę.

W dniach Komuny agitował na jej rzecz w Bordeaux. Po jej upadku, zagrożony aresztowaniem, uciekł do Hiszpanii, gdzie działał przez rok w tamtejszym ruchu robotniczym. Następnie przeniósł się do Londynu i aktywnie uczestniczył w pracach I Międzynarodówki. W 1880 przygotował razem z Jules'em Guesde'em założenia organizacyjne i teoretyczne dla powstającej w tym czasie Francuskiej Partii Robotniczej. Zwalczał wrogie marksizmowi idee, w szczególności znajdujące pewien posłuch wśród robotników francuskich poglądy Proudhona, tzw. possybilistów, rewizjonizm Eduarda Bernsteina i przenikanie idei mieszczańskiej filozofii do ruchu robotniczego. I choć zasadnicza część jego poglądów politycznych i społecznych została ugruntowana przez naukę Marksa, silny wpływ miał nań anarchizm, z którym ponownie zetknął się na emigracji w Hiszpanii.

Powróciwszy do Francji w 1882 działał odtąd do końca życia jako oddany partii teoretyk, publicysta, propagandysta i organizator. Brał udział w ówczesnych głośnych kampaniach politycznych, przemierzał Francję wzdłuż i wszerz jako niestrudzony prelegent i agitator. Dwukrotnie, w 1883 i w 1885, wtrącony na krótki czas do więzienia Sainte Pelagie, gdzie napisał swoją najsłynniejszą pracę, pamflet Prawo do lenistwa. W 1891 został deputowanym do Zgromadzenia Narodowego. W 1911 wraz ze swoją żoną Laurą przy użyciu morfiny popełnił samobójstwo, by uniknąć starości.

Poglądy filozoficzne

Włodzimierz Lenin uważał Lafargue’a za „jednego z najbardziej utalentowanych i głębokich krzewicieli idei marksizmu”. Szczególnie wiele uwagi poświęcał Lafargue krytyce neokantyzmu, który u schyłku XIX w. zyskał we Francji zwolenników wśród wybitnych przedstawicieli prawego skrzydła partii socjalistycznej, m.in. Jaurèsa. W pracach poświęconych zagadnieniom materializmu historycznego Lafargue stwierdza, że ludzkość rozwija się w środowisku naturalnym oraz w środowisku sztucznym, które powstaje w procesie życia społecznego. Środowisko sztuczne obejmuje ekonomiczne, społeczne, polityczne i ideologiczne stosunki społeczne. Decydującą siłą rozwoju społecznego jest sposób produkcji.

Polskie przekłady pism Lafargue'a

• Religija kapitału, Genewa, Wyd. "Walki Klas", 1886
• Praca umysłowa wobec maszyny, Warszawa, [s. n.], 1890 [wyd. 2: Warszawa, nakł. Księgarni Naukowej, 1907
• Kwestja kobieca, Warszawa, nakł. Księgarni Popularnej, 1905 [na okładce data 1906]
• Prawo do lenistwa, Warszawa, [s. n.], 1906
• Rozwój własności, Warszawa, [s. n.], 1907
• Sprzedany apetyt, Łódź, nakł. Alfreda Straucha, 1907
• Trusty amerykańskie. Ich działalność ekonomiczna, społeczna i polityczna, Warszawa, nakł. Wincentego Raabego 1907
• Idealizm i materjalizm w pojmowaniu dziejów. Odpowiedź na referat obywatela Jauresa, [w:] Jean Jaures, Paul Lafargue, Idealistyczne a materialistyczne pojmowanie dziejów, Kraków, [s. n.], 1907, s. 25-50
• Wspomnienia o Marksie, Warszawa, Książka, 1948 [wyd. 2: Warszawa, Książka i Wiedza, 1949]
• Pisma wybrane, t. 1-2, Warszawa, Książka i Wiedza, 1961

Bibliografia

• B.A. Czagin: Propagowanie materializmu dialektycznego przez Lafargue’a i jego walka z idealizmem we Francji. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 480-484. (pol.).
• Robert Zając: Lekarze i polityka na przestrzeni dziejów. Wyd. 1. Białystok: Robert Zając, 2014. ISBN 978-83-928268-0-4. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Paul Lafargue – publikacje w bibliotece Polona