Allen Dulles[edytuj]
Pełne imię i nazwisko |
Allen Welsh Dulles |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Szef OSS w Europie | |
Okres |
od listopad 1942 |
Zastępca Dyrektora Centrali Wywiadu | |
Okres |
od 23 sierpnia 1951 |
Dyrektor Centrali Wywiadu | |
Okres |
od 26 lutego 1953 |
Allen Welsh Dulles (ur. 7 kwietnia 1893 w Watertown, zm. 29 stycznia 1969 w Waszyngtonie) – szef amerykańskiego wywiadu (OSS) w Europie podczas II wojny światowej (rezydował w Bernie przy Herrengasse 23), Dyrektor Centrali Wywiadu (Director of Central Intelligence – DCI) od lutego 1953 do listopada 1961 oraz członek Komisji Warrena. Pierwszy cywilny kierownik CIA i dotychczas najdłużej sprawujący to stanowisko człowiek.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1941 roku został zwerbowany przez Williama Donovana do OSS, a w listopadzie 1942 wysłany do Berna, oficjalnie jako asystent amerykańskiego posła Lelanda Harrisona, i dotarł tam ostatnim pociągiem kursującym do Szwajcarii przez Francję Vichy[1]. Jako szef OSS na Europę współpracował z ruchami oporu w okupowanych przez Niemców krajach, a także z austriackim, antynazistowskim ruchem oporu[2][3]. Prowadził strategicznie ważną operację Crossbow i inne operacje wywiadowcze mające na celu sabotowanie niemieckiej Wunderwaffe, w szczególności fabryk rakiet V-1 i V-2. 8 marca 1945 w ramach tzw. operacji Sunrise spotkał się z SS-Obergruppenführerem Karlem Wolffem w celu uzgodnienia warunków kapitulacji wojsk niemieckich we Włoszech, co nastąpiło 2 maja 1945 roku[4][5][6].
Jako szef Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA) na wczesnych etapach zimnej wojny nadzorował irański zamach stanu w 1953 roku[7], gwatemalski zamach stanu z 1954 roku[8], program samolotów szpiegowskich Lockheed U-2[9], program kontroli umysłu Project MKUltra[10] oraz inwazję w Zatoce Świń. Został zwolniony z funkcji przez prezydenta Johna F. Kennedy'ego z powodu fiaska tej ostatniej operacji[11].
Był jednym z członków Komisji Warrena badającej sprawę zabójstwa Johna F. Kennedy’ego[12]. Pomiędzy okresami w służbie rządowej Dulles był prawnikiem i partnerem biznesowym w spółce Sullivan & Cromwell. Jego starszy brat, John Foster Dulles, był sekretarzem stanu w administracji prezydenta Dwighta Eisenhowera, a na jego cześć nazwano port lotniczy Waszyngton-Dulles[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stephen Halbrook Szwajcaria i naziści. Jak alpejska republika przetrwała w cieniu III Rzeszy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2015, strona 333
- ↑ Elisabeth Boeckl-Klamper, Thomas Mang, Wolfgang Neugebauer: Gestapo-Leitstelle Wien 1938–1945. Vienna: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2018, s. 299–305. ISBN 978-3902494832. (niem.).
- ↑ Christoph Thurner: The CASSIA Spy Ring in World War II Austria: A History of the OSS's Maier-Messner Group. Jefferson: McFarland & Company, 2017, s. 187. ISBN 978-1476669694. (ang.).
- ↑ Stanisław Żerko: Biograficzny leksykon II wojny światowej. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014, s. 114. ISBN 978-83-63795-77-1.
- ↑ Allen W. Dulles, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Dulles Allen Welsh, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-10-18] .
- ↑ Loretta Capeheart, Dragan Milovanovic: Social Justice: Theories, Issues, and Movements. New Brunswick, New Jersey: Rutgers University Press, 2007, s. 186. ISBN 0-8135-4038-0. (ang.).
- ↑ Richard H. Immerman: The CIA in Guatemala: The Foreign Policy of Intervention. Austin: University of Texas Press, 1982, s. 133–160. ISBN 978-0-292-71083-2. (ang.).
- ↑ Francis Powers: Operation Overflight: A Memoir of the U-2 Incident. Potomac Books, 2004, s. 324. ISBN 978-1-57488-422-7. (ang.).
- ↑ Brianna Nofil: The CIA's Appalling Human Experiments With Mind Control. History.com. [dostęp 2022-02-10]. (ang.).
- ↑ "Dulles, Allen W., June 1959-November 1962". Jfklibrary.org. [dostęp 2022-02-10]. (ang.).
- ↑ Warren Commission - Introduction. National Archives. [dostęp 2022-02-10]. (ang.).
- ↑ Allen W. Dulles, C.I.A. Director From 1953 to 1961, Dies at 75; Allen W. Dulles, Director of Central Intelligence From 1953 to 1961, Is Dead at 75. The New York Times, 31.01.1969. [dostęp 2022-02-10]. (ang.).
- ISNI: 0000000108743990
- VIAF: 17221981
- LCCN: n50030555
- GND: 118672665
- NDL: 00465850
- LIBRIS: khw045d329mjgxs
- BnF: 119010510
- SUDOC: 034132546
- NKC: jo2010589212
- NTA: 072766298
- BIBSYS: 90678581
- CiNii: DA01304554
- Open Library: OL2725398A
- PLWABN: 9810586401405606
- NUKAT: n93120199
- J9U: 987007260786105171
- CONOR: 30030691
- ΕΒΕ: 151305