Biblioteka Królewska w Sztokholmie

Biblioteka Królewska
Kungliga biblioteket
	; Fasada budynku głównego Biblioteki Królewskiej
Państwo	Szwecja
Miejscowość	Sztokholm
Adres	Humlegårdsgatan 26,; Humlegården,; Stockholm
Dyrektor	Gunilla Herdenberg
Data założenia	1661
Wielkość zbiorów	około 18 000 000
Rodzaje zbiorów	książki, czasopisma, rękopisy, druki akcydensowe, afisze, ulotki reklamowe, obrazy
Filie	Statens biblioteksdepå i Bålsta, Filmarkivet i Grängesberg, Biblioteksdatabasen i Strängnäs
	Położenie na mapie regionu Sztokholm Biblioteka Królewska; Kungliga biblioteket
	Położenie na mapie Szwecji Biblioteka Królewska; Kungliga biblioteket
	59°20′17,99″N 18°04′18,98″E/59,338331 18,071939
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Biblioteka Królewska^[1] (szw. Kungliga biblioteket; w skrócie KB) – szwedzka biblioteka narodowa w Sztokholmie, założona w 1661 roku, kiedy wprowadzono ustawę o obowiązku dostarczenia dla niej każdego wydrukowanego w Szwecji dzieła^[a]^[2]. Ma status samodzielnego podmiotu rządowego^[3]. Zajmuje się gromadzeniem, ogólnie rzecz biorąc, wszystkich wydawnictw opublikowanych w Szwecji lub w języku szwedzkim.

W 1935 roku budynek Biblioteki Królewskiej uzyskał status zabytku państwowego (szw. statligt byggnadsminne)^[4]. Jest wpisany pod numerem 21400000308227 do rejestru zabytków Bebyggelseregistret prowadzonego przez Riksantikvarieämbetet^[5].

W Bibliotece zatrudnionych jest około 350 osób, wliczając jej filie w Bålsta, Grängesberg i Strängnäs. Łączna długość jej półek wynosi 180 km. Z jej usług korzysta rocznie około 165 000 osób, a liczba wypożyczeń w ciągu roku wynosi blisko 95 000 (dane za rok 2011)^[6].

Jednym z najcenniejszych eksponatów w zbiorach Biblioteki Królewskiej jest tzw. Biblia Diabła^[7] – Codex Gigas^[8].

Historia

Początki

Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek (Biblioteka Królewska – Biblioteka Narodowa Szwecji) otrzymała swoją pierwszą siedzibę w zamku Tre Kronor w 1595 roku, a jej zbiory stanowiła kolekcja książek dynastii Wazów. Najstarszy spis królewskiego księgozbioru pochodzi z 1568 roku. W 1661 roku postanowiono, że drukarnie mają obowiązek dostarczenia dwóch egzemplarzy każdego wydrukowanego przez nich dzieła do Biblioteki Królewskiej^[4]; w 1993 roku obowiązek ten został rozszerzony na twórców mediów elektronicznych^[3].

W 1697 roku w zamku Tre Kronor wybuchł pożar, który pochłonął ponad 17 000 książek; uratowano Biblię Diabła, którą podobno wyrzucono przez okno. Po wybudowaniu nowego zamku umieszczono w nim w 1768 roku Bibliotekę Królewską^[9].

XIX wiek

W XIX wieku nowe maszyny drukarskie oraz tani, wytwarzany maszynowo papier sprawiły, że produkcja książek i innych materiałów drukowanych zaczęła szybko wzrastać. Wkrótce w Bibliotece, ulokowanej w północno-wschodnim skrzydle zamku zaczęło brakować miejsca. W połowie XIX wieku zaczęto rozpatrywać plany nowego budynku biblioteki. Architekt Gustaf Dahl otrzymał w roku 1870 formalne zlecenie na wykonanie projektu nowej Biblioteki Królewskiej. Budynek Dahla reprezentował najnowocześniejsze rozwiązania w ówczesnej architekturze instytucjonalnej; architekt, inspirując się międzynarodowymi ideami, potraktował w sposób radykalny i perspektywiczny takie kwestie jak: czytelnie i magazyny, a także wentylację i ochronę przeciwpożarową. Na lokalizację budynku wybrano park Humlegården, w którym pierwotnie znajdował się królewski ogród warzywny, przekształcony następnie w park miejski. Park ten z czasem stał się ośrodkiem życia nocnego stolicy. Głównym powodem lokalizacji budynku Biblioteki w tym miejscu, była perspektywa nieograniczonych możliwości jego rozbudowy, a także chęć uchronienia tego zaniedbanego wówczas miejsca przed dalszą degradacją. Ukończony budynek Biblioteki otwarto 2 stycznia 1878 roku^[8]. Rok wcześniej Biblioteka Królewska zyskała formalny status biblioteki narodowej^[9].

Ściany nośne budynku wykonano z cegły. Piętro przeznaczone na magazyn oparto na wspornikach z żeliwa. Z żeliwa wykonano również trzykondygnacyjne regały na książki. Konstrukcję budynku przepruto dużymi otworami okiennymi. Dwukondygnacyjna fasada została otynkowana i ozdobiona herbem i rozetami. Na parterze umieszczono granitowy portal, natomiast piętro podzielono pionowo pilastrami^[5].

XX i XXI wiek

Rosnące zbiory Biblioteki Królewskiej, wraz z rozszerzeniem jej działalności i wzrostem liczby korzystających z jej usług sprawiły, że nowy budynek szybko stał się zbyt ciasny. Zaradzono temu na pewien czas dobudowując nowe, niższe piętra pomiędzy starymi i zagospodarowując w lepszy sposób strychy i inne pomieszczenia^[8]. W 1920 roku architekt Axel Anderberg zaprojektował dobudowę dwóch skrzydeł do długiego na 80 m budynku Biblioteki. Ich budowę ukończono w 1928 roku^[4]. Dalsze plany rozbudowy gmachu, z powodu ówcześnie panujących poglądów, nie zostały jednak zrealizowane^[8].

W latach 50. z powodu trudnej sytuacji lokalowej Biblioteki zlecono architektowi Carlowi Hampusowi Bergmanowi sporządzenie planu jej przebudowy. Przebudowa została przeprowadzona w latach 1956–1971. W jej wyniku powierzchnia Biblioteki zwiększyła się dwukrotnie, między innymi dzięki zbudowaniu podziemnego magazynu książek za biblioteką^[4].

W latach 80., po wielu badaniach, zaproponowano wybudowanie w położonych na głębokości 40 m pod parkiem jaskiniach skalnych dwóch dużych, pięciopiętrowych, podziemnych magazynów, połączonych z budynkiem głównym szybami windowymi. Magazyny te zostały oddane do użytku w 1995 roku^[8]. Ich łączna powierzchnia wynosi 18 000 m². Pierwszy z nich wkrótce się zapełnił, chociaż zawierał aż 843 ruchome regały^[3]. W 1997 roku została ukończona obszerna przebudowa i renowacja budynku Biblioteki, wykonana według projektu architekta Jana Henrikssona, a czytelnicy otrzymali do dyspozycji nowe czytelnie. Publiczność zyskała również dostęp do tzw. aneksu, magazynu książek zbudowanego pod ziemią w latach 60. Po modernizacji mieszczą się w nim, między innymi, sala wystawowa, audytorium i pokój mikrofilmów. W podziemiu znalazła się również tzw. krypta, urządzona specjalnie dla jednego z najcenniejszych skarbów Biblioteki – Biblii Diabła (Codex Gigas). Piętnaście metrów poniżej magazynu podziemnego zbudowano nowe centrum komputerowe Biblioteki Królewskiej, oddane do użytku w 2002 roku. Umieszczono w nim ogólnokrajowy biblioteczny system komputerowy Libris i własny skomputeryzowany katalog Regina^[8].

W latach 2011–2013 biuro architektoniczne Murmans Arkitekter dokonalo dalszej modernizacji gmachu Biblioteki^[6].

Kradzież książek

W 2004 roku wykryto zuchwałą kradzież, której systematycznie dokonywał jeden z wysoko postawionych pracowników Biblioteki. W wyniku wszczętego dochodzenia przyznał on, iż począwszy od 1995 roku wynosił systematycznie stare, bezcenne książki z Biblioteki Królewskiej oraz z innych bibliotek, jak również z Akademii Szwedzkiej, by następnie sprzedawać je z zyskiem na światowych aukcjach, a uzyskane środki wykorzystywać na własne potrzeby^[10]. Podejrzanemu (który zyskał przydomek KB-tjuven^[b]) postawiono zarzut kradzieży; do procesu jednak nie doszło, ponieważ popełnił on samobójstwo, wysadzając własne mieszkanie w powietrze^[11].

Mężczyzna skradł ogółem z Biblioteki Królewskiej 56 książek. Ich wartość oszacowano (w przeliczeniu) na około 4 miliony złotych. W 2012 roku udało się wytropić w Nowym Jorku i odzyskać pierwszą z nich, Atlas Corneliusa van Wytflieta z 1597 roku, o szacunkowej wartości (w przeliczeniu) 350 000 złotych, zawierający mapy obu Ameryk oraz pierwszą mapę Kalifornii^[12].

Zadania

Biblioteka Królewska ma status biblioteki narodowej Szwecji. Począwszy od 1661 roku, kiedy wprowadzono po raz pierwszy ustawę o obowiązkowym dostarczaniu (lagen om pliktleveranser), zajmuje się ona gromadzeniem, ogólnie rzecz biorąc, wszystkich publikacji wydanych w Szwecji, w tym również emisji radiowych i telewizyjnych oraz, po modyfikacji ustawy o obowiązkowym dostarczaniu, również pewnych materiałów internetowych^[2].

Zadaniem Biblioteki jest nie tylko gromadzenie zbiorów, ale również ich opis i katalogowanie w celu ułatwienia dostępu do nich. Ponieważ ma ona równocześnie status placówki naukowo-badawczej o profilu humanistycznym i socjologicznym, zajmuje się zakupem zagranicznej literatury z różnych dziedzin, takich jak historia, religioznawstwo, literaturoznawstwo, wiedza o sztuce i tym podobne. Poza tym ma ona za zadanie zakup tej zagranicznej literatury, która została przetłumaczona z języka szwedzkiego lub dotyczy Szwecji (tak zwane Suecana)^[9].

Czytelnie

Na terenie Biblioteki_Królewskiej w Sztokholmie znajdują się następujące czytelnie^[9]:

Stora läsesalen (czytelnia główna) – jest miejscem studiowania w ciszy większości dostępnego materiału
Forskarläsesalen (czytelnia naukowa) – przeznaczona jest dla badaczy
Specialläsesalen (czytelnia specjalistyczna) – służy do studiowania starych wydawnictw lub wydawnictw szczególnie cennych, takich jak rękopisy, mapy czy obrazy
Mikrofilmsläsesalen (czytelnia mikrofilmów) – jest tu dostępna większość szwedzkich i duży wybór zagranicznych gazet w postaci mikrofilmów
Audiovisuella salen (sala audiowizualna) – jest miejscem udostępniania filmu, muzyki, produkcji radiowych i telewizyjnych
Tidskriftsläsesalen (czytelnia czasopism) – oferuje szwedzkie i zagraniczne czasopisma o profilu humanistycznym.

Bazy danych

Bibliotek prowadzi i współdziała przy prowadzeniu kilku najważniejszych szwedzkich naukowych baz danych:

LIBRIS – ogólnopaństwowy katalog zawierający ponad 6,5 miliona tytułów znajdujących się w ponad 300 bibliotekach badawczych i uczelnianych Szwecji
Svensk mediedatabas, SMDB – zawiera okolu 8 milionów godzin szwedzkiej produkcji filmowej, telewizyjnej, radiowej i muzycznej
Regina – lokalny katalog Biblioteki obejmujący materiał drukowany
Swepub – wyszukiwarka artykułów, sprawozdań i prac naukowych znajdujących się w szwedzkich uczelniach
Ediffah – wyszukiwarka rękopisów i archiwów prywatnych^[9]

Zbiory

Na zbiory biblioteczne składa się około 18 milionów eksponatów i ponad 7 milionów godzin zarejestrowanego dźwięku i ruchomego obrazu (dane za luty 2013). Zbiory biblioteczne obejmują: książki, rękopisy, broszury, czasopisma, plakaty, wydawnictwa muzyczne i cyfrowe^[2]. Biblioteka posiada ponadto w swych zbiorach prywatne archiwa znanych postaci z dziedziny kultury i polityki szwedzkiej, jak: August Strindberg, Dag Hammarskjöld i Astrid Lindgren; pierwszy z wymienionych pracował w Bibliotece w latach 1874–1882 jako młodszy asystent^[9].

Zbiór książek i czasopism liczy około 2,8 miliona egzemplarzy i zajmuje blisko 74 kilometry półek magazynowych; zbiory książek powiększają się rocznie o 600 metrów półek^[13].

Najstarszym zabytkiem w zbiorach Biblioteki Królewskiej jest Codex Aureus, spisany około 750 roku, natomiast najbardziej niezwykłą książką jest prawdopodobnie Codex Gigas – Biblia Diabła, noszący z powodu swych rozmiarów i wizerunku diabła różne nazwy: Codex giganteus, Gigas librorum, Fans Bibel, Hin Håles Bibel i Svartboken. Codex Gigas jest największym na świecie średniowiecznym rękopisem. Ma wymiary 89 na 49 cm i waży 75 kg. Składa się z 310 ręcznie pisanych stron, wykonanych prawdopodobnie ze skóry cielęcej. Jego treść stanowi Stary i Nowy Testament oraz kilka traktatów historycznych i medycznych. Według legendy Biblia Diabła została spisana w ciągu jednej nocy przez mnicha, który w celu odkupienia swoich grzechów zawarł umowę z szatanem, dzięki czemu jego wizerunek znalazł się w Biblii. Biblia powstała przypuszczalnie na początku XIII wieku w jednym z klasztorów na terenie dzisiejszych Czech. W ciągu następnych stuleci kilkakrotnie zmieniała właścicieli, by w 1648 roku, w końcowym okresie wojny trzydziestoletniej, paść łupem wojsk szwedzkich szturmujących Pragę. Została potraktowana wraz z innymi zagrabionymi książkami jako łup wojenny i wywieziona do Sztokholmu. Uniknęła spłonięcia w pożarze dawnego zamku królewskiego w 1697 roku, ponieważ prawdopodobnie została wyrzucona przez okno. W 1877 roku znalazła swoje miejsce w nowej siedzibie Biblioteki Królewskiej w Humlegården^[9].

Codex Aureus
De arte phisicali et de cirurgia (rękopis, fragment)
Książka Zygmunta III Wazy

Uwagi

↑ Źródła różnią się co do faktu, czy chodziło o 1 czy o 2 obowiązkowe egzemplarze.
↑ Złodziej z Biblioteki Królewskiej.

Przypisy

↑ Biblioteki świata, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-05-13] .
↑ ^a ^b ^c Kungliga biblioteket: KB – nationens minne. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ ^a ^b ^c Kaj Sandell: Sztokholm. Warszawa: Wiedza i Życie, 2001, s. 70. ISBN 83-7184-064-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Statens fastighetsverk: Kungliga biblioteket (KB). [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ ^a ^b Riksantikvarieämbetet: Stockholm kn, KUNGLIGA HUMLEGÅRDEN 1 KUNGLIGA BIBLIOTEKET. www.bebyggelseregistret.raa.se. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ ^a ^b Mats Carlsson-Lénart: Underjordiska skatter. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration. New York, Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 103. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Catrine Arvidsson: 125 år i Humlegården. Kungl. biblioteket. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kungliga biblioteket: Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).
↑ Richard Aschberg, Leif Kasvi: Bibliotekarien misstänkt för miljonstölder. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).
↑ Simone Söderhjelm: KB-tjuven misstänkt för fler bokstölder. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).
↑ IAR: Samobójca kradł białe kruki. [dostęp 2015-05-08].
↑ Böcker i samlingarna. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).

[2] Źródła różnią się co do faktu, czy chodziło o 1 czy o 2 obowiązkowe egzemplarze.

[12] Złodziej z Biblioteki Królewskiej.

[pwn-1] Biblioteki świata, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-05-13] .

[KB_–_nationens_minne-3] Kungliga biblioteket: KB – nationens minne. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[Sandell70-4] Kaj Sandell: Sztokholm. Warszawa: Wiedza i Życie, 2001, s. 70. ISBN 83-7184-064-0.

[Statens_fastighetsverk-5] Statens fastighetsverk: Kungliga biblioteket (KB). [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[Bebyggelseregistret-6] Riksantikvarieämbetet: Stockholm kn, KUNGLIGA HUMLEGÅRDEN 1 KUNGLIGA BIBLIOTEKET. www.bebyggelseregistret.raa.se. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[Carlsson-Lénart-7] Mats Carlsson-Lénart: Underjordiska skatter. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[8] Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration. New York, Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 103. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).

[Arvidsson-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Catrine Arvidsson: 125 år i Humlegården. Kungl. biblioteket. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[Kungliga_biblioteket_Sveriges_nationalbibliotek-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kungliga biblioteket: Kungliga biblioteket Sveriges nationalbibliotek. [dostęp 2015-05-04]. (szw.).

[11] Richard Aschberg, Leif Kasvi: Bibliotekarien misstänkt för miljonstölder. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).

[13] Simone Söderhjelm: KB-tjuven misstänkt för fler bokstölder. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).

[14] IAR: Samobójca kradł białe kruki. [dostęp 2015-05-08].

[15] Böcker i samlingarna. [dostęp 2015-05-08]. (szw.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[b]

[11]

[12]

[13]