Mauretania

Islamska Republika Mauretańska

‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎
République Islamique de Mauritanie

Godło Flaga
Dewiza: Honneur, Fraternité, Justice (Honor, braterstwo, sprawiedliwość)
Hymn: نشيد وطني موريتاني
Ustrój polityczny	republika islamska
Stolica	Nawakszut
Data powstania	28 listopada 1960
Prezydent	Muhammad wuld al-Ghazwani
Premier	Moctar Ould Diay
Powierzchnia	1 030 700 km²
Populacja (2023) • liczba ludności	4,862 mln
• gęstość	4 os./km²
Kod ISO 3166	MR
Waluta	ugija (MRU; Do 2018: MRO)
Telefoniczny nr kierunkowy	+222
Domena internetowa	.mr
Kod samochodowy	RIM
Kod samolotowy	5T
Strefa czasowa	UTC +0
Język urzędowy	arabski
Religia dominująca	islam
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	10,97 mld USD 2 475 USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	32,95 mld dolarów międzynar. 7 437 dolarów międzynar.
Położenie na mapie

Mauretania (arab. ‏موريتانيا‎, Muritanija), nazwa oficjalna Islamska Republika Mauretańska (arab. ‏الجمهورية الإسلامية الموريتانية‎, Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija) – państwo w północno-zachodniej Afryce, nad Atlantykiem. Graniczy z Senegalem, Mali, Algierią i Saharą Zachodnią. Znaczną część kraju stanowią pustynne terytoria saharyjskie.

Ustrój polityczny

Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta.

Geografia

Mauretania ma dostęp do Oceanu Atlantyckiego (linia brzegowa wynosi 754 km). Większa część kraju to pustynia Sahara. Jedyną dużą rzeką, która nie wysycha, jest Senegal (graniczna). Najwyższe wzniesienie: Kudjat Idżdżil – 915 m n.p.m.

Na południu kraju, w strefie Sahelu, częstym elementem krajobrazu są sawanny porośnięte akacjami (guma arabska). Ku północy stają się coraz suchsze, przechodząc stopniowo w pustynie.

Podział administracyjny

Mauretania podzielona jest na 12 regionów administracyjnych i 1 dystrykt stołeczny. Regiony dzielą się dalej na 44 departamenty, noszące nazwy swoich stolic.

Historia

Meczet w Szinkicie

W starożytności tereny współczesnej Mauretanii zamieszkiwane były przez plemiona Bafour – przodków współczesnej czarnej ludności z grup etnicznych Soninke i Imraguen. W średniowieczu Bafour zostali w znacznej części wyparci przez koczownicze plemiona berberyjskie. W XI–XII wieku Mauretania, rządzona przez dynastię Almorawidów, była znaczącym państwem, potem podległa sułtanowi Maroka. W XV wieku na wybrzeżach powstały faktorie handlowe Portugalczyków, później także Holendrów, Francuzów i Brytyjczyków, którzy wzajemnie rywalizowali o wpływy w regionie. Od 1903 protektorat, a następnie kolonia francuska w składzie Francuskiej Afryki Zachodniej. Od 1958 autonomiczna Mauretańska Republika Islamska w ramach Wspólnoty Francuskiej, a od 1960 niepodległa republika.

Pierwszym prezydentem republiki został Muchtar wuld Dadda, będący przywódcą jedynej legalnej Partii Ludu Mauretanii. Początkowo większość krajów arabskich nie uznała niezależności Mauretanii i potwierdzała słuszność marokańskich pretensji do obszarów Mauretanii. Mauretania w rezultacie zmuszona była do zawiązania bliższych relacji z Francją i z państwami Czarnej Afryki. W 1969 roku Maroko uznało niepodległość Mauretanii, co spowodowało zbliżenie kraju do państw arabskich. W 1975 roku Daddah wprowadził program reform zapowiadających ustanowienie demokracji islamskiej, narodowej, centralistycznej i socjalistycznej, oraz wprowadził w życie porozumienie z Marokiem i Hiszpanią odnośnie do podziału Sahary Zachodniej. W tym samym roku na północy Mauretanii rozpoczęła się wojna z siłami Frontu Polisario.

W lipcu 1978 i maju 1979 doszło do wojskowych zamachów stanu, w wyniku których władzę przejął Wojskowy Komitet Odrodzenia Narodowego, a dotychczas rządząca Partia Ludu Mauretanii została zdelegalizowana. Władzę w wyniku puczu objął Muhammad Chuna uld Hajdalla, który wprowadził w kraju islamskie prawo szariatu. W 1979 roku Mauretania po nieudanych starciach z Frontem Polisario, zrzekła się pretensji do terenu Sahary Zachodniej, a w 1984 roku uznała niepodległość tego kraju. W marcu 1981 roku miał miejsce nieudany zamach stanu, inspirowany przez Maroko, niezadowolone z polityki wobec Polisario. W tym samym roku Mauretania jako ostatni kraj na świecie zdelegalizowała niewolnictwo, ale nadal nie było ono skutecznie ścigane. W roku 1984 do władzy, w wyniku zamachu stanu doszedł pułkownik Maawija uld Sid’Ahmad Taja. Taja swoją władzę oparł na prawicowej Republikańskiej Partii Demokratycznej i Socjalnej. W 1989 roku doszło do konfliktu granicznego z Senegalem i zamieszek w kraju na tle etnicznym, zakończonych wygnaniem z kraju do Senegalu kilkudziesięciu tysięcy Afro-Mauretańczyków, którzy utworzyli tam Afrykańskie Siły Wyzwolenia Mauretanii (FLAM). Taja legitymizował swoją władzę prezydencką w kolejnych, niespełniających standardów demokratycznych wyborach. Do połowy lat 90. prowadził proiracką politykę zagraniczną, z której zrezygnować musiał na skutek międzynarodowej izolacji kraju po I wojnie w Zatoce Perskiej. W czerwcu 2003 roku miała miejsce próba przewrotu wojskowego, ale została stłumiona.

W sierpniu 2005 roku doszło do puczu wojskowego, który odsunął od władzy Taję. Do marca 2007 roku prezydentem kraju był pułkownik Ili uld Muhammad Fal. Wojskowi podjęli jednak następnie kroki w kierunku demokratyzacji kraju i wyprowadzenia go z izolacji. Wybory prezydenckie w marcu 2007 roku wygrał startujący jako niezależny, ale postrzegany jako popierany przez Wojskową Radę Sprawiedliwości i Demokracji, cywilny polityk Sidi uld Szajch Abdallahi. Uznany był przez społeczność międzynarodową za pierwszego demokratycznie wybranego prezydenta Mauretanii; prowadził politykę otwarcia kraju na współpracę międzynarodową, faktycznej likwidacji niewolnictwa oraz dialogu z uchodźcami tworzącymi zbrojną organizację FLAM. W 2007 roku wprowadzono przepisy pozwalające ścigać osoby korzystające z pracy niewolniczej, które jednak nie są przestrzegane, gdyż jest ono tolerowane przez duchowieństwo i urzędników. Prezydent Abdallahi krytykowany był jednak w kraju za daleko idący nepotyzm i rosnące ambicje polityczne. Kraj zaczął borykać się również z akcjami radykalnych islamistów związanych z Al-Ka’idą Islamskiego Maghrebu.

Próbując ograniczyć wpływy wojskowych, 6 sierpnia 2008 roku prezydent Sidi uld Szajch Abdallahi odwołał ze stanowiska szefa Gwardii Prezydenckiej generała Abd al-Aziza wraz z kilkoma innymi wojskowymi. W tym samym dniu generał Abd al-Aziz przeprowadził zamach stanu, zatrzymując prezydenta, premiera Jahja uld Ahmad al-Waghafa i ministra spraw wewnętrznych. 7 sierpnia ogłoszono skład 11-osobowej Rady Państwa na czele z Abd al-Azizem, która ogłosiła Abdallahiego „byłym prezydentem”. 8 sierpnia 2008 cztery partie, sprzeciwiające się zamachowi stanu (Narodowy Pakt na rzecz Demokracji i Rozwoju – PNDD-ADIL, Powszechny Sojusz Postępowy –APP, Unia Sił Postępu – UFP, Al-Mithaq), zawarły sojusz polityczny i utworzyły Narodowy Front Obrony Demokracji.

14 sierpnia 2008 Abd al-Aziz mianował nowym premierem Mulaja uld Muhammada al-Aghzafa. Ostatecznie, po wypracowaniu porozumienia z opozycją, wybory prezydenckie odbyły się 18 lipca 2009. Zdecydowane zwycięstwo w nich odniósł Muhammad uld Abd al-Aziz, zdobywając 52,6% głosów. Opozycja odrzuciła wyniki wyborów, uznając je za „prefabrykowane”. Międzynarodowi obserwatorzy z Unii Afrykańskiej i Ligi Państw Arabskich nie stwierdzili jednak żadnych oszustw wyborczych.

Demografia

Populacja Mauretanii w milionach mieszkańców. Około 40% ludności to Haratyni (ludność pochodzenia afrykańskiego mówiąca w języku arabskim) , 30% mieszkańców to biali Maurowie, czyli Arabo-Berberowie, nad rzeką Senegal mieszkają ludy czarnoskóre (Wolofowie, Tukulerzy, Soninke, Fulanie), ok. 30% ludności. Główną religią państwa jest islam. Przyrost naturalny 2,7‰ (2021); w północnej i wschodniej części kraju ludność skupiona w nielicznych oazach. W dolinie rzeki Senegal średnia gęstość zaludnienia ponad 10 mieszkańców na km², średnia gęstość zaludnienia kraju 4 mieszkańców na km² (2021). Susza lat 70. i 80. spowodowała masową wędrówkę ludności koczowniczej do miast (1963 Nomadowie stanowili 83% ogółu ludności). Ludność miejska 39%; gł. m. poza stolicą to Nawazibu i Kajhajdi, z rolnictwa utrzymuje się ok. 60% ludności.

W zależności od szacunków przyjmuje się, że 140 tys. do 280 tys. mieszkańców kraju, tzw. Haratyni, to niewolnicy (10–20% populacji).

Religie

Struktura religijna kraju w 2019 roku, według World Christian Database:

• islam – 99,3% (4627 tys.)
• tradycyjne religie plemienne – 0,4% (19,1 tys.)
• chrześcijaństwo – 0,2% (10 tys.):
  • katolicyzm (5200)
  • protestantyzm i pozostali chrześcijanie (4740)
• brak religii – 0,1% (4890)
• bahaizm – 0,01% (440).

Gospodarka

Rybacy na plaży w Nawakszucie

Pociąg kolei mauretańskiej, wyładowany rudą żelaza

Mauretania jest ubogim krajem rolniczym. Państwo to jest bardzo słabo rozwinięte (do końca lat 60. – koczownicze pasterstwo), silnie uzależnione od pomocy zagranicznej (gł. kapitał francuski). Podstawą gospodarki jest rybołówstwo (w latach 70. i 80. – górnictwo rud żelaza i miedzi). Roczne połowy morskie to ponad 90 tys. ton (głównie sardynki i tuńczyk).

• Wskaźniki gospodarcze: (2021)
  • PKB: 8,23 mld USD
  • PKB na 1 mieszkańca: 1723 USD
  • Tempo wzrostu gospodarczego: 2,3%
  • Inflacja: 2,4% (2020)
  • Stopa bezrobocia: 11,5%

Przemysł i górnictwo

W 2006 roku Mauretania dołącza do państw eksportujących ropę naftową.

Poza tym Mauretania posiada złoża rud żelaza, rud miedzi, złota i gipsu.

Wydobycie żelaza, miedzi i złota zajmuje ważne miejsce w przemyśle Mauretanii. Jeśli chodzi o wydobywanie żelaza Mauretania jest w pierwszej dwudziestce światowych wydobywców, chociaż w ostatnim czasie zauważalna staje się tendencja spadkowa.

W 2018 roku Mauretania produkowała około 11 tysięcy ton rudy żelaza natomiast miedzi w 2015 roku 45 tysięcy ton.

Rolnictwo

Uprawy

proso, sorgo, ryż, kukurydza

Hodowla

bydło, owce, kozy

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauretanii wyniosła w 2019 roku 13,21 Mt. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła w 2021 roku 1723 kg dwutlenku węgla. Skokowy wzrost emisji samego dwutlenku węgla nastąpił w roku 1992 i od tego czasu proporcja jego i N₂O jest podobna. Przez kolejne kilkanaście lat jego emisje pozostawały na zbliżonym poziomie, a po spadku w 2008 nastąpił dość szybki wzrost. Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego cały czas był transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wynosiła 3,239 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 714 kg i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 198 kg.

Handel

Mauretania głównie importuje maszyny i materiały budowlane. Eksportuje ryby, ropę naftową i złoto.

Transport

• główne porty lotnicze: Nawakszut, Nawazibu
• główne porty morskie: Rosso, Gouraye
• Mauretania ma tylko jedną linię kolejową (zob. transport kolejowy w Mauretanii), którą przewozi rudę żelaza z Zuwiratu do nadmorskiego Nawazibu (675 km)

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona rządowa (fr.)