Pałac Górków w Poznaniu

Pałac Górków w Poznaniu

nr rej. 243 z 12.03.1930, A-25 z 30.03.1971
Pałac Górków (główny budynek Muzeum Archeologicznego w Poznaniu)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Wodna 27
Rozpoczęcie budowy	1545
Ukończenie budowy	1549
Pierwszy właściciel	Górkowie
Kolejni właściciele	miasto Poznań, benedyktynki
Położenie na mapie Poznania Pałac Górków w Poznaniu
Położenie na mapie Polski Pałac Górków w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pałac Górków w Poznaniu
52°24′26,3″N 16°56′05,1″E

Pałac Górków w Poznaniu – obecnie siedziba Muzeum Archeologicznego, powstał w latach 1545-1549 w wyniku przebudowy kilku należących do Andrzeja II Górki gotyckich kamienic.

Położenie

Zespół zabudowań zwany tradycyjnie Pałacem Górków zajmuje południowo-wschodni, narożnikowy blok przyrynkowy Starego Miasta, wyznaczony ulicami: Wodną, Klasztorną, Kozią i Świętosławską. Stan ten wytworzył się jednak znacznie później w wyniku kolejnych zmian własnościowych i architektonicznych. Pierwotnie pałac powstał na wschodniej połowie bloku, wznosił się - najprawdopodobniej - na czterech średniowiecznych parcelach: dwóch frontowych, od strony ul. Wodnej, położonych prostopadle (wąską stroną) do tej ulicy oraz dwóch tylnych, o dłuższych bokach równoległych względem ul. Wodnej.

Historia

Widok na pałac ze Starego Rynku

Przebudowę kamienic na pałac zrealizował ostatecznie Andrzej II Górka po śmierci ojca, chociaż wydaje się, że inicjatywa wyszła od Łukasza II. Myśl o przebudowie dojrzała zapewne około 1535 r., w szczytowym momencie kariery rodu Górków, gdy Łukasz i Andrzej objęli urzędy wojewody poznańskiego i starosty generalnego wielkopolskiego. Dwie frontowe kamienice Łukasz II Górka odziedziczył w 1509 r. po swoim teściu, Andrzeju z Szamotuł - utworzyły one północne skrzydło pałacu. Kamienica tylna, dzisiejsze południowe skrzydło pałacu (od strony ul. Koziej), istniała już w 1536 r. W tym roku Łukasz II uzyskał od króla Zygmunta Starego nadanie dwóch pustych działek przy ul. Koziej i tym samym stał się również właścicielem tej kamienicy. Zabiegi o nadanie tych właśnie działek wskazują na chęć rozbudowy rezydencji przy ul. Wodnej. Warto też dodać, że skupienie w jednym ręku połowy kwatery staromiejskiej dawało dość dużą posiadłość w warunkach miasta otoczonego murami.

W wyniku przebudowy, której zasadnicza faza zamyka się w latach 1544/1545-1548/1549, powstała rezydencja na planie prostokąta o proporcjach 1:2. Wzdłuż krótszych boków prostokąta zlokalizowano budynki mieszkalne, każdy o jednotraktowym, dwuwnętrzowym układzie. Od wschodu - od strony ul. Klasztornej - połączyło je skrzydło bramne (zachował się renesansowy portal), a wewnątrz, na pustej przestrzeni pomiędzy nimi, założono kwadratowy arkadowy dziedziniec. Zaistniał zwarty pałac w stylu renesansowym. Posiadał on wiele niespotykanych rozwiązań architektonicznych takich jak ogród (taras z sadzawką) na dachu.

Renesansowy portal w Pałacu Górków - wejście na dziedziniec, w tle obelisk Ramzesa II

Andrzej II, jako luteranin użyczał sal pałacowych na nabożeństwa i synody swoim współwyznawcom oraz braciom czeskim (np. 1 listopada 1560 synod radził nad możliwościami połączenia luteranizmu z wyznaniem braci czeskich), jednak, gdy jedna z powodzi zalała nieomal wszystkie kościoły w Poznaniu udzielił również gościny katolikom, sprowadził ambonę i ławki, a ściany kazał obić kosztowną tkaniną (co było sprzeczne z ascetycznym luteranizmem, który sam wyznawał). W 1563 r. oficjalnie ukonstytuowała się polska parafia luterańska, a w 1564 r. parafia niemiecka. Po śmierci Stanisława, brata Andrzeja II, ostatniego z rodu, pałac przeszedł w ręce Wojciecha Czarnkowskiego (męża siostry Stanisława - Barbary), od którego w 1596 nabyła go Rada Miasta Poznania, która sprzedała go w 1605 benedyktynkom z Chełmna (zwanym potocznie pannami Chełmiankami), które po przebudowie zmieniły go na klasztor. Pałac pełnił tę funkcję do kasaty zakonu w 1828. Gmachy poklasztorne zostały wówczas przeznaczone na alumnat Gimnazjum św. Marii Magdaleny, a sześć lat później zostały przekazane fundacji szkolnej, założonej przez księżną Ludwikę z Hohenzollernów, żonę namiestnika Antoniego Radziwiłła. W latach 1834–1880 był siedzibą żeńskiej szkoły średniej - Szkoły Ludwiki, a następnie był wykorzystywany jako kamienica czynszowa. Liczne przebudowy zatarły jego charakter. Zamurowano krużganki, usunięto zewnętrzne ozdoby. W latach 1919–1931 w jego murach swoją siedzibę miała Spółka Przesławski i Cierniak, w której skład wchodziła: fabryka kartonaży, introligatornia, drukarnia oraz hurtownia materiałów introligatorskich. Po rozwiązaniu spółki, Józef Przesławski prowadził własny zakład introligatorski, który obejmował także fabrykę segregatorów i kartonaży oraz hurtownię materiałów introligatorskich. W 1945 pałac został poważnie uszkodzony. Odbudowa z lat 1960 - 1967 prowadzona była na podstawie litografii z 1833 i starych fotografii. Odsłonięto wówczas renesansowe arkady na dziedzińcu oraz dwa renesansowe portale. Obecnie znajduje się w nim Muzeum Archeologiczne, które posiada najbogatsze w Polsce zbiory dotyczące starożytnego Egiptu będące depozytem z Muzeów Archeologicznych w Berlinie i Monachium. Jest wśród nich stojący na dziedzińcu obelisk Ramzesa II sprzed świątyni w Athribis. Unikatowy monolit po renowacji odzyskał piramidion wykonany z 23 karatowego złota. Inną stałą wystawą są "Pradzieje Wielkopolski".

Zobacz też

• Rezerwat Archeologiczny Genius Loci - filia Muzeum Archeologicznego na Ostrowie Tumskim

Literatura

• T. Jakimowicz, Pałac Górków w Poznaniu, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 1998, ISBN 83-87847-01-1.

Linki zewnętrzne

• Muzeum Archeologiczne w Poznaniu