Spółgłoska szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna
| Numer IPA | 132 | |||
|---|---|---|---|---|
| s | ||||
| Jednostka znakowa |
s | |||
| Unikod |
U+0073 | |||
| UTF-8 (hex) |
73 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | s | |||
| Kirshenbaum | s | |||
| IPA Braille↗ | ⠎ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [s].
Artykulacja
[edytuj | edytuj kod]W czasie artykulacji podstawowego wariantu [s]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mówimy o spółgłosce apikalnej [s̺] lub laminalnej [s̻].
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.
Terminologia
[edytuj | edytuj kod]Spółgłoskę [s] zalicza się do spółgłosek syczących (sybilantów).
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]- spółgłoska laminalna
- w języku polskim: sam [s̻am]
- w języku angielskim: sand [s̻ænd] „piasek”
- w języku niemieckim: Sphäre [ˈsfɛːrə], weiß [vaɪ̯s]
- w języku baskijskim: zu [s̻u] „ty”;
- spółgłoska apikalna
- w języku baskijskim: su [s̺u] „ogień”
- w języku hiszpańskim (dialekt kastylijski): saltador [s̺altaˈð̞o̞ɾ] „skoczek”
- w języku islandzkim: segi [ˈs̺ɛːjɪ] „widzę”[1][2]
- w języku nowogreckim: σαν [s̺an] „jak”
Spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa bezdźwięczna
[edytuj | edytuj kod]W niektórych językach występuje spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa bezdźwięczna, nie posiadająca odrębnego symbolu IPA, zapisywana [θ̠], [θ͇] lub [ɹ̝̊], kiedy niezbędne jest rozróżnienie.
Artykulacja
[edytuj | edytuj kod]W czasie artykulacji podstawowego wariantu [θ̠]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa-język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mówimy o spółgłosce apikalnej lub laminalnej.
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]- spółgłoska laminalna:
- w języku islandzkim: þakið [θ̠akið̠] „dach”[2][3]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- dźwięczny odpowiednik spółgłoski [s]: [z]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bruno Kress: Isländische Grammatik. VEB Verlag Enzyklopädie Leipzig, 1982, s. 23-24. (niem.).
- ↑ a b Magnus Pétursson. Étude de la réalisation des consonnes islandaises þ, ð, s, dans la prononciation d'un sujet islandais à partir de la radiocinématographie. „Phonetica”. 33, s. 203-216, 1971. DOI: 10.1159/000259344. (fr.).
- ↑ Peter Ladefoged, Ian Maddieson: The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell, 1996, s. 144-145. ISBN 0-631-19814-8. (ang.).