Jump to content

ختيځ تيمور

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
ختيځ تيمور
Timor-Leste (پرتګالي )
Timor-Leste (تېتومي)
République démocratique du Timor oriental (فرانسوي)[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
پلازمېنه
ترټولو لوړه څوکه
Tatamailau (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وګړو شمېر
  لړۍ...
۱٬۲۴۳٬۲۳۵[۲] — ۴۹۹٬۶۸۱[۳] — ۵۰۸٬۵۰۴[۳] — ۵۱۷٬۷۰۴[۳] — ۵۲۷٬۲۹۱[۳] — ۵۳۷٬۲۸۵[۳] — ۵۴۷٬۶۸۸[۳] — ۵۵۸٬۱۱۷[۳] — ۵۶۸٬۴۴۷[۳] — ۵۷۹٬۱۹۲[۳] — ۵۹۱٬۰۷۷[۳] — ۶۰۴٬۳۹۲[۳] — ۶۲۰٬۱۳۸[۳] — ۶۳۷٬۶۰۳[۳] — ۶۵۳٬۳۶۷[۳] — ۶۶۲٬۸۰۳[۳] — ۶۶۲٬۹۸۱[۳] — ۶۵۲٬۱۱۴[۳] — ۶۳۲٬۲۲۷[۳] — ۶۰۸٬۸۷۸[۳] — ۵۸۹٬۸۶۲[۳] — ۵۸۰٬۷۳۰[۳] — ۵۸۳٬۵۶۷[۳] — ۵۹۶٬۵۷۲[۳] — ۶۱۶٬۶۵۰[۳] — ۶۳۸٬۹۳۸[۳] — ۶۵۹٬۸۷۶[۳] — ۶۷۸٬۲۷۷[۳] — ۶۹۵٬۱۷۵[۳] — ۷۱۱٬۷۹۴[۳] — ۷۳۰٬۱۵۸[۳] — ۷۵۱٬۴۸۸[۳] — ۷۷۶٬۷۷۲[۳] — ۸۰۴٬۸۰۳[۳] — ۸۳۲٬۰۵۳[۳] — ۸۵۳٬۷۱۶[۳] — ۸۶۶٬۷۰۰[۳] — ۸۶۹٬۰۲۴[۳] — ۸۶۲٬۶۲۲[۳] — ۸۵۳٬۰۶۹[۳] — ۸۴۸٬۲۳۰[۳] — ۸۵۳٬۵۸۵[۳] — ۸۷۱٬۳۵۳[۳] — ۸۹۹٬۳۶۷[۳] — ۹۳۳٬۳۶۹[۳] — ۹۶۶٬۹۸۷[۳] — ۹۸۲٬۸۸۹[۳] — ۹۹۹٬۰۵۳[۳] — ۱٬۰۱۵٬۴۸۲[۳] — ۱٬۰۳۲٬۱۸۲[۳] — ۱٬۰۴۹٬۱۵۶[۳] — ۱٬۰۶۶٬۴۰۹[۳] — ۱٬۱۲۰٬۳۹۲[۳] — ۱٬۱۴۸٬۹۵۸[۳] — ۱٬۱۸۰٬۰۶۹[۳] — ۱٬۱۸۴٬۸۳۰[۳] — ۱٬۲۰۵٬۸۱۳[۳] — ۱٬۳۴۱٬۲۹۶[۳] — ۱٬۳۲۰٬۹۴۲[۳] — ۱٬۲۹۹٬۹۹۵[۳] — ۱٬۲۸۰٬۴۳۸[۳] — ۱٬۲۶۱٬۸۴۵[۳] — ۱٬۲۲۴٬۵۶۲[۳] — ۱٬۳۶۰٬۵۹۶[۳] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
پکي شاملې اداري سیمې
  لړۍ...
Aileu municipality (en) ژباړل — Ainaro Municipality (en) ژباړل — Baucau Municipality (en) ژباړل — Bobonaro Municipality (en) ژباړل — Cova Lima Municipality (en) ژباړل — Dili Municipality (en) ژباړل — Ermera Municipality (en) ژباړل — Lautém Municipality (en) ژباړل — Liquiçá Municipality (en) ژباړل — Manatuto Municipality (en) ژباړل — Manufahi Municipality (en) ژباړل — Oe-Cusse Ambeno (en) ژباړل — Viqueque Municipality (en) ژباړل — Atauro (en) ژباړل[۴] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
رسمي ژبه
ځايي ژبې
  لړۍ...
پرتګالي ژبه — Makalero (en) ژباړل — Habun (en) ژباړل — Bidau Creole Portuguese (en) ژباړل — Nauete (en) ژباړل — Adabe (en) ژباړل — Bunak (en) ژباړل — Waimoa (en) ژباړل — Galoli (en) ژباړل — Fataluku (en) ژباړل — Kemak (en) ژباړل — Makuv'a (en) ژباړل — Makasae (en) ژباړل — Mambai (en) ژباړل — Tocodede (en) ژباړل — تتوم ژبه — Baikeno (en) ژباړل — Tetun Dili (en) ژباړل — Lakalei (en) ژباړل — Idaté (en) ژباړل — Kairui-Midiki (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
د حکومت مشر
وګړنوم
  لړۍ...
East Timorese — kelet-timori — østtimorer — تيموري — تيمورية — تيموريون — তিমুরি — est-timorese — est-timoresi — timorés — timoresa — Orient-Timorano — Osttimorese — Timorais[۱] — Timoraise[۱] — מזרח-טימורי — מזרח-טימורית — Osttimoraner — Osttimoranerin — est-timorezo — est-timorezi — est-timoreza — est-timoreze — تيموري — تيمورية — تيموريين — تيموريات — timorense[۵] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
غړی د
  لړۍ...
ملگري ملتونه[۶] (۲۰۰۲ – )
Community of Portuguese Language Countries (en) ژباړل[۶]
اسيان[۶]
د بيارغونې او پراختيا نړيوال بانک (۲۰۰۲ – )
نړيواله پرمختياېې ټولنه (۲۰۰۲ – )
نړيواله مالي مؤسسه (۲۰۰۴ – )
د پانګونې څواړخيز تضمين نړيوال اژانس (۲۰۰۲ – )
International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ژباړل (۲۰۰۲ – )
د افريقايي، کارابين او ارام سمندر هېوادونو سازمان
د کوچنيو ټاپويي هېوادونو ټولنه
ASEAN Regional Forum (en) ژباړل
Asian Development Bank (en) ژباړل (۲۰۰۲ – )
نړيوال پوليس[۷][۸] (۲۰۰۲ – )
کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان[۹][۱۰] (۲۰۰۳ – )
يونيسکو[۱۱] (۲۰۰۳ – )
مخابراتو نړيواله ټولنه[۱۲] (۲۰۱۰ – )
هواپېژندنې نړيوال سازمان[۱۳] (۲۰۰۹ – )
د روغتيا نړيوال سازمان[۱۴]
پوست نړيواله ټولنه[۱۵] (۲۰۰۳ – )
g7+ (en) ژباړل
ګومرک نړيوال سازمان[۱۶] (۲۰۰۳ – )
د سوداګرۍ نړيوال سازمان[۱۷] (۲۰۲۴ – ) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
دین
ځایناستی د
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۱۴٬۹۱۸٫۷۲ كيلومتر مربع ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
نور مالومات
وېب‌پاڼه
کورډي‌نېشن
۸°۵۸′۰۰″سویل ۱۲۵°۴۵′۰۰″ختیځ / 8.96667°سويل 125.75°ختيځ / -8.96667; 125.75 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

ختيځ تيمور چې د تيمور-ليستي په نوم هم پېژندل کېږي، رسمي نوم يې د تيمور-ليستي ديموکراتيک جمهوريت دی، دا په سويل ختيځه اسيا کې يو ټاپو هېواد دی. دا هېواد د تيمور د ختيځ نيمايي ټاپو،  اټاورو او جاکو نژدې ټاپوګانو او اوکيس څخه جوړ دی، د ټاپو شمال لويديځ اړخ د اندونيزيايی لويديځ تيمور سره نښتی او په بشپړ ډول ورڅخه هغه سيمې چاپېرې دي. د دې هېواد سويلي ګاونډی استراليا ده چې د تيمور د سمندر په مټ سره بېل شوي دي. د هېواد ټولټال ځمکه ۱۵۰۰۷ کيلو متر مربع (۵۷۴۹ ميل مربع) ده، ډيلي يې پلازمېنه ده.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

په شپاړسمه پېړۍ کې ختيځ تيمور پراتګال نيولی و او د ۱۹۷۵ز کال د نومبر تر اته وېشتمې نېټې د پرتګالي تيمور په نوم پېژندل کېدو، تر هغه وخته چې د ختيځ تیمور د خپلواکۍ لپاره انقلابي محاذ (Fretilin) د دې سيمې خپلواکي اعلان کړه. نهه ورځې وروسته، اندونيزیايي پوځ په دې سيمه بريد وکړ او يې ونيوله، راتلونکی کال دا سيمه د اندونيزيا اوه وېشتم ولايت اعلان شو. د ختيځ تيمور اندونيزيايي نيواک د تاوتريخوالي، د خپلواکي غوښتونکو ډلو (په ځانګړي ډول فريټيلين) او اندونيزيايي پوځ تر منځ د څو لسيزو اوږدو جګړو په توګه پېژندل کېږي.

په ۱۹۹۹ز کال کې، د ملګرو ملتونو له ملاتړ څخه برخمن د خپلې پرېکړې قانون په تعقيب، اندونیزيا د دې سيمې واک خوشې کړ. د تيمور-لاستي په توګه د ۲۰۰۲ز کال د مۍ په شلمه نېټه دا د يووېشتمې پېړۍ لمړی خپلواک دولت شو او د ملګرو ملتونو او پرتګالي ژبې د هېوادونو د ټولنې غړی شو. د ۲۰۱۱ز کال کې، ختيځ تيمور د سويلي ختيځې اسيايي هيوادونو د سازمان (اسيان) د يوولسم غړي د جوړېدو لپاره د خپلې ارادې اعلان وکړ. ختيځ تيمور او فيليپين په سويلي ختيځه اسيا کې يواځيني دوه بنسټيز کاتوليک دولتونه دي.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

رېښه

[سمول]

«Timor» ټکی له «timur» څخه اخستل شوی چې په مالايي ژبه کې د «ختيځ» په معنا ده، په پرتګالي ژبه کې د «Timor » په توګه ثبت شوی دی، په دې بنسټ د ټوټولوجيکي نوم په توګه يې معنا «ختيځ ختي» دی؛ په اندونيزیايي ژبه کې په «Timor Timur» ويل کېږي. په پرتګالي ژبه کې، دې هېواد ته د «Timor-Leste» نوم اخلي (چې د ليستي ټکی د ختيځ لپاره کارو لکېږي)؛ په ټیوټوم کې د «Timór Lorosa'e» په بڼه دی (چې د Lorosa'e ټکی د ختيځ لپاره دی (ټکی په ټکی معنا يې ده «لمر راختل»).

د اساسي قانون تر مخې يې رسمي نومونه په انګليسي ژبه کې « Democratic Republic of Timor-Leste»، په پرتګالي ژبه کې « República Democrática de Timor-Leste» او په ټټوم ژبه کې « Repúblika Demokrátika Timór-Leste» دي. د معياريتوب لپاره نړیوال سازمان (ISO) انګريزي او په نورو ژبو کې رسمي لنډه بڼه يې د « Timor-Leste» (نکوډونه: TLS & TL) ليکل کېږي، کوم چې ملګرو ملتونو، اروپايي اتحاديې او د فرانسې ملي معيارونو سازمانونو (AFNOR)،  د ملګرو ملتونو (ANSI)، د انګلستان (BSI)، د المان (DIN) او د سويډين (SIS) هم خپل کړی، تر څنګ يې دې هېواد کې ټولو ديپلوماتيکو ماموريتونو او د سي آی ای نړيوال فيس بوک هم.[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴]

تاريخچه

[سمول]

له تاریخ مخکې پړاو

[سمول]

د ختيځ تيمور په ختيځه لوړه پروت جيريملايي کې کلتوري پاتې شوني د ۴۲،۰۰۰ کلونو پخواني دي چې دا سيمه يې په سمندري سويل ختيځه اسيا کې د نوي انساني فعاليتونو تر ټولو پخوانيو سيمو ګرځولې ده. باور کېږي چې د کډوالۍ د لږ تر لږوه درې څپو زوزات اوس هم په ختيځ تيمور کې ژوند کوي. تر ټولو لومړي يې د انسان پېژندونکو پوهانو له خوا د ويډو-اسټريلوډ په بڼه تشريح کړي د. شا اوخوا ۳۰۰۰ مخزېږديز کې، دويمې کډوالۍ ميلانيزيايان راوستل. لومړي ويډو-اسټريلوډ خلک په دې وخت کې غريزو داخلي سيمو ته بېرته ولاړل. بالاخره، پروټو-مالايان د سويلي چين او شمالي انډوچين څخه راورسېدل. هاکا سوداګر د همدې وروستۍ ډلې په زوزات کې شامل دي.[۳۵][۳۶][۳۷]

د تيموريانو اصلي افسانې د هغوی د پلرونو او نيکونو په هکله ويناوې لري، څوک چې د تيمور له ختيځې وروستۍ برخې په شااو خوا کې له سفر کولو څخه وروسته په سويل کې دې سيمو ته ورسېدل. ځينې کيسې د تيموريانو د نيکونو يادونه کوي، کوم چې د مالايي ټاپوزمې يا د سمترا د منانګکاباو لوړو سيمو څخه يې سفر کړی. اسټرونيايان تيمور ته کډوال شوي او ګومان کېږي چې په دې ټاپو کې د کرنې له ودې سره اړه لري.[۳۸]

کلاسيکي پړاو

[سمول]

له اروپايي نېواک مخکې، تیمور په اندونيزيايي/ماليزيايي، چينايي او هندوستاني سوداګرۍ په شبکو کې ښکېل وو او په څوارلسمه پېړۍ کې د خوشبويه صندل لرګي، شاتو او مومو په صادراتو کې ښکېل وو. ل ه۱۵۰۰۰ز کلونو راهيسې، تيموري خلکو د اوسنۍ شمالي فيليپين له «Luções » سره پوځي اړيکې درلودې. دا په تيمور کې د صندل لرګي نسبي زياتوالی و، کوم څه چې د شپاړسمې پېړۍ په لومړيو کې اروپايي کشافين دې ټاپو ته جلب کړل، چا چې خبر ورکړ چې دا ټاپو يو شمېر کوچنۍ مشرتابه يا واکمنۍ درلودلې.[۳۹][۴۰]

پرتګالي پړاو(۱۷۶۹ – ۱۹۷۵ز کلونه)

[سمول]

پرتګاليانو په تیمور او مالوکو کې مرکزونه جوړ کړل. د اوسني تيمور په يوه کوچنۍ برخه د عملي اروپايي نېواک پيل په ۱۷۶۹ز کال کې وشو، دا هغه مهال و چې د ډيلي ښار بنسټ کېښودل شو او تيمور د پرتګال د متسعمرې په توګه اعلان شو. د ټاپو د هالنډ تر نېواک لاندې لويديځه نيمه برخه او پراتګالي مستعمره ختيځې نيمې تر منځ يو پرېکنده پوله د ۱۹۱۴ز کال د منځګړيتوب په مټ د يوې دايمي محکمې له خوا جوړه شوه او دا په ترتيب سره د ځای ناستو دولتونو اندونيزيا او ختيځ تيمور تر منځ نړيوال سرحد ګرځېدلی دی.د پرتګاليانو لپاره، ختيځ تيمور د نولسمې پېړۍ تر پای پورې، د زېربنا، روغتيا او زده کړې په برخه کې لږ تر لږه پانګونې سره يو ګوښی شوی سوداګريز مرکز څخه يو څخه اهميت درلود. د نولسمې پېړۍ په منځ کې د کافي په صادراتو کې د اهميت تر څنګ د سندل خوشبويه لرګي مهم صادراتي فصل ګرځېدلی دی.[۴۱][۴۲]

د شلمې پېړۍ په پيل کې، يو لړزانده کورني اقتصاد پراتګليان له خپلو مستعمرو څخه د زياتې شتمنې را ايستلو ته وهڅول، کوم چې د ختيځ تيمور له مقاومت سره مخ شول. [۴۳]

پرتګالي تيمور د نولسمې پېړۍ په وورستيو کې له ښار څخه د تبعيد شويو سياسي او ټولنيزو مخالفينو لپاره د تبعيد ځای و. د ودی په منځ کې يو غوښن شمېر يې د انارشست او انارکو-سنډيکلسټ خوځښت غړي وو، کوم چې د دويمې نړیوالې جګړې پورې په پرتګال کې د چپ اړخو د خوځښتونو تر ټولو زيات اغېزناک وو. تيمور ته د تبعيد مهمې څپې په ۱۸۹۶، ۱۹۲۷ او ۱۹۳۱ز کلونو کې وې، ځينو فعالينو د تبعید پر مهال هم خپل مقاومت ته دوام ورکړ. له دويمې نړیوالې جګړې وروسته، پاتې تبعيد شويو ته بښنه وشوه او اجازه ورکړه چې ستانه شي.[۴۴]

د دويمې نړيوالې جګړې پر مهال، لومړی متحدينو او ورپسې جاپانيانو ډيلي ونيو او په دې ډول د دې مستعمرې داخلي غره ييزې سيمې د چريکي جګړو منظر وګرځېد چې د تيمور د جګړې په نوم پېژندل کېږي. د ختيځ تيمور د رضاکارانو او اتحادي ځواکونو له خوا د جاپانيانو په وړاندې مبارزې پر لار واچول شوې، د دې مبارزو په پايله کې له ۴۰،۰۰۰ څخه تر ۷۰،۰۰۰ پورې د ختيځ تيمور اوسېدونکي مړه شول. په پايله کې جاپانيانو د استراليانو او اتحادي ځواکونو وروستي وشړل. په هر حال، کله چې د دويمې نړيوالې جګړې په پای کې جاپانيان تسليم شول، په ختيځ تيمور کې پراتګالي واکمني بيا پر ځای شوه.[۴۵]

د ۱۹۷۴ز کال د پرتګتالي اوښتون څخه وروسته، پرتګال په عملي ډول په ختيځ تيمور کې خپل نېواک پای ته ورساوه او په ۱۹۷۵ز کال کې د ختيځو تيموري سياسي ګوندونو تر منځ کورنۍ جګړه پيل شوه. [۴۶]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ سرچينې تړی: http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf.
  2. ↑ "World Bank Open Data". نړیوال بانک. نه اخيستل شوی 8 اپرېل 2019.
  3. ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ۳٫۱۶ ۳٫۱۷ ۳٫۱۸ ۳٫۱۹ ۳٫۲۰ ۳٫۲۱ ۳٫۲۲ ۳٫۲۳ ۳٫۲۴ ۳٫۲۵ ۳٫۲۶ ۳٫۲۷ ۳٫۲۸ ۳٫۲۹ ۳٫۳۰ ۳٫۳۱ ۳٫۳۲ ۳٫۳۳ ۳٫۳۴ ۳٫۳۵ ۳٫۳۶ ۳٫۳۷ ۳٫۳۸ ۳٫۳۹ ۳٫۴۰ ۳٫۴۱ ۳٫۴۲ ۳٫۴۳ ۳٫۴۴ ۳٫۴۵ ۳٫۴۶ ۳٫۴۷ ۳٫۴۸ ۳٫۴۹ ۳٫۵۰ ۳٫۵۱ ۳٫۵۲ ۳٫۵۳ ۳٫۵۴ ۳٫۵۵ ۳٫۵۶ ۳٫۵۷ ۳٫۵۸ ۳٫۵۹ ۳٫۶۰ ۳٫۶۱ ۳٫۶۲ ذکر کېدنه: World Bank Open Data. Publisher: نړیوال بانک.
  4. ↑ سرچينې تړی: https://www.hatutan.com/2022/04/01/domingos-soares-simu-posse-nuudar-administrador-munisipiu-atauro/.
  5. ↑ سرچينې تړی: https://academia.gal/dicionario/-/termo/timorense.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ سرچينې تړی: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2107.html.
  7. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Publisher: نړيوال پوليس. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  8. ↑ سرچينې تړی: https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/TIMOR-LESTE. Retrieved: ۲۳ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  9. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Publisher: کېميايي وسلو نه د کار اخيستلو د مخنيوي سازمان. Retrieved: ۷ ډيسمبر ۲۰۱۷.
  10. ↑ سرچينې تړی: https://www.opcw.org/about-us/member-states/timor-leste. Retrieved: ۲۹ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  11. ↑ سرچينې تړی: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
  12. ↑ سرچينې تړی: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Retrieved: ۴ مې ۲۰۱۹.
  13. ↑ سرچينې تړی: https://public.wmo.int/en/members/timor-leste. Retrieved: ۲۶ مې ۲۰۲۰.
  14. ↑ سرچينې تړی: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Retrieved: ۲۱ جولای ۲۰۲۰.
  15. ↑ سرچينې تړی: https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=299. Retrieved: ۲۸ اکتوبر ۲۰۲۲. Type of reference: official member page. Supports qualifier: پيل نېټه.
  16. ↑ سرچينې تړی: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Retrieved: ۱۶ مارچ ۲۰۲۴. Page(s): 10. Supports qualifier: پيل نېټه.
  17. ↑ سرچينې تړی: https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/a1_timor_leste_e.htm.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ سرچينې تړی: http://timor-leste.gov.tl/?p=547&lang=en.
  19. ↑ سرچينې تړی: https://www.workwithdata.com/place/timor-leste. Retrieved: ۱۱ اکتوبر ۲۰۲۴.
  20. ↑ "tetun.org". tetun.org.
  21. ↑ "UNGEGN list of country names" (PDF). United Nations Group of Experts on Geographical Names. 2–6 May 2011. نه اخيستل شوی 14 August 2016.
  22. ↑ "Constituição da República Democrática de Timor" (PDF). Government of Timor-Leste. نه اخيستل شوی 2 September 2016.
  23. ↑ "Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timór-Leste" (PDF). Government of Timor-Leste. نه اخيستل شوی 2 September 2016.
  24. ↑ CIA (29 November 2012). "East and Southeast Asia:Timor-Leste". The World Factbook. Washington, DC:Central Intelligence Agency. نه اخيستل شوی 16 December 2012.
  25. ↑ United Nations General Assembly. "Unanumous Assembly Decision Makes Timor-Leste 191st United Nations Member State". United Nations Meetings Coverage and Press Releases. United Nations. نه اخيستل شوی 21 June 2020.
  26. ↑ Taylor-Leech, Kerry (2009). "The language situation in Timor-Leste". Current Issues in Language Planning. 10 (1): 1–68. doi:10.1080/14664200802339840. S2CID 146270920.
  27. ↑ Tansubhapol, Thanida (30 January 2011). "East Timor Bid to Join ASEAN Wins 'Strong Support'". Bangkok Post – via PressReader.
  28. ↑ Cavanaugh, Ray (24 April 2019). "Timor-Leste: A young nation with strong faith and heavy burdens". The Catholic World Report.
  29. ↑ "Constitution of the Democratic Republic of Timor-Leste" (PDF). Government of Timor-Leste. نه اخيستل شوی 2 September 2016.
  30. ↑ "Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timór-Leste" (PDF). Government of Timor-Leste. نه اخيستل شوی 2 September 2016.
  31. ↑ "United Nations Member States". United Nations. Archived from the original on 24 October 2007.
  32. ↑ "European Union deploys Election Observation Mission to Timor Leste". Europa (web portal). نه اخيستل شوی 28 March 2010.
  33. ↑ "US Department of State: Timor-Leste". State.gov. 20 January 2009. نه اخيستل شوی 28 March 2010.
  34. ↑ "CIA World Factbook". US Govt. 1 July 2014.
  35. ↑ Marwick, Ben; Clarkson, Chris; O'Connor, Sue; Collins, Sophie (2016). "Early Modern Human Lithic Technology from Jerimalai, East Timor". Journal of Human Evolution (Submitted manuscript). 101: 45–64. doi:10.1016/j.jhevol.2016.09.004. PMID 27886810.
  36. ↑ "Lesson 1 (First Part): Population Settlements in East Timor and Indonesia". University of Coimbra. Archived from the original on 2 February 1999.
  37. ↑ "About Timor-Leste > Brief History of Timor-Leste: A History". Timor-Leste.gov.tl. Archived from the original on 29 October 2008.
  38. ↑ Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. pp. 378. ISBN 978-0-300-10518-6.
  39. ↑ Lundahl, Mats; Sjöholm, Fredrik (17 July 2019). The Creation of the East Timorese Economy: Volume 1: History of a Colony. Springer. ISBN 9783030194666.
  40. ↑ Leibo, Steven (2012), East and Southeast Asia 2012 (45 ed.), Lanham, MD: Stryker Post, pp. 161–165, ISBN 978-1-6104-8885-3
  41. ↑ Deeley, Neil (2001). The International Boundaries of East Timor. p. 8.
  42. ↑ "The Portuguese Colonization and the Problem of East Timorese Nationalism". Archived from the original on 23 November 2006.
  43. ↑ Schwarz, A. (1994). A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s. Westview Press. p. 198. ISBN 978-1-86373-635-0.
  44. ↑ Damier, Vadim; Limanov, Kirill (2019). "Portuguese Anarchist in the 'Tropical Siberia'". Latin-American Historical Almanac. 22 (1): 78–106. doi:10.32608/2305-8773-2019-22-1-78-106. S2CID 200077700.
  45. ↑ "Department of Defence (Australia), 2002, "A Short History of East Timor"". Archived from the original on 3 January 2006. نه اخيستل شوی 3 January 2007. Retrieved 3 January 2007.
  46. ↑ Ricklefs, M. C. (1991). A History of Modern Indonesia since c.1300, Second Edition. MacMillan. p. 301. ISBN 978-0-333-57689-2.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ختيځ_تيمور&oldid=324307" نه اخيستل شوی