1691.
(Preusmjereno sa stranice 1691)
- Ovo je članak o godini 1691.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
| Decenija: | 1660-e 1670-e 1680-e – 1690-e – 1700-e 1710-e 1720-e |
| Godine: | 1688 1689 1690 – 1691 – 1692 1693 1694 |
| Gregorijanski | 1691.. (MDCXCI) |
| Ab urbe condita | 2444. |
| Islamski | 1102–1103. |
| Iranski | 1069–1070. |
| Hebrejski | 5451–5452. |
| Bizantski | 7199–7200. |
| Koptski | 1407–1408. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1746–1747. |
| • Shaka Samvat | 1613–1614. |
| • Kali Yuga | 4792–4793. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4327–4328. |
| • 60 godina | Yin Metal Koza (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11691. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1691 (MDCXCI) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
- januar? - Srpska milicija podeljena na kompanije (Räzische compania) pod komandom potpuk. Znorića u regimenti barona Bolanda[1].
- mart, polovinom - Morejski rat: Mlečani se nakon opsade povukli iz Valone, čiju su tvrđavu porušili[2].
- 20. 3. - Okončana Leislerova pobuna u Provinciji New York, Jacob Leisler pogubljen u maju.
- 20. 3. - Srpske starešine u Budimu, u odsustvu patrijarha Arsenija III, izabrale zatočenog Đorđa Brankovića za despota[3], traže da Branković bude pušten, da Srbi imaju svoje vlasti i da srpski vojnici imaju posebne barjake[4]. .
- 10. 4. - Rat Velike alijanse: Opsada Monsa okončana francuskim zauzećem grada.
- 11. 4. - Na predlog komoranskih Srba, car Leopold I. imenovao Jovana Monasterliju za podvojvodu, zapovednika srpske vojske u Habzburškom carstvu[5][6].
- proleće - Veliki vezir Ćuprilić postavio skopskog sveštenika Kalinika za pećkog patrijarha (do 1710), umesto Arsenija III koji je prešao Habsburzima.
- proljeće - Austrijanci sakupljaju vojsku u blizini Osijeka, manji pogranični okršaji u Slavoniji, Srijemu, Banatu i Erdelju, ističu se srpski odredi[7].
- 6. 5. - Španska inkvizicija pokrstila 219 xueta (šueta, kriptojevreja) na Majorci, 37 pokušalo pobeći s ostrva zbog čega su spaljeni.
- maj - Prvi džungarsko-ćingovski rat: na saboru (kurultaju) u Dolon Nuru, poglavari Halha Mongola priznali vlast cara Kangxija - okončana dinastija Sjeverni Yuan.
- svibanj - Buna kmetova u Hrvatskom Zagorju (Brdovec, Pušća, Zabok, Kostrelj, Bistrica, Lobor), sabor naredio upotrebu vojne sile i pogubljenje vođa[8].
- 16. 5. - Francuski hugenot François Leguat se našao sa sedmoricom drugova na ostrvu Rodrigues u Indijskom okeanu.
- 23. 5. - Komani u Crnoj Gori porazili jedno jače tursko odjeljenje[9].
- 23. 6. - Ahmed II je novi osmanski sultan (do 1695).
- 12. 7. - Kardinal Antonio Pignatelli postao papa Inocent XII. (do 1700), izabran kao kompromisni kandidat posle pet meseci konklave.
- jul - Turci poraženi od Pipera; Crnogorci ove godine napadali Bileću[9].
- 22. 7. (12. 7. po j.k.) - Williamov rat u Irskoj: Bitka kod Aughrima je definitivan poraz jakobita; ostaje još Limerick, koji se posle opsade predao u oktobru.
- 19. 8. - Bitka kod Slankamena, velika austrijska pobeda (Ludvig Vilhelm Badenski i Jovan Monasterlija) nad Turcima, poginuo veliki vezir Fazil Mustafa-paša Ćuprilić; Srpska milicija osvojila 34 neprijateljske zastave i 11 tugova[4]. Ovom bitkom je osiguran habsburški posed Slavonije, Ugarske i Erdelja. Poslednja bitka u kojoj su Srbi nastupili uz Habsburge kao kompaktna celina pod svojim komandantom[10].
- 19. 8. - Kod Slankamena poginuo i Adam Zrinski, posljednji iz obitelji, čiji posjedi sad pripadaju Dvorskoj komori.
- 20. 8. - Nova Leopoldova Privilegija Srbima, preko Ugarske kancelarije: vlast arhiepiskopa se proširuje i na svetovne stvari, imanja bez naslednika pripadaju crkvi (kaducitet)[10][11] (dvorski "protivudar" težnjama za svetovnom vlašću[4]); "despot" Đorđe Branković osuđuje to, mletačke vlasti zabranjuju patrijarhovim egzarsima da razglase Privilegiju u Dalmaciji[3].
- 3. 9. - Potonuo engleski brod HMS Coronation, 600 mrtvih.
- 18. 9. - Bitka kod Leuzea: pobeda francuske konjice nad Alijansom u Belgiji.
- 3. 10. - Ugovor iz Limericka: većina Jamesovih pristalica odlazi u Francusku ("Beg divljih gusaka"), katoličkoj gospodi garantovana prava (što će biti izigrano).
- 7. 10. - Izdata povelja za Provinciju Zaljeva Massachusetts - spojene Kolonija Zaljeva Massachusetts, Kolonija Plymouth, Provincija Maine i još neke teritorije (stupa na snagu sledećeg maja).
- 12 - 17. 10. - Konačno oslobođeni Brod, Gradiška, Pakrac - osigurana Slavonija. Ove godine i pohod bana Erdödyja bosanskom Posavinom, konačno osvojenje Novog na Uni, zatim pad svih turskih uporišta na desnoj obali Save do Broda[12] (ali vraćeno Turcima po Karlovačkom miru 1699).
- 4. 12. - Car Leopold I. izdaje Diplomu Leopoldinum kojom uzima vrhovnu vlast u Erdelju i potvrđuje istorijska prava. Iz zemlje je istisnut turski saveznik Imre Thököly, biće vraćen maloletni Mihály II Apafi.
- 6. 12. - Podmićeni napuljski kapetan predao Turcima mletačku tvrđavu Grabusa, na ostrvu pored Krita.
- 21. 12. - Francuzi zauzeli Urgell u Kataloniji (Španci ga povratili sledećeg aprila).
- Krajišnici se pobunili zbog poreza i ukonačivanja vojske i opseli Koprivnicu, umirili ih izaslanici grofa Kaprare[13].
- Jovan Sinobad imenovan za serdara Kninske krajine, kasnije i za viteza sv. Marka[14].
- Senjski biskup preuzeo jurisdikciju u Lici i Krbavi, počinje da prevodi na uniju novopridošlo pravoslavno stanovništvo[15].
- Bernardo Bobić radi slike iz života sv. Ladislava na krilima oltara zagrebačke katedrale[16].
- Michel Rolle izložio Rollovu teoremu.
- 13. 1. - George Fox, osnivač Religioznog društva prijatelja (kvekera) (* 1624)
- 1. 2. - Aleksandar VIII., papa (* 1610)
- 23. 6. - Sulejman II, osmanski sultan (* 1642)
- 16. 7. - François Michel Le Tellier de Louvois, francuski sekretar rata (* 1641)
- 19. 8. - Mustafa Ćuprilić, veliki vezir (* 1637)
- 19. 8. - Adam Zrinski, grof i časnik, posljednji iz roda (* 1662)
- 31. 8. - Johann Heinrich von Dünewald, habsburški general (* 1617)
- ↑ Istorija s. n. III-1, 555
- ↑ Setton, 377
- ↑ 3,0 3,1 Veselinović, Rajko L. Од Велике сеобе до смрти патријарха Арсенија III Чарнојевића (1706). rastko.rs
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Istorija s. n. III-1, 554
- ↑ Cerović, Ljubivoje. Srbi u Slovačkoj. rastko.rs
- ↑ Popović, Dušan J. Напуштање Србије и Београда, догађаји непосредно после Сеобе. rastko.rs
- ↑ Historija n. J., 825
- ↑ Historija n. J., 1006
- ↑ 9,0 9,1 Marković, Momir M. (27. novembar 2009). Crnogorski rat - Neosvojivo Cetinje. Monitor
- ↑ 10,0 10,1 Ćorović, Vladimir. Velika seoba Srba u Austriju. rastko.rs
- ↑ Kostić, Radonić. Инвитаторија цара Леополда I и привилегије српске. rastko.rs
- ↑ Historija n. J., 1001
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 75
- ↑ Vladimir Ćorović, Dalje borbe s Turcima, rastko.rs
- ↑ Historija n. J., 1005
- ↑ Historija n. J., 752
- Literatura
- Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5 (III-1)
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)