Jetimi

Një jetim ose bonjak është një fëmijë, prindërit e të cilit kanë vdekur, janë të panjohur ose i kanë braktisur përgjithmonë.^[1]^[2]

Përkufizimi

Grupe të ndryshme përdorin përkufizime të ndryshme për të identifikuar jetimët.

Në përdorim të përbashkët, një jetim nuk ka asnjë prind të mbijetuar që të kujdeset për ta. Megjithatë, Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët (UNICEF), Programi i Përbashkët i Kombeve të Bashkuara për HIV dhe AIDS (UNAIDS) dhe grupe të tjera etiketojnë çdo fëmijë që ka humbur njërin prind si jetim. Në këtë qasje, një jetim nga nëna është një fëmijë nëna e të cilit ka vdekur, një jetim nga babai është një fëmijë të cilit i ka vdekur babai dhe një jetim i dyfishtë është një fëmijë/adoleshent/foshnjë që ka humbur të dy prindërit. Kjo është në kontrast me përdorimin e vjetër të fjalës gjysmë jetim për të përshkruar fëmijët që kishin humbur vetëm njërin prind.

Historia

Luftërat, epidemitë (siç është AIDS), pandemitë dhe varfëria kanë bërë që shumë fëmijë të mbeten jetimë. Lufta e Dytë Botërore (1939-1945), me numrin e saj masiv të vdekjeve dhe lëvizjet e mëdha të popullsisë, la një numër të madh jetimësh në shumë vende - me vlerësime për Evropën që variojnë nga 1,000,000 deri në 13,000,000. Judt (2006) vlerëson se kishte 9,000 fëmijë jetimë në Çekosllovaki, 60,000 në Holandë 300,000 në Poloni dhe 200,000 në Jugosllavi, plus shumë të tjerë në Bashkimin Sovjetik, Gjermani, Itali, Kinë dhe gjetkë.

Tekste fetare

Shumë tekste fetare, përfshirë Biblën dhe Kuranin, përmbajnë idenë se të ndihmosh dhe të mbrosh jetimët është një çështje shumë e rëndësishme dhe e pëlqyeshme për Zotin. Profetët si Musai dhe Muhamedi mbetën jetimë si fëmijë. Disa citate të shkrimeve të shenjta përshkruajnë se si duhet të trajtohen jetimët:

Bibla

"Nuk do të mundosh asnjë grua të ve, as asnjë jetim." (Bibla hebraike, Eksodi 22:22)
"Lëri jetimët e tu, unë do t’i ruaj të gjallë në jetë dhe gratë e tua të veja le të kenë besim tek unë." (Bibla hebraike, Jeremia 49:11)
"për t’i dhënë të drejtë jetimit dhe të pikëlluarit, me qëllim që njeriu i krijuar nga dheu të mos kallë më tmerr." (Bibla hebraike, Psalmet 10:18)
"Feja e pastër dhe pa njollë përpara Perëndisë dhe Atit është kjo: të vizitosh jetimët dhe të vejat në pikëllimet e tyre dhe ta ruash veten të pastër nga bota." (Dhjata e Re, Jakobit 1:27)

Kuran

"dhe i ushqejnë të varfërit, bonjakët dhe të zënët robë (në luftë), madje edhe pse janë vetë nevojtarë për te (ushqim)." - (Kuran, Insan: 8)
"Mos e nënçmo bonjakun," (Kuran, Duha 9)
" A di ti për atë që e përgënjeshtron Ditën e llogarisë (e shpërblimit)? E ai është, i cili ashpër i dëbon bonjakëtdhe nuk nxitë që të ushqejnë të varfërit. Mjerë për ata, të cilët kur falen, janë të pakujdesshëm (të harrueshëm), e veprojnë, vetëm sa për sy e faqe (para botës) dhe pengojnë dhënien e ndihmës (në shërbimet e vogla midis njerëzve)!." - (Kuran, Maun: 1-7)
"...dhe se do t’u bëjnë mirë prindërve, të afërmve, bonjakëve dhe të varfërve,..." (Kuran, Bekare: 83)
"…Dhe të pyesin ty për bonjakët, thuaju: “T’i bëni mirë atyre është vepër e bukur, e nëse jetoni bashkë me ta, ata janë vëllezërit tuaj…" (Kuran, Bekare: 220)
"Epni pasurinë bonjakëve (kur të ëhen të aftë e vetvetes), mos ua ndërroni të keqen (nga pasuria juaj) me të mirën (nga pasuria e tyre). Mos e hani pasurinë e tyre (të përzier) me pasurinë tuaj. Se kjo, me të vërtetë, është mëkat i madh." (Kuran, Nisa: 2)
"Provoni ju bonjakët kur të bëhen për martesë, e nëse çmoni pjekuri tek ata, atëherë epjuni pasurinë e tyre..." (Kuran, Nisa: 6)

Referimet

^ Merriam-Webster online dictionary
^ The Shorter Oxford English Dictionary, 3rd edition "One deprived by death of father or mother, or (usu.) of both; a fatherless or motherless child."

[1] Merriam-Webster online dictionary

[2] The Shorter Oxford English Dictionary, 3rd edition "One deprived by death of father or mother, or (usu.) of both; a fatherless or motherless child."

[1]

[2]