Maambukizi ya virusi vya papilloma vya binadamu

Maambukizi ya virusi vya papilloma vya binadamu
Mwainisho na taarifa za nje
Kundi Maalumu	Magonjwa ya kuambukiza, Jinakolojia, Onkolojia
Dalili	Hakuna, uvimbe mdogo wa nyama kwenye ngozi
Visababishi	Virusi vya papilloma ya binadamu husambaa kwa njia ya mgusano wa moja kwa moja
Kinga	Chanjo za HPV, kutofanya ngono, mwenza mmoja maishani, kondomu
Idadi ya utokeaji wake	Watu walio wengi wameambukizwa na HPV wakati fulani katika maisha yao

Maambukizi ya virusi vya papilloma ya binadamu (HPV infection) ni maambukizi yanayosababishwa na virusi vya papilloma ya binadamu.

Takribani asilimia 90 ya maambukizi hayo hayasababishi dalili zozote na hutoweka yenyewe ndani ya miaka miwili. Hata hivyo, katika baadhi ya visa, maambukizi huendelea na kupelekea uvimbe mdogo wa nyama kwenye ngozi au vidonda vya awali vya saratani. Vidonda hivi, kulingana na eneo lililoathiriwa, huongeza hatari ya saratani ya mlango wa uzazi kwa wanawake, uke (vagina), midomo ya uke (vulva), uume, mkundu, kinywa au koo. Karibu saratani yote ya mlango wa uzazi kwa wanawake inatokana na HPV; ziko aina mbili, yaani HPV16 na HPV18, hizi huchangia asilimia 70% ya maambukizi. Kati ya asilimia 60% na 90% ya saratani zingine zilizoorodheshwa hapo juu pia zinahusishwa moja kwa moja na maambukizi ya HPV. HPV6 na HPV11 ni visababishi ambavyo hutokea mara kwa mara vya uvimbe mdogo wa nyama kwenye sehemu za siri na papilomatosisi ya koo (laryngeal papillomatosis).

Maambukizi ya HPV husababishwa na virusi vya papilloma ya binadamu, ambayo ni aina ya kirusi cha DNA kutoka kwenye jamii ya virusi vya papilloma. Zaidi ya aina 170 zimeelezewa. Zaidi ya aina 40 zinaweza kuenea kwa njia ya kujamiiana na kuambukiza mkundu na sehemu za siri. Sababu hatarishi kwa maambukizi ya mara kwa mara kwa njia ya ngono hujumuisha kuanza kujamiiana kwa mara ya kwanza wakati mtu akiwa na umri mdogo, kuwa na wapenzi wengi wa kingono, uvutaji sigara, na utendaji dhaifu wa kingamwili. Kwa kawaida aina hizi huenezwa kwa mgusano endelevu wa moja kwa moja wa ngozi hadi ngozi, huku kufanya mapenzi kwa njia ya uke na mkundu zikiwa ndizo njia zinazojulikana zaidi kuleta maambukizi. Pia, maambukizi ya HPV yanaweza kuenea kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto wakati wa ujauzito. Hakuna ushahidi kwamba HPV inaweza kuenea kupitia vitu vya kawaida kama vile vyoo vya kukalia, japo aina zinazosababisha uvimbe mdogo wa nyama kwenye ngozi zinaweza kuenea kupitia maeneo kama vile sakafu. Mtu anaweza kuambukizwa na aina moja au zaidi ya HPV. HPV inajulikana kuathiri wanadamu pekee.

Chanjo za HPV zinaweza kuzuia aina ya maambukizi ya kawaida. Chanjo inapaswa kutumika kabla ya kuanza kujihusisha na mapenzi ili kuleta ufanisi zaidi, na kwa hivyo inapendekezwa kutumika kati ya umri wa miaka 9 hadi 13. Matumizi ya mara kwa mara ya kondomu ya kiume yanaweza kupunguza maambukizi ya HPV kwa wanawake kwa takribani asilimia 70, ingawa maeneo ambayo hayajafunikwa (na kondomu) yanaweza kuambukiza eneo la nje la uke. Kujizuia kufanya ngono au kuwa na mwenzi mmoja tu maishani, kunaweza kupunguza maambukizi ya HPV ya sehemu za siri. Uchunguzi wa saratani ya mlango wa uzazi wa wanawake, kwa njia ya uchunguzi wa Papanicolaou ("pap smear"), au uchunguzi wa seviksi baada ya kupaka asidi asetiki (acetic acid), unaweza kugundua saratani ya mapema na seli zisizo za kawaida ambazo zinaweza kuibuka na kuwa saratani. Uchunguzi hupelekea matibabu ya mapema ambayo huleta matokeo bora. Uchunguzi umepunguza idadi ya visa vya maambukizi na idadi ya vifo vinavyotokana na saratani ya mlango wa uzazi wa wanawake. Uvimbe mdogo wa nyama kwenye ngozi unaweza kuondolewa kwa njia ya kugandisha (freezing).

Karibu watu wote katika maisha, wamewahi kupata maambukizi ya HPV. HPV ni moja ya aina ya kawaida zaidi ya maradhi ya zinaa (STI) ulimwenguni. Mnamo mwaka wa 2018, inakadiriwa kuripotiwa visa 569,000 vya saratani ya mlango wa uzazi, pamoja na vifo 311,000. Takribani asilimia 85 ya saratani hizi za mlango wa uzazi zilitokea katika nchi zenye kipato cha chini na kipato cha katikati. Nchini Marekani, takribani visa 30,700 vya saratani zinazotokana na HPV hutokea kila mwaka. Kwa makadirio, asilimia 1 ya watu wazima wanaojamiiana, wana vidonda (warts) vinavyoota sehemu za siri. Visa vya vidonda kwenye ngozi (skin warts) vimeelezewa tangu zamani za Ugiriki ya Kale, ikiwa ni kweli kwamba vidonda hivi husababishwa na virusi na ilibainika mnamo mwaka wa 1907.