Guatemala

Guatemala (瓜地馬拉)

Guatemala (瓜地馬拉)

u Guatemala (瓜地馬拉) sa i labu nu Cong-Nan-Mei-Cuo, itiza i 15 30 N, 90 15 W.

u ahebal nu lala' mapulung sa 108,889 sq km.

u ahebal nu lala'ay sa 107,159 sq km, u ahebal nu nanumay sa 1,730 sq km.

hamin nu tademaw sa 15,189,958.

kakalukan umah sa 41.20%, kilakilangan umah sa 33.60%, zumaay henay umah sa 25.20%.

caay kamu cabaya a kanatal nu Taywan.

Guatemala (瓜地馬拉) i nuteban a Amilikan (中美洲) satipan micapi i waliyu (太平洋), sawali micapi tu "Cya-Le-Pi-Hay'' (加勒比海), saamis malalutin atu "Muo-Si-Ke" (墨西哥)", teban nu wali atu amis, malalutin "Pay-Li-Se" (貝里斯), teban nu wali atu timu, malalutin tu Honduras (宏都拉斯) atu El Salvador (薩爾瓦多).

(u kamu nu Hulam sa:瓜地馬拉，位於中美洲，西瀕太平洋，東臨加勒比海，北與墨西哥接壤，東北鄰貝里斯，東南鄰宏都拉斯和薩爾瓦多。[1])

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Guatemala City (瓜地馬拉市).

tapang tusu nu Guatemala (瓜地馬拉) u Guatemala tuse (瓜地馬拉市, Guatemala City) izaw ku 250 a mang a maluay nu tademaw. u satabakiay a tukay nu Guatemala (瓜地馬拉). u tatungusay a midangan izaw ku A-Ti-Te-Lan (阿蒂特蘭) a banaw, satabakiay malumanay a tukay nu ayaway Ma-Ya (馬雅) a tukay Ti-Ka-El (蒂卡爾), atu u singanganay a tukay, u Ke-Sa-El-Te-Nan-Ke (克薩爾特南戈) atu Ci-Ci-Ka-Su-Te-Nan-Ke (奇奇卡斯德南哥).

(u kamu nu Hulam sa:瓜地馬拉的首都「瓜地馬拉市」（Guatemala City）有250萬居民，是瓜地馬拉最大的城市。旅遊中心有阿蒂特蘭湖、老首都舊瓜地馬拉、古老的馬雅城市蒂卡爾和一些其它著名的城市，如克薩爾特南戈和奇奇卡斯德南哥。[2])

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 15 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung) ayza sa ci Jimmy Morales, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 1 bulad 14 demiad.

kakitizaan (地理)

Guatemala (瓜地馬拉) i nuteban a Amilikan (中美洲) ku kakitizaan nu kitakit. i amis enalay a kakitizaan ku Pey-Ten (佩騰) i kacaledesan a maudaday a kilangkilangan (akutiay a bukbuklalan kilakilangan, 熱帶雨林), u hinaudaday a kakitizaan, i tebanay a kakitiazan, 4200 m ku talakaw silamalay a buyu' i capiay nu waliyu (太平洋). enalay a kakitiazan u akutiay ku demiad, maipuca sidamekay ku sela.

(u kamu nu Hulam sa: 瓜地馬拉位於中美洲，其北部的低地平原「佩滕」是熱帶雨林，中部的高地上的火山可達4200米，太平洋畔狹窄富饒的平地屬於熱帶氣候。)

i Guatemala (瓜地馬拉) yadah ku banaw, satabakiay a banaw I-Sa-Wa-El banaw (伊薩瓦爾湖) i I-Sa-Wa-El kenis (伊薩瓦爾省), salabungay a banaw i Su-Lu-La kenis (索洛拉省) nay a A-Ti-Te-Lan banaw (阿蒂特蘭湖).

(u kamu nu Hulam sa: 瓜地馬拉境內有數個湖泊，其中最大湖泊為「伊薩瓦爾省」境內的伊薩瓦爾湖、最深湖泊為「索洛拉省」境內的阿蒂特蘭湖。)

i tebanay talakaway a kakitizaan sa, u tatebanan nu lalangawan nu Guatemala (瓜地馬拉), u talakaw nu kakitizaan 1300 m tangasa i 1800 m, paminhca a mangay ku demiad 18℃ ~ 28℃ ku diheku nu demiad i satalakaway a kakitizaan, i cacay a bulad atu sakatusa a bulad cuedet ku demiad.

(u kamu nu Hulam sa: 中部的高原也是瓜地馬拉的文化中心，高原地區海拔約1300到1800公尺，全年氣溫溫和，白天溫度約攝氏18到28度之間，在更高處一月和二月往往比較冷。)

37 ku silamalay a buyu' nu Guatemala (瓜地馬拉) sepat ku mabuwakay hen ayzq. Pa-Ka-Ya (帕卡亞) silamalay a buyu', Sen-Ti-Ya-Ku-Tu (聖地牙古多), Hu-Ay-Ke (富埃戈) atu Ta-Ka-Na (塔卡那) silamalay a buyu'. Hu-Ay-Ke (富埃戈) atu Pa-Ka-Ya (帕卡亞) silamalay a buyu', namabuwak i 2010 a mihca, 2018 a mihca maliyaw a mabuwak aca ku Hu-Ay-Ke (富埃戈) silamalay a buyu', pinaay a patekenan ku mapatayay atu madukaay.

(u kamu nu Hulam sa: 瓜地馬拉有37座火山，其中四個是活躍的：帕卡亞火山、聖地亞古多火山、富埃戈火山及塔卡那火山。富埃戈火山和帕卡亞火山曾在2010年噴發。2018年富埃戈火山再次噴發，導致數百人傷亡。[3])

likisi (歷史)

Liyen-He-Kuwe-Pin kusi (聯合果品公司) u satabakiay p palumaay tu lusay i Guatemala (瓜地馬拉) izaw aca ku Kuwe-Ci-Tiye-Lu (國際鐵路) a kusi atu cacay dada u picumudan nu balunga.

(u kamu nu Hulam sa: 「聯合果品公司」在瓜地馬拉擁有其最大的莊園，而且還擁有中美洲國際鐵路公司和瓜地馬拉僅有的一個海港。)

mapaucul nu way-cyaw-pu nu Amilika (美國) a pasasulaceus tu Guatemala (瓜地馬拉) mipaculi tu kung-cang (共產) sa ku kamu a mibelin ci A-Pen-Sean (Jacobo Arbenz Guzmán). Cung-Yang-Cin-Paw-Ci (中央情報局) masasupadang atu paculiay tu hitay nu Guatemala (瓜地馬拉), mibelin i 1954 a mihca tu Guatemala (瓜地馬拉) .

(u kamu nu Hulam sa: 在聯合果品公司的驅使下，美國外交部對瓜地馬拉展開宣傳戰，以反共的名義打擊阿本斯總統（Jacobo Arbenz Guzmán）的政權。中央情報局與瓜地馬拉軍隊中的反對派合作，共同策劃1954年瓜地馬拉政變。)

hitay nu Guatemala (瓜地馬拉) cayay pitantan a mihemin mipatay tu seselaay a yen-cu-min nu Guatemala (瓜地馬拉), 1982 a mihca siwa a bulad ci Li-Aw-Se-Meng-Te (里奧斯蒙特) ku malasatapangay, 9000 ku nipatayan tu tademaw nu Ma-Ya (馬雅). 1983 a mihca misulal ku sihu nu Guatemala (瓜地馬拉) a milisapen tu siselaay nu maluay a yencumin, malingatu aca a min-cu-hwa (民族化), 1985 mihca paliway a misingkiw. nika kakitaan atu pakuuc cayay ka lecad. ayza 1% dada a tademaw ku sitatudungay tu 60% a sela atu kalisiw nu Guatemala (瓜地馬拉) .

(u kamu nu Hulam sa: 瓜地馬拉軍隊對原住民馬雅人的迫害近似種族滅絕，1982年9月里奧斯·蒙特當政時期，就有9000位馬雅人慘遭殺害。1983年起瓜地馬拉政府逐步減少迫害原住民，國家重啟民主化歷程，1985年重新舉行大選。但全國人民貧富不均的現象依然沒法解決，今天僅佔1%的少數人卻擁有瓜地馬拉60%以上的可耕地和財富。[4])

cen-ce (政治)

baluhay nipatizeng a tatapangan ci Cia-May-Tay (Alejandro Giammattei), kina sepat hen a masadak a misingkiw tu tapang nu kanatal. tabakitu ku mihcaan niza, naw mikuwanay tu salaecusay ku nagnagan pa pilubuan nu Guatemala (瓜地馬拉), sisa malabu na mibulibul tu pilubuan, dihemay kapah ku balucu' niza sakay binawlan. yu malignatu a mala tatapangan, cayay tu ka lecabay tu Venezuela (委內瑞拉). u mikeliday i kuling nu Amilika (美國) hantu nu misakamuay.

(u kamu nu Hulam sa: 剛剛當選總統的賈麥岱（Alejandro Giammattei）曾經競選過四次，年紀稍長。賈麥岱是出身基層的外科醫生，曾經當過惡名昭彰的瓜地馬拉監獄獄政人員，也因此捲入過幾起獄政醜聞。他的政治立場相當保守，但作風親民，上任伊始就和左派的委內瑞拉政府斷交，被認為是跟在美國的屁股後面跑。)

nika ayza pihacengay micidekay milaliday bala' a imelang (新型冠狀病毒肺炎，武漢肺炎) a libung palulaccusen ni Cia-May-Tay (Alejandro Giammattei) ci (Donald Trump) a cen-hu. u mabulaway a tademaw patatikuen, pakabiyawen ku sihu nu Guatemala (瓜地馬拉) tu libung.

(u kamu nu Hulam sa: 不過這次武漢肺炎的疫情當中，賈麥岱也批評過川普（Donald Trump）政府的移民遣返政策造成瓜地馬拉防疫的難題。)

u ayaw ni Cia-May-Tay (Alejandro Giammattei) a mala tatapangan nu mikeliday ci Mu-La-Ley-Se (Jimmy Morales) malakapah ciniza, ayaw yu malatapang he ciniza u misacuweay tu makemutay, manamet ku cen-ce (政治) niza, nika cayay ka kapah aci Alejandro Giammattei mapatizeng ci Cia-May-Tay (Alejandro Giammattei), cayay pisulul a mitakaw a mikaen palawdes tu kalisiw nu binawlan, pabaliwan ayza ci ci Mu-La-Ley-Se (Jimmy Morales) nika kapahen ciniza a tacuwacuwa a midang.

(u kamu nu Hulam sa: 賈麥岱的前任總統莫拉雷斯（Jimmy Morales）長得很好看，他在當總統前是一位喜劇演員，政治立場也是偏保守，但他和賈麥岱的關係並不好，賈麥岱上任就說要反貪腐，莫拉雷斯被認為是首當其衝。不過到目前為止，雖然醜聞纏身，但莫拉雷斯起碼還是自由之身。)

min-cu-hwa (民主化) nu Guatemala (瓜地馬拉) , cayay hen katenes ku demiad, 1996 a mihca kiy masatelep a kuwanen nu hitay. u nikuwanana nuhitay i awaw ku Guatemala (瓜地馬拉) saka sinaadaan ku binawlan, lisapenan kasikinihan ku salangawan lisisi nayza sasakanuwan i lekec nu kanatal (聯合國) An-Li-Huy(安理會). An-Li-Huy(安理會) Cang-Zen-Li-Su-Kuo (常任理事國) u China (中國) cayay pisulul nu Guatemala (瓜地馬拉) a pangangan ku Cung-Huwa-Zen-Min-Kung-Hu-Ku (中華人民共和國) i lekec nu kanatal (聯合國) sika cacengan nu sananal i matiya.

(u kamu nu Hulam sa: 瓜地馬拉民主化的時間不長，1996年他們才掙脫軍政府的掌握。在此之前，瓜地馬拉經歷軍人統治、內戰、種族清洗的苦難歷史。瓜地馬拉的內戰好幾次成為聯合國安理會的話題，安理會常任理事國中國還曾經為了瓜地馬拉不承認中華人民共和國，而動用過否決權，引起不小的國際爭議。[5])