sazikuzay a nikalabi

最後的晚餐》（義大利語：Il Cenacolo [il tʃeˈnaːkolo] 、 L'Ultima Cena [ˈlultima ˈtʃeːna]）是一幅廣為人知的大型壁畫，文藝復興時期由李奧納多·達·文西繪於米蘭天主教恩寵聖母多明我會院的食堂之牆壁上。1980年，繪有《最後的晚餐》的恩寵聖母被列為世界遺產。

“sazikuzay a nikalabi” I-ta-li a kamu, Il Cenacolo [il tʃeˈnaːkolo] 、 L'Ultima Cena [ˈlultima ˈtʃeːna] u katinengan nu tademaw tabakiay a nikulitan tu nu cabengay, nilimaan nisulitan kacumelakan a mihcaan ci Aw-na-tu.Ta.wen-si  mikulit i Mi-lan kingsikiw manamuh ci Ma-li-yaan tuw-min-wou-huy-yen a pikanan a cabengan. 1980 a mihcaan, nikulitan “sazikuzay a nikalabi” tu kanamu ci Ma-li-yaan mapasisil u zaysang nu kitakit.

misanga tu likisi創作歷史

463年－由建築師索拉里修建恩寵聖母的多明我會院。470年代－公爵盧多維科·斯福爾扎，擴建會院。公爵找來了當時28歲的畫家達文西與另一位米蘭建築師伯拉孟特一同設計，伯拉孟特將會院後部的半圓形後殿改為挑高的聖壇。此外也增建了方形迴廊、食堂等。

463 a mihcaan u misangaay patizengay a saydan ci Su-la-li misakapah patizeng manamuh tu kanamuhan a Ma-li-ya a to-min wo-huy-yen. 470 a ziday kakitaan ci Lu-to-wi-ke.S-bu-al-ca, paahebal patizeng tu kalecapuan. kakitan miawza tu itawyaay 28 ku mihcaan mikutikay Ta-wen-si atu zumaay a tademaw ci Mi-lan-nu misanga’ay patizengay a saydan ci Pow-la-mung-te mapulung miseyki, ci Pow-la-mung-te u kalecapuan nu pangkiw a kasamulmul nu zikuza nu luma’ sumad han u talakaway a ainulian. zuma satu macusnus aca patizeng tu masasepatay a kalimucu’ a salining, pikanan.

495年－1497年－在有公爵廬多維科王徽裝飾的主窗下，達文西選擇了食堂北牆繪製他打稿已久的油畫「最後的晚餐」，就連顏料也是他自己的發明，是一種油彩與蛋彩的混合顏料，而並非中世紀時期廣被運用的濕壁畫顏料。

495 a mihcaan katukuh 1497 a mihcaan kaiza kakitaan ci Lu-to-wi-ke-Wang-wiy  nupakazali i sasingalana, ci Ta-wen-si mipili’ tu pikanan amisan a cabeng misa nga’ mikulit tu nipaliayaw niza u matenesay tu a nikulitan u “sazikuzay a nikalabi”, pasu u sapikulit a kulit nisanga’an niza, nu malalamelay a kuli atu kulitay a ti’kuk nu malalamela a sapikulit, acaay ku nu tebanay a kasumamadan a mihcaan hatu u mahiniay ku maiyungay u masenget ku sasakulitan mikulit tu cabengay.

此顏料因混合了有機物，據知是雞蛋與牛奶，而且達文西塗的很薄，導致「最後的晚餐」在五十年後就因濕氣而開始嚴重剝落，修道院費盡心力修補此畫多次。

uyni a sakulit mapalalamel tu nu zumaay, u sakatineng u ti’kuk atu nguling, atu ci Ta-wen-si duhepic ku nipakulit, u “sazikuzay a nikalabi” i zikuz nu 50 a mihcaan zayhan malalemed amalingatu pihaceng ku katupelak, u picudadan tu nu kiwkayay sadakaydakay kinapina tu misakapah misanga’ tuyni a nikulitan.

1652年－會院在牆上開了一道小門，因此將畫中耶穌與三個門徒的腳給截去了。

796年－法國大革命戰爭期間，拿破崙的法軍佔領米蘭，會院被法蘭西第一共和國軍方佔用，據記載該食堂被用來當做馬房。

1652 a mihcaan i kalecapuan i cabengan misazazan tu adidi’ay a panan, namahiza i nikulitanay a YE-su atu tuluay nu mikilulay a kuku’ ketunen tu. 796 a mihcaan Ba-kow a kangangayawan, Na-pow-lunay Ba-kow a hitay micalap tu Mi-lan, kalecapuan macalap nu Ba-lan-si u saayaway a masakaputay kapulungan a hitay nu kanatal, u nisulutan uyni a pikanan mala luma’  tunu sumayu.

1943年－二次大戰期間，米蘭遭受盟軍劇烈的轟炸，所幸會院並沒有被完全摧毀，為保護畫作，法西斯義大利軍方與人民以沙包、鋼架、木板將整面牆做了嚴密的保護，戰後修復了頃倒的其他屋體之後，才重新公開此畫。今日去參觀此畫，仍可看到當時的照片紀錄。

1943 a mihcaan sakatusa a ngangayawan, Mi-lan mapung nu makakanumay a hitay, malemeday a kalecapuan caay ka hamin mapeleng, amiading tu nikulitan, Ba-si-s I-tali a hitayan atu binawlan u nitabuan a liken, angngulu, sapad hamin nu cabeng masakapah tu miading, nazikuz namangangayaw misakapah masanga’ ku maluyuhay nu zumaay a luma’ zikuz, kya muliyaw pabinawlan tuynian a nikulitan. ayza a demiad miazihay tuniann nikulitan amaazih tu ku nu tawyaay niciluan a sasing.

1982年－義大利成立修復小組，並在Olivetti的資助下，開始用科學儀器輔助清洗並修補「最後的晚餐」，主持修復計劃的是米蘭的一位藝術史教授比寧·布拉姆比拉（Pinin Brambilla Barcilon）。此舉雖滿足世人長久以來的願望，但也引起藝術界的一些爭議，因此修復過程相當久，直到1999年3月才重新公開展示此畫。

1982 a mihcaan I-ta-li patizeng tu milisimetay misakapah a sakaput, i pipadang nu Olivetti, malingatu miyung tu nu ke-sya a kikay sapiedap mibanaw misakapah tu “sazikuzay a nikalabi”, mitelungay misakapahay milekakawaway misakapahay ci Mi-lan u kucungay s cyaw-sow ci Pi-lin.Pu-la-mu-pi-la “Pinin Brambilla Barcilon”. uyni a kawaw kanahatu pakaedem tu hekalay a tademaw katedes nu  kakaydihan, nika a malilid nu kucungay amacaculi ku zuma, sisa matenes ku pisakapah, katukuh 1999 a mihcaan 3 a bulad kya muliya pabinawlan paazih tuyni a nikulitan.

2000年－《最後的晚餐》並沒有停止修補，而外界的爭議卻越來越大，有些評論家認為此畫被清洗的太過明亮，而藝術史家和宗教學家則在修復過的畫中發現了許多與眾不同的線索。

2000 a mihcaan “sazikuzay a nikalabi” caay piuwac misakapah misanga’, u hekalay sangalenb sa macaculi, uzuma miciliay nasa uyni nikulitan takelal tatu ku nibanawan, u kucungay misulitay tu likisi atu misulitay tu kiwkay tu nisakapahan misanga’ tu nikulitanay maazih yadah ku masazumaay a zazan.