İçeriğe atla

İsa duası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Rumence İsa Duasını içeren Hristogram: Rumence: Doamne Iisuse Hristoase, Fiul lui Dumnezeu, miluieşte-mă pe mine păcătosul (Ya Rab İsa Mesih, Allah’ın Oğlu, ben günahkâra merhamet eyle)

İsa duası veya İsa zikri, özellikle Doğu Hristiyanlığı ve Katolik Kilise tarafından tazim gören ve yapılması teşvik edilen kısa, kalıplaşmış bir duadır:

"Ya Rab İsa Mesih, Allah’ın Oğlu, ben günahkâra merhamet eyle."

Sıklıkla bireysel asketisizmin bir parçası olarak zikredilir, kullanımı isihazm olarak bilinen münzevi dua geleneğinin ayrılmaz bir parçasıdır. İsa Zikri, bu geleneğin ruhani pederleri tarafından Zihnin Duası, Noetik Dua (Yunanca: Νοερά Προσευχή) ve Kalbin Duası (Yunanca: Καρδιακή Προσευχή) olarak adlandırılırdı. Kalbin Duası, Resul Pavlus'un Yeni Ahit'te savunduğu "her vakitte namaz"[1] olarak kabul edilir. Münzevi Teofan, İsa Zikri'ni İsa'nın Kutsal Adının gücünden ötürü diğer tüm dualardan daha güçlü görürdü.[2]

Doğu Hristiyanlığıyla daha yakından özdeşleştirilse de İsa Duası; Batı Hristiyanlığında, Katolik Kilisesi Din ve Ahlak İlkeleri'nde bulunur.[3] Aynı zamanda yakın zamanlarda ortaya çıkan Anglikan tespihleri ile birlikte de kullanılır.[4] Dua, Doğu Katolik Kiliseleri ve Doğu Ortodoks Kilisesi'nin tarihleri boyunca geniş çapta öğretilmiş ve üzerinde konuşulmuştur. Eski ve orijinal olan hali, sonradan eklenen eklenen "günahkâr" kelimesini içermiyordu.[5][6] 14. asırda Gregori Palamas tarafından açıklanan Doğu Ortodoks İsa Duası teolojisi, 20. asra kadar Latin Kilisesi ilahiyatçıları tarafından genellikle reddedilirdi. Papa II. Ioannes Paulus, Gregori Palamas'ı bir aziz,[7] büyük bir yazar ve ilahiyat konusunda bir otorite olarak nitelendirirdi.[8][9][10] Ayrıca isihazmı takdir etmiştir ve isihazmdan "Doğu teolojisinin özellikle güçlü olan 'teosis' ve 'ilahlaşma' terimlerini kullandığı güçlü nur birliği" olarak bahsetmiş, İsa Zikri'nin meditatif yönlerini Katoliklik'de olan Rozari'ye benzetmiştir.[11]

Kökenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir çöl pederi olan Aziz Onufrius'un ikonası.

Duanın ortaya çıktığı mekân, 5. asırda münzevî Çöl Pederlerinin yaşadığı Mısır çölüdür.[12] Mısır çölünde o döneme ait bir hücrenin harabelerinde İsa Duası yazılı olarak bulunmuştur.[13]

MS 407'de vefat eden Yuhanna Hrisostomos'a atfedilen bir mektupta, İsa Duası'nın standart biçimine benzer bir formül bulunmaktadır. "Bir Başrahip'e Mektup" (İngilizce: Letter to an Abbot) diye bilinen mektupta, "Ya Rab İsa Mesih, Allah'ın oğlu, merhamet eyle bana" ve "Ya Rab İsa Mesih, Allah'ın Oğlu, bize merhamet eyle" ifadelerinin zikir olarak kullanılmasından bahsedilmektedir.[14]

Bugün kullanılana benzer bir biçimde İsa Duasına yapılan en erken açık atıf, Filokalya'da olan "Abba Filimon Üzerine Söylev"de bulunabilir. Filimon, MS 600 civarında yaşamıştır.[15] Filimon tarafından alıntılanan versiyon, "Ya Rab İsa Mesih, Allah'ın Oğlu, merhamet eyle bana" şeklindedir.[16]

Benzer bir fikir; bir monologistos, veyahut tek kelimelik "İsa Duası" nın düzenli olarak uygulanmasını öneren İoannis Klimakos'un (523-606 civarı) İlahi Tekâmül Merdiveni'nde tavsiye edilmektedir.[6] İsa Zikri'nin Filokalya geleneğine göre kullanımı, 19. asırda anonim bir yazar tarafından yazılan Rus manevi eserler arasında bir klasik olan Bir Rus Gezgincinin Anıları'nın konusudur. Zikir, orijinal haliyle "günahkâr" kelimesi kullanılmadan geçer.[17]

Doğu Ortodoksluğu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yunan Teofanes tarafından İsa'nın Tecellî Edişi İkonası (15. yüzyıl, Tretyakov Galerisi, Moskova ). İlyas (solda) ile Musa (sağda) İsa ile konuşurken diz çökenler (soldan sağa) Resul Petrus, Resul Yakup ve Resul Yuhanna'dır.

İsa Duası'nın isihastik uygulaması, Kitab-ı Mukaddes'de bulunan Allah'ın adının O'nun bulunduğu mekân olduğu inancına dayanmaktadır. Ortodoks mistisizminde imgeler veya temsili suretler yoktur. Mistik uygulama (İsa Zikri ve meditasyonu), Allah'ın duyu organlarıyla algılanabilecek bir şekilde algılanmasına yol açmamaktadır. Dolayısıyla, dua etmeye adanmış bir hayatın en önemli aracı, 5. asırdan beri Tebayid münzevileri veya daha sonraki Aynoroz münzevileri tarafından vurgulandığı gibi Allah'ın anılan ismidir. Ortodokslar için İsa Duası'nın gücü yalnızca duanın içeriğinden değil, aynı zamanda İsa'nın adının zikredilmesinden de gelir.[18]

Kitab-ı Mukaddes'deki Kökenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsa Zikri, üç Kitab-ı Mukaddes ayetini birleştirmektedir. Bunlar Filipililer 2:6-11 (2:11 "ʿİsa Mesih Rabb'dir"[19] der), Luka 1:31-35'te (1:35 "Allah'ın Oğlu"[20] der) geçen Velâdet Sırrının Tebşiri ve Luka 18:9-14'te (18:11'de "Ferisi durdu, ve kendi kendine şöyle dua etti: Ya Allah, sana şükrederim ki, ben başka adamlar gibi, soyguncu, haksız, zina işleyici, yahut şu vergi mültezimi gibi de değilim. "[21] der) geçen Ferisi ile Vergi mültezimi Kıssasıdır.

Altındaki Teoloji Olan Palamizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Negatif Teoloji olarak da bilinen Apofatizm, Doğu teolojik geleneğinin temel karakteristiğidir. Bilinemezlik özelliği, agnostisizm veya Allah'ı tanıyabilmeyi reddetmek olarak görülmemektedir; çünkü Doğu teolojisi (insanların aklında olan) soyut kavramlarla ilgilenmez; rasyonel anlayışın ötesinde bir tefekküre dayalıdır. Bu nedenle, dogmalar genellikle antinomik olarak ifade edilir. Bu tefekkür biçimi; Allah'ı deneyimlemek, aydınlanma, Allah'ın görünmesi veya (Yunanca'da) teoria olarak adlandırılır.[22]

Doğu Ortodoksları için yaratılmamış enerjinin bilgisi veyahut noesisi (Nous ile kavranışı) genellikle apofatizme bağlıdır.[23]

Uygulanması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Doğu Ortodoks dua ipi.

Teknikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Allah'ın varlığını göstermeye zorlayabilecek hiçbir mekanik, fiziksel veya zihinsel teknik olmadığı gibi dua edenler için sabit kurallar yoktur." (Metropolit Kallistos Ware)[24]

Bir Rus Gezginci'nin Anıları'nda Rus gezginci şu tavsiyede bulunur: "Nefesinizi çekerken 'Ya Rab İsa Mesih' deyin veya dediğinizi hayal edin ve nefesinizi verdiğinizde, 'merhamet eyle bana' deyin." [17]

Bir şahıs, belirli bir durumdayken zikrin kelimelerin birine özellikle vurgu yapabilmektedir. Meselâ çaresiz durumlarda "merhamet eyle" kısmına vurgu yapmak daha rahatlatıcı veya uygun olabilir. Manevi başarısızlıkların olduğu zamanlarda da "bu günahkâra" kısmına vurgu yapılabilir.[25]

İlâhî Tekâmül Merdiveni ikonası (İoannis Klimakos tarafından açıklanan ilahlaşmaya yani Teosis'e doğru adımları tasvir eder), keşişlerin İsa'ya giden merdivenden yükselişlerini ve düşüşlerini göstermektedir.

Duanın Seviyeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

19. asırda yaşamış bir Ortodoks aziz olan Münzevi Teofan, üç seviyeden bahseder:[26]

  1. Ağzın (dudakların) zikri normal bir tekrarlamadır, uygulayanın dışındadır.
  2. Aklın zikrin kelimelerine bizim kelimelerimizmiş gibi odaklandığı aklın zikri.
  3. Zikrin bizim yaptığımız bir şeyden ziyade biz olduğu kalbin zikri.

Rumen Ortodoks manastır maneviyatının en temsili manevi babalarından biri olan Peder Arhimandrit İlie Cleopa gibileri dokuz seviyeden bahseder:[27]

  1. Dudakların zikri.
  2. Ağzın zikri.
  3. Dilin zikri.
  4. Sesin zikri.
  5. Aklın zikri.
  6. Kalbin zikri.
  7. Aktif zikir.
  8. Her şeyi gören zikir.
  9. Düşünerek yapılan zikir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Global.Bible". turkish.global.bible. 22 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2023. 
  2. ^ On the Prayer of Jesus by Ignatius Brianchaninov, Kallistos Ware 2006 1-59030-278-8 pages xxiii–xxiv
  3. ^ "Catechism of the Catholic Church, § 2667". Vatican.va. 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2019. 
  4. ^ "Anglican Prayer Beads". King of Peace Episcopal Church. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ On the Prayer of Jesus by Ignatius Brianchaninov, Kallistos Ware 2006 1-59030-278-8 sayfalar xxiii–xxiv
  6. ^ a b Frederica Mathewes-Green (2009). The Jesus Prayer: The Ancient Desert Prayer that Tunes the Heart to God. Paraclete Press. s. 76–. ISBN 978-1-55725-659-1. 
  7. ^ "Messe à Ephèse". Vatican.va (Fransızca). 30 Kasım 1979. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  8. ^ "The Spirit as 'Love Proceeding'". Vatican.va. 14 Kasım 1990. 20 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  9. ^ "General Audience". Vatican.va. 12 Kasım 1997. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  10. ^ "For the Jubilee of Scientists". Vatican.va. 25 Mayıs 2000. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  11. ^ "Apostolic Letter Rosarium Virginis Mariae". Vatican.va. 16 Ekim 2002. 27 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  12. ^ Antoine Guillaumont, İsa Zikri'ni içeren Mısır çölündeki bir hücrenin bahsedilen döneme ait olduğunu söyler – Antoine Guillaumont, Une inscription copte sur la prière de Jesus in Aux origines du monachisme chrétien, Pour une phénoménologie du monachisme, pp. 168–83.
  13. ^ Guillaumont, Antoine (1980). "Aux origines du monachisme chrétien: Pour une phénoménologie du monachisme, Spiritualité orientale 30 - F 49720 Bégrolles en Mauge, Editions de l'Abbaye de Bellefontaine, 1979, 241 p". Numen. 27 (2): 287-288. doi:10.1163/156852780x00099. ISSN 0029-5973. 
  14. ^ "Epistula ad abbatem, p. 5" (PDF). 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  15. ^ McGinn, Bernard (2006). The essential writings of Christian mysticism. New York: Modern Library. s. 125. ISBN 0-8129-7421-2. 
  16. ^ Palmer, G.E.H. (15 Eylül 2011). The Philokalia, Volume 2. Londra: Faber. s. 507. ISBN 9780571268764. 
  17. ^ a b French, R. M., (Ed.) (1930). The Way of a Pilgrim. Society for Promoting Christian Knowledge. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2016. 
  18. ^ (Rumence) Sergei Bulgakov, Ortodoxia (The Orthodoxy), translation from French, Paideia Ed., Bucharest, 1997, pp. 161, 162–163, 973-9131-26-3.
  19. ^ "Global.Bible". turkish.global.bible. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2023. 
  20. ^ "Global.Bible". turkish.global.bible. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2023. 
  21. ^ "Global.Bible". turkish.global.bible. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2023. 
  22. ^ Vladimir Lossky tarafından The Vision of God SVS Press, 1997.
  23. ^ Pdr. Dumitru Stăniloae (2002). Ascetica şi mistica Biserici Ortodoxe (Doğu Ortodoks Kilisesi'nin İsihastları ve Mistikleri) (Rumence). Institutul Biblic şi de Misiune al BOR (Romanya Ortodoks Kilisesi Yayınevi). s. 268. ISBN 0-913836-19-2. 
  24. ^ (Rumence) Puterea Numelui sau despre Rugăciunea lui Iisus (İsa Adının gücü ve İsa Zikri hakkında) in Kallistos Ware, Rugăciune şi tăcere în spiritualitatea ortodoxă (Ortodoks ruhaniyetinde dua ve sessizlik), Christiana Ed.
  25. ^ "On the Jesus Prayer". 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2024. 
  26. ^ "The Jesus Prayer - Greek Orthodox Archdiocese of America - Orthodox Church". Greek Orthodox Archdiocese of America (İngilizce). 23 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2024. 
  27. ^ (Rumence) Ilie Cleopa 16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Dicţionarul teologilor români (Romanyalı Teologlar Sözlüğü), elektronik versiyonu, Univers Enciclopedic Ed.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İsa_duası&oldid=33943196" sayfasından alınmıştır