İçeriğe atla

Belgrad

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Belgrad
Београд Beograd
Başkent
Belgrad Şehri
Град Београд Grad Beograd
Belgrad panoraması
Sırbistan Meclisi
Yeni Saray
Avala Kulesi
Ušće Kulesi
Gardoš Kulesi
Sırp Bilim ve Sanat Akademisi
Aziz Sava Katedrali
Belgrad Kalesi
İsimsiz Kahraman Anıtı
Belgrad bayrağı
Bayrak
Belgrad arması
Arma
Marşlar: Sırpça: Химна Београду(Himna Beogradu)
Türkçe: "Belgrade Marşı"
Belgrad'ın Avrupa'daki ve Sırbistan'daki konumu
Belgrad'ın Avrupa'daki ve Sırbistan'daki konumu
ÜlkeSırbistan Sırbistan
BölgeBelgrad Şehri
BelediyeBelgrad'ın belediyeleri
KururluşMÖ 279'dan önce (Singidunum)[1]
Alt idari birimler
Liste
İdare
 • Belediye başkanıAleksandar Šapić (SPS-SNS)
Yüzölçümü
 • Başkent3234,96 km²
 • Kent
1.035 km² (399 mil²)
Rakım132 m
Nüfus
 (2022)
 • Başkent1.197,714[4]
 • Yoğunluk3078/km²
 • Kent
1.383,875[3]
 • Kent yoğunluğu1.337/km² (3.460/mil²)
 • Metropol
1,659,440[2]
 • Metropol yoğunluğu520/km² (1.300/mil²)
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu(+381) 11
ISO 3166 koduRS-00
Plaka koduBG
HavalimanıBelgrad Nikola Tesla Havalimanı (BEG)
Resmî site
www.beograd.rs

Belgrad (Sırpça: Београд / Beograd dinleⓘ, Osmanlıca: بلغراد / Bélighrad (Bélergad)[5]), Sırbistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği platoda yer almakta olup 1,2 milyonluk merkez nüfusu ve 1,65 milyondan fazla metropolitan nüfusuyla Güneydoğu Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri olan kentin adı Beyaz Şehir anlamına gelmektedir. İdari olarak yüzölçümü 3.222,68 km² olan ve ülkenin %3,6'sını kaplayan kent, ülke nüfusun yaklaşık %22,5'ini barındırır.[6]

Belgrad'ın kurulduğu alan, Prehistorik Avrupa'nın en büyük kültürlerinden olan Vinča kültürünün MÖ 6. yüzyıl dolaylarında doğduğu yerdir.[7][8] Antik dönemde kentin bulunduğu alanda bir Trak-Dak[9] kabilesi olan Singiler yerleşmişken MÖ 279'dan sonra bölgeye gelen Keltler buranın adını Singidūn olarak değiştirdi.[7] Roma İmparatoru Augustus tarafından fethedilerek 2. yüzyılın ortalarında şehir hakları ile ödüllendirilen Belgrad[10] 520'li yılların başlarında sürekli olarak Slav akınına uğradı. Stratejik konumu nedeniyle kent antik çağda sayısız Doğu ve Batı ordusunun 115 savaşına sahne oldu ve tarih boyunca 44 kez yerle bir edildi.[11] Orta Çağ süresince Bizans İmparatorluğu, Franklar, Birinci Bulgar Devleti, Macaristan Krallığı ve Sırp Despotluğu hâkimiyetine giren kent 1521'de Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetine girerek bir sancak hâline getirildi[12] ve devletin Avrupa'daki toprakları ile tüm Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri oldu.[13] Kentin büyük bölümü Avusturya-Osmanlı savaşlarında zarar gördü ve bir müddet sonra hâkimiyeti Habsburg Monarşisi'ne geçti. Kentin Sırbistan'ın başkenti unvanını tekrar kazanması Sırp İsyanları sonucunda 1841'de gerçekleşse de şehrin kuzeyi Habsburg Monarşisi'nde kaldı ve 1918'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dağılana kadar kent 2 parça hâlinde varlığını sürdürdü. Birleşik kent 1918'de Yugoslavya'nın başkenti ilan edildi ve 2006'da ülke tamamen dağılana kadar da bu durumunu sürdürdü.

Günümüzde özerk bir yönetime sahip olan Belgrad'ın Sırbistan'ın idari yapılanmasında özel bir konumu vardır.[14] Metropolitan kent alanı 17 belediyeye ayrılır ve her biri kendine özgü bir yerel konseye sahiptir.[15]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vinča Leydisi (MÖ. 4500-4000)
Ana madde: Belgrad tarihi
Ayrıca bakınız: Sırbistan tarihi

Tarih öncesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Balkanlar prehistoryası

Zemun'da bulunan yontma taş aletler Belgrad civarının eski taş ve orta taş çağlarında avcı ve toplayıcı topluluklara ev sahipliği yaptığını gösterir. Bu aletlerin bir bölümü modern insanlardansa Neandertallerle özdeşleşen Musteryen tipindedir. Bölgede ayrıca 50.000 ile 20.000 yıl öncesine tarihlenen Orinyasiyen ve Gravetyen aletler bulunmuştur.[16]

Tarımla uğraşan toplulukların bölgeye ilk yerleşimi MÖ 6200 ile 5200 yılları arasında Neolitik Starčevo kültürü ile olmuştur.[17] Belgrad ve civarında kültüre ait birçok kazı alanı vardır, bunlar arasında kültürün adını taşıyan Starčevo da vardır. Starčevo kültürü MÖ 5500-4500 yılları arasında yerini adını yine bölgedeki Vinča-Belo Brdo'dan alan daha gelişmiş bir tarım kültürü olan ve Starčevo kültürünün etkisiyle ortaya çıkan Vinča kültürüne bırakmıştır. Vinča kültürü birçoğu tarih öncesi Avrupa'nın en büyüklerinden olan kurdukları büyük yerleşimlerle tanınır.[18] Vinča Leydisi adlı insan biçimli buluntu, Avrupa'nın ilk işlenmiş bakır objesi olarak bilinir.[19][20][21] Bazı bilginlere göre tarih öncesi Vinča sembolleri, alfabenin bilinen ilk formudur.[22]

Despot Stefan Kulesi

Antik tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih öncesi Balkanlardaki Traklar ve Daçyalılar Roma'nın bölgeyi fethine kadar bölgeyi yönetmiştir.[23] Trako-Daçyalı Singi kabilesinin ikamet ettiği bölge, 279 yılındaki Kelt istilasında Skordiskler tarafından ele geçirildi ve "Singidūn" (dūn, kale) olarak adlandırıldı.[7] 34-33 yılları arasında Silanus tarafından yönetilen Roma ordusu kente geldi. Kentin adı 1. yüzyılda Romalılarca Singidunum yapıldı, 2. yüzyılın ortalarında kent Roma otoritelerince municipium ilan edildi ve yüzyılın sonunda tam teşekküllü bir colonia'ya (en yüksek düzeyde Roma şehri) evrildi.[10] İlk Hristiyan Roma İmparatoru olan "Büyük Konstantin" olarak da bilinen I. Konstantin'in modern Sırbistan'da bir bölgede doğmuş olmasıyla birlikte[24] Hristiyanlığı dirilten Roma İmparatoru Flavius Iovianus da Singidunum'da doğmuştur.[25] Jovian selefi Julianus dönemindeki geleneksel Roma dininin yükselişine son vererek Hristiyanlığı Roma İmparatorluğunun resmî dini olarak tekrar ilan etti. 395 yılında bölge Bizans İmparatorluğu hâkimiyetine geçti.[21] Singidunum'dan sonra Sava kıyısında bir Kelt şehri olan Taurunum (Zemun) bulunuyordu ve Roma ve Bizans zamanından beri "ikiz kardeş" olarak anılan kentler bir köprüyle birbirine bağlandı.[26]

Orta Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]
1456'daki Belgrad Kuşatması

442 yılında Hun İmparatoru Atilla tarafından tahrip edilen kent,[27] 471 yılında Yunanistan'a doğru ilerleyen Büyük Teoderik tarafından alınır.[28] Ostrogotların İtalya'ya gitmek için bölgeden ayrılmasıyla kent Gepidler tarafından alınır ve 539 yılında tekrar Bizans hâkimiyetine geçer.[29] 577 yılında 100.000 kadar Slav Trakya ve Illyricum'a akın etmiş, kentleri yağmalamış ve kentlerin bir bölümüne yerleşmiştir.[30] Kent 582 yılında Avar hükümdarı I. Bayan tarafından ele geçirilmiştir.[31] Bizans kaynağı De Administrando Imperio'ya göre Beyaz Sırplar ana yurtlarına dönerken Belgrad'da durmuş, Stratigostan toprak talep etmiş, Adriyatik'e uzanan batıda toprak edinmiş ve İmparator Herakleios'a (610-641) bağımlı olmak kaydıyla bölgeyi yönetmişlerdir.[32] Avarlar 9. yüzyılda Franklar tarafından yıkılınca, Taurunum Frank ülkesine katılıp Malevilla adını alırken, Singidunum Bizans egemenliğine geri dönmüştür.[33] 878 yılında şehir ilk kez Birinci Bulgar Krallığı tarafından Beligrad olarak anılmıştır. 4 yüzyıl boyunca şehir Bizans İmparatorluğu, Macaristan Krallığı ve Birinci Bulgar Krallığı arasında savaşlara sahne olmuştur.[34] II. Basileios (976-1025) şehirde bir garnizon kurmuştur.[35] Birinci ve İkinci Haçlı seferinde orduların konakladığı kent;[36] Üçüncü Haçlı seferinde Friedrich Barbarossa ve 190.000 haçlı askeri Belgrad'ı harap olmuş gördüler.[37]

Kalemegdan

Stephen Dragutin (1276-1282), kayınpederi Macar Kralı V. István aracılığıyla kenti 1284'te boyundurluğu altına almış ve Srem Krallığı'nın başkenti yapmıştır. Dragutin, tarihte Belgrad'ı yöneten ilk Sırp kralı olarak bilinir.[38] 1371'deki Çirmen Muharebesi'ni takiben 1389'da yapılan I. Kosova Muharebesi'yle birlikte Sırp İmparatorluğu, güney topraklarını fetheden Osmanlı İmparatorluğu karşısında parçalanmaya başlamıştır.[39][40] Buna karşın başkenti Belgrad olan Sırp Despotluğu yönetimindeki kuzey toprakları direnmeye devam etmiş, kent Sırp prensi Lazar Hrebeljanović'in oğlu despot Stefan Lazarević zamanında bir gelişme kaydetmiştir. Lazarević, surları ve sadece despota ait kulesi olan bir kale inşa ettirmiş ve şehrin antik surlarını onartarak Osmanlılara neredeyse 70 yıl boyunca karşı koyabilmiştir. Onun zamanında şehir Osmanlı hâkimiyetinden kaçan sayıları 40.000-50.000 olduğu düşünülen birçok Balkan kökenli insana sığınak olmuştur.[38]

Kalemegdan Parkı merdivenlerinde Sava nehri görünümü

1427'de Stefan'ın halefi Đurađ Branković Belgrad'ı Macarlara vermek zorunda kaldı ve Smederevo yeni başkent yapıldı. Hükmü süresince Osmanlı İmparatorluğu, Sırp Despotluğu'nun çoğu bölgesine hâkim oldu ve Belgrad başarısızlıkla sonuçlanan ilk Osmanlı kuşatmasına 1440'ta ve ikincisine 1456'da sahne oldu.[36][41] Osmanlı'nın Orta Avrupa'ya ilerlemesine engel teşkil eden Belgrad 1456'da 100.000 Osmanlı askeri tarafından kuşatılmış,[42] Hristiyan komutan János Hunyadi komutasındaki ordular şehri II. Mehmed'e karşı savunmuştur.[43] Bu savaş birçokları tarafından "Hristiyanlığın kaderinin kararı"nı vermiş;[44] Papa III. Callixtus tarafından zafer anısına Hristiyan dünyası boyunca öğle çanı çalınması emredilmiştir.[36][45]

Türk hâkimiyeti ve Avusturya istilaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kent, Savoy Prensi Eugen önderliğinde 1716-1718 Osmanlı-Avusturya savaşı sırasında 1717'de Avusturya tarafından fethedildi.

29 Ağustos 1521 tarihinde kent Osmanlı Padişahı I. Süleyman önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri tarafından fethedildi. Şehir bu vesileyle yerle bir oldu ve neredeyse bütün Ortodoks Hristiyan nüfus İstanbul'a, bugün Belgrad ormanları olarak bilinen bölgeye[46] gönderildi.[36] Belgrad bu dönemde Osmanlı Avrupası'nda İstanbul ile birlikte 100.000 nüfusu aşan 2 şehirden biriydi ve bir sancak hâline getirildi.[42] Türk hâkimiyetiyle birlikte Osmanlı mimarisi bölgede ilk eserlerini vermeye başladı, birçok cami inşa edildi ve şehirdeki oryantal etki güçlendirildi.[47] Türk seyyah Evliya Çelebi'nin 1660 yılında bildirdiğine göre şehirde kamu binaları dışında yaklaşık 7000 ev, 7 hamam, 6 kervansaray, 217 mescit ve camii bulunmaktaydı. Şehirdeki camiilerin birçoğu 1806'daki Sırp ayaklanması sırasında hasar görmüş, Sırp yazar Joakim Vujic 1826'da başka eserlerin yanı sıra çoğu yakılan veya yıkılan 30 kadar camii listelemiştir. Günümüzde Belgrad'da ibadete açık tek cami olarak Bayraklı Camii bulunmaktadır.[48]

1594'teki Banat İsyanı Türkler tarafından bastırıldı. Sadrazam Koca Sinan Paşa Vračar Yaylası'ndaki Aziz Sava'nın kalıntılarının ateşe verilmesini emretti ve 20. yüzyılda Aziz Sava Katedrali bunu anmak için inşa edildi.[49]

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu prensleri II. Maximilian, Savoy Prensi Eugen[50] ve mareşal Baron Ernst Gideon von Laudon önderliğinde Habsburg Monarşisi tarafından 1688-1690, 1717-1739, 1789-1791 yılları arasında 3 kez işgal edildi ve her seferinde Osmanlılar tarafından geri alındı.[47] Bu dönem boyunca kent iki büyük göç dalgasından etkilendi. Patrik önderliğindeki yüz binlerce Sırp, Avusturyalılar ile birlikte Habsburg İmparatorluğu sınırları içine çekilerek bugünkü Vojvodina ve Slavonya topraklarına göçtüler.[51]

Bağımsız Sırbistan'ın başkenti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Sırp Ayaklanması boyunca Sırp devrimciler kenti 8 Ocak 1807'den 1813'te Osmanlı İmparatorluğu'nun geri almasına kadar ellerinde tuttu.[52] 1815'teki İkinci Sırp Ayaklanması'ndan sonra Sırbistan 1830'da Bâb-ı Âli tarafından yarı bağımsız olarak tanındı.[53] 1841'de Prens III. Mihailo Obrenović, başkenti Kragujevac'tan Belgrad'a taşıdı.[54][55] Mayıs 1868'de Prens Mihailo kuzeni Anka ile birlikte taşra evine giden parkta arabasına binerken öldürüldü.[56]

1878'de Sırbistan Prensliği'nin tam bağımsızlığına kavuşması ile birlikte ülke 1882'de Sırbistan Krallığı adını aldı ve Belgrad bir kez daha Balkanların anahtar kenti konumuna yükselerek hızla büyüdü.[52][57] Bununla birlikte Sırbistan koşulları bir tarım ülkesi konumunu korudu ve ülkenin ikici büyük kenti Niş'e bir demiryolu hattı döşenmesine rağmen 1900'da başkentin nüfusu sadece 70.000 kadardı[58] (aynı yıl ülke nüfusu yaklaşık 1,5 milyondu). 1915'e kadar kent nüfusu 80.000'e ulaştı ve I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimindeki Zemun hariç 100.000'i aştı.[59]

I. Dünya Savaşı ve kentin birleşmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
19. yüzyılın sonlarında Knez Mihailova Caddesi

Gavrilo Princip tarafından 28 Haziran 1914'te Saraybosna'da gerçekleştirilen suikast sonucu Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın ölmesiyle Avusturya-Macaristan Sırbistan'a savaş ilan etmiş, bu da I. Dünya Savaşı'nın çıkmasına neden olmuştur. Savaşın çıkması sonucu Balkanlarda gerçekleşen saldırıların çoğu Belgrad çevresinde gerçekleşmiştir. 29 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan monitörleri tarafından bombalanan Belgrad, 30 Kasım tarihinde Oskar Potiorek önderliğindeki Avusturya-Macaristan Ordusu tarafından alınmıştır. 15 Aralık'ta Mareşal Radomir Putnik önderliğindeki Sırbistan kuvvetleri tarafından geri alınan kent, uzun savaşlar sonucu yerle bir edilmiş ve 6-9 Ekim 1915 tarihleri arasında Feldmareşal August von Mackensen önderliğinde Alman ve Avusturya-Macaristan kuvvetlerine geçmiştir. Kent özgürlüğüne ancak Fransız Louis Franchet d'Espérey ve Sırp I. Aleksandar önderliğindeki kuvvetler tarafından 5 Kasım 1918'de kavuşmuştur. Savaştan sonra Belgrad, 1929 yılında Yugoslavya Krallığı adını alacak yeni Sırp, Hırvat ve Slovenlerin Krallığı'nın başkenti oldu. Yeni krallık alt birim olarak banovinalara bölünmüşken Belgrad, Zemun ve Pančevo ile birlikte ayrı bir idari birim oluşturdu.[60]

Bu dönemde kent hızla gelişen kayda değer bir modernizasyona sahne oldu. Kentin nüfusu Avusturya-Macaristan'dan kazanılan Zemun'un eklenmesiyle 1931 yılında 239.000'e, 1940'ta 320.000'e yükseldi. Kent nüfusu 1921-1948 yılları arasında yıllık ortalama %4,08 artış gösterdi.[61] 1927 yılında ilk havaalanına kavuşan kent, 1929'da ilk radyo istasyonu ile tanıştı. Tuna'nın iki yakasını birleştiren ilk Pančevo Köprüsü 1935 yılında açıldı.[62] Daha sonra yıkılan bu köprü çeşitli onarımlar gördükten sonra 1946 yılında tekrar açılmıştır.[63]

II. Dünya Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kente Nazi bombalarının verdiği zarar, 1941

25 Mart 1941'de hükûmet naibi Prens Pavle Yugoslavya'yı II. Dünya Savaşı'nda tarafsız tutmaya çalışırken Tripartite Paktı'nı imzalayarak Mihver Devletleri'nin yanında saf tutmuştur. Bu durum kentte protestolara neden olmuş, Hava Kuvvetleri Komutanı General Dušan Simović, II. Petar'ın yönetimi devralacak yaşa eriştiğini beyan ederek bir askerî darbe düzenlemiştir. Olaydan kısa süre sonra kent, 6 Nisan 1941'de Luftwaffe tarafından ağır bir şekilde bombalanmış, 24.000 kadar kişi ölmüştür.[64][65] Bunun ardından Yugoslavya, Nazi Almanyası, İtalya Krallığı, Macaristan ve Bulgaristan kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, kent Zemun'a kadar olan doğusu dahil Nazi devleti Hırvatistan Bağımsız Devleti'ne katılmıştır. Belgrad böylelikle General Milan Nedić tarafından yönetilen "Nedić rejimi"nin merkezi olmuştur.[66]

1941'in yazı ve sonbaharında gerilla kuvvetlerinin saldırılarına misilleme olarak Sırbistan Alman Askerî Valiliği Generali Franz Böhme komutasındaki Almanlar kent sakinlerine, özellikle Yahudi topluluğuna yönelik birçok katliam yapmıştır. Böhme, yönetimi öldürülen her Alman'a karşılık 100 Sırp ya da Yahudi öldürülmesi konusunda zorladı.[67] Belgrad'daki direniş 1941 ile tutuklandığı 1943 arası Žarko Todorović önderliğinde yönetilmiştir.[68]

Kent, Almanya ve Mihver Devletleri'nce iki kez bombalanan Rotterdam'daki gibi 16 Nisan 1944'te bu kez de Mihver Devletleri tarafından bombalandı ve yaklaşık 1000 kişi öldü. Bombalama Ortodoks Paskalyasına denk getirilmiştir.[69] Kentin büyük bölümü 20 Ekim 1944'te Kızıl Ordu ve Yugoslav Partizanları'nca kurtarılana dek Alman işgalinde kalmıştır. 29 Kasım 1945'te Mareşal Josip Broz Tito Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu Belgrad'da ilan etmiş, ülkenin adı 7 Nisan 1963'te Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir.[70] Eski gizli polise göre Belgrad'da politik nedenlerle işkenceye uğrayan kişi sayısı 10.000'dir.[71]

II. Dünya Savaşı sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaş sonrası dönemde Belgrad önemli bir endüstri merkezi olarak gelişen yeni Yugoslavya'nın başkenti olarak hızla büyümüştür.[57] 1948'de Novi Beograd'ın yapımına başlanmış, 1958'de Belgrad'ın ilk televizyon istasyonu yayın yapmaya başlamıştır. 1961'deki Bağlantısızlar Hareketi konferansı Josip Broz Tito önderliğinde Belgrad'da yapılmıştır. 1962'de Belgrad Nikola Tesla Havalimanı inşa edilmiş, 1968'de Tito'ya karşı yapılan büyük öğrenci protestoları polis ve öğrenciler arasında birçok sokak çatışmasına neden olmuştur. Mart 1972'de Belgrad Avrupa'daki sonuncu büyük çiçek salgınının merkezi olmuş ve mayıs ayının sonlarına doğru zorunlu karantina ve aşılama uygulamalarına gidilmiştir.[72]

Yugoslavya'nın dağılması

[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Mart 1991'de Slobodan Milošević'in yönetimine karşı insanlar Vuk Drašković önderliğinde ayaklanmıştır.[73] Bazı medya kuruluşlarına göre 100.000 ile 150.000 arası kişi sokaklara dökülmüştür.[74] Protestolar boyunca iki kişi ölmüş, 203 kişi yaralanmış ve 108 kişi tutuklanmış, ertesi gün sokaklardaki asayişi sağlamak üzere tanklar görevlendirilmiştir.[75] Kasım 1996 ile Şubat 1997 arasında yerel seçimlere hile karıştırıldığı gerekçesiyle aynı hükûmete karşı protestolar düzenlenmiştir.[76] Bu protestolar Yugoslavya Komünistler Ligi ya da ligden sonraki oluşum Sırbistan Sosyalist Partisi'ne hiçbir zaman üye olmamış eski Belgrad Belediye Başkanı Zoran Đinđić'i başa getirdi.[77]

1999'da Kosova Savaşı'nı takiben ülkenin NATO kuvvetlerince bombalanması kentte büyük yıkıma neden olmuştur. Bombalanan binalar arasında birçok bakanlık, 16 teknisyenin öldüğü Sırbistan Radyo Televizyonu binası, Hotel Jugoslavija, birçok hastane, Ušće Kulesi, Avala Kulesi ve Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçiliği de vardır.[78]

2000 başkanlık seçimlerini takiben kent yarım milyonun üzerinde insanın katıldığı büyük çaplı protestolara neden olmuştur. Bu protestolar Milošević'in görevinden alınmasıyla sonuçlanmıştır.[79][80]

Tarih boyunca adları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgrad tarih boyunca birçok ada sahip olmuştur. Belgrad adı Sırpçada beo ("beyaz, ışık") ve grad ("kent, kasaba") sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur.

Ad Notlar
Singidūn(o)- Bir Kelt kabilesi olan Skordiskler tarafından adlandırılmıştır. dūn(o)- 'arzetme, muhafaza, kale' anlamına gelirken 'singi' sözcüğünün üzerine iki teori vardır. Birincisi sözcüğün Keltçe yuvarlak anlamına gelmesinden dolayı kentin anlamının "yuvarlak kale" olmasıyken ikinci teori Scodorscilerin gelmesinden önce bölgeyi işgal eden Trakyalı bir kabile olan Paleo-Balkan kökenli 'singi'lerdir.[81] Başka bir teoriye göre de Keltçe ad kentin adının bugünkü anlamı olan Beyaz Kale (kasaba)dır.
Singidūnum Romalıların kente gelmesiyle Keltçe sözcüğü Latinize etmesi sonucu oluşan ad.
Beograd, Београд İlk kez 878 yılında Papa VIII. John tarafından Bulgar kralı Boris'e yazılan bir mektupta sözü geçirilen "beyaz kent/kale" anlamına gelen Slavik sözcük.[82]
Alba Graeca "Alba" Latince "Beyaz" demekken "Graeca" "Yunan" anlamında iyeliktir.
Alba Bulgarica Kent Bulgar hâkimiyeti altındaykenki Latince adı.[82]
Griechisch-Weißenburg Almanca "Beyaz Yunan kenti" anlamına gelen çeviri. Günümüz Almancasında Belgrad olarak kullanılır.[82]
Castelbianco İtalyanca "Beyaz Şato" anlamına gelen çeviri. Günümüz İtalyancasında Belgrado olarak kullanılır.[82]
Nandoralba, Nándorfehérvár, Lándorfejérvár Orta Çağ Macaristanında kent için kullanılan sözcükler. "Fehérvár" beyaz şato anlamına gelir. Günümüz Macarcasında Belgrád olarak kullanılır.[82]
Veligradh(i)on ya da Velegradha/Βελέγραδα Kentin Bizantik adı. Günümüz Yunancasında Veligradi (Βελιγράδι) olarak kullanılır.
Dar-ül-Cihad Osmanlı İmparatorluğu döneminde kentin Arapça adı.
Prinz-Eugenstadt Kentin II. Dünya Savaşı sonrası için Nazi Almanyasınca planlanan adı. Yeni ad kenti 1717'de Türklerden alan Avusturyalı ordu komutanı Savoy Prensi Eugen'in adına ithafen belirlenmiştir.[83]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Belgrad'ın uydu görüntüsü

Deniz seviyesinden 116,75 metre yukarıda bulunan Belgrad, Tuna ve Sava nehirlerinin kesişme noktasında bulunur. Ülkeden geçen en büyük nehir olan Tuna'nın 60, Sava'nın ise 30 km'lik kısmı Belgrad sınırları içerisinde bulunur.[84] Kentte bulunan bu iki nehir üzerinde, en büyüğü Ada Ciganlija olmak üzere 16 ada vardır.[85] 44°49'14" kuzey, 20°27'44" doğu enlemlerindeki kentin tarihî çekirdeği Kalemegdan bu nehirlerin sağ kıyısında kurulmuştur. 19. yüzyıldan beri güney ve doğu yönünde genişleyen şehirde Sava'nın sol yakasında II. Dünya Savaşı'ndan sonra Novi Beograd kuruldu ve kent Zemun ve Krnjača ile Ovča gibi bazı kentler ve küçük yerleşimlerle birleştirildi. Tarih boyunca Batı ve Doğu dünyasının kesişme yollarında bulunan kentin merkezi 360 km² iken tamamı 3.223 km² alan kaplar.[84]

Şehir merkezinin en yüksek yeri 303 metre yüksekliğe sahip Torlak tepesi, en alçak noktası ise Ada Huja üzerindeki 70 metrelik alandır.[86] Güney kısımlarında 628 metrelik Kosmaj ve 511 metrelik Avala dağları vardır. Kentte bunlarla birlikte 29 tepe olmasına karşın[87] kent Sava ve Tuna boyunca birikinti ovalarıyla kaplı olduğundan genellikle düzlüktür.[88] Belgrad idari bölgesinin ortalama yüksekliği 132 metredir.[84]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgrad, dört mevsim düzenli yağış alarak ılıman dönencealtı (Cfa) iklim sınıflandırmasına sahiptir.[89] Sıcaklık ortalaması ocakta 1,4 °C ile temmuzda 23 °C arasında değişirken, yıllık ortalama 12,5 °C'dir. Sıcaklık, yılın 31 günü 30 °C'nin, 95 günü 25 °C üzerindedir. Yağışların en yoğun görüldüğü zamanın ilkbahar sonu olduğu kent, yılda yaklaşık 680 milimetre yağış alır. Yıllık ortalama güneşli saat sayısı 2122 olan kentte şu ana dek ölçülmüş en yüksek sıcaklık 24 Temmuz 2007'de ölçülen 43,6 °C[90] iken en düşük sıcaklık 10 Ocak 1893'te ölçülen -26,2 °C'dir.[91]


 Belgrad (1981-2010) iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 20,7 23,9 28,8 32,2 34,9 37,4 43,6 40,0 37,5 20,7 28,4 22,6 43,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,6 7,0 12,4 18,0 23,5 26,2 28,6 28,7 23,9 18,4 11,2 5,8 17,4
Ortalama sıcaklık (°C) 1,4 3,1 7,6 12,9 18,1 21,0 23,0 22,7 18,0 12,9 7,1 2,7 12,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −1,1 −0,1 3,7 8,3 13,0 15,8 17,5 17,6 13,5 9,0 4,2 0,2 8,5
En düşük sıcaklık (°C) −26,2 −15,4 −12,4 −3,4 2,5 6,5 9,4 6,7 4,7 −4,5 −7,8 −13,4 −18,2
Ortalama yağış (mm) 46,9 40,0 49,3 56,1 58,0 101,2 63,0 58,3 55,3 50,2 55,1 57,5 690,9
Kaynak: Sırbistan Cumhuriyet Hidrometeorolojik Servisi[92]



Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belgrad belediye başkanları listesi
Kent Meclisine ev sahipliği yapan Eski Saray

Belgrad, Sırbistan'daki diğer idari bölümlerden farklı olarak özerk bir yönetime sahiptir.[14] Kent Meclisi 4 yıllığına seçilen 110 üyeden oluşur.[93] Belediye başkanı ve yardımcısı tarafından atanan 13 üyeli Kent Konseyi ise kent yönetiminin kontrol ve denetiminden sorumludur.[94]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra demokratik biçimde gerçekleştirilen ilk seçimler olma niteliği taşıyan 1996 seçimleri sonrasında Belgrad Belediye Başkanlığı görevine Demokrat Parti'den Zoran Đinđić geçti. Bu tarihten sonra çeşitli partilere bağlı belediye başkanları görevde bulundu. 2004'ten günümüze kadar olan süreçte belediye başkanlığında Demokrat Parti'ye bağlı isimler görev yaptı. Eylül 2013'te koalisyon partileriyle yaşanan anlaşmazlık sonucu belediye başkanı Dragan Đilas görevinden ayrıldı.[95] 20 Haziran 2022 tarihinden itibaren Sırp İlerleme Partisi'ne bağlı Aleksandar Šapić görev yapmaktadır.[96]

2013 bütçesi 82,8 milyar dinar (yaklaşık 1 milyar dolar) olan kent[97] ayrıca başkent olarak Sırbistan Ulusal Meclisi ve Sırbistan Hükûmeti ile 75 ülkenin elçiliğine ev sahipliği yapar.[98]

Belediyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Belgrad'ın belediyeleri

Kent 17 belediyeye ayrılmıştır.[15] Önceleri 10 merkezi (tamamı ya da bir bölümü kent sınırları içinde bulunan) ve 7 banliyö belediyesi ve bunların merkezi olan daha küçük kasabalara ayrılan kent,[99] 2010 yılında Surčin dışındaki banliyölerin inşaat, altyapı ve kamu hizmeti ile ilgili belli özerk güçleri olması şartıyla eşit bir statü edindi.[15] Belediyelerin çoğu Sava ve Tuna nehirlerinin güneyindeki Šumadija bölgesinde yer alır. 3 ilçe (Zemun, Yeni Belgrad ve Surčin) Sava'nın kuzeyindeki Srem bölgesinde, Palilula ilçesi de Šumadija ve Banat bölgelerinin ikisinde de bulunur.

Belgrad'ın belediyeleri haritası
Belediye Yüzölçümü (km²) Nüfus (2002) Nüfus (2011) Sınıflandırma
Barajevo 213 24.641 27.110 banliyö
Čukarica 156 168.508 181.231 kentsel
Grocka 289 75.466 83.907 banliyö
Lazarevac 384 58.511 58.622 banliyö
Mladenovac 339 52.490 53.096 banliyö
Novi Beograd 41 217.773 214.506 kentsel
Obrenovac 411 70.975 72.524 kentsel
Palilula 451 155.902 173.521 kentsel
Rakovica 31 99.000 108.641 kentsel
Savski Venac 14 42.505 39.122 kentsel
Sopot 271 20.390 20.367 banliyö
Stari Grad 5 55.543 48.450 kentsel
Surčin 285 38.695 43.819 kentsel
Voždovac 148 151.768 158.213 kentsel
Vračar 3 58.386 56.333 kentsel
Zemun 154 136.645 168.170 kentsel
Zvezdara 32 132.621 151.808 kentsel
Toplam 3227 1.576.124 1.659.440
Kaynak: Sırbistan İstatistik Ofisi[100]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihî nüfus
Yıl Nüfus  
Roma İmp. Singidunum, MÖ. 170 8000[101]
Macaristan Fehervar, 1284 25,000
Sırbistan Beograd, 1426 50.000[102]
Osmanlı İmp. Dar-ül-Cihad, 1683 100.000[102]
Avusturya Weissenburg, 1738 40,000
Sırbistan Beograd, 1878 50,000
1914 100.000[103]
1941 340.000[103]
1965 1.000.000[103]
1981 1.480.000[103]
2002 1.576.124[104]
2011 1.659.440[105]
Knez Mihailova Caddesi

2011 resmî sayım sonuçlarına göre Belgrad 1.344.844 kişilik Metropolitan nüfusa sahipken şehrin idare bölgesinde 1.659.440 kişi yaşamaktadır. Aynı sayım sonuçlarına göre kentteki milletlerin dağılımı şöyledir: Sırplar (1.505.448), Romani (27.325), Karadağlı (9.902), Yugoslav (8.061), Hırvat (7.752), Makedon (6.970) ve Müslümanlar (3.996).[106]

2 Ağustos 2008'de şehrin bilgi ve istatistik enstitüsü oy hakkına sahip 1.542.773 kişi olduğunu tahmin etmiştir. Bu sayı 2002 yılındaki nüfusun tamamının boyutuna ulaşarak kent nüfusundaki ani artışı göstermektedir.[107] Belgrad eski Yugoslavya'dan gelen birçok etnik gruba ev sahipliği yapar. Birçok kişi ekonomik nedenlerle kente küçük kasabalardan gelirken diğer yüz binlerce kişi 1990'lardaki Yugoslav Savaşları sonucu Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Kosova'dan gelmiştir.[108]

Kentte 1990'ların ortasındaki göç akınıyla gelen 10.000 ila 20.000 arası Çinlinin yaşadığı tahmin edilmektedir.[109] Yeni Belgrad'daki 70. blok halk tarafından Çin mahallesi olarak bilinir.[110][111] 1970'ler ve 1980'ler boyunca özellikle Suriye, İran, Ürdün ve Irak'tan okumak için gelen birçok Orta Doğulu kentte kalmış ve aileleriyle yaşamaya başlamıştır.[112][113] Son zamanlarda kente Afganistan ve Irak'tan Kürtler de gelmeye başlamıştır.[114]

Belgrad'da tarihte birçok değişik dinî grup yaşarken günümüzde kentin dinî unsurları genel olarak homojendir. 1.429.170 kişiyle Sırp Ortodoks topluluğu kentteki en büyük dinî unsurdur. Sırp Ortodokslardan başka kentte 20.366 Müslüman, 16.305 Katolik ve 3.796 Protestan bulunur. Kentte her zaman önemli bir Yahudi topluluğu bulunmuşken II. Dünya Savaşı'ndaki Nazi işgali sonrası sayıları 10.000'lerden 2.200'e düşmüştür.[115]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sırbistan Ulusal Bankası

Belgrad 17.000.000 m² ofis alanıyla[116] Sırbistan'ın ve Güneydoğu Avrupa'nın finans merkezidir ve ülkenin Ulusal Bankası'na ev sahipliği yapar. Kentte 120.286 şirket, 22.600 işletme ve 50.000 mağazada 600.000'den fazla kişi çalışır.[117][118] Kentte Jat Havayolları, Telekom Srbija, Telenor Sırbistan, Komercijalna banka ve Pošta Srbije gibi birçok önemli Sırp şirketinin genel merkezleri bulunur. Bunun yanında AXA,[119] Société Générale, Motorola, Samsung, Kraft Foods,[120] Carlsberg,[121] Unilever, General Electric,[122] Japan Tobacco, Procter & Gamble[123] ve birçok uluslararası şirketin bölge merkezlerini barındırır.[124]

Kent 6.924 şirketle bölgenin önemli bir bilişim teknolojileri merkezidir.[117] Kentte bir Microsoft Geliştirme Merkezi vardır ve merkez açıldığı zaman şirketin dünyadaki beşinci geliştirme merkeziydi.[125] Asus,[126] Intel,[127] Dell,[128] Cisco Systems, SAP AG, Hewlett-Packard ve Huawei gibi birçok bilişim teknolojileri şirketi de kentte bir bölge merkezi bulundurur ya da kenti şirketlerinin Avrupa merkezi yapar.

Sırbistan'ın 1990'ların ortasında enflasyon problemini aşmasıyla Belgrad hızlı bir büyümeye sahne olmuştur. 2009 rakamlarına göre kent, ülke GSYİH'sinin %40'ını karşılar ve ülke işgücünün %31,4'üne sahiptir.[129] Haziran 2009 rakamlarına göre kentteki ortalama aylık net maaş 52.500 RSD (€473, $631) iken brüt maaş €694, $925 seviyesindedir.[130] Eurostat'a göre kent nüfusunun %53'ü bilgisayar sahibidir.[131][132] Aynı araştırmaya göre nüfusun %66,2'si internet sahibidir; bu veriler Sofya, Bükreş ve Atina gibi bölge başkentlerine oranla oldukça yüksektir.[133]

2013 verilerine göre kentin satın alma gücü paritesine göre gayrisafi yurt içi hasılası $31,86 milyardır ki bu rakam kişi başı $19.008 seviyesine denk gelir. Belgrad dünyanın en pahalı 86. kentidir.[134]

1978'de inşa edilen Sava Centar Kongre Merkezi

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
1922'de inşa edilen Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi binası

Belgrad birçok geleneksel uluslararası kültürel etkinliğe sahiptir. Bunlar arasında Film Festivali, Tiyatro Festivali, Müzik Festivali, Kitap Fuarı ve Bira Festivali önemli yer tutar.[135] Nobel ödüllü yazar Ivo Andrić en ünlü eseri Drina Köprüsü'nü burada yazmıştır.[136] Belgradlı diğer önemli yazarlar Branislav Nušić, Miloš Crnjanski, Borislav Pekić ve Milorad Pavić'tir.[137][138][139] Sırbistan'ın film endüstrisi Belgrad üzerine şekillenmiştir. Dünyaca tanınan Belgradlı oyuncular Marina Abramović ve Milovan Destil Marković'tir.

Prens Mihailo heykeli önünde çalan bir Sloven orkestrası

Kent, 1980'lerdeki Yugoslavya'daki Yeni Dalgan hareketinin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Ekatarina Velika, Šarlo Akrobata ve Električni Orgazam gibi isimlere ek olarak Riblja Čorba, Bajaga i Instruktori ve Partibrejkers gibi önemli rock grup ve vokalleri Belgrad çıkışlıdır.[140][141] Bugünse kent, Beogradski Sindikat, Škabo, Marčelo gibi etkenler nedeniyle Sırp hip-hop müziğinin merkezine dönüşmüştür.[142][143]

Kentte Belgrad Ulusal Tiyatrosu, Terazije Tiyatrosu ve Atelje 212 başta olmak üzere birçok tiyatro bulunur. Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi ve Sırbistan Ulusal Kütüphanesi, kentin kültür yaşamında önemli bir yer tutar. Diğer bir önemli kütüphane olan Belgrad Üniversitesi Kütüphanesi'ne ek olarak kent, Ulusal Tiyatro ve Madlenianum adlarında iki opera binasına sahiptir.

Belgrad, Knez Mihailova Caddesi üzerinde bulunan İspanyol Instituto Cervantes,[144] Alman Goethe-Institut[145] ve Fransız Institut français[146] ile birlikte kentin değişik bölgelerine dağılmış American Corner,[147] Avusturya Kültür Ofisi,[148] British Council,[149] Konfiçyüs Enstitüsü,[150] Kanada Kültür Merkezi,[151] Helenik Kültür Vakfı,[152] Istituto Italiano di Cultura,[153] İran Kültür Merkezi,[154] Azerbaycan Kültür Merkezi[155] ve Rossotrudnichestvo[156] gibi birçok yabancı kültür merkezine sahiptir. Bunlara ek olarak Avrupa Birliği Ulusal Kültür Enstitülerinden bir küme AB'den faaliyet göstermektedir.[157]

Kent Marija Šerifović'in 2007 Eurovision Şarkı Yarışması'ndaki birinciliğini takiben 2008'deki yarışmaya ev sahipliği yapmıştır.[158]

Müzeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Demiryolu şirketi genel merkezinde bulunan Demiryolu Müzesi
Sırbistan Ulusal Müzesi

Belgrad'ın en önde gelen müzelerinden Sırbistan Ulusal Müzesi 1844 yılında kurulmuş olup Hieronymus Bosch, Titian, Rubens, Anthony van Dyck, Cézanne, Giovanni Battista Tiepolo, Renoir, Monet, Picasso, Gauguin, Van Gogh, Mondrian gibi birçok yabancı isim ve Miroslav İncili gibi önemli eserlerin de dahil olduğu 5.600'den fazla resim ve 8.400'den fazla çizim, toplamda 400.000'den fazla eserin sergilendiği bir yapıdır.[159] 1901'de kurulan Etnografya Müzesi ise büyük bölümü eski Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni meydana getiren ülkelere ait olmak üzere, Balkanlar'a ait 150.000'den fazla köy ve kent kültürü ögesi barındırır.[160]

Kentteki Çağdaş Sanatlar Müzesi, Avrupa'nın ilk çağdaş sanatlar müzesidir.[161] 1958'de kurulan müze 1900'den sonrasına ait, Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Joan Miró, David Hockney, Ivan Meštrović gibi isimlerin eserlerinin de dahil olduğu yaklaşık 35.000 ögelik bir koleksiyona sahiptir.[162]

Askerî Müze, Roma İmparatorluğu zamanlarına kadar giden 25.000'den fazla öge ve Sırp Ordusu tarafından düşürülen F-117 parçalarının sergilendiği bir müzedir.[163][164] Bunun yanında Belgrad Havacılık Müzesi, Fiat G.50 gibi bir bölümünün dünyada kendi türlerinde kalan son örnekler olduğu 200'den fazla hava aracına sahiptir ve bunların 50 kadarı sergilenmektedir. Müze aynı zamanda bombardımanlarında düşürülen ABD ve NATO'ya ait F-117 ve F-16 gibi savaş uçaklarının parçalarını da barındırır.[165]

Nikola Tesla Müzesi, 1952'de Tesla biriminin mucidi Nikola Tesla'nın kişisel eşyalarını sergilemek üzere kurulmuştur. Müzede 160.000 kadar orijinal belge ve 5.700 kadar kişisel eşya sergilenir.[166] Belgrad'ın önemli müzelerinin sonuncusu Vuk ve Dositej Müzesi'dir. 19. yüzyıl Sırp edebiyat dili reformisti Vuk Stefanović Karadžić ve Sırbistan'ın ilk Eğitim Bakanı Dositej Obradović'in hayatları, işleri ve geride bıraktıklarına dair ögeler barındırır.[167] Belgrad, ayrıca 1977'de Batı Afrika'ya ait büyük bir koleksiyona sahip Afrika Sanatı Müzesi'ne sahip olmuştur.[168]

Çağdaş Sanatlar Müzesi

Belgrad, 95.000 kadar ulusal ve uluslararası kopya barındırarak bölgenin en büyük, dünyanın en büyük 10 film koleksiyonundan birine sahip olan Yugoslav Film Arşivi'ne ev sahipliği yapar.[169] Kurum ayrıca içinde sinema ve sergi salonu bulunan Yugoslav Film Arşivi Müzesi'ni bünyesinde barındırır. Arşiv'in uzun vadeli depolama sorunu, 2007'de yeni bir depo açılarak çözülebilmiştir.[170] Arşiv, Charlie Chaplin'in bastonu ve Auguste ve Louis Lumière'e ait ilk filmlerden birini sergilemektedir.[171]

Mimari

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beograđanka
Ayrıca bakınız: Belgrad'daki önemli binalar listesi, Belgrad'daki önemli cadde ve meydanlar listesi ve Belgrad'ın kapıları

Belgrad, tipik Orta Avrupa kenti görünümünde mimari özelliklere sahip Zemun kent merkezinden[172] modern mimari özellikleri sergileyen Yeni Belgrad'a kadar birçok farklı mimarinin buluştuğu bir kent olma özelliği taşır. En eski mimari ögeler Kalemegdan'da bulunmakla birlikte Kalemegdan dışındaki en eski bina coğrafi konumu ve birçok savaş ve yıkımın gerçekleştiği kentte ancak 18. yüzyıla aittir.[173] Kentteki en eski kamu binası eski bir Türk türbesiyken en eski ev 18. yüzyılın sonlarından kalma, Dorćol'da bulunan bir evdir.[174] 19. yüzyılda başlayan Batı etkisiyle kentteki binalar neoklasisizm, romantizm ve akademik sanatların üsluplarıyla oryantal bir yapıdan çağdaş bir yapıya bürünmüştür. Sırp mimarlar 19. yüzyılın sonlarında yabancı mimarlardan etkilenerek Ulusal Tiyatro, Eski Saray, Aziz Mihail Katedrali'ni, 20. yüzyılın başında ise art nouveau etkisiyle Ulusal Meclis ve Ulusal Müze'yi inşa etmişlerdir.[173] Neo-Bizans mimarlığı'na ait ögeler Kosovska caddesindeki eski posta binası, Vuk Vakfı binası ve Azis Mark Kilisesi ve Aziz Sava Katedrali gibi dinî yapılarda gözlemlenir.[173]

Komünist dönemde binalar II. Dünya Savaşı'ndan sonra kırsal kesimden gelen insan akınını karşılamak amacıyla oldukça hızlı ve ucuz biçimde inşa edilmiş ve bu Yeni Belgrad çevresinde bloklaşmaya yol açmıştır. Sosyalist gerçekçilik ile birlikte sendika binası gibi binalar kentte inşa edilmeye başlandı.[173] Nihayet 1950'lerin sonuyla birlikte hâlâ kentte hâkim olan modernizm akımı mimariye hâkim olmaya başladı.[173]

Gece Aziz Sava Katedrali

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin tarihî binaları ve alanları önemli turistik alanlardır. Skadarlija, Sırbistan Ulusal Müzesi ve bitişiğindeki Belgrad Ulusal Tiyatrosu, Zemun, Nikola Pašić Meydanı, Terazije, Öğrencilerin Meydanı, Kalemegdan parkı, Knez Mihailova Caddesi, Sırbistan Ulusal Meclisi, Aziz Sava Tapınağı ve Eski Saray bu yapılara verilebilecek örneklerdendir. Bunlarla birlikte kentin iki yakasında birçok park, anıt, müze, kafe, restoran ve mağaza bulunur. İsimsiz Kahraman Anıtı şehrin panoramik manzarasının görülebileceği bir mekândır.

Kuća Cveća (Çiçeklerin Evi) olarak da adlandırılan Josip Broz Tito'nun mozolesi ve yakınındaki Topčider ve Košutnjak parkları özellikle Eski Yugoslavya'dan gelen turistler arasında oldukça popülerdir.

Beli dvor ya da 'Beyaz Saray', kraliyet ailesi Karađorđevićlerin evidir ve ziyarete açıktır. Saray birçok önemli sanat eserine sahiptir.[175]

Kalemegdan parkı

Ada Ciganlija Sava Nehri üzerinde bulunan eski bir adadır ve Belgrad'ın en büyük spor ve rekreasyon alanıdır. Bugün ada iki geçitle Sava'nın sağ yakasına birleştirilmiş ve yapay bir göl oluşturulmuştur. Sıcak yaz günlerinde ada Belgradlıların en uğrak yerlerinden biridir. Adada 7 kilometre boyunca plajlar ve golf, futbol, basketbol, voleybol, ragbi, beyzbol ve tenis oynanabilecek birçok spor tesisi bulunmaktadır.[176]

Adada bungee jumping, su kayağı ve paintball gibi extreme sporları yapmak mümkündür.[176] Ada ayrıca bisiklet sürmek, yürüyüşe çıkmak ya da koşu için uygun bir alana sahiptir.[176] Belgrad'da bu adadan başka 16 ada daha bulunur.[85] Bunların çoğunda hâlâ yerleşim yoktur. Bunlarla birlikte Sava'nın kesişme noktasında bulunan Büyük Savaş Adası, özellikle kuşlar olmak üzere doğal yaşamın korunduğu bir alandır.[177] Bu alanlar yakındaki Küçük Savaş Adası ile birlikte kent yönetimi tarafından doğa koruma alanı ilan edilerek korunmaktadır.[178]

Belgrad'ın 2012'de turizmden elde ettiği gelir 500 milyon Euro kadardır.[179] 2013 yılında kente gelen turist sayısı bir önceki yıla göre %24 artarak[180] 660.000 olmuştur ve bunun 520.000'ini yabancı turistler oluşturur.[181] Bu turistlerin 70.000'i kente nehir kruvaziyerleriyle gelmiştir.[182]

Gece hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgrad gün ağarana kadar açık birçok kulübe sahiptir ve canlı bir gece hayatına sahip olmasıyla bilinir. En önemli gece hayatı mekânları Sava ve Tuna nehirlerinin kıyılarına kurulu dubalardır (splav).[183][184][185]

Belgrad nehir kulüplerinde gece hayatı

Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Slovenya gibi ülkelerden hafta sonları gelen ziyaretçiler, daha arkadaş canlısı atmosfer, büyük kulüp ve barlar, ucuz içkiler, dil zorluğu çekilmemesi ve gece hayatına yönelik düzenlemelerin daha hafif olması gibi düşünceleri nedeniyle kentin gece hayatını kendi ülkelerinin başkentlerindekilere yeğler.[186][187]

Akademija ve KST (Klub Studenata Tehnike) gibi ünlü alternatif kulüpler, Belgrad Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Fakültesi'nin bodrum katında bulunur.[188][189][190] Alternatif kültürel etkinliklerin gerçekleştiği, kentin ünlü mekânlarından SKC (Öğrenci Kültür Merkezi) Belgrad'ın yüksek katlı yapısı Beograđanka'nın hemen karşısında bulunur. Ünlü yerli ve yabancı grupların konserleri genellikle bu merkezde olur. Merkez ayrıca çeşitli sanat sergilerinin ve çeşitli halka açık tartışmaların gerçekleştirildiği bir mekândır.[191]

Skadarlija, kentin eski Bohem köşesi

Kuzey Sırbistan'a özgü daha geleneksel bir gece eğlencesi türü olan Starogradska (Eski kasaba müziği), 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında daha çok şairlerin ve sanatçıların yerleştiği kentin Bohem mahallesi Skadarlija'da oldukça baskındır. Skadar Caddesi (Skadarlija'nın merkezi) ve çevre mahallelerde Belgrad'ın bu döneme tarihlenen en eski geleneksel restoranları (Sırpça'da kafana) bulunur.[192] Caddenin sonunda 19. yüzyılın ilk yarısında kurulmuş olan Belgrad'ın ilk bira fabrikası bulunur.[193]

The Times'a göre Avrupa'nın en iyi gece hayatı Belgrad'ın uğultusunda bulunabilir.[194] Lonely Planet'in 2009 "1000 Mükemmel Deneyim" rehberinde Belgrad dünyanın en iyi 10 parti şehri arasında 1 numaradır.[195]

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
6 kez ATP Grand Slam'ın 1 numarası olan Sırp tenisçi Novak Đoković Belgrad'da doğmuştur.

Belgrad'da birçoğu bütün seviyelerde sporculara hizmet veren yaklaşık bin spor tesisi vardır.[196] Kent 2005 Avrupa Basketbol Şampiyonası, 2005 Avrupa Erkekler Voleybol Şampiyonası, 2007 Avrupa Gençlik Olimpik Oyunları ve 2009 Dünya Üniversite Yaz Oyunları gibi birçok uluslararası spor organizasyonuna ev sahipliği yapmıştır.[197]

Novi Beograd'da bulunan Štark Arena 25.000 kişilik kapasitesiyle Avrupa'nın en büyük kapalı mekânlarındandır.[198]

Kent Sırbistan'ın en büyük ve en başarılı iki futbol kulübü Crvena zvezda ve Partizan'a ev sahipliği yapar. Bunlardan Kızılyıldız 1990-91 Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazanarak büyük bir başarıya imza atmıştır. Bu iki takım arasındaki rekabet dünya futbolundaki en sert rekabetlerden kabul edilir[199] ve ülkede Sonsuz Derbi olarak adlandırılır.[200] Kentin en önemli iki stadyumu Rajko Mitić Stadyumu (Marakana) ve Partizan Stadyumu'dur.[201]

Avrupa Arenalar Birliği'ne göre Štark Arena 25.000 kişilik kapasitesiyle Avrupa'nın en büyük arenasıdır.[198] Arena birçok basketbol ve voleybol etkinliğiyle birlikte 2010'da Davis Kupası'na ev sahipliği yapmış, 2008'de Eurovision Şarkı Yarışması'nın düzenlendiği yer olmuştur.[202] Diğer bir mekân Pionir Hall ise Crvena zvezda ve 1992 EuroLeague şampiyonu KK Partizan'ın ana mekânıdır.[203][204]

Son yıllarda Belgrad Ana Ivanović, Jelena Janković ve Novak Đoković gibi birçok dünya çapında başarılı tenisçinin yetişmesine imkân tanımıştır. Ivanović ve Đoković sırasıyla Grand Slam sahibi ilk Sırp kadın ve erkek tenisçilerdir. Sırp millî takımı, Belgrad Arena'da oynanan final maçında Fransız takımını yenerek 2010 Davis Kupası'nı kazanmıştır.[205]

Moda

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgrad'da 1996 yılından beri[206] yılda iki kez (ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış) moda haftaları düzenlenir. Birçok Sırp ve uluslararası tasarımcı ve moda markası moda haftası boyunca gösteriler düzenler. Belgrad Moda Haftası "dünyanın en önemli 40 moda haftası"ndan biridir.[207]

Medya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sırp radyo ve televizyon kanalı B92'nin Novi Beograd'daki genel merkezi

Belgrad Sırbistan'ın en önemli medya merkezidir. Kent ülkenin ulusal kanalı aynı zamanda bir kamu kurumu olan Sırbistan Radyo Televizyonu'nun genel merkezini barındırır.[208] En büyük özel yayıncı, eğlence programlarıyla tanınan RTV Pink ve en popüler "alternatif" ticari yayıncı televizyon ve radyo kanalıyla birlikte müzik ve kitap yayınlama kolları da olan B92'nin genel merkezleri de kentte bulunur.[209][210] Kentteki diğer önemli TV kanalları 1Prva (önceleri Fox televizija), Košava ve sadece kent merkezinde yayın yapan Studio B olarak sıralanabilir. Şehir ayrıca SOS channel (spor), Metropolis (müzik), Art TV (sanat), Cinemania (film) ve Happy TV (çocuk programları) gibi belirli alanlarda yayın yapan kanallara sahiptir.

Politika, Blic, Večernje novosti, Kurir ve Danas gibi yüksek tirajlı birçok günlük gazete Belgrad merkezlidir. Sportski žurnal ve Sport adında iki spor, Privredni pregled adında bir ekonomi gazetesiyle birlikte ücretsiz dağıtılan 24 sata Belgrad'ın diğer yüksek tirajlı gazeteleridir. Playboy, Cosmopolitan, Elle, National Geographic, Men's Health, The Best Shop, Grazia gibi birçok uluslararası derginin Sırbistan versiyonlarının merkezleri de kentte bulunur.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Belgrad Üniversitesi Elektrik Mühendisliği, Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Fakültesi

Belgrad iki devlet üniversitesi ve beş özel üniversiteye sahiptir. Belgrad Üniversitesi 1808 yılında "Büyük Okul" olarak kurulmuş ve Balkanlar'ın ilk yükseköğretim kurumu olmuştur.[211] 19. yüzyılda şehrin gelişmesi ile birlikte bazı üniversite binaları da Belgrad'ın mimari ve kültürel birikimini artırmıştır. Kayıtlı 90.000 öğrencisi ile üniversite Avrupa'nın en büyüklerindendir.[212] Üniversiteler dışında 1871'de kurulan Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi,[213] Polis Akademisi ve Askerî Akademi de kentin eğitim hayatına önemli yerlere sahiptir.

Belgrad'da 195 ilkokul, 85 ortaokul vardır. İlkokulların 162'si normal, 14'ü özel alanlar, 15'i sanat ve 4'ü yetişkinler içindir. Ortaokullardan ise 51'i meslek, 21'i spor, 8'i sanat ve 5'i özel ilgi alanlarına göre sınıflandırılmıştır. Kentte 230.000 öğrenci 22.000 eğitim çalışanı bulunur. Eğitim yaklaşık 500 bina ve 1.000.000 m² alanda yapılır.[214]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Belgrad raylı sistem ağı. Metro ağları 1982 Belgrad Metrosu ulaşım grubu verilerine dayanılarak önerilmiştir.

Belgrad 118'i kent merkezi içinde 300'ü banliyölerde olmak üzere 418 otobüs hattı, 12 tramvay ve 8 troleybüs hattı ile geniş bir toplu taşıma ağına sahiptir.[215] Kentin toplu taşıma ağı GSP Beograd ve SP Lasta şirketleri ve belli başlı hatlarda birkaç özel şirketin yönetiminde idare edilmektedir. Şubat 2012'den beri temassız akıllı kartların kullanılmaya başladığı kentteki bilet sistemi BusPlus olarak adlandırılır. Kent ayrıca Beovoz olarak adlandırılan, kent yönetimi tarafından işletilen bir banliyö treni hattına sahiptir. Belgrad'daki ana tren garı kentin Sırbistan'ın diğer kasabaları ve diğer Avrupa başkentleri ile ulaşımını sağlar. Sırbistan'ın başkenti olan kent ayrıca Belgrad Otogarından birçok otobüs hattıyla ülkenin diğer noktalarına ve birçok Avrupa hattına ulaşımı sağlar.

Kent X. ve VIII. Pan-Avrupa koridorları üzerinde bulunur.[216] Otoyol ağı kuzeyde Novi Sad ve Budapeşte'ye, güneyde Niş'e ve batıda Zagreb'e kadar uzanır. Sava ve Tuna gibi iki önemli nehrin kesişme noktasında bulunan Belgrad, Branko ve Gazela gibi 7 köprüye sahiptir. Kentin hızlı bir şekilde büyümesi ve araç sayısının artması trafik tıkanıklığı problemini doğurmuşsa da E70 ve E75 ağlarını birleştiren bir bypass yolunun kentin problemlerini çözmesi beklenmektedir.[217] Bunun yarında Sava üzerinde bulunan Ada Köprüsü de dahil yeni bir "iç majistral yarı halka", Gazela ve Branko köprülerindeki trafiğin azalması, dolayısıyla kentin trafik problemine bir çözüm bulunması noktasında önerilmiştir.[218]

Tuna üzerinde bulunan Belgrad Limanı kentte nehir yoluyla ticareti mümkün kılar.[219] Bunun yanında Belgrad Nikola Tesla Havalimanı kentte ulaşımı ve ticareti kolaylaştıran etkenlerdendir. Kent merkezinin 12 km batısında bulunan, Surčin yakınlarındaki havalimanı 1986'da 3 milyon yolcuya ulaşım imkânı sağlayarak zirve noktasını görse de 1990'larda yolcu trafiği bir nebze düşmüştür.[220] 2000'lerdeki yenilemeye bağlı olarak 2004 ve 2005'te 2 milyon yolcu rakamına ulaşan havalimanı,[221] 2008'de 2.6 milyon,[222] 2011'de 3 milyonun üzerinde yolcu rakamına ulaşmıştır.[223]

Beovoz kentin banliyölerle olan ulaşımını sağlayan bir toplu taşıma ağıdır. Sırp Demiryolları tarafından işletilen ağ[224] 1992'de ulaşıma açılmıştır ve 2 bölgede 5 hatta hizmet veren 41 istasyonla ulaşımı kolaylaştırır.[225]

Belgrad Avrupa'da nüfusu bir milyonu aşan kentler arasında bir metro ağına sahip olmayan kentlerden biridir. Belgrad metrosu ülkede inşa edilen yollar ve demiryollarından sonra ülkenin en önemli üçüncü projesi olarak kabul edilir. Diğer iki projenin en önemli ayakları ise Belgrad bypass ve Pan-Avrupa Koridor X'dir.

Uluslararası iş birlikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgrad'ın kardeş kentleri ve diğer iş birliği yaptığı kentler:

Ülke Kent Yıl Çeşit
Yunanistan Korfu 2010
Resmî kardeş kentler[226][227][228][229][230]
Birleşik Krallık Coventry[231][232] 1957
Amerika Birleşik Devletleri Chicago 2005
Pakistan Lahor 2007
Slovenya Ljubljana[233] 2010
Kuzey Makedonya Üsküp 2012
İsrail Tel Aviv 1990
Avusturya Viyana 2003
Diğer iş birlikleri:
Yunanistan Atina 1966 Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma
Bosna-Hersek Banja Luka 2005 İşbirliğine Dair Anlaşma[234]
Bosna-Hersek Prnjavor 2005 İşbirliğine Dair Anlaşma
Çin Pekin 1980 İşbirliğine Dair Anlaşma[235]
Almanya Berlin 1978 Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma
Almanya Düsseldorf 2004 İşbirliğine Dair Anlaşma
Ukrayna Kiev 2002 İşbirliğine Dair Anlaşma
İspanya Madrid 2001 İşbirliğine Dair Anlaşma
İtalya Milano 2000 Anlaşma Memorandumu, Kentten Kente Programı
Rusya Moskova 2002 İşbirliğine Dair Anlaşma
İtalya Roma 1971 Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma
Çin Shenzhen 2009 İşbirliğine Dair Anlaşma[236]
Küba Havana Arkadaşlık Anlaşması[237]

Belgrad Fransız Légion d'honneur (21 Aralık 1920'de; Belgrad, Liège, Lüksemburg ve Volgograd ile birlikte bu nişanı Fransa dışında alan 4 kentten biridir), Çekoslovak Savaş Haçı (8 Ekim 1925'te), Yugoslav Karađorđe'nin Yıldızı Nişanı (18 Mayıs 1939'da) ve Yugoslav Halkın Kahramanı Nişanı (20 Ekim 1974'te, Nazi Almanyası işgalinden kurtuluşun 30. yıldönümünde) gibi birçok ulusal ve uluslararası nişana layık görülmüştür.[238] Bu nişanların hepsi kente I. ve II. Dünya Savaşı'ndaki çabaları sonucu takdim edilmiştir.[239]

2006'da Financial Times' dergisi Foreign Direct Investment kenti Güneydoğu Avrupa'nın Gelecek Kenti ödülüne layık görmüştür.[240][241]

Belgrad'ın Kalemegdan'dan çekilmiş panoramik görüntüsü

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliografya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Ancient Period". Belgrad Şehri. 5 Ekim 2000. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  2. ^ url=https://www.stat.gov.rs/en-us/vesti/statisticalrelease/?p=14061&a=31&s=3104 21 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ ETHNICITY - Data by municipalities and cities (PDF) (Sırpça). Sırbistan İstatistik Ofisi. 2023. s. 30. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2024. 
  4. ^ ETHNICITY - Data by municipalities and cities (PDF) (Sırpça). Sırbistan İstatistik Ofisi. 2023. s. 38. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2024. 
  5. ^ Dictionnaire abrege turc-français par Artin Hindoglu, Vienne, 1838. (s.125)
  6. ^ "2011 sayımı ilk tahminleri". 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2011. 
  7. ^ a b c "Discover Belgrade". City of Belgrade. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  8. ^ Tasic N, Srejovic D, Stojanovic B (1990). Vinca, Centre of the Neolithic culture of the Danubian region. Project Rastko - E-library of Serb Culture. 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  9. ^ "Belgrade Fortress history". Public Enterprise "Belgrade Fortress". 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2011. 
  10. ^ a b Rich, John (1992). Geç Antik Dönemde Kent. CRC Press. s. 113. ISBN 978-0-203-13016-2. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  11. ^ Robert Nurden (22 Mart 2009). "Belgrade has risen from the ashes to become the Balkans' party city". Londra: Independent. 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  12. ^ "The History of Belgrade". BelgradeNet Travel Guide. 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  13. ^ "Turkish and Austrian Rule". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  14. ^ a b "Assembly of the City of Belgrade". Belgrad şehri. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  15. ^ a b c "Urban Municipalities". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  16. ^ DOI:10.2298/STA0858009S
  17. ^ Chapman, John (2000). Fragmentation in Archaeology: People, Places, and Broken Objects. Londra: Routledge. s. 236. ISBN 978-0-415-15803-9. 
  18. ^ Chapman, John (1981). Güneydoğu Avrupa'nın Vinča kültürü: kronoloji, ekonomi ve toplum üzerine çalışmalar (2 cilt). BAR International Series. 117. Oxford: BAR. ISBN 0-86054-139-8. 
  19. ^ DOI:10.1016/j.jas.2010.06.012
  20. ^ Nikola Tasić; Dragoslav Srejović; Bratislav Stojanović (1990). "Vinča and its Culture". Vladislav Popović (Ed.). Vinča: Centre of the Neolithic culture of the Danubian region. Smiljka Kjurin (translator). Belgrad. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2006. 
  21. ^ a b "History (Ancient Period)". Resmi site. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  22. ^ Kitson, Peter (1999). Year's Work in English Studies Volume 77. Wiley-Blackwell. s. 5. ISBN 978-0-631-21293-5. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  23. ^ "Belgrad kalesi tarihi". Public Enterprise "Belgrade Fortress". 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2011. 
  24. ^ "Constantine I - Britannica Online Encyclopedia". Britannica.com. 18 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  25. ^ "Philologic Results-". Artfl.uchicago.edu. 13 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  26. ^ "City of Belgrade - Ancient Period". Beograd.rs. 5 Ekim 2000. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  27. ^ The Rome that did not fall: the survival of the East in the fifth century, p.67 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'
  28. ^ Roy E. H. Mellor, Eastern Europe: a geography of the Comecon countries, p. 43. Google Book 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  29. ^ Procopius, De Bello Gothico, III:34, quoted in Pohl 1997, pp. 89–90
  30. ^ J. B. Bury (2009) [1889]. History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene Vol. II. New York: Cosimo Classics. s. 117. ISBN 978-1-60520-405-5. Erişim tarihi: 15 Eylül 2011. 
  31. ^ Warriors of the Steppe: a military history of Central Asia, 500 B.C. to 1700, p. 76 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  32. ^ Bohlau, 1964, Slavistische Forschungen, Volume 6, p. 103. University of California.
  33. ^ "History of Zemun". Geocities.com. 28 Temmuz 1914. 24 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  34. ^ "The History of Belgrade". Belgradenet.com. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  35. ^ "Byzantium in the year 1000". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2011. 
  36. ^ a b c d "How to Conquer Belgrade - History". Beligrad.com. 16 Aralık 1934. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  37. ^ "The History of Belgrade". Belgradenet.com. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  38. ^ a b "History (Medieval Serbian Belgrade)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  39. ^ "Battle of Maritsa". Encyclopaedia Britannica. 16 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  40. ^ "Battle of Kosovo". Encyclopaedia Britannica. 14 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  41. ^ Ćorović, Vladimir (1997). "V. Despot Đurađ Branković". Istorija srpskog naroda (Sırpça). Banja Luka / Belgrad: Project Rastko. ISBN 86-7119-101-X. 19 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  42. ^ a b "The History of Belgrade". Belgradenet.com. 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  43. ^ Tom R. Kovach. "Ottoman-Hungarian Wars: Siege of Belgrade in 1456". Military History dergisi. 7 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  44. ^ "Romanian Heritage | Heritage / JohnHunyadi". Wiki.viitorulroman.com. 15 Ekim 2006. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  45. ^ "Hungary: A Brief History". Mek.oszk.hu. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  46. ^ "The Rough Guide to Turkey: Belgrade Forest". Rough Guides. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  47. ^ a b "History (Turkish and Austrian Rule)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  48. ^ "Talundžić, Abdulah. Türklerin ayrılışından sonra Belgrad'daki Camiler". 21 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021. 
  49. ^ Aleksov, Bojan (Aralık 2003). "Nationalism In Construction: The Memorial Church of St. Sava on Vračar Hill In Belgrade". Balkanologie. VII (47). s. 52-53. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  50. ^ "Belgrade Fortress: History". Razgledanje.tripod.com. 23 Ağustos 2004. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  51. ^ Medaković, Dejan (1990). Tajne poruke svetog Save" Svetosavska crkva i velika seoba Srba 1690. godine. Belgrad: BIGZ (online reprint by Serbian Unity Congress library). ISBN 978-86-13-00903-0. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  52. ^ a b "History (Liberation of Belgrade)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  53. ^ Pavkovic, Aleksandar (19 Ekim 2001). "Nations into States: National Liberations in Former Yugoslavia". Ulusal Avustralya Üniversitesi. 
  54. ^ "History". Kragujevac kenti resmi sitesi. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  55. ^ "History (Important Years Through City History)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  56. ^ Celia Hawkesworth (2000), Voices in the Shadows: Women and Verbal Art in Serbia and Bosnia, Budapest and New York: Central European University Press, s. 101, ISBN 963-9116-62-9 
  57. ^ a b "History (The Capital of Serbia and Yugoslavia)". Official website. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  58. ^ Jan Lahmeyer (3 Şubat 2003). "The Yugoslav Federation: Historical demographical data of the urban centers". www.populstat.info. 26 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  59. ^ "Belgrade and Smederevo" in the 1913 Catholic Encyclopedia - Retrieved on 2007-10-16.
  60. ^ ISBN 86-17-09287-4: Kosta Nikolić, Nikola Žutić, Momčilo Pavlović, Zorica Špadijer: Историја за трећи разред гимназије, Belgrade, 2002, pg. 144
  61. ^ R. Arold; Dragan Petrović (2001). "Industrija i urbani razvoj Beograda". Industrija, 21. ss. 87-94. ISSN 0350-0373. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  62. ^ "Twentieth Century - Innovations in Belgrade". Serbia-info.com (Sırbistan Hükûmeti sitesi). 18 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. 
  63. ^ "Pančevački most 1946. obnovili Rusi", Politika (Sırpça), s. 11, 12 Nisan 2008 
  64. ^ Stevenson, William (1976). A Man Called Intrepid, The Secret War. New York: Ballantine Books. s. 230. ISBN 0-345-27254-4. 
  65. ^ "Part Two the Yugoslav Campaign". The German campaign in the Balkans (Spring 1941). United States Army Center of Military History. 1986 [1953]. CMH Pub 104-4. 19 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  66. ^ Ramet, Sabrina P.; Lazić, Sladjana (2011), "The Collaborationist Regime of Milan Nedić", Ramet, Sabrina P.; Listhaug, Ola (Ed.), Serbia and the Serbs in World War Two, Londra: Palgrave Macmillan, ss. 17-43, ISBN 0-23027-830-2 
  67. ^ Rubenstein, Richard L (2003). Approaches to Auschwitz: The Holocaust and Its Legacy. Westminster John Knox Press. s. 170. ISBN 0-664-22353-2. 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2013. 
  68. ^ Zbornik dokumenata vojnoistorijskog instituta: TOM XIV, Knjiga 1 5 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  69. ^ "Anniversary of the Allied Bomb Attacks Against Belgrade". Sırbistan Radyo Televizyonu. 17 Nisan 2008. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  70. ^ "Tekstovi (Textler)". Napredniklub.org. 2 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  71. ^ "Izmedju Srpa i Cekica (Between the hammer and sickle)". Scribd.com. 20 Nisan 2009. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  72. ^ "Bioterrorism: Civil Liberties Under Quarantine". NPR. 23 Ekim 2001. 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  73. ^ "Prvi udarac Miloševićevom režimu" (Sırpça). Danas. 9 Mart 2006. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  74. ^ James L. Graff (25 Mart 1991). "Yugoslavia: Mass bedlam in Belgrade". TIME. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  75. ^ "Srbija na mitinzima (1990-1999)" (Sırpça). Vreme. 21 Ağustos 1999. 19 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  76. ^ "History (Disintegration Years 1988-2000)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  77. ^ Jane Perlez (23 Şubat 1997). "New Mayor of Belgrade: A Serbian Chameleon". The New York Times. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  78. ^ "NATO bombing". Resmi site. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  79. ^ "Parties, citizens mark October 5". B92. 5 Ekim 2007. 18 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  80. ^ "October 5, 2000". Belgrad Kenti. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009. 
  81. ^ "Ancient Period". Official website. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2009. 
  82. ^ a b c d e "History (Byzantine Empire)". Official website. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  83. ^ "Opasno neznanje ili nešto više". Danas. 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2008. 
  84. ^ a b c "Geographical Position". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  85. ^ a b Ana Nikolov (29 Temmuz 2005). "Beograd – grad na rekama". Institut za Arhitekturu i Urbanizam Srbije. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2007. 
  86. ^ "The perception of decision-makers to climate change adaptation in urban and peri-urban forests of Belgrade" (PDF) (İngilizce). Avrupa Orman Enstitüsü Ortadoğu ve Güneydoğu Avrupa Bölgesel Ofisi. 2013. s. 26. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2013. 
  87. ^ "Beograd na 29 brežuljaka" (Sırpça). Staribeograd.com. 25 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2013. 
  88. ^ "Natural Features". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  89. ^ Peel, M. C., Finlayson, B. L. and McMahon, T. A. (2007). "Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification" (PDF). Hydrol. Earth Syst. Sci., 11. s. 1641. 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2011. .
  90. ^ m&c News (24 Temmuz 2007). "Record-breaking heat measured in Belgrade". 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2007. 
  91. ^ "İklim". Resmi websitesi. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  92. ^ "1981-2010 döneminde aylık ve yıllık ortalamalar, maksimum ve minimum değerlerin meteorolojik elementleri-Belgrad" (Sırpça). Sırbistan Cumhuriyet Hidrometeorolojik Servisi. Eylül 2010. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012. 
  93. ^ "Assembly of the City of Belgrade". Resmi site. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  94. ^ "City Council". Resmi site. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  95. ^ Councilors vote to remove Belgrade mayor from office, B92, 24 Eylül 2013, 28 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Kasım 2013 
  96. ^ "Aleksandar Šapić". 15 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  97. ^ Usvojena Odluka o rebalansu budžeta Beograda za 2013. godinu (Sırpça), Resmi site, 25 Haziran 2013, 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Aralık 2012 
  98. ^ Ambasade i konzularna predstavništva u Beogradu (Sırpça), Sırbistan Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Aralık 2012 
  99. ^ B. Č. Bačić (1 Ekim 2008). "Najveći problem izjednačavanje statusa gradskih i prigradskih opština" (Sırpça). Danas. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2010. 
  100. ^ "2011 Yılı Sırbistan Cumhuriyeti hane, konut ve nüfus sayımı: Yerleşim yeri yaş ve cinsiyet verileri" (PDF) (İngilizce). Sırbistan Cumhuriyeti İstatistik Ofisi, Belgrad. 2012. ISBN 978-86-6161-023-3. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Eylül 2013. 
  101. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2013. 
  102. ^ a b "The History of Belgrade". 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2011. 
  103. ^ a b c d "The YUGOSLAV FEDERATION : urban population". 26 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2011. 
  104. ^ "Град Београд – Насловна". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2010. 
  105. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2013. 
  106. ^ "Bilgiler (Nüfus)". Resmi websitesi. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  107. ^ "Birački spisak" (Sırpça). Zavod za informatiku i statistiku Grada Beograda. 2007. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2011. 
  108. ^ Refugee Serbs Assail Belgrade Government 3 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: The Washington Post, Salı, 22 Haziran 1999.
  109. ^ "Stranci tanje budžet". Novosti.rs. 1 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  110. ^ "Kinezi Marko, Miloš i Ana" (Sırpça). Kurir. 20 Şubat 2005. 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  111. ^ Biljana Vasić (15 Ocak 2001). "Kineska četvrt u bloku 70" (Sırpça). Vreme. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  112. ^ Vesna Peric Zimonjic (7 Aralık 2005). "A unique friendship club in Belgrade". Dawn - International. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  113. ^ Francesca Ciriaci (11 Nisan 1999). "Government, public diverge in assessment of Kosovo crisis". Jordan Times. 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  114. ^ "Chinese and Iraqi immigrants receive quiet welcome". international. 31 Mayıs 2007. 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2007. 
  115. ^ "Jevrejska verska zajednica". Grad Beograd. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2007. 
  116. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  117. ^ a b "Biz - Vesti - U Beogradu radi 120.000 firmi". B92. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  118. ^ "Privredna komora Beograda". Docstoc.com. 4 Ekim 2011. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  119. ^ "Svjetski lider u osiguranju Aksa odabrao Beograd za centar regiona". Trazimkredit.com. 17 Haziran 2011. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2011. 
  120. ^ "Beograd će biti regionalni centar:: emportal:: Ekonomske vesti iz Srbije". Emportal.rs. 9 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  121. ^ "Beograd konkuriše Beču". Politika. 21 Şubat 2008. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  122. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
  123. ^ "Procter&Gamble Belgrade". Pgbalkans.com. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  124. ^ "JTI u Srbiju ulaže oko $100 mil" (Sırpça). B92 Biz. 24 Nisan 2007. 24 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  125. ^ "Microsoft Geliştirme Merkezi Sırbistan". Microsoft.com. 1 Nisan 2011. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  126. ^ "Asus otvorio regionalni centar u Beogradu:: emportal:: Ekonomske vesti iz Srbije". Emportal.rs. 9 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2010. 
  127. ^ "Centar kompanije 'Intel' za Balkan u Beogradu – Srbija deo 'Intel World Ahead Program'". E kapija. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  128. ^ Ana Vlahović, Beograd (25 Eylül 2011). "Press Online :: Vesti dana - politika, skupstina, Srbija, Tadić, vlada, premijer :: Srbija centar IT industrije". Pressonline.rs. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  129. ^ "Privreda Beograda" (Sırpça). Economic Chamber of Belgrade. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2010. 
  130. ^ u 19:13. "RTV5 :: Politika :: Prosečna zarada u Srbiji u junu bila 42.335 dinara". Rtv5.rs. 21 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  131. ^ "U Srbiji sve više računara". Politika.rs. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  132. ^ Almost 98% of companies in Serbia are computerised 27 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Economy.rs
  133. ^ "45,7% domaćinstava poseduje internet priključak". Blog Httpool.rs. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  134. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  135. ^ "Culture and Art (Cultural Events)". Official website. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  136. ^ "The biography of Ivo Andrić". The Ivo Andrić Foundation. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2007. 
  137. ^ "Borislav Pekić - Biografija" (Sırpça). Project Rastko. 9 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  138. ^ Joseph Tabbi (26 Temmuz 2005). "Miloš Crnjanski and his descendents". Electronic Book Review. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  139. ^ "Meša Selimović - Biografija" (Boşnakça). Kitabhana.net. 28 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  140. ^ "Beogradska rock scena je otišla u ilegalu" (Sırpça). Glas.ba. 6 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2011. 
  141. ^ John Shepherd (2005). Continuum encyclopedia of popular music of the world. 3–7. Continuum. s. 142. ISBN 978-0-8264-7436-0. 
  142. ^ Aleksandar Pavlić (9 Şubat 2005). "Beogradski Sindikat: Svi Zajedno" (Sırpça). Popboks magazine. 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2007. 
  143. ^ S. S. Todorović (30 Ocak 2004). "Liričar među reperima" (Sırpça). Balkanmedia. 17 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2007. 
  144. ^ "El Instituto Cervantes de Belgrado". Belgrado.cervantes.es. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  145. ^ "Goethe-Institut Belgrad - Über uns". Goethe.de. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  146. ^ Jasmina Konstantinovic. "Institut français de Serbie - Qui sommes-nous ?". Institutfrancais.rs. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  147. ^ American Corners In Serbia (16 Mayıs 2003). "ac beograd - american corners in serbia". Americancorners-sam.net. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  148. ^ "Das Kulturforum Belgrad". Bmeia.gv.at. 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  149. ^ "British Council Serbia". Britishcouncil.org. 3 Mart 2012. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  150. ^ "Confucius Institute in Belgrade". Konfucije.fil.bg.ac.rs. 5 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  151. ^ "City of Belgrade Cultural Centers and Organizations". Beograd.rs. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  152. ^ "Hellenic Foundation for Culture - Belgrade Branch". HFC Belgrade. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  153. ^ "Istituto Italiano di Cultura di Belgrado". Iicbelgrado.esteri.it. 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  154. ^ "Iranski kulturni centar - O nama". 27 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013. 
  155. ^ "Azerbejdžanski kulturni centar". Azerbejdzan.rs. 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  156. ^ "О Русском Доме - Русский Дом в Белграде". Ruskidom.rs. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  157. ^ "EUNIC cluster in Belgrade". Eunic-online.eu. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  158. ^ "Serbian ballad wins Eurovision Song Contest – Belgrade hosts in 2008". Helsingin Sanomat. 14 Mayıs 2007. 19 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  159. ^ Tatjana Cvjetićanin. "From the history of the National Museum in Belgrade". Sırbistan Ulusal Müzesi. 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2007. 
  160. ^ "Museums 3". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  161. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013. 
  162. ^ "Museums 2". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  163. ^ "Museums". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  164. ^ "Military Museum". Lonely Planet. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2010. 
  165. ^ "Lična karta Muzeja ratnog vazduhoplovstva" (Sırpça). Museum of Air force Belgrade. 28 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  166. ^ "Müze hakkında". Nikola Tesla Müzesi. 10 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  167. ^ "City of Belgrade - Museums 1". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  168. ^ "Cultural institutions: Museum of African Art". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  169. ^ "Action programme 2006 for Serbia: Support to the Yugoslav Film Archive" (PDF). European Agency for Reconstruction. 1 Ocak 2006. 2 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  170. ^ "New Depository for the Yugoslav Film Archive's treasure". SEECult.org, Culture Portal of Southeastern Europe. 7 Temmuz 2007. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  171. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013. 
  172. ^ Nicholas Comrie, Lucy Moore (1 Ekim 2007). "Zemun: The Town Within the City". B92 Travel. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2007. 
  173. ^ a b c d e Zoran Manević. "Architecture and Building". Massachusetts Teknoloji Enstitüsü. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  174. ^ Prof. Dr. Mihajlo Mitrović (27 Haziran 2003). "Seventh Belgrade triennial of world architecture". ULUS. 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  175. ^ Laura Wolfs (21 Haziran 2010). "A Palacial Tour". Balkan Insight. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2011. 
  176. ^ a b c "Ada Ciganlija". Tourist Organization of Belgrade. 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
  177. ^ "Zbogom, oazo!" (Sırpça). Kurir. 23 Mayıs 2006. 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2007. 
  178. ^ Beoinfo (4 Ağustos 2005). "Prirodno dobro "Veliko ratno ostrvo" stavljeno pod zaštitu Skupštine grada" (Sırpça). Ekoforum. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2007. 
  179. ^ "Beogradu od turizma gotovo pola milijarde evra". Rs.seebiz.eu. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013. 
  180. ^ "Beograd vole mlađi strani turisti" (Sırpça). Sırbistan Radyo Televizyonu. 27 Eylül 2013. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  181. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  182. ^ "Beograd kroz dvogled turiste" (Sırpça). RTS. 3 Ağustos 2013. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013. 
  183. ^ Eve-Ann Prentice (10 Ağustos 2003). "Why I love battereBelgrade". Londra: The Guardian Travel. 15 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  184. ^ Seth Sherwood (16 Ekim 2005). "Belgrade Rocks". The New York Times. 25 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  185. ^ Barbara Gruber (22 Ağustos 2006). "Belgrade's Nightlife Floats on the Danube". Deutsche Welle. 16 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  186. ^ "Slovenci dolaze u jeftin provod" (Sırpça). Glas Javnosti. 21 Aralık 2004. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  187. ^ "U Beograd na vikend-zabavu" (Hırvatça). Večernji list. 6 Ocak 2006. 6 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2007. 
  188. ^ Gordy, Eric D. (1999). "The Destruction of Musical Alternatives". The Culture of Power in Serbia: Nationalism and the Destruction of Alternatives. Penn State Press. s. 121-122. ISBN 0-271-01958-1. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  189. ^ "Intro". Club "Akademija". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  190. ^ "Klub Studenata Tehnike - O nama" (Sırpça). 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2013. 
  191. ^ David Galić (22 Şubat 2010). "Studentski Kulturni Centar". Balkan Insight. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2011. 
  192. ^ "Skadarlija". Tourist Organisation of Belgrade. 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2011. 
  193. ^ "Beogradska Industrija Piva AD". SEE News. 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  194. ^ Scurlock, Gareth (4 Kasım 2008). "Europe's best nightlife". Londra: Resmi site. 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2008. 
  195. ^ "The world's top 10 party towns". The Sydney Morning Herald. 9 Kasım 2009. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2010. 
  196. ^ "Sport and Recreation". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  197. ^ "Universiade 2009 (Belgrade)". FISU. 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  198. ^ a b "Belgrad Arena Profili". Belgrad Arena. 8 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. 
  199. ^ Matt Fortune (27 Kasım 2009). "THE LIST: The greatest rivalries in club football, Nos 10-1". Dailymail.co.uk. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  200. ^ Bojanic, Zivko (2007). BSK - Jugoslavija the first eternal derby. ISBN 9788685627071. Erişim tarihi: 12 Mart 2011. 
  201. ^ "Sport and Recreation (Stadiums)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  202. ^ "Welcome to Belgrade Arena". Eurovision.TV. 13 Mayıs 2007. 23 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2007. 
  203. ^ "Sport and Recreation (Sport Centers and Halls)". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  204. ^ "Venues". EYOF Belgrade 2007. 19 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2007. 
  205. ^ "Tipsarevic sends Serbia into first Davis Cup final". Davis Kupası resmi sitesi. 19 Eylül 2010. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2010. 
  206. ^ "O nama" (Sırpça). Belgrade Fashion Week. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  207. ^ "Nagrade za kraj" (Sırpça). Press. 9 Kasım 2008. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2014. 
  208. ^ "Medijski javni servis građana" (Sırpça). Sırbistan Radyo Televizyonu. 13 Kasım 2008. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2013. 
  209. ^ Jared Manasek (1 Ocak 2005). "The Paradox of Pink". Columbia Journalism Review. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  210. ^ "B92 na 8.598. mestu na svetu" (Sırpça). B92. 1 Eylül 2006. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  211. ^ "The University of Belgrade – The Seedbed of University Education". Faculty of Law of University of Belgrade. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2007. 
  212. ^ "Word by the Rector". University of Belgrade. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2011. 
  213. ^ "Short history of the Academy" (İngilizce). Belgrad: Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi resmi sitesi. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2013. 
  214. ^ "Education and Science". Official website. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  215. ^ "Statistics". Public Transport Company "Belgrade". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  216. ^ "Why invest in Belgrade?". Belgrad Şehri. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010. 
  217. ^ "Belgrade Bypass, Serbia". CEE Bankwatch network. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007. 
  218. ^ "1. faza prve deonice Unutrašnjeg magistralnog poluprstena" (PDF) (Sırpça). Belgrade Direction for Building and Real Estate Land/EBRD. 1 Temmuz 2005. 9 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2007. 
  219. ^ "Luka Beograd AS – Istorijat" [History of the Port of Belgrade] (Sırpça). Port of Belgrade. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2010. 
  220. ^ "Airports and Flying fields". Aviation guide through Belgrade. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  221. ^ "Regionalni centar putničkog i kargo saobraćaja" (Sırpça). Danas. 20 Mayıs 2005. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  222. ^ "www.beg.aero | Nikola Tesla Belgrade Airport | News". Airport-belgrade.rs. 6 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  223. ^ "Aerodrom Nikola Tesla | News". Beg.aero. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  224. ^ "Železnice Srbije – Red voznje za Beovoz i BG:VOZ". Serbian railways. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2013. 
  225. ^ "Grad Beograd – Beovoz". Beograd.rs. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  226. ^ "International Cooperation". Official website. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  227. ^ "Beograd: Međunarodni odnosi". Stalna konferencija gradova i opština Srbije. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  228. ^ "Council okays peace committees: Lahore and Chicago to be declared twin cities". The Post. 28 Ocak 2007. 29 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2007. 
  229. ^ "Bratimljenje Beograda i Krfa". B92. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2010. 
  230. ^ "Gradonačelnici Beograda i Ljubljane potpisali sporazum o bratimljenju dva glavna grada". Beograd.rs. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013. 
  231. ^ Griffin, Mary (2 Ağustos 2011). "Coventry's twin towns". Coventry Telegraph. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2013. 
  232. ^ "Coventry - Twin towns and cities". Coventry City Council. 12 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2013. 
  233. ^ "Medmestno in mednarodno sodelovanje". Mestna občina Ljubljana (Ljubljana City) (Slovence). 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. 
  234. ^ "Градови партнери" [City of of Banja Luka - Partner cities]. Administrative Office of the City of Banja Luka (Sırpça). 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013. 
  235. ^ "Sister Cities". Beijing Municipal Government. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2008. 
  236. ^ "Saradnja Beograda i Šendžena". B92. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2009. 
  237. ^ "Invitation for fraternization of Havana and Belgrade". Mfa.gov.rs. 10 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2010. 
  238. ^ "Received Decorations". Resmi site. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2007. 
  239. ^ "Beograd – grad heroj". RTV Pink. 6 Kasım 2009. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2009. 
  240. ^ "European Cities of the Future 2006/07". fDi magazine. 6 Şubat 2006. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 
  241. ^ Aleksandar Miloradović (1 Eylül 2006). "Belgrade – City of the Future in Southern Europe" (PDF). TheRegion, magazine of SEE Europe. 8 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2007. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Belgrad ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Belgrad&oldid=34007424" sayfasından alınmıştır