İçeriğe atla

Falcon (roket ailesi)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Falcon roket ailesi: soldan sağa, Falcon 1, Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1 roketinin 3 uyarlaması, Falcon 9 v1.2 roketinin 3 uyarlaması, Falcon 9 Block 5 roketinin 2 uyarlaması ve Falcon Heavy roketinin

Falcon (Türkçe: Şahin) roket ailesi, Space Exploration Technologies (SpaceX) şirketi tarafından geliştirilen ve işletilen bir dizi fırlatma aracıdır. Tamamen 21. yüzyılda tasarlanmış ilk yörüngesel fırlatma araçlarıdır.

Bu ailedeki araçlar arasında uçuş-testi-yapılmış Falcon 1 ve Falcon 9 bulunmaktadır. Falcon 1 ilk başarılı uçuşunu, başlangıçtaki birkaç başarısız girişimden sonra, 28 Eylül 2008 tarihinde yapmıştır.Daha büyük Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı (EELV)-sınıfı Falcon 9 ise 4 Haziran 2010 tarihindeki ilk resmi uçuşunda yörüngeye başarıyla ulaşmıştır. Falcon 9'un zamanla tekrar-kullanılabilir bir fırlatma aracı olması amaçlanmaktadır. SpaceX şu sıralarda Falcon Heavy fırlatma sisteminin üretimini gerçekleştirmektedir. Daha ağır görev-yükleri kaldırabilecek olan hızlandırıcılar için başka tasarımlar şirket tarafından araştırılmaktadır ancak bu konuda netleşen herhangi bir tasarım duyurulmamıştır.

İsimlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elon Musk, SpaceX'in CEO'su, Falcon roketlerinin, bu adı Star Wars film serisindeki Millennium Falcon isimli uzay gemisinden aldığını belirtmiştir.[1]

Kullanımdaki Fırlatma Araçları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 9 v1.1

[değiştir | kaynağı değiştir]
SpaceX'in Falcon 9 roketini taşıyan Dragon uzayaracının, 8 Aralık 2010 tarihindeki COTS Demo Uçuşu 1 sırasındaki kalkışı SpaceX'in Falcon 9 roketini taşıyan Dragon uzayaracının, 8 Aralık 2010 tarihindeki COTS Demo Uçuşu 1 sırasındaki kalkışı
SpaceX'in Falcon 9 roketini taşıyan Dragon uzayaracının, 8 Aralık 2010 tarihindeki COTS Demo Uçuşu 1 sırasındaki kalkışı
Ana madde: Falcon 9 v1.1

8 Eylül 2005 tarihinde, SpaceX Falcon 9 roketinin geliştiriliyor olduğunu duyurdu, bu roketin ilk aşamasında dokuz adet Merlin motoru kullanılmaktadır.[2] Roketin tasarımı EELV-sınıfı bir araçtır ve Delta IV ile Atlas V roketlerinin yanı sıra diğer ulusların fırlatma araçlarıyla da rekabet edilmesi amaçlanmıştır. Her bir aşama tekrar-kullanım için tasarlandı. Benzer şekilde tasarlanmış olan Falcon 5 roketi de Falcon 1 ve Falcon 9 arasına[kaynak belirtilmeli] uyması düşünülmüştü, ancak Falcon 5'in projesi Falcon 9'a yoğunlaşmak üzere iptal edildi.[2]

Falcon 9'un ilk uyarlaması olan, Falcon 9 v1.0, 2005–2010 yılları arasında geliştirildi ve 2010–2013 yılları arasında beş adet yörüngesel görevde uçtu. Bu fırlatma sisteminin ikinci uyarlaması olan Falcon 9 v1.1 ise şu anda kullanımda olan Falcon 9'dur.

Falcon 9 v1.1 2010-2013 yılları arasında geliştirildi ve ilk resmi uçuşunu 2013 Eylül ayında yaptı.Falcon 9 v1.1; Falcon 9'un v1.0 uyarlamasına göre yüzde 60 daha fazla itkiye sahip olan ve yüzde 60 daha ağır olan bir rokettir. Buna tekrar hizalanan/düzenlenen ilk aşama motorları da dahildir[3] ve yüzde 60 daha uzun yakıt tankı vardır bu da uçuş sırasında daha fazla eğilmeye (bending) yatkın olması demektir. Motorların kendisi de daha güçlü olan Merlin 1D motoruna yükseltilmişlerdir. Bu iyileştirmeler sayesinde görev-yükü ağırlığı 9000 kg (20000 lb) değerinden 13150 kg (28990 lb) değerine yükselmiştir.[4]

Aşama ayırma sistemi yeniden tasarlandı ve bağlantı noktası sayısı 12'den 3'e düşürüldü ve aracın avionic ile yazılım sistemleri de yükseltildi.

Yeni 'İlk Aşama' ayrıca Falcon Heavy fırlatma aracı için yan hızlandırıcı olarak kullanılacak.[5]

SpaceX şirketi McGregor, Texas şehrinde bulunan, kapanmış olan Beal Aerospace şirketine ait test tessilerini satın alarak tesisteki en büyük test tablasını Falcon 9 testleri için yeniden donatmıştır. 22 Kasım 2008 tarihinde, bu tabla Falcon 9'un dokuz adet Merlin 1C motorunu test etti, test sırasında toplam 350 metrik-ton-kuvvet (3.4-meganewton) değerinde itki elde edildi, bu da tablanın dayanabileceği sınır olan 1,500 metrik-ton-force (15 meganewton) değerinin çok altındaydı.[6]

İlk Falcon 9 aracı Cape Canaveral tesisine 30 Aralık 2008 tarihinde yerleştirildi. NASA uçuşu 2010 Ocak ayında gerçekleştirmeyi planlıyordu;[7] ancak ilk resmi uçuş birkaç defa ertelendikten sonra 4 Haziran 2010 tarihinde gerçekleştirildi.[8] 2:50pm EST zamanında Falcon 9 roketi başarılı bir şekilde yörüngeye ulaştı.

Falcon 9 aracının ikinci uçuşu COTS Demo Uçuşu 1 oldu, bu uçuş ayrıca NASA'nın, yeni hızlandırıcıların geliştirilmesi için "kaynak para" sağlamak üzere tasarlanmış olan, Ticari Yörüngesel Taşımacılık Hizmetleri (COTS) sözleşmesi kapsamındaki ilk uçuşudur.[9] NASA sözleşmesinin ilk halinde 'COTS Demo Uçuşu 1' görevinin 2008'in ikinci çeyreğinde gerçekleşmesi öngörülüyordu;[10] ancak bu uçuşu birkaç defa ertelendikten sonra, 8 Aralık 2010 tarihinde 1543 GMT zamanında gerçekleşmiştir.[11] Rocket başarılı bir şekilde, çalışır haldeki Dragon uzayaracını 1553 GMT zamanında hedef yörüngeye ulaştırmıştır.[11] Dragon yörüngede Dünyanın çevresinde iki kez döndükten sonra atmosfere tekrar giriş için denetimli ateşleme gerçekleştirerek, Mexico açıklarında Pasifik Okyanusuna düşecek şekilde atmosfere girmiştir.[12] Dragon'nun güvenli bir şekilde kurtarılmasıyla, SpaceX bir uzay aracını fırlatan, yörüngeye çıkaran ve sağlam bir şekilde kurtaran ilk özel sektör şirketi olmuştur; bu görev öncesinde, sadece hükûmet kurumları yörüngedeki bir uzayaracını sağlam olarak kurtarabilmişti.[12] Falcon 9 v1.1 roketinin ilk uçuşu 29 Eylül 2013 tarihinde Vandenberg Hava Kuvvetleri üssünden gerçekleşti ve ilgili uçuşta Kanada yapımı teknoloji ispat uydusu olan CASSIOPE uydusunun da bulunduğa birkaç görev-yükünü taşımıştır.[13] Falcon 9 v1.1 roketinin özellikleri arasında uzatılmış ilk ve ikinci aşamalar ve ilk aşamadaki 9 adet Merlin-1D motoru için (v1.0 uyarlamasındaki karesel motor yerleşim düzenini değiştiren) yeni sekizgen yerleşim düzeni bulunmaktadır. SpaceX'in verdiği bilgiye göre Falcon 9 v1.1, daha ucuza üretilebilen ve v1.0 uyarlamasına göre daha uzun olan bir rokettir. Ayrıca alçak Dünya yörüngesine çıkarabildiği 13150 kg veya yer-sabit aktarma yörüngesine çıkarabildiği 4850 kg görev-yükleri ile daha büyük bir görev-yükü kapasitesine sahiptir.[13]

Kullanım dışı kalanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 1

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssündeki (VAFB) ilk Falcon 1 . Bu araç ertelemeler yüzünden VAFB'den alınarak sonunda Kwajalein Atolünden fırlatılmıştır.
Ana madde: Falcon 1

Falcon 1 kısmi olarak tekrar kullanılabilen küçük bir rokettir ve birkaç yüz kg ağırlığındaki görev yüklerini yörüngeye çıkabilmektedir.[14] Ayrıca daha büyük olan Falcon 9'da kullanılmak üzere tasarım ve bileşen geliştirilmesi için deneme tahtası işlevi görmüştür.[14] İlk Falcon 1 fırlatmaları ABD hükümetine ait olan ve Pasifik okyanusundaki Kwajalein atolünde bulunan Reagan Test Sahasından gerçekleştirilmiştir ve o sahadan yörüngeye çıkması için yerden fırlatılmış olan bir roketi ilk kez uçurma denemesini temsil eder.[15]

26 Mart 2006 tarihinde, Falcon 1'in ilk resmi uçuşu fırlatma tablasını terk ettikten saniyeler sonra, yakıt hortumlarındaki bir yırtılma sebebiyle, başarısız olmuştur.[16][17] Bir yıl sonra, 22 Mart 2007 tarihinde yapılan ikinci uçuş da başarısız oldu, bu sefer roketin kendi etrafında dönüşünün dengeye oturtulamamasıdan kaynaklı sorun sebebiyle otomatik algılayıcılar Merlin ikinci aşama motorunu kapatarak uçuşun başarısız olmasına neden olmuşlardır.[15] Üçüncü Falcon 1 uçuşunda ilk aşama Merlin motoru için yeni 'tazeleyici soğutma sistemi' kullanıldı ve bu yeni motor uyarlamasının geliştirilmesi neredeyse 17 ay süren ertlemenin kaynağıydı.[18] Bu yeni soğutma sisteminin bu görevin başarısız olmasının ana sebebi olduğu ortaya çıktı; aşamaların ayrılması sırasında, yüksek-yakıt-kapasiteli soğutma sisteminden arta kalan fazladan yakıt yüzünden elde edilen ek itki sebebiyle, ilk aşama ikinci aşama motoruna çarpmıştır.[18] 28 Eylül 2008 tarihinde, Falcon 1 dördüncü denemesinde yörüngeye ulaşarak bunu başaran ilk özel sermayeli, sıvı yakıtlı roket olmuştur.[19] Falcon 1 13 Temmuz 2009 tarihindeki beşinci fırlatılışında ilk ve başarılı olan tek ticari görev-yükünü yörüngeye çıkarmıştır.[20] 2009'dan beridir Falcon 1 için hiçbir fırlatma girişimi olmadı ve SpaceX daha büyük fırlatma aracı olan Falcon 9 ve diğer geliştirmekte olduğu projelere şirket kaynaklarını yoğunlaştırabilmek adına, Falcon 1 için fırlatma siparişi almamaktadır.

Falcon 1e

[değiştir | kaynağı değiştir]
Falcon 9 v1.0 roketi, mürettebatsız Dragon uzayaracı ile birlikte fırlatılıyor

Falcon 1e roketi, Falcon 1'in daha büyük görev-yükü kaplaması ile daha çok görev-yükü miktarını taşıyabilecek olan yükseltilmiş uyarlamasıdır ve Falcon 1'den 6.1 metre (20 ft) daha uzundur.[21] 2010 Aralık ayına gelindiğinde, Falcon 1e, SpaceX ürün listesindeki Falcon 1 hizmetlerinin yerini almıştı.[22]

1e uyarlaması henüz hiç uçurulmadı ve takvimde belirlenmiş bir uçuşu bulunmamaktadır. Falcon 1/1e roketlerinin devamlı geliştirilmesi ve kullanılması, şirketin Falcon 9/Dragon programlarına yoğunlaşması sebebiyle durmuştur.[23]

Falcon 9 v1.0

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 9 fırlatma aracının ilk hali olan Falcon 9 v1.0 2005–2010 yılları arasında geliştirildi ve ilk defa 2010 yılında fırlatıldı. Falcon 9 v1.0 roketi 2010–2013 yılları arasında toplam 5 uçuş yaptıktan sonra kullanım dışı bırakıldı.

İptal edilenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon 5

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon 5

Şirketin başlarda üzerinde çalıştığı beş motorlu hızlandırıcı aşaması fırlatma aracı olan Falcon 5, tasarım aşamasındayken şirket Falcon 9'a yoğunlaşma kararı alınca iptal edilmiştir.[24] Falcon 9 roketinde olduğu gibi, mürettebatlı kullanım ile tekrar-kullanıma uygun olması hedefleniyordu.[24]

Falcon 9 Air

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon 9 Air

2011 Aralık ayında Stratolaunch Systems şirketi SpaceX ile atmosferde yüksek irtifada fırlatılacak olan çok aşamalı bir fırlatma aracı için anlaşma imzalayacaklarını duyurmuştur, kullanılacak olan Falcon 9 Air adlı sistemin,'Stratolaunch' projesinin bir parçası olarak,[25] Falcon 9 teknolojisi temel alınarak geliştirileceği belirtilmiştir[26] 27 Kasım 2012 ise Stratolaunch şirketi, SpaceX yerine Orbital Sciences Corporation şirketi ile bu projede ortaklık yapacağını duyurarak, Falcon 9 Air roketi projesini kesin bir şekilde iptal etmiştir.[27]

Geliştirme aşamasında olanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Falcon Heavy

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Falcon Heavy

SpaceX 'Heavy' (Ağır yük) sınıfındaki ilk aracını, toplamda 28 adet çıkış gücü artırılmış Merlin 1D motoruna ve 'çapraz yakıt besleme'(propellant crossfeed) sistemine sahip 3 adet Falcon 9 v1.1 ilk aşama roketi kullanarak, inşa etmektedir.[28][29]

Tekrar kullanılabilir roket fırlatma sistemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: SpaceX tekrar kullanılabilir fırlatma sistemi geliştirme programı

SpaceX, roketin ilk aşamasını dakikalar içinde fırlatma sahasına geri getirebilecek olan, bir dizi yörüngesel tekrar-kullanılabilir fırlatma sistemi teknolojisi geliştirmektedir; bu sistemler ayrıca ikinci aşamayı, 24 saate kadar, fırlatma sahasıyla yörünge üzerinde aynı hizaya geldikten ve atmosfere tekrar giriş yaptıktan sonra fırlatma rampasına geri getirebilmeyi planlanmaktadır; her iki aşama da dönüş yaptıktan sonra 10 saatin altında bir sürede tekrar kullanılabilir hale gelecek şekilde tasarlanmıştır.[30]

2012 Şubat ayında "roketi sadece iticileri kullanarak fırlatma rampasına getirecek olan" sistemin tasarımı bitmişti.[30]

Tekrar-kullanılabilir fırlatma sistemi teknolojisi Falcon 9 ve Falcon Heavy roketlerinin her ikisi için de düşünülmektedir ve özellikle Falcon Heavy için uygun olduğu kanısı hakim çünkü iki adet dış çekirdek uçuş sırasında normalden çok daha önce ayrılıyorlar ve dolayısıyla aşama ayrılması işlemi sırasında daha düşük hızlara sahip oluyorlar.[30]

Tekrar-kullanılabilir fırlatma sistemi ilk olarak 29 Eylül 2011 tarihinde duyuruldu. SpaceX motorların tekrar çalıştırılarak Falcon 9 roketinin aşamalarına güç verilmiş bir şekilde iniş yaptırılmasını ve ardından aşamaları kurtarmayı deneyeceklerini duyurmuştu: sonuç olarak elde edilen tasarım tamamen diket olarak kalkan ve dikey olarak iniş yapabilen(VTVL) bir roket olacaktı.[31][32] Duyuruya eşlik eden videonun[33] ilk aşamanın kuyruk-önce(aşağıda) motorlar çalışır halde/güç verilmiş bir inişini ve ikinci aşamanın ise ısı kalkanıyla atmosfere tepe-önce(aşağıda) olacak şekilde girmesini, sonrasında motorlar çalışır halde/güç verilmiş bir şekilde kuyruk-önce(aşağıda) inişi için yönünü çevirmesini gerçeğe yakın bir betimlediği belirtilmiştir.[34] Tekrar-kullanılabilir bir ilk aşama SpaceX tarafından yörünge altı uçuş için tasarlanan Grasshopper roketi uçuşlarında denenmektedir.[35]

2013 Mart ayına gelindiğinde, düşük-irtifa, düşük-hız ispat test aracı olan Grasshopper v1.0 dört adet VTVL (dikey kalkış dikey iniş) test uçuşunu tamamlamıştı, bu uçuşlar arasında, 80 metre (260 ft) irtifaya kadar olan 34-saniyelik havada-asılı kalma uçuşu (hover flight) da bulunmaktadır.

2013 Mart ayınd SpaceX, announced that, Falcon 9 fırlatma aracının uzatılmış uyarlamasının ilk uçuşundan (Falcon 9'un toplamda altıncı uçuşundan) itibaren, tüm ilk aşamaların 'denetimli alçalma test aracı' olarak donatılacağını duyurdu. SpaceX itikili-dönüş su-üzeri testleri yapmayı planlamaktadır ve "roketi fırlatma sahasına geri getirip motorlar çalıştırılarak güç verilen iniş işlemini başarana kadar şirket bu tür testleri yapmaya devam edecektir. ... 'doğrusunun nasıl yapıldığını öğrenene kadar' pek çok kez başarısız olmayı bekliyorlar"[36]

2013 yazının sonuna doğru gerçekleşecek uçuş için, aşama ayrılmasından sonra, ilk aşama hızlandırıcısı aşamayı yavaşlatmak için motor ateşlemesi gerçekleştirecekti sonrasında tam suya ulaşmadan önce ikinci bir ateşleme daha gerçekeleşecekti. Tüm su-üzeri testleri tamamlandıktan sonra, muhtemelen 2014 ortalarından önce bir tarihte, roketin fırlatma sahasına uçarak geri gitmesini ve itki sistemlerini kullanarak denetimli iniş yapmasını öngörüyorlardı.[36][37]

SpaceX, güç verilerek yapılan iniş denemelerinin ilk birkaçında başarı beklemediklerini açıkça belirtmişti.[37]

Tekrar-kullanılabilirlik teknik ve ekonomik olarak çeşitli avantajlar sunmaktadır. Teknik açıdan bakıldığında, tekrar-kullanılabilirlik sistemin yapısal dayanıklılığı ve güvenilirliği artırır, çünkü uçuş yapmış olan ekipman ayrıntılı bir uçuş-sonrası incelemesi için hangara getirilebilir, düzgün çalışan parçaları bırakılıp bozulan ya da geliştirilmesi gereken parçalar değiştirilebilir. Ekonomik açıdan bakıldığında, hızlandırıcı aşamaların tekrar uçurulabilmesi, aşamanın ana maliyetini, tek bir uçuş yerine pek çok uçuşa yayıldığı için, düşürür, teorik olarak şirketin uçuş başına işletme maliyetinin bir kısmını da düşürmüş olur.[38]

Grasshopper

[değiştir | kaynağı değiştir]
Grasshopper aracı, Eylül 2012
Ana madde: Grasshopper (roket)

Grasshopper, deneysel teknoloji-ispat edici, yörüge altı uçuş için tasarlanmış tekrar-kullanılabilir fırlatma aracı (RLV-Reusable launch vehicle) olan bu roket aynı zaman dikey kalkış, dikey iniş (VTVL-vertical takeoff, vertical landing) yapabilmektedir.[39] Roket 2011 yılında üretildi ve 2012 yılında düşük-irtifa testleri başladı.[40] İlk test aracı "Falcon 9 ilk aşama yakıt tankından, tek bir Merlin 1D motorundan, dört adet çelik iniş ayağından, bir destek yapısından ve bu destek yapısına eklenmiş diğer basınç tanklarından oluşmaktaydı" ve 32 m (106 ft) uzunluğundaydı.[41] 2012 Ekim ayından itibaren, SpaceX ikinci nesil Grasshopper test aracının geliştirilmesini hakkında tartışmaya başladı, bu yeni halinde daha hafif iniş ayakları olacaktı ve roketin kenar kısmında bu ayaklar katlanacaktı, daha değişik bir motor bölmesi olacaktı ve ilk Grasshopper aracına göre %50 daha uzun yakıt tankı olacaktır.[42]

3500 m (11500 ft)'e kadar düşük-irtifa uçuşları ve 160 saniyeye (2.7 dk) kadar test süreleri için; çok aşamalı, çok yıla yayılmış olan uçuş test programı hazırlanmaktadır.[41][43] SpaceX Grasshopper test uçuş programını desteklemek için "yarım dönüme yayılmış betondan fırlatma tesisi kurmuştur" .[44] SpaceX uçuş test programına 2012 yılı içinde başlamayı öngörüyordu,[40][44] ve öngördüğü üzere programı başlattı. Grasshopper uçuş testlerine 2012 Eylül ayında, şirketin Teksas'taki tesislerinde 3 saniyelik kısa bir zıplamaya başlamış oldu,[45] bunu 2012 Kasım ayındaki 8 saniyelik uçuş zıplaması takip etmiştir, bu ikinci zıplamada test yatağı yerden 5.4 metre (18 ft) yükseldi ve üçüncü bir uçuş 2012 Aralık ayında 29 saniye sürdü, bu süre içerisinde roket motorunun sağladı güç ile havada süzülerek/askıda kalarak (hovering) 40 metre yüksekliğe çıkmayı başardı.[35] 2013 Ekim ayında gerçekleşen ve 78.8 saniye süren son test sırasında, 744 metre yüksekliğe erişildi.[46]

Gelecek için önerilen tasarılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

2011 yılındaki Ortak İtki Sistemleri Konferansında, Elon Musk SpaceX'in muhtemel bir aşama-döngülü motor üzerinde çalıştığını belirtmiştir.[47] 2012 Ekim ayında, SpaceX "Merlin 1 serisi motorlardan birkaç kat daha güçlü olacak olan, Merlin gibi RP-1 kerosen yakıtnı kullanmayan" bir roketin tasarım çalışmalarını duyurmuştur.[48] Bu büyük roketin yeni SpaceX roketinde kullanılmasının planlandığı bildirildi, bu büyük motorlardan birden çok kullanarak teorik olarak 150 ile 200 ton (150000 ile 200000 kg) arası görev-yükünü alçak dünya yörüngesine çıkarılabilecekti. SpaceX tarafından geliştirilen bu yeni nesil motorun ismi "Raptor" olarak belirtmiştir. Raptor motoru yakıt olarak sıvı metan kullanacaktı ve denis seviyesinde 4400 kN (1 milyon lbf) değerinde itkiye sahip olacaktı.[49]

Pazar Rekabeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

SpaceX Falcon roketleri fırlatma sanayisine rekabeti hareketlendirecek fiyatlarla sunulmaktadır, bu durum SpaceX'in 2013 sonunda fırlatma listesini toplamda 50'den fazla fırlatma ile doldurabilmesine olanak vermiştir, bunların 3'te 2'sini, ABD hükümetinin uçuşlarının dışında kalan, ticari müşteriler oluşturmaktadır.[50][51]

ABD fırlatma sanayinde, SpaceX ürünlerinin fiyatlarını rakiplerine göre düşük vermektedir. Yine de, "bir şekilde beklenenin aksine, ana Amerikan rakibi olan, United Launch Alliance (ULA) şirketi, 2013 yılı başlarında hala yıllık olarak, pazarda tutunabilmesi için, büyük miktarda devlet desteğine ihtiyaç duyduğunu savunuyordu, kaldı ki ne SpaceX ne de Orbital Sciences şirketleri devletten destek alıyordu. Bunun sebebi olarak pazar fırsatlarının azlığını gösteriyordu ki bu pazarın gerçek durumuyla çelişiyordu ."[52]

SpaceX ilk uydusunu (SES-8) yersabit yörüngeye 2013 Aralık ayında yollamıştır ve ardından 1 ay sonrasında ikinci uydusu olan Thaicom 6 uydusunu fırlatmıştır, ticari iletişim uydusu pazarında geçen yıllarda hakimiyet kurmuş olan Avrupalı ve Rus fırlatma hizmeti sağlayıcıları için de rekabet ortamını kızıştırmaya başlamıştır.[51]

SpaceX fiyatları bu pazardaki iki ana rakibi olan Ariane 5 ve Proton üreticilerinin fiyatlarının çok altındadır,[53] ve SpaceX'in elinde en az 10 adet daha yersabit yörünge uçuşu anlaşması bulunmaktadır.[51]

Dahası, SpaceX'in Falcon 9 ve Falcon Heavy fiyatları Ariane 5 ME yükseltmesi ve ardılı olan Ariane 6 için öngörülen fiyatların çok altındadır, kaldı ki bahsi geçen Ariane ürünlerinin öngörülen, piyasaya çıkış tarihleri sırasıyla 2018 ve 2021.[54]

ABD hükümetinin fırlatmaları için ek olarak belirlenen gereksinimlerin sonucu olarak, SpaceX hükûmet görevlerinin fiyatını benzer ticari görevlere göre biraz daha yüksek tutmaktadır, ama yine de bu artırılmış fiyatıyla bile Falcon 9 hükûmet görevleri (bazı görevler için alınan 9 Milyon $ değerindeki özel güvenlik ücretleri dahil edilince bile) 100 milyon $ değerinin bayağı altında kalmaktadır ki bu fiyatlandırma hükûmet görevlerindeki aynı boyutlardaki görev-yükleri için ULA tarafından verilen fiyatlar karşısında SpaceX şirketine çok iyi bir rekabet avantajı vermektedir.[38]

ULA tarafından ABD hükûmetine şu anki Falcon 9- ve Falcon Heavy-sınıfı görev-yükleri için verilen fiyatlar neredeyse 400 Milyon $ civarındadır.[55]

Fırlatma Aracı Karşılaştırması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Falcon 1 Falcon 1e Falcon 9 v1.0 Falcon 9 v1.1 Falcon Heavy
Aşama 0 − − − − her biri 9 × Merlin 1D motoruna sahip[A]
2 adet hızlandırıcı(booster)[29]
Aşama 1 1 × Merlin 1C[B] 1 × Merlin 1C 9 × Merlin 1C 9 × Merlin 1D 9 × Merlin 1D[29]
Aşama 2 1 × Kestrel 1 × Kestrel 1 × Merlin Vakum 1C 1 × Merlin Vakum 1D 1 × Merlin Vakum 1D[56]
Azami yükseklik (m) 21.3 26.83 54.9[14] 68.4[57] 68.4[29]
Çap (m) 1.7 1.7 3.6[14] 3.7[57][58] 3.7 x 11.6[29]
Başlangıç itki değeri (kN) 318 454 4900[14] 5885[57] 17615[29]
Kalkış ağırlığı (ton) 27.2 38.56 333[14] 506[57] 1463[29]
İç kaplama/koruma çapı (m) 1.5 1.71 3.7 veya 5.2[14] 5.2[57][58] 5.2[29]
ADY görev-yükü (kg) 570 1010 10450[14] 13150[57] 53000[29]
YİTY görev-yükü (kg) − − 4540[14] 4850[57][58] 21200[29]
Fiyat tarihçesi
(Mil. Dolar {$}) 		2006: 6.7[59]
2007: 6.9[60]
2008: 7.9[59] 		2007: 8.5[59]
2008: 9.1[59]
2010: 10.9[59] 		2005: 27 [3.6m kaplama ile ADY'ye]
          35 [5.2m kaplama ile ADY'ye][61]
2011: 54 to 59.5[14] 		2013: 54[62]-56.5[4] 2011: 80 to 124 [63]
2012: 83 to 128[64]
2013: 77.1 [<6.4 ton yük ile YİTY'ye][4]
          135 [>6.4 yük ile YİTY'ye][4]
En son fiyatları (Mil. Dolar {$}) − − − 61.2[65] 85 [<6.4mT yük ile YİTY'ye][65]
Başarı oranı (başarılı/toplam) 2/5 − 5/5[66] 12/13 −

^A Artırılmış fırlatma ağırlığı için yakıt çapraz besleme seçeneği bulumaktadır
^B 2008 Sonrası için. Merlin 1A 2006'dan 2007'ye kadar kullanıldı.[67]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Joseph Gordon-Levitt at SpaceX". Youtube. s. timeindex 2:25. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015. 
  2. ^ a b "SpaceX announces the Falcon 9 fully reusable heavy lift launch vehicle" (Basın açıklaması). SpaceX.com. 8 Eylül 2005. 15 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2009. 
  3. ^ "Falcon 9's commercial promise to be tested in 2013". Spaceflight Now. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012. 
  4. ^ a b c d "SpaceX Capabilities and Services". webpage. SpaceX. 2013. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013. 
  5. ^ "Space Launch report, SpaceX Falcon Data Sheet". 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011. 
  6. ^ "Falcon 9 Progress Update: 22 November 2008". SpaceX. 22 Kasım 2008. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015. 
  7. ^ "Launches — Mission Set Database". NASA GSFC. 20 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009. 
  8. ^ "NASA Mission Set Database". NASA. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2010. 
  9. ^ "NASA Awards Launch Services Contract to SpaceX" (Basın açıklaması). NASA. 22 Nisan 2008. 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2008. 
  10. ^ "COTS contract" (PDF). NASA. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2010. 
  11. ^ a b "Mission Status Center". SpaceFlightNow. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2010. 
  12. ^ a b Bates, Daniel (9 Aralık 2010). "Mission accomplished! SpaceX Dragon becomes the first privately funded spaceship launched into orbit and guided back to earth". The Daily Mail. Londra. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2011. 
  13. ^ a b William Graham (29 Eylül 2013). "SpaceX successfully launches debut Falcon 9 v1.1". NASASpaceFlight.com. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2013. 
  14. ^ a b c d e f g h i j "Falcon 9 Overview". SpaceX. 2011. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  15. ^ a b Cane, Fraser (22 Mart 2007). "SpaceX'sFalcon-1 Briefly Reaches Space". The Universe Today. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  16. ^ Malik, Tariq (26 Mart 2006). "Article: Fuel Leak and Fire Led to Falcon 1 Rocket Failure, SpaceX Says". Space.com. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  17. ^ Malik, Tariq (26 Mart 2006). "SpaceX's Inaugural Falcon 1 Rocket Lost Just After Launch". Space.com. 4 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  18. ^ a b O'Neill, Ian (16 Ağustos 2008). "Video of SpaceX Falcon 1 Flight 3 Launch Shows Stage Separation Anomaly". The Universe Today. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  19. ^ "SpaceX Successfully Launches Falcon 1 To Orbit" (Basın açıklaması). SpaceX. 28 Eylül 2008. 26 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  20. ^ Rowe, Aaron (14 Temmuz 2009). "SpaceX Launch Successfully Delivers Satellite Into Orbit". Wired Science. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2009. 
  21. ^ "Falcon 1 Launch Vehicle Payload User's Guide" (PDF). Space Exploration Technologies Corporation. Mayıs 2008. 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
  22. ^ "Falcon 1 Overview". SpaceX. 2011. 3 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  23. ^ O'Neill, Ian (30 Eylül 2011). "The Falcon is Dead, Long Live the Falcon?". Discovery News. 3 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2011. 
  24. ^ a b Wade, Mark (2011). "Falcon 5". Encyclopedia Astronautica. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  25. ^ Bergin, Chris (13 Aralık 2011). "Stratolaunch introduce Rutan designed air-launched system for Falcon rockets". NASAspaceflightnow.com. 14 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2011. 
  26. ^ "The Stratolaunch Team". Stratoluanch Systems. 2011. 25 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011. ... integrate the SpaceX Falcon 9 Air with the Scaled Composites mothership. 
  27. ^ Rosenberg, Zach (27 Kasım 2012). "Stratolaunch and SpaceX part ways". Flight Global. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2012. 
  28. ^ Strickland, John K., Jr. (Eylül 2011). "The SpaceX Falcon Heavy Booster". National Space Society. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012. 
  29. ^ a b c d e f g h i j "Falcon Heavy". SpaceX. 2013. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013. 
  30. ^ a b c Simberg, Rand (8 Şubat 2012). "Elon Musk on SpaceX's Reusable Rocket Plans". Popular Mechanics. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012. 
  31. ^ "SpaceX chief details reusable rocket". Washington Post. 30 Eylül 2011. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2012. Both of the rocket's stages would return to the launch site and touch down vertically, under rocket power, on landing gear after delivering a spacecraft to orbit. 
  32. ^ Wall, Mike (30 Eylül 2011). "SpaceX Unveils Plan for World's First Fully Reusable Rocket". SPACE.com. 10 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2011. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015. 
  34. ^ National Press Club: The Future of Human Spaceflight 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., cspan, 29 Sep 2011.
  35. ^ a b Boyle, Alan (24 Aralık 2012). "SpaceX launches its Grasshopper rocket on 12-story-high hop in Texas". MSNBC Cosmic Log. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012. 
  36. ^ a b Lindsey, Clark (28 Mart 2013). "SpaceX moving quickly towards fly-back first stage". NewSpace Watch (Abonelik var). 16 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2013. 
  37. ^ a b Messier, Doug (28 Mart 2013). "Dragon Post-Mission Press Conference Notes". Parabolic Arc. 31 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2013. Q. What is strategy on booster recover? Musk: Initial recovery test will be a water landing. First stage continue in ballistic arc and execute a velocity reduction burn before it enters atmosphere to lessen impact. Right before splashdown, will light up the engine again. Emphasizes that we don't expect success in the first several attempts. Hopefully next year with more experience and data, we should be able to return the first stage to the launch site and do a propulsion landing on land using legs. Q. Is there a flight identified for return to launch site of the booster? Musk: No. Will probably be the middle of next year. 
  38. ^ a b Gwynne Shotwell. Broadcast 2212: Special Edition, interview with Gwynne Shotwell (mp3) (ses dosyası). The Space Show. Etkinlik zamanı: 34.20-35.20. 2212. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014. 
  39. ^ Klotz, Irene (27 Eylül 2011). "A rocket that lifts off—and lands—on launch pad". MSNBC. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2011. 
  40. ^ a b Lindsey, Clark (12 Ekim 2011). "Grasshopper news". RLV and Space Transport News. 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2011. 
  41. ^ a b Mohney, Doug (26 Eylül 2011). "SpaceX Plans to Test Reusable Suborbital VTVL Rocket in Texas". Satellite Spotlight. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2011. 
  42. ^ "A 2nd-gen Grasshopper + A new video of first hop". NewSpace Watch (Abonelik var). 2 Ekim 2012. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2012. 
  43. ^ "Draft Environmental Assessment for Issuing an Experimental Permit to SpaceX for Operation of the Grasshopper Vehicle at the McGregor Test Site, Texas" (PDF). Federal Aviation Administration. 2011. 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2011. 
  44. ^ a b "Reusable rocket prototype almost ready for first liftoff". Spaceflight Now. 9 Temmuz 2012. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2012. SpaceX has constructed a half-acre concrete launch facility in McGregor, and the Grasshopper rocket is already standing on the pad, outfitted with four insect-like silver landing legs 
  45. ^ Clark, Stephen (24 Eylül 2012). "SpaceX's reusable rocket testbed takes first hop". Spaceflightnow. 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2012. 
  46. ^ "Grasshopper completes half-mile flight in last test". SpaceX. 16 Ekim 2013. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2013. 
  47. ^ "Webcasts of Elon Musk & Gwynne Shotwell at AIAA mtg". hobbyspace. 1 Ağustos 2011. 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015. 
  48. ^ Rosenberg, Zach (15 Ekim 2012). "SpaceX aims big with massive new rocket". Flightglobal. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2012. 
  49. ^ "SpaceX propulsion chief elevates crowd in Santa Barbara". Pacific Business Times. 19 Şubat 2014. 20 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2014. 
  50. ^ Dean, James (4 Aralık 2013). "SpaceX makes its point with Falcon 9 launch". USA Today. 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013. 
  51. ^ a b c Stephen Clark (3 Aralık 2013). "Falcon 9 rocket launches first commercial telecom payload". Spaceflight Now. 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013. 
  52. ^ Money, Stewart (30 Ocak 2013). "SpaceX Wins New Commercial Launch Order". Innerspace.net. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013. 
  53. ^ Stephen Clark (24 Kasım 2013). "Sizing up America's place in the global launch industry". Spaceflight Now. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2013. 
  54. ^ Messier, Doug (18 Ocak 2014). "ESA Faces Large Cost for Ariane 5 Upgrade, New Ariane 6 Rocket". Parabolic Arc. 
  55. ^ William Harwood (5 Mart 2014). "SpaceX, ULA spar over military contracting". Spaceflight Now. 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  56. ^ "Falcon 9 Launch Vehicle Payload User's Guide Rev 1" (PDF). Hawthorne, California: SpaceX. 2009. s. 9. 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2011. 
  57. ^ a b c d e f g "Falcon 9". SpaceX. 2013. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2013. 
  58. ^ a b c "Space Launch Report : Vehicle Configurations". SLR SpaceX Falcon Data Sheet (tertiary source). Space Launch Report. 17 Aralık 2012. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012. 
  59. ^ a b c d e "SpaceX Falcon Data Sheet". Space Launch Report. 5 Temmuz 2007. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015. 
  60. ^ Hoffman, Carl (22 Mayıs 2007). "Elon Musk Is Betting His Fortune on a Mission Beyond Earth's Orbit". Wired Magazine. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2014. 
  61. ^ Leonard, David. "SpaceX to Tackle Fully Reusable Heavy Lift Launch Vehicle". space.xom. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2015. 
  62. ^ "Falcon Heavy Overview". SpaceX. 2013. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  63. ^ "Falcon Heavy Overview". SpaceX. 2011. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2011. 
  64. ^ "Space Exploration Technologies Corporation — Falcon Heavy". SpaceX. 3 Aralık 2011. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2011. 
  65. ^ a b "Capabilities and Services". SpaceX. 2014. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2014. 
  66. ^ "Dragon spacecraft heads toward International Space Station". SpaceX. 1 Mart 2013. 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2013. 
  67. ^ "Updates Archive". SpaceX. 10 Aralık 2007. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2008. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Falcon_(roket_ailesi)&oldid=34492698" sayfasından alınmıştır