İçeriğe atla

Vikipedi:Adil kullanım

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"VP:AK" buraya yönlendirilmektedir. Vikipedi:Adlandırma kuralları sayfasını arıyor olabilirsiniz.
Vikipedi telif hakları
Politikalar
Yönergeler
Süreçler
Kaynaklar
Vikipedi yönergeleri
Davranış
Tartışma
İçerik
Değişiklik
Organizasyon
Biçem
Proje içeriği

Adil kullanım, kısıtlı bir dizi durumda, bazı telif hakkı saklı materyallerin kullanımını savunan bir doktrindir. Ancak metin, resim ve diğer materyallerin telif hakkı durumlarını dikkate almadan özgürce kullanmaya izin veren genel bir izin değildir.

Vikipedi resim veya içeriğin 'adil kullanım'ına, sadece söz konusu materyallerin adil kullanım için yasal kriterleri karşıladığı ve ayrıca tekrarlanamaz (örneğin adil kullanım ile kullanılacak resmin özgür lisanslı bir resimle değiştirilemeyeceği durumlarda) olduğu durumlarda izin verir. Bu durum, örneğin tarihi bir olayda geçerlidir, ancak bir aracın, binanın veya yaşayan kişinin tanıtım resminin alternatifi kolaylıkla bulunabilir.

'Adil kullanım' iddiası, bu iddiada olan kişi tarafından savunulmalıdır. Herhangi bir şeyin 'adil kullanım' kriterlerini sağladığına karar vermek yükleyen/ekleyenin sorumluluğunda olsa da, eklenen materyal okuyucuya aynı bilgiyi verecek şekilde özgür lisanslı bir alternatifle değiştirilebiliyorsa, çıkartılması ve özgür alternatif talebinde bulunulması kuvvetle muhtemeldir.

Yasal durum

[kaynağı değiştir]

ABD telif hakkı yasasına göre, 1922'den sonra yayımlanan hemen hemen her eser telif hakkı altında olabilir (elbette bu durumun istisnaları vardır — ayrıntılar için Amerika Birleşik Devletleri Telif Hakkı Kanunu'na bakınız.) Genelde telif hakkı sahibinin izni olmadan telif hakkı saklı çalışmayı kullanmak telif hakkı ihlalidir ve yasadışıdır. Aynı şekilde, Amerika Birleşik Devletleri sunucularında bulundurulan Vikipedi'de de sadece telif hakkı altında olmayan veya özgür bir lisansa sahip olan materyaller kullanılabilir.

Telif hakkı kanununun bir maddesinde, adil kullanım (standartların farklı olabileceği bazı ülkelerde "adil anlaşma" da denir) adı verilen ve telif hakkı saklı materyali hak sahibinden izin almadan kullanmak için kısıtlı bir hak sağlayan önemli bir kural istisnası mevcuttur. Bu sayfa, Türkçe Vikipedi'de adil kullanım materyallerinin kullanımı için bir rehber olarak hazırlanmıştır — neyin adil kullanıp olup neyin olmadığı hakkında bir rehber olma ve adil kullanım altında materyal kullanmak isteyen kullanıcılara yol gösterme amacını taşımaktadır. Ancak, resmi bir politika değildir.

Siz, yükleyen/ekleyen kişi olarak, yasal olarak katkılarınızın yasal olup olmadığına karar vermekle yükümlüsünüz.

Eğer telif hakkı saklı bir çalışmayı "adil kullanım" gerekçesiyle kullanıyorsanız, bunu belirten bir not eklemek zorundasınız (isimler ve tarihlerle birlikte). Amacımız Vikipedi'nin içeriğinin özgürce kullanılmasını ve bunun mümkün olan en çok sayıda tekrarlanmasını sağlamaktır. Bu yüzden GÖBL veya Creative Commons (sadece by ve by-sa türleri) ile lisanslanan veya kamu malı olan orijinal resim ve ses dosyalarını kullanmak, adil kullanım altında kullanılan telif hakkı saklı materyalleri kullanmaya tercih edilir. Telif hakkı sahiplerinden çalışmalarının özgür lisans şartları altında kullanımını mümkün kılan bir lisans izni istemek için Vikipedi:Standart izin mektupları sayfasına bakınız.

Başkalarının telif hakkını ihlal eden materyalleri asla kullanmayın. Bu durum yasal sorunlar doğurabilir ve projeye ciddi zararlar verebilir. Eğer şüphe duyuyorsanız, kendiniz yazın. Wikimedia Vakfı, herhangi bir zamanda telif hakkı saklı içeriği çıkartma hakkını saklı tutar.

Telif hakkı kanununun fikirlerin yaratıcı ifadesini kapsadığını, ancak fikirleri veya bilgileri kapsamadığını unutmayınız. Bu nedenle, bir ansiklopedi maddesi veya diğer çalışmayı okuyup kendi cümlelerinizle yazmanız ve Vikipedi'ye eklemeniz tamamen yasaldır. (Genel bağlamda ne ölçüde bir yeniden düzenlemenin gerekli olduğuyla ilgili tartışmalar için intihal ve adil kullanıma bakınız)

Kanun

[kaynağı değiştir]

1976 tarihli telif hakkı kanunu, telif hakkı saklı materyalin kullanımının adil olduğunu ve hak sahibinin izninin gerekip gerekmediğine karar verebilmek için dört faktör belirlemiştir. [1]

Bölüm 106 ve 106A'nın şartlarına rağmen; kopyalayarak çoğaltma veya telefon kayıtları veya bu bölüm tarafından tanımlanan diğer benzer türde kullanımlar da dahil olmak üzere, telif hakkı saklı bir çalışmanın eleştiri, yorum, haber, öğretim (sınıflarda kullanım için çoklu kopyalama da dahil olmak üzere), burs veya araştırma gibi amaçlar için adilane bir biçimde kullanımı bir telif hakkı ihlali değildir. Bir çalışmanın kullanımının adil bir kullanım olup olmadığını belirlemek için aşağıdaki faktörler dikkate alınır—

  1. kullanımın amacı ve özelliği, kullanımın ticari amaçlı veya kar amacı gütmeyen eğitimsel amaçlar için olup olmadığı;
  2. telif hakkı saklı çalışmanın türü;
  3. kullanılan kısmın telif hakkı saklı çalışmanın bütününe oranla değeri ve kalitesi
  4. kullanımın telif hakkı saklı çalışmanın potansiyel piyasasına veya değerine olan etkisi

Bir çalışmanın yayımlanmamış olması, eğer yukarıdaki tüm kriterler topluca dikkate alınmamışsa, tek başına adil kullanımın varlığı anlamına gelmemektedir.[2]

Kısaca bunlar şu anlamlara gelir: 1. Kullanım orijinalinin "amacını aşacak" şekilde olmamalı, bunun yerine öğretici ve eleştirel nitelikte olmalıdır. 2. Orijinalin yüzde olarak ne kadar azı kullanılırsa, kullanımın adil olduğu iddiası o kadar güçlenir. Ancak yine de söz konusu bölümün önemi de ayrıca dikkate alınır (örneğin en önemli kısmı alıntılamak, orijinal eserin tamamını işlevsiz hale getirebilir). 3. Kullanım, eleştiri veya parodi olmamasına rağmen, hak sahibinin orijinal çalışmasından yararlanma imkanını ortadan kaldırmamalıdır (örneğin orijinal çalışma için direkt bir market alternatifi olarak kullanım)

Vikipedi bu şartlara, resmin alternatifinin herhangi bir yazar tarafından üretilebilmesi durumunda 'adil kullanım'ın geçerli olmayacağı ve kullanıcılarının özgür resimler elde etmek için gerekli adımları atması gerektiği şartını eklemiştir.

Ayrıca danışılabilecek bazı önemli hukuksal kaynaklar da mevcuttur. Bu kaynaklar bu faktörlerde geçen bazı öznel terimlerin ("kalite" ve "amaç" gibi) geçmişteki davalarda nasıl yorumlandığını anlamak açısından yararlıdır. Stanford Üniversitesi Kütüphanesi, konuyla ilgili davaların bazılarının özetlerini derlemiştir.

Vikipedi'de telif hakkı saklı, lisanssız materyaller, mahkemeye verildiğimizde adil bir kullanım olduğu kararının verileceğinden kesinlikle eminsek, kullanılabilir. Ancak özgür ansiklopedi amacımızı sekteye uğratmamak ve gereksiz yasal sorunlardan kaçınmak için, mümkün olan her durumda adil kullanım materyalleri yerine "özgür" materyaller kullanılmalıdır.

Politika

[kaynağı değiştir]
Bu bölüm Vikipedi'nin resmi politikalarından biridir. Bölümün içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Bölümde değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistler'den onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.
Hukuki politikalar

Vikipedi'nin adil kullanım politikasının birincil amacı; tüm kullanıcılar ve tüm ortamlar için sınırsız dağıtım, değişiklik ve uygulamada daimi olarak özgür olan özgür içeriği üretme ve dağıtma görevimizi korumaktır. Bu amaca, özgür olmayan içeriğin tamamını yasaklamakla çok daha sağlıklı bir biçimde de ulaşılabilir, ancak ikinci hedefimiz olan "kaliteli bir ansiklopedi üretme" şartını da sağlayabilmek için eleştirel yorum amacıyla bazı özgür olmayan materyalin kullanımına da izin vermemiz gerektiğinin farkındayız. Bu nedenle Türkçe Vikipedi'nin yazarları, bu politikada altı çizilen kısıtlı bir istisnaya izin vermektedirler.

Aşağıdaki kriterlerin sağlanması durumunda, GÖBL gibi bir özgür lisansa sahip olmayan resimler de Türkçe Vikipedi'de kullanılabilir. Bu kriterler; dört adil kullanım faktörü, özgür bir ansiklopedi yaratma hedefi ve gereksiz yasal sorunların önüne geçme isteği dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Adil kullanım kriterleri

[kaynağı değiştir]
Kısayol

Vikipedi'de kullanılan herhangi bir özgür lisanslı olmayan medya, aşağıdaki kriterlerin tümünü sağlamalıdır:

  1. Aynı bilgiyi verecek özgür lisanslı bir benzer dosyanın mevcut olmaması veya yaratılamayacak olması. Eğer özgür olmayan materyal özgür hale dönüştürülebiliyorsa, "adil kullanım" savunması yerine bu yöntem uygulanmalıdır. Örneğin, bir gazete makalesindeki bilgi orijinal makale temel alınarak ve referans gösterilerek kolaylıkla yeniden oluşturulabilir. Telif saklı materyali basitçe "kopya etmek" onu özgür hale getirmese de, harita ve diyagramlar orijinal kaynakları temel alınarak yeniden çizilebilir. Ancak ne fotoğraflar ne de ses klipleri bu şekilde dönüştürülemez. Eğer fotoğrafın konusu halen mevcudiyetini koruyorsa, özgür lisanslı bir fotoğrafı çekilebilir. Bu nedenle örneğin yaşayan kişilerin, mevcut otomobil ve uçak modellerinin ya da binaların telif hakkı saklı resimleri veya fotoğrafı çekilebilecek yerleşim yerleri ya da coğrafî nesnelerin telif hakkı saklı yazılımlar tarafından üretilmiş fotoğrafları adil kullanım kapsamına girmez. Özgür lisanslı fotoğraflarının çekilebilmesi mümkündür; adil kullanımda esas özgür lisanslı resmin 'olası' olmasından ziyade 'mümkün' olmasıdır.
    • Daima, var olan özgür lisanslı alternatifleri kullanın. Bu tür resimler ABD dışında da kolayca kullanılabilir. Eğer bir adil kullanım resmi görürseniz ve özgür bir alternatifinin varlığından haberdarsanız, lütfen resmi değiştirin, bu sayede Vikipedi mümkün olduğu ölçüde özgür kalabilsin. Resimleri tanımlamak için GÖBL'ye oranla çok daha kısıtlı bir yol kullanıyoruz, bu yüzden özgür lisanslı resim ihtiyacını her fırsatta belirtin.
  2. Materyal, telif hakkı saklı orijinal medyanın piyasa konumuna zarar verecek bir şekilde kullanılmamalıdır. Bizim kullanımımız, hiç kimseyi esas ürünü almaktan vazgeçirmemelidir. Fotoğraflarını satarak gelir elde eden ajanslardan alınan telif hakkı saklı fotoğrafların "adil kullanım" olmaması kuvvetle muhtemeldir, zira bu kullanım telif hakkı sahibinin eserinden para kazanmasını engelleyecektir.
  3. Telif hakkı saklı çalışmanın kullanılan miktarı mümkün olduğu ölçüde az olmalıdır. Yüksek çözünürlüklü resimler yerine düşük çözünürlüklü resimler (özellikle korsanlık için kullanılabilecek yüksek çözünürlüklü resimlerde) kullanılmalıdır. Bir tanesi de aynı işlevi yerine getiriyorsa, birden çok resim veya ses dosyası kullanmayın.
  4. Materyal mutlaka önceden yayınlanmış olmalıdır.
  5. Materyal mutlaka ansiklopedik olmalı ya da genel Vikipedi içerik şartlarını sağlamalıdır.
  6. Materyal mutlaka medya türüne özel (medya-spesifik) politika şartlarını sağlamalıdır.
  7. Materyal mutlaka (en azından) bir maddede kullanılmalıdır.
  8. Materyal mutlaka maddeye önemli ölçüde katkıda bulunmalıdır (örneğin madde konusunu tanımlama veya özel olarak metnin içindeki bilgileri tasvir etme)
  9. Adil kullanım resimleri sadece maddelerde kullanılabilir (anlam ayrım sayfaları hariç). Madde alanı dışında kullanım, adil kullanım doktrini dışına çıkmaktadır. Asla tablolarda, şablonlarda (taslak ve dolaşım şablonları da dahil olmak üzere) veya kullanıcı sayfalarında kullanılmamalıdır. Tartışma sayfalarında kullanılmaları gerektiğinde, resim görünecek şekilde değil, bağlantı olarak kullanılmalıdır. (Örn: Resim:Wiki.png) Bunun sebebi, Wikimedia Vakfı politikasının, resimlerin kullanımına sadece maddeye önemli ölçüde katkı sağlıyorlarsa ve özgür lisanslı bir alternatif resim olmaması durumunda izin vermesinden kaynaklanmaktadır. Özgür lisanslı olmayan resimlerin kullanımını en az oranda tutmak için tüm diğer kullanımlardan (telif hakkı kanununun adil kullanım şartlarına göre yasal olsa bile) kaçınılmalıdır. İstisnalar, her durumda ayrı ayrı olacak şekilde fikir birliği sağlanarak eklenmelidir, zira bu özgür bir ansiklopedi yaratma hedefi için bir gerekliliktir (örneğin Ana Sayfa'da kullanılan şablonlar).
  10. Resim veya medya tanım sayfası mutlaka aşağıdaki bilgileri içermelidir:
    • Materyalin kaynağına ve telif hakkı sahibine (eğer farklıysa) uygun bir şekilde atıf.
    • Hangi Vikipedi politikasının iddia edilen kullanıma izin verdiğini belirten uygun bir adil kullanım etiketi. Resim etiketlerinin bir listesi Vikipedi:Dosya telif etiketleri/Adil kullanım sayfasında bulunabilir.
  11. Dosya kullanımı mutlaka gerekçelendirilmelidir. Adil kullanım iddiasında bulunulan tüm maddeler için, maddenin adı ve adil kullanım gerekçelendirme yönergesinde açıklandığı gibi bir "adil kullanım gerekçesi". Gerekçe kolaylıkla anlaşılacak ve söz konusu maddeyle alakalı olacak şekilde sunulmalıdır.
  12. Adil kullanım altındaki logoların ve benzeri görsel içeriklerin SVG ya da diğer vektörel formatlara çevrilmesi ve SVG ya da diğer vektörel formatlarda Vikipedi'ye yüklenmesi genel olarak yasaktır. Bununla birlikte bazı logoların (örneğin çok basit geometrik şekillerden veya sade yazılardan oluşanların) çeşitli ülkelerin kanunlarınca farklı teliflere sahip olduklarını, bunların bir kısmının telif haklarının serbest olduğunu göz önünde bulundurarak bu tip logoların SVG formatına dönüştürülebilmesinin mümkün olabileceğini de unutmayınız.

Hızlı bir test olması açısından, kendinize şu soruyu sorun: "Bu resim, aynı etkiyi verecek başka bir resimle değiştirilebilir mi?" Eğer cevap evet ise, resim muhtemelen yukarıda verilen kriterlere uymuyordur ve kullanılmamalıdır.

Uyumsuzluk

[kaynağı değiştir]

Bu politikaya uymayan resimler, yükleyen kullanıcıya haber verildikten 48 saat sonra silinebilir. Bunun sebebi, geçmişte olduğu gibi adil kullanımın yanlış bir şekilde uygulanabilir oluşudur. Resmi yükleyen kullanıcı, resmin adil kullanım olup olmadığıyla ilgili açıklama (herkes bir açıklama getirebilecek olsa da) ve kanıt sunmalı ve tüm girişimlerini Vikipedi'nin adil kullanım politikasına uygun olarak gerçekleştirmelidir. Ek olarak, Özel:Upload sayfası, resim yükleme şartlarımız konusunda oldukça spesifiktir. Adil kullanım gerekçesiyle yüklenen resimler herhangi bir maddede kullanılmamaları durumunda silinebilirler.

İçeriğin kullanımı

[kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin birincil hedefi, herkesin kullanabileceği özgür içerikli bir ansiklopedi yaratmaktır. Bu nedenle sadece Vikipedi için lisanslanmış veya sadece ticari-olmayan kullanım ("yeterince özgür" sayılmamaktadır) için lisanslanmış resimler (adil kullanım kapsamında sayılmadıkları sürece) kabul edilmemektedir. Mevcut politika bu konuda çok net kriterler öne sürmemektedir, zira telif hakkı saklı materyallerin (kar amacı gütmeyen bir organizasyon tarafından yürütülen) Türkçe Vikipedi'de kullanımının adil kullanım sayılıp sayılamayacağı konusunda birçok faktör önem kazanmaktadır. Bu kullanımlar başka bağlamlarda (örneğin kar amacı güden bir organizasyonda) adil kullanım olarak sayılmayabilir. Bir şeyin Vikipedi'de adil kullanım kapsamında sayılması, otomatik olarak başka bağlamlarda da adil kullanım sayılacağı anlamına gelmez — içeriği kullananlar kendi şartlarını göz önünde bulundurarak konuyla ilgili kararı vermelidir. Vikipedi adil kullanım standartları, Amerika Birleşik Devletleri telif hakkı kanunlarına göre şekillendirilmiştir ve adil kullanım/"adil anlaşma" kanunları diğer bazı ülkelerde de var olsa da, çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına oranla farklılık göstermektedirler.

Başta ticari kullanımlar olmak üzere Vikipedi'nin içeriğini kullanmak isteyenler için bir adil kullanım tanımının en önemli kısmı, resmin orijinal kaynağı konusundaki bilginin doğru olmasıdır. Bu, kendi kullanımlarının adil kullanım sayılıp sayılamayacağı kararını verebilmeleri için gereklidir. Bizim değerlendirmemize güvenemezler, zira bizim ne söylediğimizin bağımsız olarak yasal sorumlulukları vardır. Orijinal kaynağı tanımlamak genel olarak yararlıdır, zira orijinal telif hakkı sahibinin haklarına tecavüz etmediğimiz iddiasını güçlendirmeye yaramaktadır.

Kabul edilebilir kullanımlar

[kaynağı değiştir]

Politikadaki tüm kriterleri sağlayan, ancak aşağıdaki kategorilerin hiçbirine girmeyen içerik, materyalin ne olduğu ve nasıl kullanıldığına bağlı olarak adil kullanım sayılabilir veya sayılamaz. Eğer belirli bir örneğin adil kullanım olup olmadığının değerlendirilmesinde yardıma ihtiyacınız varsa, Vikipedi tartışma:Telif hakları, Vikipedi tartışma:Telif sorunları ve Vikipedi tartışma:Adil kullanım gibi konuyla ilgilenen ve telif hakları konusunda bilgi sahibi olan kullanıcıların izleme ihtimali olan sayfalarda sorunuz.

Metin

[kaynağı değiştir]

Bir anafikri tasvir etmek, bütünlük sağlamak veya belirli bir bakış açısı ya da fikre atıfta bulunmak için kullanılan telif hakkı saklı metinlerin kısa ve kaynak belirtilmiş alıntıları, adil kullanım kapsamında değerlendirilebilir. Metin bire bir kullanılmalıdır, herhangi bir değişiklik köşeli parantezle (örn: [eklenmiş metin]) açıkça işaretlenmelidir. Telif hakkı saklı metinlerin tamamı için kaynak belirtmek zorunludur.

Genelde telif hakkı saklı haber materyalleri (gazeteler ve haber ajansları gibi), film senaryoları ve diğer çeşitli metinlerin geniş bir biçimde alıntılanması, adil kullanım kapsamında değerlendirilmez ve Vikipedi politikası tarafından yasaklanmıştır.

Ses klipleri

[kaynağı değiştir]

Eleştirel veya tarihi yorumla birlikte sunulmuş, telif hakkı sahibine atıfta bulunarak kullanılmış ve bir müzik türü ya da grubunun tanımlanması için kullanılan kısa ses klipleri (30 saniyenin altında veya parça süresinin %10'undan kısa) adil kullanım kapsamında değerlendirilebilir.

Kamuya mal olmuş şahısların konuşmaları gibi tarihi olayların ses klipleri, kritik veya tarihsel eleştiriyle birlikte sunulması ve konuşmacıya atıfta bulunulması durumunda kullanılabilir.

Telif hakkı saklı metin içeren Vikipedi maddelerinin ses kayıtları yasal problemler yaratabilir (çünkü söz konusu ses dosyası GÖBL altında lisanslanamaz) ve kaçınılması gerekir.

Daha fazla bilgi için lütfen bakınız: Vikipedi:Müzik örnekleri

Resimler

[kaynağı değiştir]

Birkaç tür telif hakkı saklı resim, Vikipedi'deki eleştirel yorum ve analiz içeren maddelerde iyi niyetle kullanılmaları durumunda adil kullanım kapsamında değerlendirilebilir. Bu tür bir karar, telif hakkı saklı resmin yerine özgür lisanslı bir resmin kullanılıp kullanılamayacağına göre verilmelidir.

  • Kapak resimleri. Çeşitli nesnelerin kapak tasarımları, tanıtım ve eleştirel yorum için (eleştirel yorumsuz tanıtım için kullanılamaz)
  • Takım ve şirket logoları. Tanıtım için. Bkz: Vikipedi:Logolar
  • Pullar ve para birimleri. Tanıtım için.
  • Diğer promosyona yönelik materyal. Posterler, programlar, afişler, reklamlar. Eleştirel yorum için.
  • Film ve televizyondan alınmış ekran görüntüleri. Eleştirel yorum ve sinema/televizyon tartışmaları için.
  • Yazılım ürünlerinden alınmış ekran görüntüleri. Eleştirel yorum için.
  • Tablolar ve diğer görsel sanat çalışmaları. Eleştirel yorum için, belirli bir teknik veya okulu tasvir eden resimler de dahil.
  • Tanıtım fotoğrafları Tanıtım ve eleştirel yorum için. Bkz: Vikipedi:Tanıtım fotoğrafları

Karşı örnekler

[kaynağı değiştir]

Bazı kişiler adil kullanım konseptini neyin adil kullanım olmadığını görerek daha iyi anlayabilmektedirler. Aşağıda kesinlikle adil kullanım olarak kabul edilemeyecek bazı kullanım örnekleri sunulmuştur.

  1. Telif hakkı saklı bir kaynaktan alınan bir veya daha fazla sayıda kaynak belirtilmemiş metin parçası içeren bir madde
  2. Bir albüm kaydının kapağından kesilerek oluşturulan ve güllerle ilgili bir maddede kullanılan bir gül resmi
  3. Telif hakkı saklı bir atlastan alınarak kullanılan ve ilgili bölgeyle ilgili maddede kullanılan detaylı bir harita. Bu haritanın adil kullanım kapsamında kullanılabileceği tek bağlam, maddenin tamamının veya bir kısmının direkt olarak haritayla ilgili olması durumudur. Örneğin tartışmalı bir bölgenin tartışmaya yol açan bir haritası, eğer bu tartışma maddede yer bulduysa, adil kullanım kapsamında kullanılabilir.
  4. Sembolik sayılacak kadar ünlü olmayan İspanya İç Savaşı'yla ilgili bir sanat eserinin, söz konusu savaşın maddesinde kullanılması (ancak sembolik statüsünden dolayı Picasso'nun Guernica tablosunun küçük bir resminin "Guernika'nın bombalanması" maddesinde kullanılması adil kullanım sayılabilmektedir).
  5. Sembolik sayılacak kadar ünlü olmayan ve bir basın ajansından (örn. Reuters) alınan bir resmin, söz konusu resmin konusuyla ilgili maddede kullanılması. Eğer resmin kendisi haber değeri taşıyorsa (örn. tartışma yaratan Muhammed karikatürlerinin gazete taramasıyla aynı ölçüde kötü şöhrete sahip bir fotoğraf), bu fotoğrafın düşük çözünürlüklü bir sürümünü ilgili maddelerde kullanımı adil kullanım sayılabilir.
  6. Hakan Şükür maddesinde kullanılan Hakan Şükür futbolcu kartı. Bir sportif kart, sadece madde (veya bir altbaşlığı) kartın kendisini konu alıyorsa adil kullanım kapsamında kullanılabilir. Örnek olması açısından en:Billy Ripken maddesini inceleyiniz.
  7. Kapaktaki kişinin tanıtımı için kullanılan dergi kapağı resmi. Ancak söz konusu dergi kendi başına bir madde sahibi olabilecek ölçüde bilinir ise, adil kullanım kapsamında sayılabilir (Örnek: Time dergisi)
  8. Yaşamakta olan bir kişinin sadece nasıl göründüğünü gösteren bir resim
  9. İnternette bulunan, orijinal kaynağı belirsiz veya doğrulanabilir olmayan herhangi bir resim

Adil kullanım resim dosyalarını etiketlemek

[kaynağı değiştir]

Adil kullanım telif etiketlerini kullanarak resimleri adil kullanım olarak işaretleyebilirsiniz. Eğer adil kullanım gibi gözüken bir dosya bulduysanız, aşağıdaki etiketlerden uygun olanını seçebilir ve resim tanım sayfasına ekleyebilirsiniz:

Telif hakkı bulunan ortam dosyaları (görüntüler, ses ve video dosyaları) Vikipedi maddelerinde sınırlı olarak kullanılabilir. Bu etiketler kullanımı serbest olmayan içerik için Vikipedi politikaları uyarınca hem telif hakkı sahibini tatmin etmek, hem de adil kullanıma yasal boyut kazandırmak için uygulanmaktadır. Her bir görüntü, ses ve video dosyasında adil kullanım gerekçelerinin belirtilmesi ve tek tek ele alınması gerekmektedir.

Lütfen dikkat: Değiştirilebilir telif hakkıyla korunan ve dağıtımı serbest lisansa sahip görüntüler, ses ve video dosyaları Türkçe Vikipedi'ye yüklenemez.

Özgür olmayan her bir içerik sayfasında şunlar bulunmalıdır:

  • Adil kullanım telif hakkı etiketi bulunmalıdır. Bu liste aşağıda yer almaktadır.
Vikipedi dosya yükleme sihirbazında bulunan editöre eklenmesi amacıyla uygun bir etiket seçin. Aşağıdaki etiketlerin hiç birisine uygun olmayan bir görüntü için {{Özgür olmayan adil kullanımlar|Madde}} etiketini kullanmanız gerekmektedir.
  • Medyanın kaynağını açıklayan bir ifade veya link.
  • Medyanın kullanılacağı her bir madde için ayrı ayrı olacak şekilde adil kullanım gerekçesi.
Adil kullanım gerekçesi için klavuza ise buradan ulaşabilirsiniz. Klavuzda gerekli talimat, kural ve örnekler mevcuttur.

Kategoriler

[kaynağı değiştir]

Sanat

[kaynağı değiştir]
İki boyutlu sanat eserlerine ait düşük çözünürlükteki görüntüler için.
Hala telif hakkı bulunan üç boyutlu sanatsal eserlerin görüntüleri için.
Plan aşamasında veya önerilen ancak henüz tamamlanmamış binaların görüntüleri için.

Ses ve müzik

[kaynağı değiştir]
30 saniye veya daha kısa süreli Ogg Vorbis düşük kalitedeki ses dosyaları için.
Taranmış veya görüntü haline getirilmiş ve notalar içeren nota görüntüleri için.
Önemli kişilerin tarihi konuşmaları, söz ve ses klipleri için.

Sanatsal kapaklar

[kaynağı değiştir]
Müzik albümleri veya tekli kapakları için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde yayınlanan albüm kapakları için.
Masaüstü oyun kapakları için.
Diğer ülkelerde yayınlanan kitap kapakları için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde yayınlanan kitap kapakları için.
Çizgi roman kapakları ya da iç sayfaları için (ancak ticari amaçlı kapaklar için {{Kitap kapağı adil kullanım}} etiketi kullanılmalıdır).
Video oyunu kapakları için.
Dergi kapakları için.
Taranmış tüm gazete sayfaları için.
Diğer yazılımların kapakları için.
Video kaset, DVD, Blu-ray Disc, vb. kapakları için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde yayınlanan Video kaset, DVD, Blu-ray Disc, vb. kapakları için.

Logolar

[kaynağı değiştir]
Bilgisayar programlarının simgeleri için.
Logolar için. Ayrıca bakınız; Vikipedi:Logolar.
İzcilik kuruluşlarının logoları için.
Telif hakkı saklı olan askeri bir birlik, hükumet, alay veya aileye ait bayrak, mühür, amblem, arma ya da arma başlığı sembolleri için.
Kullanım için izin gerekli olan Vikimedya logoları için.
Telif hakkı bulunmayan Vikipedi ekran görüntüleri için {{Vikipedi ekran görüntüsü}} şablonunu kullanınız.

Promosyon görüntüler

[kaynağı değiştir]

Promosyon görüntülerinin ücretsiz bir sürümü bulunmadığı takdirde Vikipedi adil kullanım kuralları geçerlidir ve aşağıdaki adil kullanım etiketleri kullanılmalıdır.

Medyaya tanıtım amaçlı olarak özgür şekilde dağıtılmış olan promosyon görüntü paketleri için.
Kalitesi azaltılmış ve düşük çözünürlükteki promosyon görüntüleri için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde yayınlanan kalitesi azaltılmış ve düşük çözünürlükteki film afişleri için.

Tanıtım fotoğrafları

[kaynağı değiştir]

Tanıtım görüntülerinin ücretsiz bir sürümü bulunmadığı takdirde Vikipedi adil kullanım kuralları geçerlidir ve aşağıdaki adil kullanım etiketleri kullanılmalıdır.

Bir sanatçının, ünlünün, politikacının basına dağıtılmak üzere yalnızca yüzünü gösteren (headshots) veya poz resimleri için.(Telif hakkı bilgilerinin ve promosyon amaçlı olduğunun açıkça gerekçelendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde bu tür görüntüler Silme politikası uyarınca derhal silinir.)

Ekran görüntüleri

[kaynağı değiştir]
Video oyunlarının ekran görüntüleri için.
Yazılımlara ait ekran görüntüleri için.
    • Not: Eğer ekran görüntüsü bir ücretsiz ve açık kaynak yazılıma aitse, {{free screenshot}} etiketini kullanabilirsiniz. (Uyarı: Bu lisans ile etiketlenen tüm görüntüler, her kullanıldığı madde için ayrı ayrı gerekçelendirilmelidir ve etiketin belge sayfasında bulunan uyarılar dikkate alınmalıdır.) Bu nedenle, ücretsiz ve açık kaynak olan yazılımlara ait görüntüleri Wikimedia Commons'a eklemeyi düşünmelisiniz. Commons'ta bu işlemleri ayrı ayrı yapmanız gerekmez.
Ticari olarak piyasaya sürülen Microsoft yazılımlarına ait ekran görüntüleri için.
Videolar için ekran görüntüleri (mümkün olduğu takdirde alt kısımda belirtilen ve daha özel olan etiketleri kullanmayı tercih etmelisiniz.).
Film ekran görüntüleri için.
Müzisyenlerin tanıtım veya müzik kliplerine ait video görüntüleri için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde çekilen müzisyenlerin tanıtım veya müzik kliplerine ait video görüntüleri için.
Televizyon programlarına ait ekran görüntüleri için.
Türkiye Cumhuriyeti'nde yayın yapan televizyon programlarına ait ekran görüntüleri için.
Web sayfası içeriğine ait ekran görüntüleri.
  • Lütfen adil kulanım hususlarına uygun ve yalnızca söz konusu web sayfasının veya sayfalarının tanıtımına ve madde içerisinde eleştiri yapılmasına yarayacak ekran görüntüleri olmasına DİKKAT EDİNİZ. Bir web sayfasındaki içerikte bulunan kişinin, malzemenin, ürünün vb. tanıtımları için BU LİSANSI KULLANAMAZSINIZ. Sanatsal amaçlı görüntüler için yukarıdaki Sanat bölümünde bulunan etiketleri kullanmalısınız. Aksi durumda eklenen tüm adil kullanım görüntü ve dosyaları derhal SİLİNECEKTİR.
Vikipedi sayfalarına ait ekran görüntüleri için.

Pullar ve para birimleri

[kaynağı değiştir]
Bir ülkeye ait telif hakkı bulunan para birimleri için.
Telif hakkıyla korunan pullar ve mühürler için.

Diğer

[kaynağı değiştir]
Özgür lisansa sahip görseli bulunmayan/bulunamayan kişi/kişiler ile kendisine ulaşılarak özgür bir görüntüsünün elde edilmesine imkan bulunmayan kişilerin biyografilerinde kullanılacak telif hakkı bulunan görsellerin adil kullanım ile lisanslanması amacıyla kullanılır.
Bir çizgi roman, video oyunu ya da animasyon veya televizyon program veya filmlerindeki karakterler için.
Eşi, benzeri bulunmayan tarihsel görüntüler için.
Olimpiyat oyunlarında kullanılan amblem, afiş, maskot vb. materyaller için.
Vikipedi'de kullanma izni bulunan adil kullanım materyalleri için tamamlayıcı ek etiket. Bu etiket tek başına kullanılamaz. Kullanım için yukarıda bulunan herhangi bir adil kullanım etiketine daha ihtiyaç duyar.
Sportif formalar içindir.
Wikisky ve SKY-MAP'de yayınlanmış düşük çözünürlüğe sahip dosyalar için {{Copyright Wikisky}} şablonu altında kullanılır.


Lütfen resmin alındığı kaynağı da gerekçeye ekleyin. Adil kullanım hakkında "genel bir kural" olmadığını unutmayın, tüm adil kullanımlar açıklanmalıdır ve her spesifik kullanım için bir gerekçe sunulmalıdır (diğer bir deyişle; resim sayfalarında adil kullanım iddiasında bulunulmuş olsa da, resmin kullanıldığı her sayfa için, ilgili sayfada resmin kullanıldığına dair resim sayfasında farklı bir gerekçe bulunmalıdır).

Diğer Wikimedia projeleri

[kaynağı değiştir]

Yukarıdaki yönergeler "Wikipedia'nın Türkçe sürümü" olan ve http://tr.wikipedia.org adresinde konuşlanan Vikipedi'ye özeldir. Diğer dillerdeki Wikipedialar da dahil olmak üzere, diğer Wikimedia projeleri adil kullanım konusundaki farklı politikalara sahip olabilir. Lütfen her projenin ilgili politikasını kontrol ediniz, zira bazı projeler adil kullanımı kesinlikle kabul etmemektedir.

Ayrıca bakınız

[kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Adil_kullanım&oldid=33652355" sayfasından alınmıştır