0% found this document useful (0 votes)
86 views69 pages

I Am An Action Researcher (Sinhala Medium Book) : February 2018

Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
Download as pdf or txt
0% found this document useful (0 votes)
86 views69 pages

I Am An Action Researcher (Sinhala Medium Book) : February 2018

Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1/ 69

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/323028087

- I am an action researcher (Sinhala Medium


Book)

Book · February 2018

CITATIONS READS

0 31,298

2 authors:

Godwin Kodituwakku Wmc Wijayakoon and Yvonne Samarawickrama


National Institute of Education 1 PUBLICATION   0 CITATIONS   
11 PUBLICATIONS   2 CITATIONS   
SEE PROFILE
SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Understanding Sri Lankan Child View project

Good practices View project

All content following this page was uploaded by Godwin Kodituwakku on 09 February 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


uu
ls%hduQ,sl
m¾fhaIlfhla
fjñ
wOHdmk jD;a;slhka i|yd w;aje,la

wOHdmk m¾fhaIK tallh


jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j
uu
ls%hduQ,sl
m¾fhaIlfhla
fjñ
wOHdmk jD;a;slhka i|yd w;aje,la

ISBN: 978-955-7299-00-6
© wOHdmk m¾fhaIK tallh" jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j

WmfoaYkh
fÊ'cS'tka' ;s,lr;ak
jhU m<d;a wOHdmk wOHlaI
tka'tÉ' fm%audj;S
jhU w;sf¾l m<d;a wOHdmk wOHlaI ^wOHdmk ixj¾Ok&
ã'tï' rxckS f;kakfldaka
iyldr wOHdmk wOHlaI ^jhU m<d;a m¾fhaIK iïnkaëlrK&

l¾;D uKav,h
wdpd¾h f.dâúka fldä;=jlal=
ysgmq ksfhdacH wOHlaI ckrd,a ^m¾fhaIK yd ie,iqï&
cd;sl wOHdmk wdh;kh" uyr.u
ví'tï' pkaok úchfldaka
.=re wOHdmk{" .=re uOHia:dkdêm;s
jhU m<d;a wOHdmk m¾fhaIK tallh
hdlrj;a; .=re uOHia:dkh" l=,shdmsáh
ã' bfjdaka tia' iurúl%u
YS% mrdl%u cd;sl mdi," fldfnhs.fka

mß.Kl lghq;= iydh


tÉ'mS'tka' ohdr;ak
î'tï'tia'fla' nkakeyel
ã'tia' l=udrisxy
hdlrj;a; .=re uOHia:dkh" l=,shdmsáh

msgljrh
tÉ'tï' wdkkao foajm%sh
.=re WmfoaYl" fldÜGdi wOHdmk ld¾hd,h" klaldj;a;
fmrjok
m¾fhaIKd;aul m%fõY Ndú;fhka mdi,a bf.kqï b.ekaùï ls%hdj,sh
ixj¾Okh lsÍug" jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j ksrka;r wjOdkfhka
hq;= j lghq;= lrkq ,efí' l=reKE., yd mq;a;,u Èia;s%lal fol wdjrKh jk mßÈ
jQ wOHdmk l,dm wgl mdi,a 1290l fiajh lrk .=rejreka 4300lg wdikak
msßila ksfhdackh lrñka 2016 jif¾ § mej;s .=re yd úÿy,am;s iïfï,kj, §"
wOHdmkfha ixj¾Okh Wfoid iyNd.slhka bÈßm;a l< m%Odk u fhdackdjla
jQfha" wOHdmkfhys m¾fhaIKd;aul keUqrej iy moku yels ;rï jeä lsÍug
wjYH ls%hdud¾. ;jÿrg;a wkq.ukh lrk f,ihs' tu b,a,Sug b;d blaukska u"
m¾fhaIK ms<sn| fun÷ lD;shlska m%;spdr ±laùug yels ùu i;=gg lreKls' ta
wkqj ls%hduQ,sl m¾fhaIK ±kqu iy jHjydrh ir, j m<d; mqrd fnod yeÍug
Wmldß jk fuu lD;sh" iEu wOHdmk jD;a;slhl= i`oyd u uy`.= f,i m%fhdackj;a
jkq we;'
fï jk úg m<d;a wOHdmk m¾fhaIK jd¾Isl m%ldYkh —;sfk;˜ isõ jk
jrg;a ksl=;a ù we;' tfy;a ta i`oyd m¾fhaIK jd¾;d iemhQfha úfYaIfhka u
ls%hduQ,sl m¾fhaIKlrKh ms<sn`o j iqúfYaIs ±kqula we;s iSñ; msßils' tu ±kqj;a
msßfia ixLHdj jeä ùug fuu lD;sh udye`.s w;aje,la jkq we;'
m<d;a m¾fhaIK ls%hdoduh iïnkaëlrKh lsÍu i`oyd jQ iïnkaëlrK
uOHia:dkhla f,i ls%hd;aul jk m<d;a m¾fhaIK tallh o fï jk úg
l=,shdmsáh hdlrj;a; .=re uOHia:dkfha ilS%h j we;' tys § m<df;a wOHdmk
lafIa;%fha m¾fhaIKj, kshq;= jD;a;slhkg m¾fhaIK ms<sn`o j idlÉcd lsÍug"
w;a±lSï fnod yod .ekSug" m¾fhaIK idys;Hh úuiSug wjia:dj ,efnkq we;' ta
i|yd o fï lD;sh mokï lr .; yls h'
m<d;a wOHdmk b;sydifha uE;ld,Sk j isÿ jQ fujeks ls%hdud¾. Tiafia
jhU m<df;a m¾fhaIK mdol wOHdmkh kjuq udj;lg msúfikq we;ehs wfmalaId
lrñ' wOHdmkhg iïnkaO m¾fhaIK jeä jeäfhka ls%hd;aul ùu m<df;a
wOHdmk idOk uÜgu by< hdug o fya;= jkq we;ehs wfmalaId lrñ' ta i`oyd iqN
m;ñ'    

fÊ'cS'tka' ;s,lr;ak
jhU m<d;a wOHdmk wOHlaI
jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j
l=reKE.,'
2017'01'01
ye¢kaùu

mdif,a bf.kqï b.ekaùï ls%hdoduh" idïm%odhsl m%fõYj,ska fjkia úh


hq;= ld,h t<U we;' f,dj kj m%jK;d iu. .efgk YsIHhd fj; ±kqu
iïfm%aIKh ùfï ud¾. wisñ; m%udKhls' tksid u fndfyda isiqyq fuka u .=rejre o"
"mdif,a § yd mka;s ldurfha § ;u isiq-.=re N+ñldfõ ienE iajrEmh l=ula úh hq;=
o?" hkq ms<sn`o j" ksis woyila fkdue;s ùfï .eg¨jlg ueÈ j isá;s' wOHdmk
ks,OdÍkaf.a ks,uh Wmfoia fyda ÈYdNsuqL lsÍï" m%dfhda.sl j mka;sldurhg wod<
lr .ekSfï § o .=rejre w¾nqoj,g uqyqK md;s; isiqyq o b,lal lrd hdfï wd;;shg
m;a j isá;s' fï .eg¨ i|yd ms<shula jkqfha wOHdmk lafIa;%fha ;DKuQ, ;,h jk
mdif,a jD;a;slhka i;= ±kqu iy kshe<s jHjydrh Yla;su;a lsÍu h'

.=rejreka o we;=<;a .=re N+ñldjg iïnkaO wOHdmk jD;a;slhkag"


ls%hduQ,sl m¾fhaIK wod< jkafka fujeks miqìul § h' Bg fya;=j wOHdmkh
keue;s iudc ls%hdj,sfha wruqKq bgq lr .ekSfï ,d" jD;a;slhka jifhka ;uka i;=
ienE N+ñldj ljf¾ o hkak uekeúka y`ÿkd .ekSug;a t<fUk kj ;;a;ajj,g
icSú j uqyqK foñka" tlS kj ;;a;ajj,g wod< mßÈ ixialrKh fjñka" bf.kSï-
b.ekaùï b,lal lrd úêu;a j hd yels jk mßÈ" ;ud fjkia ù" ks¾udKd;aul
jD;a;slhl= úh hq;= wdldrh ms<snoj;a ls%hduQ,sl m¾fhaIK kHdhfha § iy ta yd
ine¢ m%dfhda.sl ls%hdj,sfha § wjOdrKh fjk ksid h'
úfYaIfhka u .=rejre" mka;s ldurfha § o mdif,a § o ;uka uqyqK fok
úúO wdldrj, .eg¨ úi§u i`oyd úúO wdldrfha m%fõY ldf,daÑ; j iy
ks¾udKd;aul j wkq.ukh lr;s' tfy;a ls%hduq,sl m¾fhaIKlrKh ms<sn`o j
±kqïj;a j úi`ÿï ud¾. lrd t<efUk msßi iSñ; ksid" ks¾udKd;aul kj ksmehqï
f,aLk.; j iudc.; ùfuys ,d ndOd we;s fõ' fuhg úi÷ula jkqfha ls%hduQ,sl
m¾fhaIK mokñka úi÷ï y÷kd f.k" f,aLkh o iajlSh jD;a;sfha w;HjYH
N+ñldjla f,i f;areï f.k" jD;a;Sh N+ñldj bgq lsÍuhs' fï i|yd mokula o fï
lD;sfhka imhkq ,efí'
nyq;rhla jD;a;slfhda ;uka Ndú; lrk úi÷ïj,g wod< kHdhd;aul
moku fkd±k" l=uk fyda wdldrhlska wúêu;a j ueÈy;a fj;s' thska iuyr
jHdhdu id¾:l jk w;r ;j;a iuyrla wid¾:l fõ' tfy;a wid¾:l jk m%h;ak
ms<sn| j iqúfYaIs j m%;HfõlaIKh lr kj úi÷ï ud¾. lrd t<eöug wjYH
mkakrh fkd,eî we;s ksid ksis m%;Sld¾h ueÈy;a ùï" kej; kej; y÷kd .ekSfï
,d jD;a;slhka wiu;a jk wjia:d ;sfí' m%;Sld¾h i|yd jk ueÈy;aùï ls%hduQ,sl
m¾fhaIK ls%hdoduhg wkq.; j úêu;a j isÿ fõ kï tu iEu W;aidyhla u id¾:l
jkq we;; wid¾:l fõ kï ta i|yd jk fya;= idOl o ;d¾lsl j bÈßm;a lsÍug yels
jkq we;' wOHdmk jHjydrfha mj;sk fï ;;a;ajhg ms<shï f,i" jhU m<df;a
iEu wOHdmk jD;a;slhl= u ls%hduQ,sl m¾fhaIKh ms<sn`o j ;jÿrg;a ±kqïj;a
lsÍu o lD;sh m< lsÍfï wruqKls'
f.da,Sh jifhka ls%hduQ,sl m¾fhaIKj, mj;sk m%jK;djla jkqfha
iyNd.s;aj ls%hduQ,sl m¾fhaIKhs (Participatory action research)' fï ixl,amfhka
woyia lrkqfha" jHjydßlhkaf.a oekqu m%;sm;a;s iïmdokh i|yd Ndú; lr" oekqu
m%cd;ka;S%lrKh (Knowledge democracy) i|yd moku ieliSu hs' fï f.da,Sh
m%h;akhg" YS% ,xldfjka iy fjfiiska jhU m<d;ska flfrk odhl;ajhg
WodyrKhla f,i o fï lD;sh ie,lsh yels h'
2010 j¾Ifha isg jhU m<df;a ls%hduQ,sl m¾fhaIK ms<sn`o j we;s kj
m%jK;dj,g" ;jÿrg;a Okd;aul msájy,la" fï lD;sfhka ,efnkq we;ehs úYajdi
lruq' jD;a;Sh ls%hd yd ine¢ .eg¨jla y`ÿkd .ekSu" .eg¨j ms<sn`o j .eUqßka lreKq
fidhd ne,Su" .eg¨j fyda .eg¨fõ f;dard .;a md¾Yajhlg úiÿï f,i ie,iqula
mshjr iys; j ixj¾Okh lsÍu" ie,iqu ls%hd;aul lrñka úiÿïj,g t<efUk
whqre msßlaiSu yd .eg¨j úi÷Kq whqre iy tu.ska jQ fiajh ms<sn`o j we.hSu hk
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha uQ,sl mshjr y÷kajd §u i|yd;a fï iEu mshjrlg u wvx.=
úh hq;= iuld,Sk-mYapdoa-wkd.; ls%hd m%;HfõlaIKh ms<sn`o j jD;a;slhkg
wjYH woyia ir, j ,nd §ug;a yels f,i lD;sh ixj¾Okh lr ;sfí'
lD;sh ,sheù we;af;a o ls%hduQ,sl m¾fhaIKj,g wdfõKsl wdLHdk
ffY,sfhks; W;a;u mqreI wdLHdkh uQ,sl j h; jD;a;Sh ñ;=re ffY,sfhks' tu.ska o
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhg msúfik jD;a;slhkg" f,aLkh i|yd wjYH mokula
,efnkq we;ehs wfmalaId lruq'
jhU m<df;a m¾fhaIK mdol wOHdmk ls%hdoduh ;jÿrg;a Tma kexùu
i`oyd fuu lD;sh o wdOdrhla jkq we;ehs wfmalaId lruq' lD;sh ;jÿrg;a
ixj¾Okh i|yd jk Tfí woyia f.!rjfhka wfmalaId lruq'

tka'tÉ' fm%audj;S premanawarathne@yahoo.com


ã'weï' rxckS f;kakfldaka ranjanitennakoon@yahoo.com
wdpd¾h f.dâúka fldä;=jlal= tuwakku@gmail.com
ví'tï' pkaok úchfldaka chandana870@gmail.com
ã'bfjdaka'tia' iurúl%u yvonne.samarawickrama@gmail.com

V
mgqk

fmrjok iii
ye¢kaùu iv
mgqk vi
rEm kdudj,sh vii
j.= kdud,sh viii

m%fõYh         1
ls%hduQ,sl m¾fhaIKj,g iudc ls%hd iy iudc ls%hdj,g iïnkaO
.eg¨ mokï fõ      2
ls%hduQ,sl m¾fhaIK i|yd iudc ls%hdjla .eUqßka ú.%y lr
yÿkd .ekSu wjYH fõ     3
ls%hduq,sl m¾fhaIKfha m<uq mshjr iudc ls%hdjlg iïnkaO
.eg¨jla yÿkd f.k tlS .eg¨jg iïnkaO wksl=;a
wkq.eg¨ biau;= lr .ekSuhs'     5
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha fo jk mshjr y÷kd .;a wkq.eg¨j ms<sno j
lreKq fidhd ne,Suhs       11
ksÍlaIKh      12
lafIa;% fm< iy lafIa;% igyk 12
fijKe,s wOHhkh   13
WmdLHdk jd¾;d $ril:duh jd¾;d 13
f,d.a igyka    14
Èk fmd;    15
úuiqï m;    17
m%udKk mßudKh   17
iïuqL idlÉPd      18
wúêu;a iïuqL idlÉPd   18
úêu;a iïuqL idlÉPd   19
m%Yakdj,s    20
wdl,am mßudK   20
úfõpkd;aul isoaê iïuqL idlÉPd 21
iudcñ;sl mÍlaIK   21
m%lafIaams l%u Ys,amh   22
kdNs.; lKavdhï iïuqL idlÉcd 22
f,aLk iy fjk;a o;a; uQ,dY%    23
YsIH f,aLk    23
cdhdrEm" ùäfhda iy Yío mg 24
fN!;sl fydavqjd / i,l=Kq  24
ldgqka   24
 u;l igyka    25
m%;HfõlaIK i.rdj  29
ikaOdr úYaf,aIKh   30
lreKq fidhd ne,Sfï wjika m%;sM,h 31
.eg¨fjka wkq .eg¨ y÷kdf.k úi÷ug fhduq ùu 32
Yÿw; úYaf,aIKh       34
idys;H úu¾Ykh       34
.eg,qj úi§u i`oyd jQ ie,eiau ieliSu     36
ie,iqu yd tys mshjr ls%hd;aul lsÍu iy wNsuka;%Kh   43
.eg¨j úi`ÿKq whqre ms<sno we.hSu      45
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha mshjr 5 ms<sn| iudf,dapkh    47
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha plS%h mshjr    48
mka;sfha fmda<su      49
ls%hduQ,sl m¾fhaIKh jd¾;d lsÍu      50

wdfY%ah .%ka:       52
moud,dj        55
1 jk Wm.%ka:h' m%;HfõlaIKh 57

VII
rEm kdudj,sh
1 jk rEmh' .eg¨jg iïnkaO iudc ls%hd    7
2 jk rEmh' <uhd .ek" ;ud .ek yd ;u wdh;kh .ek lreKq
fiùug fhduq ùu 8
3 jk rEmh' ie,ls,a, fhduq jk l=vd iy m<,a lafIa;%   10
4 jk rEmh' mka;s ldurfha iudc iïnkaO;d rgd  21
5 jk rEmh' ;=kajk fY%aKsfha <uhl=f.a rpkdjla 23
6 jk rEmh' áhqIka wOHdmkh ms<sn| j Ñ;% Ys,amS úfÊfidau úiska
w¢k ,o ldgqka Ñ;%hla 25
7 jk rEmh' úNd. flakaøSh wOHdmkh ms<sn| j wka;¾cd,fha
m< ù ;snQ ldgqka Ñ;%hla 25

j.= kdudj,sh
1 jk j.=j' lreKq fidhd ne,Sfï WmlrK$ l%u   11
2 jk j.=j' ls%hduQ,sl m¾fhaIK ie,eiaulg WodyrKhla  42
m%fõYh
1967 wOHdmk wud;HdxYfha î'fÊ'mS' w,ia" ta' o is,ajd" ví'ã' m%kdkaÿ"
hQ'ã'whs' isrsfiak iy ví'tka'ta' j¾Kiqrsh hk wOHdmk wud;HdxY ks,OdrSkaf.a
l¾;D;ajfhka wOHdmk ls%hduQ,sl m¾fhaIK mss<sn`o Y%S ,xldfõ m<uq ,shú,a, ìys
úh' fï wkqj YS% ,xldfõ ls%hduQ,sl m¾fhaIK b;sydihg 2017 § wjqreÿ 50la imsf¾'
miq.sh wjqreÿ 50l ld,fha wOHdmk wud;HdxYfha o cd;sl wOHdmk wdh;kfha o
úYajúoHd,j, o m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j, o iyNd.s;ajfhka yd
odhl;ajfhka ls%hduQ,sl m¾fhaIK ixialD;sh fmdfydi;a jQfha h' úfYaIfhka
wOHdmkfõoS" mYapdoa Wmdê wOHdmk ämaf,daud" úoHdmSG mQ¾jfiajd .=re mqyqKqj
hk mdGud,dj, w;HjYH úIhdx.hla f,i ls%hduQ,sl m¾fhaIK kï flreKq miq"
th YS% ,dxlsl mdGud,dj, w;HjYH wx.hla njg o m;a úh'
cd;sl uÜgfï fï ixj¾Ok Odrdjg wu;r j ls%hduQ,sl m¾fhaIK
iïm%odh m<d;a uÜgñka iajdëk j ÈhqKq jQfha jhU m<df;a mdi,a" .=re uOHia:dk
yd wOHdmk ld¾hd, mokï lrf.k h' fï wkqj YS% ,xldfõ ls%hduQ,sl m¾fhaIK
iïm%odhhg wjqreÿ 50la msfrk 2017 j¾Ih jk úg ls%hduQ,sl m¾fhaIK iïm%odhh
jvd;a u m%p,s; j we;af;a jhU m<df;a h' fï iïm%odh ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍfï
mshjrla jYfhka ls%hduQ,sl m¾fhaIK ms<sn`o —uu ls%hduQ,sl m¾fhaIlfhla fjñ(
wOHdmk jD;a;slhka i|yd w;aje,la ˜ lD;sh t<s olajkq ,efí'
fuu lD;sfhka wfmalaId lrkq ,nkafka" ms<s.;a mdGud,dj,ska neyer j
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha ksr; ùug wfmalaId lrk wOHdmk lafIa;%fha ish¨ u
jD;a;slhkag WÑ; mßÈ" lss%hduQ,sl m¾fhaIKj, uQ,sldx. y`ÿkajd §" ks¾udKd;aul
j" úúO udÈ,sfha ls%hduQ,sl m¾fhaIK lsÍug wjYH is;=ú,s Odrd ,nd §u h' fï
moku u; lD;sfha wruqKq jkqfha ls%hduQ,sl m¾fhaIKhlg wvx.= úh hq;=
uQ,sldx. my jk .eg¨j" lreKq fidhd ne,Su" ie,iqu tys mshjr iys; j ieliSu"
ie,iqu ls%hd;aul lrñka wNsuka;%Kh ^Monitoring) iy we.hqu ms<sno j .eUqßka
meyeos,s lr ta mshjr ksrka;rfhka u m¾fhaIK .eg¨jg ms<s;=re oSug yels jk
mßÈ yiqrejd .ekSfï ksmqK;d ,nd §ug h' ls%hduQ,sl m¾ffhaIKfha iEu mshjrl §
u m¾fhaIlhd ksr; úh hq;= m%;HfõlaIKh ms<sn`o j o .eUqre wjfndaOhla ,nd oSu
wruqKq lr .kq ,efí' Bg wu;r j ls%hduQ,sl m¾fhaIK jd¾;dj ilia lrk whqre o
meyeos,s lr oSu wruqKla fõ' ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha jd¾;dj ,sùfuka wfmalaId
lrkqfha jD;a;slhl= uqyqK mdk iudc ls%hdjg wod< .eg¨j úiª whqre iudcfha
ish¨ idudcslhkag oek .; yels jk mßÈ l;dka;rhla fia jd¾;d .; lsÍu h' fï
l;dka;rh ^Story) úoHd;aul yd jdia;úl NdId iajrEmfhka ,shk whqre .ek o fï
lD;sfha oS wjOdrKh lrkq ,efí'

1
ls%hduQ,sl m¾fhaIK hkq yqfola m¾fhaIKhla lr jd¾;djla t<s oelaùfï
ls%hdj,shla muKla fkd fõ' ls%hduQ,sl m¾fhaIK hk moh uq,ska u Ndú; l< l=¾;a
f,úka ^Kurt Levin) o mejiqfõ fmd;a muKla ksl=;a lrk m¾fhaIKj,ska
m%fhdackhla ke;s nj h (Research that produces nothing but books will not sufce.
– Lewin 1946). fï ;¾lh wkqj YS% ,xldfõ mdi,aj, iy mx;sldurj,"
.=Kd;aulNdjh jeä lsÍfï fuj,ula f,i o ls%hduQ,sl m¾fhaIK ie,lsh hq;= h'
mdif,a jeä jQ .=Kd;aulNdjh;a ta i`oyd jD;a;slhka odhl jQ whqre;a
ksrEmKh lsÍu i`oyd m¾fhaIK jd¾;djla ,súh hq;= fõ' YS% ,xldfõ mdi,aj,
jD;a;slhka YsIH idOkh by< kexùu i`oyd úúO ls%hdud¾. ks¾udKd;aul j
wkq.ukh lrkq ,efí' Bg wu;r j mdif,a úúO md¾Yaj ixj¾Okh i|yd kj
jHdmD;s ls%hd;aul lrkq ,efí' tfy;a ta ks¾udKd;aul ls%hdodu fyj;a hym;a
jHjydr ls%hduq,sl m¾fhaIK jd¾;d f,i t<s ±lafjkafka u ke;s ;rï h' fuu
lD;sh wOHdmk lafIa;%fha jD;a;slhkag iajlSh ks¾udKd;aul ld¾h f,aLk .;
lsÍu i`oyd o wjYH u. fmkaùu ,nd fokq we;'

ls%hduQ,sl m¾fhaIKj,g iudc ls%hd iy


iudc ls%hdj,g iïnkaO .eg¨ mokï fõ
ls%hduQ,sl m¾fhaIK lrkqfha iudc ls%hd mokï lrf.k h' iudc ls%hdjla
hkq iudc tallhlg iïnkaO mqoa.,hka lrk ls%hdjls' WodyrK folla jkqfha
.=rejrhl= <uhska 45la isák 10 jk fY%aKsfha mka;shlg —Ôúka j¾.SlrKh˜ hk
úoHdj mdvu W.ekaùu iy <uhska úisfokl= isák l=vd mdi,l 3 yd 4 mka;s fofla
isák <uhska ;=ka fokl=g" WmdêOdß .=rejrhl=, —wfma f.j;a;˜ .ek mdvula
nyqfY%aKs b.ekaùfï l%uYs,am wkqj W.ekaùu h'
wm fjk;a jD;a;Ska yd iïnkaO iudc ls%hd ද y`ÿkd .ksuq' ta wkqj
úÿy,am;sjrhl=g iïnkaO WodyrKhla jkqfha mdi,a fkdmeñKs .=rejreka mia
fokl=f.a ld,igyk wdjrKh lsÍug, jev mejÍfï ie,eiaula ieliSu h' nia
r:hl fldkafodia;rjrhl= u.Skaf.ka uqo,a f.k, ta i`oyd álÜ m;la ksl=;a
fkdlsÍu m%jdyk lafIa;%fha iudc ls%hdjlg WodyrKhls' frday,l ffjoHjrhl=
idhkhg meñKs frda.Ska 25 fokl= mÍlaId lr m%;sldr ,nd §u iy fmd,sia
ks,Odßhl= y;ruxyxÈhl isg úúO Èidj,ska meñfKk jdyk yeisrùu ;j;a
WodyrK fõ'

2
ls%hduQ,sl m¾fhaIK i|yd iudc ls%hdjla
.eUqßka ú.%y lr yÿkd .ekSu wjYH fõ
iudc ls%hdjla .eUqßka ú.%y lsÍug WodyrKhla" mdi,la wdY%fhka" my;
i`oyka mßÈ fm< .eiaúh yels h'
mdi, fmdÿ m%jdyk fiajd iys; uyd ud¾.fha isg ls'ñ' 2la ÿßka msysá ksid
.=rejreka mdi,g meñKSu m%udo fõ'
mdif,a z.=re m%udohZ hk iudc ls%hdjg iïnkaO jD;a;slhka jkqfha
úÿy,am;s" .=rejreka" mdi,a YsIHhska iy .fï m%cdjhs' fï tla tla lKavdhu —.=re
m%udoh˜hk .eg¨j ms<sn`o j olajk woyia iy lKavdhïj, wdl,am biau;= lr
.ekSfuka iudc ls%hdjg iïnkaO jk ie`.jqKq .eg¨ o biau;= lr .; yels h'
· .=re m%udoh ksid úÿy,am;sg ld, igyk l<ukdlrKfha § .eg¨ we;s fõ'
· .=rejreka lsf,daógr folla mhska wd hq;= ksid Tjqkaf.a fjfyi mka;s
ldur bf.kqï b.ekaùï ls%hdj,shg n,mEï lrhs'
· m%udo ù meñfKk .=rejreka olsk m%cd idudcslfhda .=rejreka flfrys
wys;lr wdl,am we;s lr .ks;s'
· YsIHhka tÈfkod imqrd .; hq;= ksmqK;d uÜgï imqrd .ekSfuys ,d ÿIalr;d
mek k.S'
· wOHdmk ld¾hd,fha ks,OdÍka o fï mdi,g meñKSfï ,d ukafoda;aidys ùu
ksid mdif,a mßmd,k lghq;= úêu;a njlska f;drj" .,d hdug ;j ÿrg;a
bv yir mEoS ;sfí'
· wOHdmk kS;sh wkqj m%udo ù meñKSu .=rejrekaf.a flá ksjdvqj,ska ys,õ
lr .; hq;= ksid" kS;sh ls%hd;aul lsÍug hk úÿy,am;s yd .=rejreka w;r
.egqï we;s fõ'
· mdi,g m%udo ù meñfKk .=rejrhd úkdä 10la m%udo ù mka;shg meñK
úkdä 40lska l< hq;= úoHd mdvula ^Wod( ridhksl nkaOk tallfha ixhqc
nkaOk wdlD;sh - 10 jk fY%aKsh& úkdä 30lska wjika lsÍug ;e;a lsÍfï §"
YsIHhkaf.a ukfia ;=,kh fuka u .=rejrhdf.a ukfia ;=,kh o iunr
fkd jk ksid mdvu iunr j lsÍug fkdyels fõ' túg YsIH YsIHdjkag
mdvfukA wfmalaIs; ixl,am .,d hdfï .eg¨j we;s fõ'
.=re m%udoh hk iudc ls%hdjg iïnkaO jk wjika jrg i|yka l< .eg¨
wjia:dfõ § .=rejrhl=g" wdldr ;=klska iajlSh m%udo ùfï ls%hdj ms<sn`o j
m%;HfõlaIKfha fhÈh yels h'
· m%udo ù mdvu wdrïN lr ls%hd;aul lr f.k hk w;r;=r oS
m%;HfõlaIKfha fh§u( fuh iuld,Sk m%;HfõlaIKh (Reection-in-

3
action) f,i y`ÿkajkq ,efí' tjeks wjia:djl .=rejßhlg l< yels
m%;HfõlaIKhla my; oelafõ'

wo <uhsj wU .y hgg f.ksyska mdvu lrkakhs ie,iqï lf<a' ta;a oeka


úkdä 10la mrlal= fj,d ksid oeka hkak .sfhd;a ;j;a úkdä 10la
hkjd' mka;sh we;=f< b|f.k fï l%shdldrlï lrkak;a neye' ta uÈjg
wdj fj,dfj b|, kvq f.akj' lE .ykj' uu mrlal= fjÉp úkdä 10 §
<uhska w;r úúO .egqï we;s fj,d' uf.a m%udoh j<lajd .kak l%uhla
kï fydhd .kaku ´kE'

· mdvu W.kajd wjika lsÍfuka miq lrkq ,nk m%;HfõlaIKh( fuh


miqld,Sk m%;HfõlaIKh (Reection-on-action) f,i y`ÿkajkq ,efí'
m%udo ù werUQ mdvula wjidkfha .=rejßhl ,shQ m%;HfõlaIK igyklaa
my; ±lafõ'

wo fï tallfha bjr lrkak ;snqK wka;su fldgi ksid mdvu lrkak


fyd|g ie,iqï lrf.k iafldaf,a .sfha' úfkdao ckl l%Svdjlska
ixl,am yÿkaj, §, lKavdhï lr .kak;a ´k WKd' ta;a m<fjks
úkdä 10 m%udo WK ksid yeufoau wjq,a WKd' taflka wo ojiu wjq,a'
ie<iqï lrmq úosyg ke;=j kslï <. <. bkak <uhs lKavdhï lrmq
tflka n,dfmdfrd;a;= WK wruqK bIaG WfKa u kE' olaI <uhs tlu
lKavdhïj,g jegqfK' ta ksid ÿ¾j, wks;a <uhs yhsfhka lE .ykak
.;a; jev fkdlr' nf,ka ksYaYío flfrõjg ug u f;areKd mdvu
álla yrs f;arefKa m<fjks lKavdhfï ;=ka y;r fofklag ú;rhs
lsh,' ksjdvq ojia fofla lrf.k tkak fokak ysgmq mejreu fokak;a
wu;l WKd' oeka b;ska B <. ojfi jefâg;a lrorhsfk'

· ls%hdjla isÿ lsÍug fmr ta ls%hdj ie,iqï lsÍu i`oyd lrkq ,nk
m%;HfõlaIKh( ls%hdjla i`oyd jQ m%;HfõlaIKh (Reection-for-action)
f,i ye`Èkafõ' m%udo ù mdvu l< .=re;=ñh bÈß i;sfha § weröug iQodkï
jQ mdvula ie,iqï lsÍu ms<sn`o j ,shk ,o m%;HfõlaIK igyklaa i`oyd
WodyrKhla my; ±lafõ'

4
óg miafikï m<fjks mSßhâ tl óg jvd fjkia úosyg ie<iqï
lrkjd' udfi uq,osu lKavdhï fno, ;shd.;a;kï fj,dj;a b;=rehs'
f.orska lrkak fok mejreu fld<hl f,dl=jg ,shdf.k .syska
ì;a;sfh w,jkak ,Eia;s lr.kakjd' t;fldg meyeos,s lrkak ú;rhs
´k' <uhsg ksoyia fj,djl tal ,shd.kak lshkak mq¨jka' lKavdhï
kdhlfhd ,jd tal wëlaIKh lrjkak;a mq¨jka'

m%;HfõlaIK igyka ,sùfï § wm w;ska wCIr úkHdY fodaI" mo fn§fï fodaI"


jHdlරK fodaI fyda jdlH .e<mSfï fodaI we;s úh yels h' WodyrK f,i by;
m%;HfõlaIKj, my; wlaIr úkHdස fodaI olakg ,efí'
Wod( ie<iqï  - ie,iqï úh hq;= h'
 WK  - jqK úh hq;= h'
 <uhsj  - <uhska j úh hq;= h'
,sùfï fodaI .ek fkdi,ld wmg mqreÿ NdId ffY,sfhka m%;HfõlaIK
,sùug wm iQodkï úh hq;= h' túg isoaêhla .ek wmg we;s jQ is;=ú,s wjHdc iy
wjxl f,i o" blaukskao f,aLk .; lsÍug yels fõ' jHdlrK .ek fkdis;d wmg
yqre mqreÿ f,i ,shdf.k hdu o jeo.;a h' ,sùfï jHdlrK fodaI miq j ksjerÈ lr
.; yels h' ta wkqj ksjerÈ ,sùu o wmg ilia lr .; yels h ^1 jk Wm.%ka:h o
n,kak&'

ls%hduq,sl m¾fhaIKfha m<uq mshjr iudc ls%hdjlg iïnkaO


.eg¨jla y`ÿkd f.k tlS .eg¨jg iïnkaO
wksl=;a wkq.eg¨ biau;= lr .ekSuhs
.eg¨j y`ÿkd .; hq;af;a jD;a;slhd iïnkaO jk ^by; meyeÈ,s l< mßÈ&
jD;a;sh iudc ls%hd iuqodh u miqìfï ;nd f.k h' m¾fhaIK jd¾;dj ,shk úg tu
jD;a;sh ls%hd iuqodh" .eg¨j ±laùug fmr" .eg¨fõ miqìu fia o úia;r l< yels h
^;sfk;" 2015 iÕrdfõ WfoakS ,shQ 175 - 176 msgq lshjkak&' ke;s kï fuf;la wm
,shd we;s mßÈ .eg¨j yÿkd .;a miq" th ú.%y lsÍfï miq mshjrla f,i o fï miqìï
lreKq y`ÿkd f.k ,súh yels h' miq mshjrla f,i lreKq fidhd ne,Su .ek
WodyrK folla i,ld n,uq'
m<uq WodyrKh wkqj mdi,a fkd meñKs YsIHhl= ms<sn`o .eg¨jla b,lal
lr f.k l%shduQ,sl m¾fhaIKhla Èh;a lsÍug ie,iqï l< .=rejßhlg" ta ioyd
ueÈy;a ùfï §" wkq.eg¨ /ila ms<sn`o j f;dr;=re ,eìKs' ta ms<sn`o j weh úiska
,shk ,o m%;HfõlaIK igykla my; ±lafõ ^fuys o ,sùfï fodaI mj;sk nj Tng
fmfkkq we;' taa ,sùfï fodaI m%;HfõlaIK igykaj, § fkdi,ld yeßh yels h'&

5
—chka mdi,a tAug oeä wlue;a;la olajk njg chkaf.a uj
ks;r ks;r meñKs,s l<d h' fuhg fya;= f,i Tyq ujg mjid ;snqfKa
mka;sfha wfkl=;a isiqka ;ukag ks;r Wiq¨ úiq¨ lrk njhs' mka;sfha
wfkla isiqka g jvd chka f.a lgyfvys mj;sk iq¨ fjki ksid
fujeks ;;ajhla óg fmro Woa.; jQ nj Tyqf.a m%d:ñl mka;sNdr
.=rejrekaf.ka oek.kakg ,enqK neúka chkag mdi, m%sh ckl
ia:dkhla njg m;a lsrSu ioyd l%shduQ,sl m¾fhaIKhla lsÍug wdrïN
lf<ñ'
lreKq fidhd ne,Sfï § olakg ,enqfKa uq,a jdrfha oS yereKq
fldg chka lsisu isl=rdod oskhl mdi,a meñK ke;s njhs' fï ms<sno
;jÿrg;a lreKq úuik úg fmkS .sfha isl=rdod oskj, úoHd úIh ioyd
ld,fPao folla fjka ù we;s nj;a Tyq úoHd úIhg oeä wlue;a;la
olajk nj;a h' ta lreK wkqj hñka úoHd úIh W.kajk .=re Nj;d
iu. l< l:d nfyaoS fndfyda lreKq wkdjrKh lr.; yels úh' fuu
.=rejrhd chka ms<sno wm%idohlska miqjk nj tu l;dnfyaoS yÿkd .;
yels úh'
Tyq lshd isáfha wks;a isiqka fuka fkdj chka ks;ru È.ska
È.gu b;d ir, lreKq ms<sn`oj widudkH f,i m%Yak wyk njhs' fï
fl<jrla fkdue;s m%Yak weiSu ksidu m<uq jdrfha § wfmalaIs; tall
ixLHdj iïmQ¾K lsÍug .eg¨ u;= jq nj o mqkÍlaIK b.ekaùï mjd u.
yereKq nj o Tyq ;j ÿrg;a úia;r lf<a h'
flfia jqjo fojk jdrfha isg Tyqf.a tu lrorldÍ iajNdjh wvq
ù Tyq —álla fyd`o ù˜ we;s jqj;a wfkl=;a isiqkag ndOd lrkakg
fm<fUk nj lSfõ h'˜

iudc ls%hdjla yd tu iudc ls%hdjg iïnkaO .eg¨jla yÿkd f.k tu


.eg¨j ú.%y lrk wdldrh ms<sno j fojk WodyrKh;a i,ld n,uq' YS% ,xldfõ
ckms%h ls%hduQ,sl m¾fhaIK f;aud folla fyj;a .eg¨ folla jk 9 jk fY%aKsfha
<uhl=g wl=re yelshdj fkdue;slu yd l,yldß p¾hd ksrEmKh hk lreKqj,ska
tlla jk wl=re fkdyelshdj .; fyd;a" tu .eg¨jg iïnkaO iudc ls%hd ^1 jk
rEmh& úúO f;aud Tiafia .eUqßka úia;r úh hq;= h'

6
<uhd cSj;a jk
<uhd wh;a jk
.fï jerÈ wdo¾Y
mjqf,a foudmshkaf.a
<uhdg ,eî
wOHdmk uÜgu
we;ao hk j.

mdif,a wNHka;r
fouõmshka ksjfia
kshduk uKav,fha
iduldó j cSj;a
idudcslhkaf.a
jkafka o hk j.
ls%hdldß;ajh

9 jk fYa%Kshg 09 .=rejrekag
meñfKk f;la <uhdg Wmfoia §ug meñKs
b.ekajQ .=rejrekaf.aa jk
.=re WmfoaYljreka
j.ùu bgq fkd jQ whqre YsIHhd 9 jk fY%aKshg
ms<sno o;a; fYa%Ksfha
meñfKk f;la fï
bf.kqu ms<sno j ueÈy;a jQ
wdldrfha fodaI
9 jk fY%aKshg wod< ,nk
úoHd úIhud,dj wkqj i;H
jYfhka u YsIHhd isiqjl=f.a foudmshka
±k isáh hq; wl=re fï ms<sno j ie,ls,su;a
wl=re fkdùu iy .=re fo.=re
ms<sn| lreKq /iaùï mka;s ljj, § fï
fkdyelshdj ms<sno wjOdkh fhduq
fkdjqfKa wehs@
l,dm ld¾hd,fha iïnkaO
wod< ks,OdÍkag fï wOHdmk ld¾hd,j,ska
iudc
ms<sno j meñfKk ks,Odrska
f;dr;=re fkd,enqfKa o@ ls%hd fï ms<sno j fidhd
fkd ne,qfõ wehs@

wl=re fkdyels Wla; .eg,qj yd Bg iïnkaO


orejdf.a oDIaáfhka" úúO lreKq ms<sno j óg fmr
Tyqg wfkla <uhska fmfkk lr we;s m¾fhaIKj,$úúO
whqre' ta wkqj Tyqf.a uki fmd;am;aj, i`oyka f;dr;=re
úlD;s ùug we;s bv lv ^idys;H úu¾Ykh fyj;a idys;H
ms<sn`o udkisl lreKq ixo¾Nh ú.%y lsÍu'&
jdr úNd. ,l=Kq
mokï lr f.k
m%;sld¾h jevigyka ls%hd;aul
fkdjqfKa wehs@ jdr úNd.
meje;aùfï wruqKq
fuhska bgq ù ke;ao @

1 jk rEmh' .eg¨jg iïnkaO iudc ls%hd

7
1 jk rEmfha we;s lreKq m%Odk f;aud follg fnÈh yels h'
· <uhdf.a ksjfia mßirhg wod< lreKq iy
· .eg¨jg uqyqK mE .=rejrhd isák mdi,g iïnkaO lreKq
f,i h' id¾:l ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla ioyd m<uq j .eg¨jg iïnkaO <uhd iy
tu <uhdf.a miqìï f;dr;=re .ek lreKq fiùu w;HjYH fõ' tfy;a <uhdg
wod< lreKq fiùfuka iy <uhdf.a .eg¨j úi£ug ueÈy;a ùfuka muKla
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhl ,CIK biau;= fkd fõ' .eg¨jg iïnkaO <uhd isák
mdi, iy mdif,a <uhdg W.kajk .=rejrhd jk ;ud .ek o lreKq fidhñka ta
.ek;a m%;HfõlaIKh lsÍu wjYH fõ' tkï <uhd hy u. heùug ;sfnk mdi,
úiska bgq l< hq;= N+ñld yd j.ùï bgq jQfha o hkak ms<sn`o lreKq fidhd ne,Su o
jeo.;a h ^2 jk rEmh&'

wl=re fkd yels <uhd ksji

fhduq úh hq;= h'


lreKq fiùu'

lreKq fiùu"

;u wdh;kh
N+ñldj iy
idïm%odhsl

;ud" ;u

fj; o

.=re m¾fhaIl
mdi,
2 jk rEmh' <uhd .ek" ;ud .ek yd ;u wdh;kh .ek lreKq fiùug fhduq ùu

WodyrKhla jYfhka ls%hduQ,sl m¾fhaIKhl fldgila lshjd n,uq'

—fuu iqúfYaIs .;s,laIK we;s ùug hï fya;=jla we;a±hs fidhd


ne,Sug ud fm,fUkafka fuu f;dr;=re wkqjhs' uq,ska u uu wehf.a
m%d:ñl .=re;=ñhf.a woyia fufkys lf<ñ' wehg wkqj fuu ÈhKsh
m%d:ñl wjêfha È.g u miqng wlSlre fkdie,ls,su;a orejl= ù ;sfí'
tfia kï wehf.a mjq,a mßirfha lsishï .eg¨jla fï i`oyd n,mdkakg
we;a±hs ud is; ;=< ielhla u;= úh' tu ksid wehf.a uj uqK .eiS
idlÉPd lf<ñ' weh ;u orejka ms<sn`o j fidhd n,kakg fyda mdif,a
fmdÿ lghq;= i`oyd b;d wvqfjka iyNd.s jk wfhls' tfia iyNd.s jqj o
.=rejreka iu. l:d lsÍug fkd/`§ msg j hhs'

8
b;d ióm j ksÍlaIKfhka fidhd .;a ÈhKshf.a mqxÑ hym;a
.=Kdx.hla tkï —mx;sh w;= .Eu fydÈka lrk nj˜ lshñka weh ^uj&
l:djg fhduq lr .;sñ'
weh úfoaY .; jkafka ms%hYdks ÈhKsh iy ksjqka fidhqrdg udi
lsysmhla jk b;d l=vd wjêfha h' ta jk úg wjqreÿ 3"5 muK msßñ
fidhqrka fofokl= yd ksjqka fidhqrl= w;r ujf.a /ljrKh o
fkdue;sj lsßwïud hgf;a f.ùug isÿùu wehg fujka o`.ldr wlSlre
.;s ,laIK msysgkakg fya;= jqjd úh yels h' wehf.a fmr mdi,a iufha
kej; o weh úfoaY .; ù we;' fuu orejkaf.a uQ,sl wOHdmkhg
ujf.ka fyda ksjiska neyer fmof¾re l¾udka;fha fhfok mshdf.a fyda
iydh ,eî we;af;a w,am jYfhks' fuu orejka isõ fokdf.a u ,sùfï
lshùfï iy wjfndaO lr .ekSfï yelshdj b;d my< uÜgul jk w;r"
ks;r u ÿUqre meye jQ weÿï mdjyka fkd m<`§' krl jpk l:d lrhs'
ks;r u l,y lr ovqjï ,nhs' uj mjik mßÈ ms%hdYdkS ÈhKsh ujg mjd
krl jpkfhka nek j§' is;+ ´kEu fõ,djl fkdlshd ksjiska neyer
j hhs˜ ^úfÊfldaka" 2015&'

Wla; fldgiska meyeÈ,s jkqfha 8 jk fY%aKsfha ±ßhlf.a wlSlre yeisÍï


rgdjg n,mE ksjig wod< lreKQ muKla m¾fhaIlhd úiska ú.%y lr we;s nj h'
m<uq jk fYa%Ksfha isg 8 jk fYa%Ksh olajd" mdif,a .; l< ±ßhf.a hy meje;au
we;s lsÍug mdi, wiu;a ùug wod< lreKq .ek i`oyka lr ke;' fï wkqj iudc
ls%hdjg iïnkaO m¾fhaIK lrk m¾fhaIlhd iy m¾fhaIlhd issák wdh;kfha
wfkl=la wh ms<sno j o lreKq fidhd ne,sh hq;= h' fuys uQ,sl mrud¾:h" iudcfha
fldgila jYfhka iudc ls%hdjg wm ksid jQ n,mEula ù ±hs" iqúfYaI j y`ÿkd
.ekSu h'
1 jk rEmh wkqj uq,ska u yÿkd .;a .eg¨j mokï lr f.k wkq.eg¨
.Kkdjla y`ÿkd .ekSug yelshdj ,efnk nj ±ka Tng meyeÈ,s jkq we;' fï f,i
wkq.eg¨ yÿkd .ekSu i`oyd m%;HfõlaIKh o bjy,a lr .; yels h'
fuf;la idlÉcd l< lreKq wkqj meyeÈ,s jkqfha .eg¨j we;s jk mßirh
fyj;a ud iïnkaO jk iudc ls%hdjg wod< mßirh b;d l=vd fuka u b;d m<,a
iudc rduqjla úh yels nj h' 3 jk rEmfha ±lafjk mßÈ" .eg¨j we;s jkqfha
YsIHhl= iïnkaO j kï .eg¨ m%foaYh YsIHhdg iSud fõ' ;j;a iuyr úgl .eg¨j
we;s jkqfha YsIHhka lKavdhula mokï lr f.k h' túg m¾fhaIlhdf.a
ie,ls,a, fhduq jk mßirh úYd, fõ' iuyr úg uq`M mka;shla ke;skï iïmQ¾K
úIhhla .eg¨ m%foaYh úh yels h' túg .eg¨ m%foaYh jvd;a ixlS¾K fõ'

9
Small Groups
l=vd lKavdhï

Student
YsIHhd
Issues that cut across all
areas of schooling
mdif,a iEu jmißhla u
yryd úysfok
Small Groups újdodmkak m%Yak
l=vd lKavdhï

Areas of Concern
All areas of concern are ultimately about improving
teaching, learning, schooling and ourselves.
wjika jifhka ie,ls,a, fhduq jkafka W.ekaùu" Wf.kSu"
mdi,alrKh iy wfma u jeäÈhqKqj h'

3 jk rEmh' ie,ls,a, fhduq jk l=vd iy m<,a lafIa;%


uQ,dY%h ( Holly, Arhar & Kasten (2005)

10
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha fo jk mshjr y÷kd .;a
wkq.eg¨j ms<sno j lreKq fidhd ne,Suhs
y`ÿkd .;a .eg¨fõ úúO wkq.eg¨ mj;sk nj fuf;la idlÉcd l<
lreKqj,ska meyeÈ,s fõ' ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla lsÍfï § fojkqj l< hq;af;a
fufia yÿkd .;a wkq.eg¨j,ska úi§u i`oyd wkq.eg¨jla fyda folla f;dard f.k
tajd .ek lreKq fidhd ne,Su h' fuys os ;ud bgq lrk jD;a;aSh N+ñldjg wod< j
úiÈh hq;= .eg¨fõ m<,a jmißhg wh;a tl wkq.eg¨jla fyda wkq.eg¨ lsysmhla
f;dard .ekSu jeo.;a h' ke; fyd;a ;udg l<ukdlrKh lr .; yels
wkq.eg¨jla muKla f;dard .; hq;= h'
fï wdldrfhka f;dard .;a wkq.eg¨j fyda wkq.eg¨ .ek lreKq fidhd
ne,Su i`oyd Ndú; l< yels l%u Ys,am .Kkdjls ^1 jk j.=j&' fï lreKq fidhd
ne,Sfï l%uj,ska jD;a;slhdg" ;u N+ñldjg wkqj Ndú; l< yels myiq l%u tlla
fyda lSmhla f;dardf.k o;a; /ia l< yels h' ta wkqj úi`Èh hq;= wkq.eg¨j .ek
jvd fyd`Èka wjfndaO lr .ekSug yelshdj o ,nd .; yels h' ±ka wms lreKq fidhd
n,k tla tla l%uh .ek y`ÿkd .ksuq'

1 jk j.=j' lreKq fidhd ne,Sfï WmlrK$ l%u

ksÍlaIKh iïuqL idlÉPd f,aLk iy fjk;a o;a; uq,dY%

(Field text, Note taking and (Informal interviews) (Student work )


Field notes) wúêu;a iïuqL idlÉcd YsIH f,aLk
lafIa;% fm<" igyka
(Formal interviews)
;nd .ekSu úêu;a iïuqL idlÉcd
(Photogrphs and video
yd lafIa;% igyka and audio)
(Questionnaires) cdhdrEm" ùäfhda iy Yío mg
(Shadow study) m%Yakdj,s
(Physical traces) - fN!;sl
fijKe,s wOHhkh
(Attitude scales) fydavqjd $ i,l=Kq
wdl,am mrsudK
(Anecdotal records) (Cartoon) - ldgqka
WmdLHdkuh jd¾;d (Checklist) - úuiqï m;
(Memoir) - u;l igyka
(Rating scale) - m%udKk mßudK
(Log, Diary, Vedio Journal)
f,d.a" Èkfmd;" ùäfhda (Critical incident interview) (Reective journal) -
i.rd úfõpkd;aul isoaê iïuqL idlÉcd m%;HfõlaIK i`.rdj

(Sociogram) - iudcñ;sl l%ufõo (Content analysis)


(Checklist) - úuiqï m;
ikaOdr úYAf,aIKh
(Projective technique)
(Rating scale) m%lafIamK l%u Ys,am
m%udKk mrsudKh
(Focus group interviews)
kdNs.; lKavdhï iïuqL idlÉcd

11
ksÍlaIKh
lafIa;% fm< ^Field text) iy lafIa;% igyk (Field note)
 lafIa;%fha § ,nk w;aoelSïj, úúO me;s ksfhdackh lsÍug m¾fhaIlhka
úiska ks¾udKh lrkq ,nkqfha lafIa;% fm<hs' lafIa;% igyka jeks o;a; wdLHdk"
m¾fhaIKfha § lafIa;% fm< f,i yeÈkaúh yelsh' o;a; ^Data) f,i fkdj —fm<˜
f,i tajd y`ÿkajkq ,nkqfha tajdfha mj;sk wdLHdk .=Kh ksid h' o;a; hkq isoaê
ms<sn`o jdia;úl jd¾;d .; lsÍï h' fmf<ys tu .=Kh ke;' lafIa;% igyka ,sùfï §
wkq.ukh l< hq;= úúO Wmfoia ;sfí' tfy;a m¾fhaIlfhda ;u ;ukag wdfõKsl
m%fõYj,ska lafIa;% igyka ;nd .ks;s' WodyrK jYfhka Vulliamy (1990) ;u
lafIa;% igykaj, wvx.= jQ m%j¾. fufia yÿkd .kS'
· ksÍlaIKfhka Wlyd .;a úia;r iy o< ie,iqï
· wyïfnka$wkshñka mqoa.,hka yd l;d nfyka ,nk f;dr;=re
· jvd úêu;a iïuqL idlÉPdj,ska ,nd .kakd f;dr;=re
· wod< f,aLkj,ska Wmqgd .kakd WOD;
· fm!oa.,sl m%;HfõlaId
· m¾fhaIKh ixj¾Okh jk úg lrkq ,nk l%ufõod;aul m%;HfõlaIK
· o;a;j, úúO me;s ms<sn`o m%d:ñl úYaf,aIK
lafIa;% igyka ;nd .ekSu ms<sno j m¾fhaIK ksnkaOhlska WodyrKhla
my; ±lafõ'

—ksÍlaIK o;a; jd¾;d lrk ,oafoa jeä jYfhka u lafIa;% igyka u.sks'
lafIa;% igyka ;eîfï uQ,O¾uh f,i yeu¾ia,s yd weÜlskaika
(Hammersley & Atkinson) úiska ioyka lrkafka ksrSlaIKh l<
iefklska u ksÍlaIlhd ÿgq foa tmßoafoka u úia;r iys; j igyka l<
hq;= njhs' ta wkqj iyNd.s ksrSlaIlhka ;u osk fmd;aj, ta ta isÿùïj,
fõ,dj" ia:dkh" iyNd.s jQjka we;=<;a jk fia ksÍlaIK igyka lr .kq
,efí' fuu m¾fhaIlhd o Wmfhda.s lr .;af;a osk fmd; ^Diaries& h'
ksrSlaIKh lrk wjia:dfõ oS u jd¾;d lr .ekSu m%dfhda.sl jYfhka
wmyiq ksid yels ;rï ixjdo ^Conversations) muKla ,shd .ekSug;a
wfkla f;dr;=re fláfhka igyka lr .ekSug;a isÿ úh' flfia jqj;a
m¾fhaIKhg wod< hhs is;+ iEu lreKla u tu isÿùu isÿ jQ oji we;=<;
§ u iïmQ¾Kfhka ksjerÈ jk fia jd¾;d lr .ekSug m¾fhaIlhd j.
n,d .kakd ,§ ^wkq,dj;S" 1991&'

12
fijKe,s wOHhkh (Shadow study)
 fuys § yÿkd .;a .eg¨jlg iïnkaO j YsIHhl= fyda YsIHhka lKavdhula
wLKav j mÍlaId lrñka ksÍlaIKh lrñka o;a; /ia l< hq;= fõ' .eg¨j iïnkaO
j YsIHhd fyda YsIH lKavdhu i;= fijKe,a, fuka m¾fhaIlhd o tu msßi iu`.
u isg o;a; /ia lrkq ,efí' tu.ska tu <uhd fyda <ud lKavdhu ms<sno j wLKav
.eUqre ±kqula ,nd .ekSug yelshdj ,efí' WodyrKhla my; ±lafõ'
—m<uqfjks fY%aKshg w¨;ska msúiqk <uhska 35 fokdf.ka tla <uhl=
mdi,g we;=<;a jQ uj iu. kej; hdug wjYHhehs mjiñka wvkakg mgka .;af;a
h' túg .=re;=ñh WmdhYS,s j tu <uhd mka;sfha rojd uj ksjig msg;a lr heù h'
wk;=re j fï <uhd mka;sfha wfkl=;a <uhska iu. iudcdkqfhda.s jk wdldrh
.ek fidhd ne,Sug ;SrKh l<d h' ta wkqj yeu mdvï wjia:djl § u <uhd
iqúfYaIs j ksÍlaIKh lrñka Tyq ksÍlaIKh lrk jd¾;d igyka lr .;a;d h'
tu.ska <uhd l%udkql+, j mka;shg yqre jk whqre wOHhkh l<d h'˜

WmdLHdk jd¾;d $ril:duh jd¾;d (Anecdotal records)


.=rejrhl= mka;s ldurfha W.kajk úg Tyqg uqyqK oSug isÿ jQ my; isoaêh
.ek wjOdkh fhduq lruq'

—.eUqre jpk .=rejrhd meyeÈ,s lrf.k hk úg <uhd tlajr u fmd;


lgq .dkq ±lSu ksid .=rejrhdg tlajr u mdvu keje;aùug isÿúh'
fma<sfha wfkla <uhska o ta foi ne,Sug fhduq ùu ksid Tjqkaf.a
wjOdkh .=rejrhd fj;ska ìoS hdu thg fya;= úh yels h' th mdvfï
.,d hdug ndOdjla úh' bka miq uu tf,i lgq .Efõ wehs@ hkak
<uhdf.ka úuisñ' túg <uhd fïifha ysi ;nd .;af;a h' YsIHhd
iómhg u f.dia Tyqf.a ysi w;ska w,a,d Tijk ,o úg oS ÿgqfõ lÿ`: msrS
we;s Tyqf.a oEihs'˜

fujeks WmdLHdk jd¾;d $ri l:duh jd¾;d ^Anecdotal records& o o;a;


f,i Ndú; l< yels h'
;s,lr;ak (2015) —.eñ osúh yd uelS hk .eñ jyr˜ hk lD;sfha 67 jk
msgqfõ fujeks ri l;duh jd¾;djla we;=<;a lr we;'
—biafldaf, fl<jrl msysá uvqj lsrsuvqj úh' <uhska i`oyd osjd wdydrh
tys ms<sfh, úh' i;shlg fooskla n;a" b;srs osk lsrs ,nd oSu isÿúh' lsrs
îu i`oyd f.orska f.k wd fmd,al=regq bj;ajk mrsos iQrd ilia l<
fmd,algqjla yeu <uhl= w; u úh'

13
th l=vd fmd,a lgqjla fkdj ye,s.yl f.ählska ,nd .;a ye,s
fmd,algqjls' tys lsrs jeä m%udKhla w,a,k ksid orefjda tjekakla
f.k wdy' n;afok oskg n; iu. mrsmamq" m,d ue,a,qula yd yd,aueiaika
úh' fuksidu mdi,g tk <uhska m%udKh jeä úh' bf.kqug flfia
fj;;a lEug <uhs meñKshy' fuksidu mdi,a meñKSu o ÈhqKq úh'˜

osidkdhl ^2016& rpkd l< —yrj;a wOHdmkhg u.˜ lD;sfha 62 msgqfõ o


fujeks wdldr jd¾;djla oelafõ'

—óg mkia jirlg fmr ;snQ —fkdoshqKq wOHdmk l%uh˜ ;=< oskm;d u
j;= jev" tkï lDIsl¾u lghq;= - isiqka úiska l< hq;= úh' i;shlg jrla
w;ajev fh§ ;sìKs' fï lghq;= werUqfKa f;jk mka;sfha isg h'
mdGYd,d mÍlaIljrhd jd¾Isl mÍlaIKhg tk Èk mdif,a úfYaI
ieris,a, f,i Èia jQfha isiq orejka mdif,a § u lrk ,o mka;s ì;a;sj,
t,a,kq ,enQ fmd,algq ye`È" jÜá fmÜá" brgq bo,a" fldyq,Kq" uqä" fldyq
lU" mdmsis" bÈfld< b,m;a" bÈfld< f;dmams" yeÈ w,a¨" f,akaiq" fldÜg
ljr wd§ foa h˜'

.Ks;h úIhhg wod< j ls%hduQ,sl m¾fhaIKh;a ,shQ l=udßydñ ^2015& o


fujeks ri l:duh isoaêhla jd¾;d lr we;'

2015'07'27 Èk iydh b.ekaùu ioyd mdi,g .sfhñ' by; isiqka yh


fokdf.ka fofofkla tu mdif,a orejka h' mdi,a f.aÜgqfjka we;=M
jk úg u m%;sld¾h jevigykg iyNd.s jk YsIHdjka fofofkla fmrg
meñK fufia mejiqy'
—àp¾ tod ÈkQIghs bIdrghs àp¾ ÿkak ,shqï thd, u. § u
levqjd' wms bkak ;ek u lsfhõjd' bIdrd wevqjd' wevqfõ wehs lsh, wms
weyqjyu zug àp¾ .ek ÿl ys;=kd' wïu;a u;la jqKd"Z lsõjd' B<.
ojfi bo, .Kka yokafka ke;sj bkafka keye lsh, fokaku lsjqjd'
r;a;rka mq;d lsh, ug ljqre;a lsh, kE lsh, bIdrd lsjqj'˜

f,d.a igyka
f,d.a igyka ksÍlaIKh u.ska o ls%hduQ,sl m¾fhaIK ls%hdoduh i`oyd
wjYH o;a; ,nd .; yelsh' ta i`oyd f,d.a igyka b;d mÍlaIdfjka wOHhkh
lsÍu wjYH fõ' mdi,aj, iqúfYaI jYfhka isÿjk isoaê ish,a, u mdfya wka;¾.;
jk f,aLkh f,d.a igyka fmd;hs'

14
mdi,a kshduk uKav,hg wh;a fcaHIaG .=rejreka ;sfofkl= úiska" <uhska
362la bf.kqu ,nk m%d:ñl mdi,l" 5 jk fYa%Ksfha isiqka úis kj fokdg wod<
mka;sNdr .=rejrsh úiska" mdvula W.ekaùu wëlaIKh l< wjia:djla .ek"
úÿy,am;sjrhl=" f,d.a fmdf;a my; f,i igyka ;nd ;snqKs'

—wo osk y;rjk ld,Éfþofha oS mfya mka;sfha bx.S%is mdvu wëlaIKh


msKsi kshduk uKav,fha Okfiak uhd;a" l=udrs ñh;a" uu;a iyNd.s
jQfhuq' mka;sfha <uqka y;a fokdu mdi,a meñK isá w;r" iqcSjd
fufkúh bx.S%is .S;hla .dhkh ms<snoj lrk ,o mdvu úkdä 40la
wëlaIKh lf<uq' b.ekaùï lghq;= fydoska isÿjQj;a miqmi u fma<sfha
jdä ù isá Yd,s; ùrisrs YsIHhd lsisúgl;a icSù j mdvug iïnkaO jQ
nj;a fkdfmfkk ksid miqj Tyqj mqoa.,slj leojd Tyqqf.a wod< úIh
oekqu ms<snoj úuiSñ' tfy;a Tyqf.a bx.%Sis úIh oekqu w;sYhska u ÿ¾j,
ksid fï ms<snoj idlÉPd lsrSug fyg osk ujg fyda mshdg mdi,g
meñfKk f,i okajd heùñ' wod< idlÉPdjg iyNd.s jk f,i bx.%Sis
Wm.=re iqcSjd fufkúhg o oekaùñ'˜

wNHka;r kshduk ld¾hh isÿl< lKavdhu" ksis f,i 5 jk fYa%Ksfha


bx.s%is mdvu kshdukh l< nj" úÿy,am;s f,d.a fmdf;a ,shd we;' wl=re neß <uhd
.ek o igyka lr we;' m¾fhaIlhdg wod< YsIHhd ms<sno f;dr;=re ,nd .ekSfï §
o;a;hla f,i fï f,d.a igyk Wmqgd .; yels h'

Èkfmd;
wjia:djla fyda isoaêhla ^Wod ( mka;s ldurhl mdvula& ms<sn`o lreKq iDcq j
jd¾;d lsÍug muKla Èkfmd;a iSud úh hq;= ke;' wjia:djg fyda isoaêhg iïnkaO
ùfï § fyda iyNd.s ùfï § we;s jk ye.Sï o Èkfmdf;a jd¾;d lr .; hq;= h'
· wjia:dj fyda issoaêh ms<sno flá úia;rhla lrkak'
· ixjdo" Ndú; jk jpk ta whqßka u jd¾;d lr .kak'
· hï hï foaj,g" isoaêj,g" t<fUk ;;a;ajj,g m%;spdr ±laùfï §
u;= jk ye.Sï" wdl,am" fm,öï" wjfndaOh o igyka lrkak'
wjia:dj fyda isoaêh kej; m%;sks¾udKh lsÍug by; i`oyka ish¨ foa
m%fhdackj;a jkq we;'
m¾fhaIK Èkfmd;" b;du;a jeo.;a o;a; /ia lsÍfï m¾fhaIK l%uhls'
th .=Kd;aul m¾fhaIK úIhfhys b;d jeo.;a ;ekla Wiq,hs' ;j o m¾fhaIKj,
kshef<k .=rejreka iq,N j Ndú; lrk o;a; /ia lrk WmlrKhls' o;a; /ia
lsÍfï l%uhla yd o;a; úYaf,aIKh lrk l%uhla fuka u uq`M m¾fhaIK ls%hdj,sfha

15
§ u .=rejrhd iu. tlg isák i.hl= f,i o Èkfmd; ie,lsh yels h'
m¾fhaIK i`oyd Èkfmd;aa m%fhdackj;a jkafka flfia o@ hkq i,ld n,uq'
my; i`oyka wx. ,laIK ksid Èkfmd;a úfYaIfhka m%fhdackj;a fõ'
01' Èk fmd;la yd ld,h ;sfí kï" th mqoa.,sl j Ndú; lsÍug myiq u o;a; /ia
lsÍfï l%uhls' fjk;a flkl= fuu ls%hdj,shg iïnkaO ùu wjYH fkd fõ'
02' wfkla o;a; /ia lsÍfï l%uj,ska ,efnk o;a; o fuys we;=<;a l< yels h'
Wod( ksÍlaIKh lr ,efnk o;a;" iïuqL idlÉcdj,ska ,efnk o;a;
03' m¾fhaIKhg Ndckh l< hq;= jvd;a ixfõ§ .eg¨ wOHhkh lsÍug b;d u
iqÿiq l%uhls'
04' .=rejrekaf.a m¾fhaIK yelshd" Èkfmd;a ;nd .ekSfuka ÈhqKq jk w;r"
Tjqkg ;u b.ekaùfï ld¾hh foi kej; wdmiq ne,Sug th Woõjls'

m¾fhaIK Èkfmd;a ,sùu ioyd Wmfoia my; ±lafõ ^ú;dkm;srK" 1996&'


² Èkfmd;la ,sùu fm!oa.,sl ld¾hhla neúka th werö ál ld,hlg miq
,shkakdg wdfõKsl ffY,shla ixj¾Okh fõ'
² fidhd n,kq ,nk m¾fhaIK .eg¨jg .e<fmk mßÈ Èkfmd; ksrka;r j
úêu;a ms<sfj<lg mj;ajd .; hq;= h' Wod( w¨;a b.ekaùï l%uhla
ls%hd;aul lrk m¾fhaIKhl § iEu mdvula wjidkfha § u Èkfmd; ,súh
hq;= h'
² Èkfmd; ,sùu ioyd úfYaI ld,hla" ffoksl ld, igyfkka fjka lrk
wjia:d o we;' fï ld,hg wu;r j wod< wjia:d Wod jQ úg" woyia ys;g wd
úg o Èkfmd;a ,súh yels h'
² Èkfmd;a ,sùug yqre fkd jQ whg fï mqreoao we;s lr .ekSfï § ndOd we;s úh
yels h' mqoa.,sl j ix;Dma;shla we;s jk ld¾hhla f,i fuh lsÍu mqreÿ ùu
ioyd ÿIalr fyda wmyiq wjêhla" Èkfmd;a ;nkakdg .; lsÍug isÿjkq
we;' fuhg fhdok ld,h yd Y%uh m%fhdackj;a ±hs is;k úg tys w;=re M,
.ek;a is;sh hq;= h' Wod( Èkfmd; ,shk úg flkl=f.a ,sùfï yelshdj yd
fõ.h jeä fõ'
² Èkfmdf;ys we;s fm!oa.,sl;ajh fya;=fjka úrdu ,l=Kq" jHdlrK fyda
tjeks iúia;rd;aul lreKq ms<sno j t;rï ie,ls,a,la uq,a wjêfha §
fkd±lajQjdg lula ke;' ksoyia j woyia .,d taug ndOd jk lsis lreKlg
wjOdkh fhduq fkd l< hq;= h'
² Èkfmd;a f,i idudkHfhka Ndú; jkafka jeä .Klulska hq;= igyka
fmd;a h' iuyreka ;ks fld<j, ,shk w;r miqj tajd úúO ud;Dld hgf;a
l%udkql+, j ,sms f.dkqj, oud ms<sfh, lrkq ,efí'

16
² Èkfmdf;ys iEu msgqjl u m<,a odrhla fyda odr folla fome;af;a b;sß jk
fia ,súh hq;= h' fufia b;sß lsÍfuka" miq wjia:djl §" ,shQ igykaj,
fjkila lsÍug" wu;r hula tl;= lsÍug" uq,dY% igyka lsÍug fyda igyka
úYaf,aIKfha § lreKq ,sùug" tu fldgi Ndú; lsÍfï jdish ie,fia'
² iEu igykl u Èkh" fõ,dj" iyNd.s jQ mqoa.,hka" mßir idOl yd fjk;a
jeo.;a fõ hehs is;k úia;r we;=<;a l< yels h'
² úYaf,aIKh lsÍug myiq jk fia fÊo jYfhka ,shd wkqud;Dld háka bß
weÈh yels h'
² úia;r igyka ,shk w;r;=r" l%ufhka f.dv kef.k mgqkla ms<sfh,
lsÍfuka" Èk fmdf;ys f;dr;=re fiùu jvd;a myiqfjka l< yels h'

úuiqï m; ^Checklist )
fuu.ska wfmalaId lrkqfha" mÍlaId lsÍug wfmalaIs; lreKq ,ehsia;=jla
ilid f.k" tajd olakg ,efí oehs ksrSlaIKh lr o;a; /ia lsÍuhs' WodyrKhla
f,i" .=re WmfoaYljrhl= .=rejreka úiska b;sydih úIhh b.ekaùfï § Ndú;
lrk l%u .ek ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla lrkafka kï my; úuiqïm; Ndú; fldg
m<uq j o;a; /ia lr" .eg¨j y`ÿkd .ekSug o ta wkqj WÑ; ueÈy;a ùu ;SrKh
lsÍug o yels h'

fhdod .;a b.ekaùï l%uh we;$ke;

iyfhda.s bf.kqu
E5 l%uh
jHdmD;s l%uh

u. fmkajk ,o wkdjrK l%uh


foaYk l%uh
lKavdhï l%uh

m%udKk mßudKh -Rating Scale


Sagor (2011) my; f,i m%udKk mßudKhla ish —The action research
guidebook lD;sfha olajd we;'

17
wju uQ,sl ixj¾Okd;a b,lal <.d M,odhs by<
ul lr .;a
Low Basic Meeting Productive High
Developing
Expectations

isiqyQ wka isiqyq mjrk isiqyq" mjrk isiqyq ish¨ u ld,Éfþoh uq`:
whg ,o we;eï jev ,o jev mejreï ksu mqrd jefvys ld,Éfþoh
ndOd lsÍu ksu l<y' fndfyduhla l<y' ksr; fjñka mqrd
fyda Tjqkaf.a ld,Éfcofha ksu l<y ' ld,Éfþoh mqrd ish¨ mejreï ls%hdldrlïj,
wOHhk jeäfõ,djla ld,Éfcofha jefvys ksr; ksu l< ksr; jQ w;r"
lghq;=j,g M,odhs f,i jeä fõ,djla jqy' w;r" b,lalh Wmßu
ueÈy;a jev l<y' M,odhS f,i o miq lr W;aidyfhka
ùfuka je< lS jev l<y' .shy' ls%hd l<y'
isáhy'
1 2 3 4 5 6

mka;sfha <uhskaf.a úkh l<ukdlrKh .ek mÍlaId lrk .=rejrhl=g"


mka;sfha tla tla <uhdf.a mj;sk úkh uÜgï yÿkd .ekSug my; i|yka
wdldrfha m%udKk mßudKhla o Ndú; l< yels h'

b;d ÿ¾j,hs ÿ¾j,hs uOHia:hs fydohs b;d fydohs


<uhskaf.a kï 1 2 3 4 5

iïuqL idlÉPd
iïuqL idlÉcd wdldr follg meje;aúh yels h' l,ska iQodkï fkd ù
t<efUk fudfyd;g wkqj isÿ lrk wúêu;a iïuqL idlÉcd iy l,ska iQ±kï ù
fIähq,hlg wkqj isÿ lrk úêu;a iïuqL idlÉcd tu wdldr fol fõ'

wúêu;a iïuqL idlÉPd


y`ÿkd .;a .eg¨jla .ek mQ¾j wdlD;shlska f;dr j idlÉPd lr woyia
,nd .ekSug wúêu;a iïuqL idlÉcdj,ska yels h' WodyrKhla f,i ;s,lr;ak
^2015& iajlSh m¾fhaIK jd¾;dfõ" úÿy,am;sjrhd YsIHdjlf.a Ndrlrejl= iu.
iïuqL idlÉPdfõ fhfoñka f;dr;=re ,nd .kakd wdldrh" my; f,i olajd we;'

18
wdÉÑ ( wfma <uhd mdi,a hkak leu;s keye'
úÿy,am;s ( ta wehs@
wdÉÑ ( fl,a, yrsu uqrKavqhs' wïu;a kE ;d;a;d;a kE lshk fohla
wyka keye'
úoqy,am;s ( <uhg ovqjï lrkj o@
wdÉÑ ( Tõ i¾ ^u|la ksy`v j isà' wk;=re j ;rfyka l;d lrhs'&
wdÉÑ ( ´lS uf. yeá okakj' ´ls j ux yu .ykj fmd,a,la
lefvk lx ´lsg ux .eyeõfj' mr ne,a,S ux ´lsg
nqre,la fokafka kE'

wúêu;a iïuqL idlÉPd ÿrl:kfhka o l< yels h' l=udr ^2014& bÈrsm;a
lr we;s igykla fï ioyd i,ld n,uq'

—weh wdKuvqj k.rfha fydag,hl wdydr msiSu msKsi Èkm;d


msg;a j hk nj;a Èklg remsh,a 500 uqo,la Wmhd mjqf,a ish¨ fokd
i`oyd wdydr yd wfkl=;a wjYH;d msßuik nj;a wi,ajeishkaf.ka ±k
.kakg ,enqKs' uu wehg ÿrl:kfhka weu;Sñ'
uu ( fyf,da''' fï wñ;a mq;df.a wïud o @
uj ( Tõ ''' lõo fï l;d lrkafka@
uu ( uu wreK''' wñ;af.a biafldaf,a i¾ flfkla l;d
lrkafka'
uj ( wfka wehs i¾ mq;dg lrorhlaj;a o@
uu ( keye''' lrorhla fjkakj;a orejd udi .dklska
biafldaf,a .sys,a,d keyefka' wïud okafka keoao orejd
biafldaf, hkafka keye lsh,@
uj ( wfka i¾" mq;df.a ;d;a;d jev lrkafka fld<U'
udfilg ierhla ;uhs f.or weú;a hkafka'
uu ( wehs b;ska fï orejdj biafldaf,a tjkafka ke;af;a@ fyg
weú;a l;d lrkak'˜

úêu;a iïuqL idlÉPd


úêu;a iïuqL idlÉPdfõ § wik m%Yak l,ska ie,iqï lr ,shd .kq ,efí'
iïuqL idlÉPd fIähq,hla ta i`oyd ilia lr .; yels h' iïuqL idlÉPdj
mj;ajkqfha tfia ilia lr .;a m%Yakdj,sfha m%Yak mokï lr f.k h'

19
m%Yakdj,s
mQ¾jfhka ie,iqï lr .;a m%Yak ,sÅ; j ,nd § tajdg m%;spdr ,nd .ekSuhs'
9 jk fY%aKsfha wl=re yelshdj fkdue;s isiqjl= iïnkaO j flfrk ls%hduQ,sl
m¾fhaIK ls%hdoduhla ms<sno j 1 jk rEmfha lreKq olajd idlÉcd lf<uq' tu
YsIHhd ms<sn`o f;dr;=re /ialsÍfï §" mdif,a wNHka;r kshduk uKav,fha
idudcslhkaf.a ls%hdldrs;ajh ms<sno j úuiSug m%Yakdj,shla Ndú; l< yels h'
wNHka;r kshduk uKav,h ksrkaa;rfhka mka;sldur wëlaIKfha fhosh hq;=
neúka" Tjqka mka;s ldurfha mdvï b.ekaùu kshdukfha § wod< ksmqK;d fkdue;s
YsIHhd ms<sn`o j ksÍlaIK ,nd .;af;a o@ hkakg wod< o;a; m%Yakdj,sfhkaa ,nd .;
yels h'

wdl,am mßudK
f;dard .;a iqúfYaIs lreKla .ek mj;sk wdl,amfha ÈYdj iy .eUqr fidhd
.ekSug wdl,am mßudK Ndú; lrkq ,efí' wdl,am mrsudK úúO rgdj,ska ielish
yels h'
Wod( 1 - mo Ndú;fhka mßudKh ieliSu
o eä j tl. tl. uOHia:hs tl. fjñ ±ä j tl.
fkdfjñ fkdfjñ fjñ
Wkkaÿfjka
.Ks; l¾uj,
fhfoa
<uhdf.a lS%vd
reÑl;ajh
wfmaCIs;
uÜgñka ;sfí
<uhdf.a úIh
iu.dñ
lghq;=j,g
odhl;ajh
m%udKj;a h

Wod( 2 - Wla; mßudKh jpkj,ska f;dr j my; ioyka f,i o ±laúh yels h'
<uhdf.a
.Ks; ms%h;dj -2 -1 0 +1 +2
<uhdf.a
lS%vd -2 -1 0 +1 +2
yelshdj
<uhdf.a
úIh
iu.dñ -2 -1 0 +1 +2
lghq;=j,g
odhl;ajh

20
Wod( 3 - mo iy wxl iys; j mßudKh Ndú;h

<uhdf.a .Ks; ms%h;dj b;d wvqhs 1 2 3 4 5 b;d fyd`ohs


<uhdf.a lS%vd yelshdj b;d wvqhs 1 2 3 4 5 b;d fyd`ohs
<uhdf.a úIh iu.dñ b;d wvqhs 1 2 3 4 5 b;d fyd`ohs
lghq;=j,g odhl;ajh

úfõpkd;aul isoaê iïuqL idlÉPd (Critical incident interview)


iudc l%shdj,g iïnkaO j" úfÉpkhg n÷ka jk isoaê jQfha kï" tu
isoaêhg iDcq j yd jl% j iïnkaO mqoa.,hska iu. iïuqL idlÉcdfjka" wod< isoaê
.eUqßka f;areï .ekSug W;aidy lsÍuhs'
Wod(- · w'fmd'i' ^id'fm'& úNd.fhka mdi,l <uhska ish¨ fokd u wiu;a jQy'
· mdi,a .=rejrfhla ;udf.a áhqIka mx;shg meñfKkakehs <uhskag
mejiS h'
· mdi,l ksjfia § <uhdg ,nd fok f.or jev m%udKh ksu lsrSug
YsIHhdg ld,h m%udKj;a fkdùu'

iudcñ;sl mÍlaIK ^Sociogram)


 iudc ls%hdjg iïnkaO úúO mqoa.,hka" tlsfkldg leue;a; olajk
wdldrh iy tlsfkldg wleue;s wdldrh ksrEmKh lsÍug iudcñ;sl mÍlaIK
Ndú; l< yels h' B't,a' fudrsika fmkajd fok wkaoug mka;sldur wka;¾
iïnkaO;d yÿkd .ekSfï § fuka u lKavdhï ls%hdldrlï ie,iqï lsÍfï §
iudcñ;sl mÍlaIKh .=rejrhdg b;d jeo.;a fõ' 5 jk rEmh wkqj A iy E <uhska
fofokdg <uhska ;sfokl= ne.ska leu;s h' D <uhdg fofokl= leu;s h' C <uhdg
y;r fokl= leu;s h' B <uhdg tl <uhl= leu;s w;r F <uhdg lsisÿ <uhl=
leu;s ke;'

F E

C
D

4 jk rEmh' mka;sldurfha iudc iïnkaO;d rgd


21
m%lafIaams l%u Ys,amh - Projeccive technique
m%;spdr olajk whf.a m%;spdr wkqj Tjqka i;= fm,Uùï" Wkkaÿ" wfmalaId
jl% j yÿkd .ekSu" m%lafIamS l%u Ys,amhg wh;a fõ' fï l%uh Ndú; l< hq;= jkafka
m%;spdr olajk wh iïuqL idlÉcdj,ska iDcq j iy .eUqßka ms<s;=re ,nd fkd fok
wjia:dj, § h' WodyrKhla f,i zTn mka;sfha <uhskag ie,lSfï § iEu <ufhlau
iudkhehs i,ld lghq;= lrkafka o@Z jeks wdldrfha m%Yakhlg iDcq wjxl ms<s;=re
fkd ,efí' ta ksid my; wdldrhg m%Yak ;eksh yels h'
—Tfí mka;sfha bf.kqug olaI <uhska fuka u wolaI <uhska isáskafka o@˜
{dkj;S ^2015" 83 jk msgqj& m%lafIamS l%u Ys,amh wkqj .=re is;=ú,s yÿkd
.ekSfï ,d myiq jk úia;rhla my; f,i fhdod f.k we;'

ud¾;= udifha uq,a Nd.fha § m%;sM, ksl=;a lrk ,§' wm mdif,a m%;sM,
ys;+ ;rï u krl ke;' tfy;a fyd`ouhs lshd iEySulg m;aùug;a fkd
yels h'
—wfma l=âfvd ál fydog mdia fj,do@˜
tla .=re uy;añhla ld¾hd,hg meñKsfha tfia wiñks'
—tfyu lshkak tmd Nød uevï" ta <uhs jerÈ lrkak we;s' ta
orejkag wmydi lrkak wmg whs;shla kE '˜ ljo;a iqNjd§j ys;k
wurfldaka uy;añh lSjd h'
—wfka ´f.d,af,da ;uhs ´l=kaj lrg .kafka' fï ojia áfla
álla iekis,af,a ysáhd' wdhsu;a hqoaOh mgka .kshs'˜ weh hkakg
yereKd h'

kdNs.; lKavdhï iïuqL idlÉcd - Focus group interview


.eg¨jlg iïnkaO jk úúO md¾Yj ksfhdackh lrk oy fokl=f.aa muK
lKAvdhula" tl ;eklg /ia lr újD; j iïuqL idlÉPd lr o;a; ,nd .ekSuhs'
;ks j idlÉPd lrk úg woyia ,eîu iSñ; jqj;a fuys § lKavdhfï iudcslhka
tlsfkld woyia ,nd fooa§ ;ukag;a woyia lSug we;ehs wka whg u;la fõ'
wfíisxy ^2015& ish w;aoelSï my; f,i úia;r lr we;'

—;r.h - iuia; ,xld mdie,a ix.S; ;r.h" wdfoaYl NdKav


Ndú;fhka iuQy jdokh" uu whÿïm;la ,Sfjñ' orejkag fï ;r.fha
jákdlu mjid ms<sfj<" yelshdj" yslaóu" wOHdmkh iy ch.%yKh
.ek lshd ÿksñ' uu orejkaf.ka wjika tla m%Yakhla weiqfjñ' ñka
u;a;g Tn mdif,a isákafka fldfydu o@

22
lu,a - — fyd`og bkakjd' yeu od u biafldaf,a tkjd'˜
iuka - —uukx fviaj,g ;Ügq lrkakE'˜
mjka - —fmdä u,a,s,d wykjd whshd —ix.Sf; o˜ lrkafka
lsh,d˜
kqjka - —fydog bf.k .kakjd' yeuodu biafldaf,a tkjd'˜
lms, - —wms lÜáh fi!kao¾h iñ;sfha wo isxÿjl=;a lshkjd'˜
uu - —mqreÿ fj,d o@˜
orefjd - —Tõ˜
^n,kak orejkaf.a ixúOdk Yla;sh&
lu,a - —uu wlalf.ka wl=re;a bf.k .kakjd' fudl o"
bf.kSu;a ´kE ix.S; bf.k .kakjd kï lsh,d kekaod
lSjd' ug àp,d fyd`ohs lsh,d T¨j w; .Ejd' ta yskao uu
YsIH kdhlfhla fjkjd'˜
—fydo mq;d, uu yefudaf.u <`.g .syska T¿j w;
.Efjñ'˜

f,aLk iy fjk;a o;a; uQ,dY%


YsIH f,aLk - Student work
YsIHhka mka;sfha
bf.kqfï § ,shk oE h'
wNHdi fmd;aj, igyka o
YsIH f,aLk h' tfia u
<uhskag o Èk fmd;a fyda
m%;HfõlaIK i`.rd
kv;a;= lr .; yels h'
tajd o YsIH f,aLk h'
;=kAjk fYa%Ksfha YsIHhl=
úiska ,shk ,o f,aLkhla
5 jk rEmfha oela f õ
^.=rejrhd ,shk f,aLk o
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha §
f,aLk o;a; fia ie,lsh
yels h&'
5 jk rEmh' 3 jk fY%aKsfha <uhl=f.a rpkdjla
^wka;¾cd,fhka Wmqgd .kakd ,§&'

23
PdhdrEm" ùäfhda iy Yío mg - Photographs, video and audio
cdhdrEm f.k fyda y`v má.; lrf.k fyda rEm ùäfhda lr f.k fyda o;a;
/ia l< yels h' fufia o;a; /ia lsÍfï § ta i`oyd iïnkaO jk YsIHhka" .=rejreka
jeks whf.ka wjir .; hq;= h'

fN!;sl fydavqjd $i,l=Kq - Physical traces


mka;s ldurhl YsIHhkaf.a úkh .ek ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla lrkafka
hhs is;uq' jevuq`:jlg iyNd.s jk .=rejrekaf.a úkh yÿkd .ekSu ioyd o
m¾fhaIKhla l< yels h' fï m¾fhaIK fofla §" tu lKavdhï fol mka;shl fyda
jevuq`:jla wjidkfha msg jk úg" mka;sh fyda Yd,dj ;sfnk ms<sfj< iajNdjh
fyda wms<sfj< iajNdjh ms<sn`o o;a; /ia lr" úkh .ek ;SrKhla .; yels h'

ldgqka -Cartoon
mdi,aj, úúO ;ekaj, l=regq .Efï ,laIK olakg ,efí' fï l=regq .Efï
iy l=regq .E lreKqj,ska tu mdif,a iudc miqìu ±k .; yels h' iuyr úg
<uhska ldgqka f,i o fhdackd yd woyia m< lrkq we;' tajd o o;a; /ia lsÍfï
uQ,dY%h f,i fhdod .; yels h'
áhqIka wOHdmkh yd úNd. flakaøSh wOHdmk l%ufõoh ms<sn`o ldgqka
Ys,amSka úiska wÈk ,o ldgqka Ñ;% folla 6 yd 7 rEmj, oelafõ' fuu ldgqka Ñ;% úúO
whqßka w¾:l:kh lrñka" úYd, lafIa;% Tiafia .eUqßka woyia ±laúh yels h'

6 jk rEmh' áhqIka wOHdmkh ms<sno j Ñ;%Ys,ams úfÊfidau úiska


1996'08'13 Èk Èjhsk mqj;am;g w`Èk ,o ldgqka Ñ;%hla

24
7 jk rEmh' úNd. flaka§%h wOHdmkh ms<sno j
wka;¾cd,fha m< ù ;snQ ldgqka Ñ;%hla

u;l igyka (Memoir)


u;l igyk hkq mqoa.,hl=f.a ;u cSú;h ms<sn| úia;rhls' Memoir hk
mofhys 'u;lh' ^Memory) fyda 'w;S;h u;lhg kxjk' ^Reminiscence) hk w¾:
we;' tla w;lska u;l igyka hkq iajhx prs;dmodkhl (Autobiography)
wkqm%j¾.hls' tfy;a foflys fjkila we;' iajhx prs;dmodkhl §" Wmf;a isg
j¾;udkh olajd iajlSh prs; l;dj" ld,dkql%ufhka fm< .iajkq ,efí' th
iuia; úia;rhls' tfy;a u;l igykla hkq cSú;fha tla ld,hlg wod< jQ fyda
Ôú;fha tla isoaêhlg wod< jQ úia;rhls' tu.ska cSú;fha tla ld,hla fyda Ôú;fha
tla isoaêhla .ek iajhx mrSlaIdjla ^Self examination) o m%;HfõlaIKhla
^Reection) o iajhx úYaf,aIKhla (Self analysis) o flfrhs' fidkd,s ±rKssh.,"
Y%S ,xldfõ § ;ud iy ;u mjqf,a idudðlhka ,o Üiqkdñ w;aoelSï mokï lr f.k
,shQ "r<" ^Wave) keue;s lD;sh ^mßj¾;kh: f.daúkakf.a" 2014& u;l igyka
i|yd fyd| WodyrKhls' lD;sfha my; i|yka fþo fol lshùfuka u;l igykl
wldrh Tng wjfndaO jkq we;'

2004 foieïn¾ 26" hd,

uq,§ uu ta .ek lsis;a fkdis;=fjñ' id.rh fjkodg jvd wfma


fydag,hg ióm ù ;snqKd fuks¦ tmuKls' fjr< tlajku uqyqog m;s;
jQ je,af,a .eÜg olajd u iqÿ fmKleá iys; r<la keÕ=fKah' je,af,a ta
È.g ljodj;a c,h olakg fkdùh' ug ta nj lSfõ wfma ñ;=ßh
´¾,eka;d h' wm msg;ajkakg iQodkï oehs wikakg weh u|fj,djlg
fmr wfma fodrg ;Ügq l<dh' wm isáfha msg;a fjkak Tkak fukak

25
lshdh' iaàõ j;=r u, hg úh hq;=h' ke;skï" jeisls<sh ;=< hula
lshjñka isákjd úh hq;=h' wfma orejka fofokd Tjqkaf.a k;a;,a ;E.s
.ek fkdf;afrk l;dnyl fhfoñka wd,skaofhah ^1 jk msgqj&'
yÈisfha ug oeä iS;,la oefkhs' ud Tjqka fjkqfjka k;r
fkdjqKq wdldrh yeuúgu isyshg kef.a' wm ta rf<ka wE;g hk úg" uu
wfma ujqmshkaf.a fydag,a ldurfha fodr wi< fkdkej;=fKñ'
fkdkj;skakg uu ;SrKh lf<ñ' ta ;;amrhlskq;a ksfïIhls' wm
ÿjhñka isákafka fld;ekskao" fldydgoehs uu fkdo;af;ñ' tfy;a uu
ta ;SrKh .;sñ'
ud uf.a uj wjikajrg ÿgqfõ r< tkakg fmr od rd;s%fhah' ?
lEfuka miqj fydag, fgrifha§ uu wehg iqn rd;s%hla me;=fjñ' jeä
fõ,d fkd/÷fKñ' orefjda úvdm;aj isá;s' ud Tjqka kskaog heúh hq;=h'
ud lSfõ iqn rd;s%hlaæ lshd muKs' miqod Wfoa úla uf.a mshdf.ka
b,a,df.k ;snqKq nhsfkdlHq,r hq.< wdmiq b,a,d.kakg Tyq wfma
fodrg ;Ügq l< úg uu uf.a mshd ÿgqfjñ' Tyq wdmiq .uk i|yd we÷ï
levqï wiqrñka isáfhah' uu hka;ñka oEia yer ne¨fjñ' wehs Tn fï
;rï —b<õ˜ ms<sfj,g jev lrkafka@ uu is;=fjñ ^155 - 156 jk msgq&'

fï ioyd ;j;a iïNdjH WodyrKhla jkqfha wEkam%Ekala fo jk f,dal


hqoaO iufha ,shQ Èkfmd; h' tys hqoaO iufha wEkaf.a w;a±lSï úia;rd;aul j ,shd
we;' Bg wu;r j hqoaOhg fmr mdif,a § ,o w;a±lSï o úia;r lr we;' wEka ,shQ
igyka wkqj o meyeÈ,s jkafka" u;l igyka hkq" Èkm;d u fm!oa.,sl ye.Sï yd
ixfõoS;d iu. ,shefjk Èk fmd;la fyda fm!oa.,sl f,aLkhla njhs' Bg
fm!oa.,sl j we;sjk ixfõ§ ye.Sï o we;=<;a l< yels h'
wEka m%Ekala ,shQ Èkfmdf;yss mßj¾;kfhka Wmqgd .;a fldgia lsysmhla
my; ±lafõ ^jekaofndakd" 2016&'

''' wfma uq`: mka;shu fjõ, fjõ, bkafk' fya;=j" ljqreka B<`.
mka;shg hdúo" ljqreka B<Õ mka;shg fkdhdúo" lsh,d ;SrKh
flfrk" <`.§ mj;ajkak hk .=re /iaùu' mka;sfhka Nd.hlau TÜgq
w,a,kj wfma miafia bkak msßñ <uhska fokak CN kqhs cela fldia¾gqhs
ksjdvq ojiaj, b;=re lrmq i,a,s Tlafldu TÜgqjg ;sh,' ta fudav jefâ
.ek GZ ghs ughs yskd' Wfoa b`o,d ? jk ;=re —Thd mdia fjhs˜ —kE''
kE''˜— Tõ Thd mdia fjhs˜ —kE'' ux mdia fjkafka kE''˜ ux flaka;sfhka
nksk tajhskaj;a G f.a ne.Em;a ne¨ïj,skaj;a taf.d,a,kaj ksYaYío

26
lrkak nE' mka;sfhka y;frka tlla ú;ru mdia lrkafka ke;sj ;shd
.kak ´kE' ta jqK;a .=rejre ñysmsg bkak úYajdi ;shkak neß
wkdjelsldrfhda' iuyrúg fï ief¾j;a ta f.d,a,kaf.a wkd.; ±lSï
yßhhs lsh, ug ysf;kjd'
udhs uf.a hd`:jka .ekhs ug t;rï nhla kE' ug úiajdi ke;s
tlu úIhh .Ks;h ;uhs' fudkjd jqK;a wmg l< yels tlu foa n,d
bkak tl ú;rhs' t;lka ys;a ÿ¾j, lr .kak tmd lsh,d wms tl
tlaflkdg ks;r lshkjd'
ux wfma mx;shg W.kajk Tlafldu àp¾,d tlal fyd`ohs' .Ekq
fokakhs msßñ y;a fokhs' Tlafldu ta f.d,a, ku fofkla bkakjd'
wmg .Ks;h W.kajk yerñáldr jhia.; lsSisx ux yq`.dla l;d lrk
yskaod ud tlal ld,hla ;siafiu ;ryhs' lSm ierhlau wjjdo lr,d bjr
fj,d ug wu;r f.or jev mejrejd' peg¾ fndlaia lshk ud;Dldj
hgf;a rpkdjla ,shkak lsh,d' —jdpd, fmÜáh˜ ta .ek fudkjd
,shkako@ ud ta .ek miafia jo fjkakï lsh,d ux ys;d .;a;d' uu
ud;Dldj uf.a igyka fmdf;a ,l=Kq lr,d" tal uf.a nE.a tfla od,d
ioao ke;sj bkak W;aidy flrejd'
tod yji uf.a b;=re f.or jev bjr lrdhska miafia rpkh .ek
igyk uf.a weye .egqKd' *jqkagka mEfka ;=v úsl úl bkak .ukau tal
.ek ux is;kakg mgka .;a;d' ´kE flfkl=g jpk w;r úYd, mr;r
;sh,d je,ajgdrï ,sh yels jqKdg ryi jqfKa l;d lrk tfla wjYHlu
Tmamq flfrk" ms<s.; yels ;¾l bÈßm;a lrk tl' ux ys; ys;d bka±oa§
ug woyila my< jqKd' lSisx ug Ndr § ;snqK msgq ;=k lsh,d uu i;=gg
m;ajqKd' l;d lsÍu .Ekqkaf.a .;shla lsh,d uu ;¾l l<d ^22 jk msgqj&

isl=rdod hqfoõ ,hsishï tfla§ úNd. m%;sM, m%isoaO flrej' uf.a


jd¾;dj tÉpr krlg ;snqfK kE' ug tl D tll=hs ùc .Ks;hg C
tll=hs" ;j;a B foll=hs' B fol wereKu wks;ajg B+ ,eì,d ;snqK'
uf.a wïu, ;d;a;, yß i;=gqhs' fYa%Ks .; lsÍï j,§ wfkla fouõmshka
jf.a fkdfjhs" jd¾;d fyd`o jqK;a krla jqK;a ta f.d,a, ljodj;a
lk.dgq fjkafk kE' ux Wjukdjg jvd wlSlre fkdù i;=áka" fyd`o
ikSfmka bkakl,a ta f.d,af,d iEySulg m;a fjkj' fï lreKq ;=k
fyd`okï wks;a Tlafldu bfíu yßhkj we;s''' ^29 jk msgqj&

27
biafldf, hk .Ekq <uhl=g tl ojilg lrkak ;shk foaj,a
WodyrKhla úÈhg udj wr.kak' uu fk,aikaf.a wka;su igk .ek
fldgila ´,kao NdIdfjka bx.s%is NdIdjg mßj¾;kh flrej' B<`.g
uyd mSg¾" 12 jk pd¾,aia" n,iïmkak T.iagia iagekaiaf,daia
f,is k a i a l s " ufima m d" f*dka f.da ¾ ia " n% e ka v ka n ¾.a " ngys r
fmdufkaßhdj" kef.kysr fmdufkaßhdj" fvkaud¾lh meg¨Kq W;=re
È. hqoaOh ^1700-21& .ek ;j álla ;shkj' Bg miafia ux n%iS,fha f.dv
neiai' tys § nyshd ÿïfld, .ekhs" ireidr fldams j.dj .ekhs" ßfhdao
cefkhs f rda j , bka k ,la i myf,djla mos x Ñ ldrfhd .ekhs "
m¾kEïnqflda .ekhs" idfjda mdf,da .ekhs" t;kska ú;rla kj;skafk
ke;=j" weufidaka .`. .ekhs lshjkj' B<.g kSf.%da cd;slhka .ekhs"
iqÿ ñksiaiq .ekhs" ishhg 50lg jeä ,shkak lshjkak okak whf.a
wkqmd;h .ekhs" uef,aßhd WK .ekhs lshjkj' ál fõ,djla b;=re
fj,d ;shk yskao uu fm<m;a igykq;a tfyka fufyka lshjkj' fcdaka
o ´,aäf.a b`o, ú,shï ÿúia" m<fjka w¾kiaÜ leisó¾" m<fjks fykaß
leisó¾" mqxÑ ud.%sÜ *%ekaisiald ^Wm; 1943 TÜgdjd ys§& olajd''' ^319 jk
msgqj&

wEka" ,shQ igyka wkqj meyeÈ,s jkafka" u;l igyka hkq" Èkm;d u
fm!oa.,sl ye.Sï yd ixfõoS;d iu. ,shk Èk fmd;ls' fm!oa.,sl f,aLkhls' fï
wkqj Bg fm!oa.,sl j we;s jk ixfõ§ ye.Sï o we;=<;a l< yels h'
u;l igykaj," wm óg fmr idlÉPd l<" f,d.a igykaaj,g jvd úia;r
wvx.= h' f,d.a igykaj, (Log notes) ,shkqfha isoaê muKs' isoaêj,g iïnkaO
yeÕSï" wdl,am fyda m%;HfõlaIK ,shkq fkd ,efí'
Wod( 2017'01'13 wo mdif,a .=rejreka 10la mQ¾j ksjdvq f.k mdi,g meñK
ke; ^úÿy,am;s ;enQ f,d.a igykls&'
z§¾> i;s wka;hla ksid" ksjdvq Èk w;rg jefgk fï Èkfha .=rejrekaf.a
fkdmeñKSu idOdrKh' .=rejrekag;a úfõlhla ´kfkaZ jeks yeÕSï f,da.a
igykaj, ,shkafka ke;'

28
m%;HfõlaIK i.rdj Reective Journal
fuu o;a; /ia lsÍfï l%ufha § w;a±lsï ms<sno iajlSh ixfõokd ,shk w;r
u m%;HfõlaIK o we;=<;a l< hq;=h' t;=<ska m¾fhaIlhdg myiqfjka .eg¨jla
yÿkd .; yels h¦ .eg¨j .ek úúO me;sj,ska lreKq fidhd n,d úiÿï o yÿkd .;
yels h' my; i|yka fldgi wOHhkh lrkak'

^bx.S%is úIfhys m%;sM, fnfyúka my< jeà ;sìKs' fuu mka;sj, bx.s%is

Wiq¿ úiq¿
orejkaf.a
b.ekaùfï ld¾hfha fh§ issá b;du;a ,dnd, .=re uy;añh ks;r ks;r fuu
isoaê

orejkaf.a Wiq¨ úiq¨j,g ,la jQjdh' fcHIaG .=rejreka mjd fï mka;sj,


b.ekaùug wÈ uÈ lroa§ weh È.ska È.gu tu lror ú`oord .ksñka ish
ld¾hh fkdlvjd lrf.k .shd h' wehf.a iji mx;sj,g /`§ isá msßi

meñKSu
wvqùu
b;du;a wvqúh' msßñ <uqka mx;s ld,ÉfÊoj,§ mjd bj;aj hdu ms<snoj
lsysm jrla u ug o ueÈy;aùug isÿúh'&
weh b;d fjfyi uykais ù fuu orejkag bx.s%is b.ekaùug W;aidy .;a nj
miqld,Sk m%;HfõCIKh

fkdryils' tfy;a orejka yß yeá bf.k f.k ke;s nj úNd.

lreKq fidhd
m%;sM,j,ska meyeoss,s fõ' orejkaf.a Wkkaÿj fkdue;sj bx.S%is jeks úfoaY

ne,Su
NdIdjla bf.k .; fkdyels nj wms w;aoelSfuka oksuq' tl w;lska fï
orejka fï ;rugj;a bx.s%is úIh iu;aùu ms<sn`oj i;=gq úh yels h' l,dm
wOHdmk ld¾hd,fhka meñKs ks,OdÍyq fï ms<sn`o j ;Èka fodaIdfrdamKh
l<y' ta mqxÑ .=re;=ñh fofkf;a l`ÿ`: mqrjdf.k ÿlska isák wdldrh uu
ÿgqfjñ'
—.=re;=ó kï f.dvla uykais jqKd' ;ukaf.a úIh yßhdldrj

iuld,Sk m%;HfõCIKh
W.kajkak' <uhskaf.a Wkkaÿj uÈjqk tl ;uhs m%;sM,j,g
n,mEfõ'˜ ud lshoa§ ud foi o wj{dfjka neÆ l,dm wOHlaI;=ñh"
isoaê

—me,a /lalg" .sks ;emamg jevla kEfka wiajekak fydo ke;akï˜


hkqfjka m%ldY l<dh' ta;a wOHdmkfha ksuejqï uek n,k tlu
ñkqï oKav úNd. m%;sM, muKla o@ fï orejkaf.a ys;=jlaldr .;s
md,kh lr.; fkdyelsj weh wirK jQ wjia:d .ek uu fyd`Èka
oksñ' weh W.;a úúO jQ l%uYs,am w;ayod n,ñka fuu orejkag
wkd.; ls%hdj i|yd m%;HFõCIKh

W.kajkakg ±rE W;aidyh w.h l< hq;=h' ^tfy;a fï ,enqjdjQ


wmlS¾;sh ksidu ;j ;j;a Èßf.k bx.s%is úIh idOk uÜgu by<
kexùu ioyd úúO jevigyka ixúOdkh lsÍug bx.s%is .=reNj;=ka
úi÷u

Èßu;a lf<ñ' ì`o jeàu ;=< ,enQ lgql w;a±lSï ;=<ska ,o mkakrh
Tjqkag fmrg hdug Yla;shla jkq we;' WoEik bx.S%is l:k mqyqKq
jevigykla ie,iqï lr ls%hd;aul lsÍug .=re Nj;=ka tlÕ ùu
;=<ska orejkaf.a bx.S%is Ndú; yelshdj ÈhqKqjkq we; ^{dkj;S" 2015"
84 jk msgqj&'

29
úchfldaka ^2012& c¾k,hl ,shQ igyka mokï lrf.k"
m%;HfõlaIKfhka .=rejrhl= ls%hduQ,sl m¾fhaIK ls%hdoduhg fhduq lrjd .;a
wdldrh my; f,i olajd we;'

—'''wä 100x20 f.dvke.s,af,ys kjh yd oyh mka;s yhla jQ w;r tu


mka;s tlsfklska fjkalr ;snqfka ke;' tla mka;shl .=rejrhl=
fkdue;s jqjfyd;a wfkla mka;s myg u ndOd jk whqßka tu mka;sfha
<uqka l<yldÍ f,i yeiqreky' ud —10 ta˜ mka;shg b.ekaùug .sh
fndfyda wjia:dj, § fomi mka;s fol ;=kl u .=rejreka fkdùh' ug
b.ekaùug isÿ jQfha ±ä f>daIdj ueo h' mka;sfha isiqka bÈßmsgg ù" ueyqï
l%uhla yÿkajd foñka frÈ lene,a,l th uid fmkajQj;a msgq mi u isá
isiqkag th fmkqfka o hkak fyda ud lshq foa weiqfka o hkak iel
iys;h'''˜
È.ska È.g u isÿjQ fuu isoaê oduh ms<snoj weh iu. meje;ajQ §¾>
idlÉcd jgj,ska miqj wehf.a u uqúka —mka;sfha <uqka ñÿf,a .ila
hgg f.k f.dia rjqulg isgqjd iEu <ufhla <.g u hñka ueyqu iEu
<uhl=g u fmkajñka" meyeÈ,s lrñka" b.ekajqjfyd;a iuyr úg
wfmalaIs; ksmqK;d olajd <uqkag <.d lrùu myiq jkq we;s˜ hkak
msgúh' ta wkqj miqod mgka u weh wod< fjkialï lrñka bf.kqï-
b.ekaùï ld¾hhfha id¾:l;ajh ,`.d lr .ekSfï m%h;akh werUqjd h
^úchfldaka" 2012" 90"91 jk msgq&'

ikaOdr úYaf,aIKh (Content analysis)
wm uq,ska i`oyka l< 1 jk rEmfha WodyrKhg wkqj 9 jk fY%aKsfha YsIHhd
úoHd úIhhg o ÿ¾j, nj is;d ta .eg¨j .ek kej; i,luq' —9 jk fY%aKshg wod<
úoHd úIhud,dj wkqj" i;H jYfhkau YsIHhd isáh hq;= fyda oek isáh hq;= lreKq
fudkjd o˜ hkak i,ld ne,Su wjYH jQfha" mka;sfha isák tl <uhl= tlS úIh
lreKq idOkh lr fkd.ekSu ksid h' tu ksid tu <uhd W.; hq;= lreKq fudkjd
oehs hkq ms<sn`o lreKq fidhd ne,Sug ikaOdr úYaf,aIK l%u Ys,amh Ndú; l< yels
h' tys § úIh ks¾foaYh" .=re ud¾f.damfoaY ix.%yh yd fm<fmd; wkqj <uhd W.;
hq;= lreKq fudkjd ±hs ixl,am is;shula fia fm< .eiaúh yels h' WodyrKhla
wkqj zoaú;Sl fldaIZ mdvug wod< j" 9 jk fY%AKsfha § isiqkag yuqjk iqúfYaIs jQ
jpk ,ehsia;=j ljr mka;sj, § uq,ska u wOHhkh lsÍu wrUd we;a±hs fidhd n,uq'

30
9 jk fY%aKsfha úoHdj fm< fmd; - 59 jk msgqfõ i`oyka —oaú;Sl fldaI˜
úIh fldgi my; mßÈ h'

oaú;Sl fldaI
m%d:ñl fldaI tajdfha wvx.= ridhksl øjH wjika jQ miqj ls%hd úrys;
fõ' fuhg fjkia ,laIK iys; ridhksl fldaI j¾.hla we;' tu
fldaIj,ska úoHq;h ,nd .ekSug fmr msg;ska úoHq;h ,nd oSfuka tajd
kej; wdfrdamKh l< hq;= h' bka miq thska úoHq;h ,nd .; yels h'
;jÿrg;a úoHq;h ,nd .; fkdyels ;;a;ajhg m;a jQ úg kej;;a
úoHq;h msg;ska ,nd oSfuka fldaIh kej; wdfrdamKh l< yelsh'
fujeks fldaI oaú;Sl fldaI kï fõ' úoHq;h .nvd lrk neúka tajd
ixpdhl fldaI fyj;a welshqïf,agr ^Accumilator) f,i o y`ÿkajkq
,efí'

fï fldgi Wf.kSfï § YsIHhd bf.k .; hq;= mo m<uq j y`ÿkd .ekSu


wjYH fõ' fuf,i mo y`ÿkd .ekSu o ikaOdr úYaf,aIKfha tla mshjrls'

mo ,ehsia;=j
oaú;Sl fldaI m%d:ñl fldaI
ridhk øjH ridhksl fldaI
úoHq;h wdfrdamKh
ixpdhl fldaI welshñf,agr ^Accumilator)

fuu mo fuhg fmr mka;sj, § bf.k f.k we;s wjia:d my; ioyka mßÈ
fidhd .; yels h' fuh o ikaOdr úYaf,aIKfha ;j;a mshjrls'

moh moh uq,ska u yuq jQ mka;sh yd mdvu


oaú;Sl fldaI -6 fY%aKsfha úoHdj úIhfha ^8& mdvfï oS bf.k f.k we;'
m%d:ñl fldaI -6 fYa%Ksfha § ^8&mdvfï § bf.k f.k we;'
ridhksl o%jH -7 fY%aKsfha úoHd úIhfha ^4& mdvfï oS bf.k f.k we;'
ridhksl fldaI -6 fYa%Ksfha úoHd úIhfha ^8& mdvfï oS bf.k f.k we;'
úoHq;h -4 fYa%Ksfha mrsir úIhfha ^2& mdvfï oS bf.k f.k we;'
wdfrdamK -6 fY%aKsfha úoHd úIhfha ^8& mdvfï oS bf.k f.k we;'
ixpdhl fldaI -6 fY%aKsfha úoHd úIhfha ^8& mdvfï oS bf.k f.k we;'
welshqñf,agr -6 fYa%Ksfha úoHd úIhfha ^8& mdvfï oS bf.k f.k we;'

lreKq fidhd ne,sfï wjika m%;sM,h


wm fuf;la ioyka l<" u;= jQ .eg¨ .ek lreKq fidhd ne,Sfï úúO

31
l%uj,ska" Tn tlsfkld uqyqK fok .eg¨j jvd fydÈka wjfndaO lr .ekSug iqÿiq
u o;a; /ia lsÍfï l%u Ndú; lsÍug ;SrKh .; hq;af;a m¾fhaIlhd u h' fyj;a
jD;a;slhd u h' fï ls%hdodufha m%;sM, my; idlÉPd fõ'

.eg¨fjka wkq.eg¨ y÷kd f.k úi÷ug fhduq ùu


1 jk rEmfha iy Bg wod< j wm fmr § idlÉcd l< lreKq kej;;a u;la
lrkafka kï tys § úh hq;af;a ;ud uqyqK mE .eg¨j ms<sn`o .eUqßka lreKq fidhd
n,d .eg¨jg iïnkaO wkq.eg¨ o ksYaph lr .eksu h' Bg wu;r j lreKq fidhd
ne,Sfï m%;sM,hla f,i úiÈh hq;= iqúfYaIs .eg¨j fyda wkq.eg¨j o ;SrKh lr
.; yels h'
.=re WmfoaYljrhl=g 1 jk remfha we;s iudc l%shdj,g iïnkaO iudc
l%shdj,ska my; ioyka iudc l%shdj .ek iqúfYaIs j l%shduq,sl m¾fhaIKhla lsßug
is;=fka (Concern) hehs wkqudk lruq'
—9 jk fY%aKshg meñfKk f;la <uhdg b.ekajQ .=rejrekaf.a j.ùu˜
fï wkq.eg¨j wkqj meyeÈ,s jkafka m¾fhaIKh lrkqfha .eg¨jg uqyqK
ÿka <uhd .ek fkd j <uhdf.aa .eg¨jg mdol jQ .=re j.ùu ms<sn`o j njhs' fufia
iDcq j yÿkd .;a .eg¨jlska ;j;j;a .eg¨ u;= lr .ekSu iy tu u;= lr .;a
.eg¨jlg úiÿï §u l%shduQ,sl m¾fhaIKfha úfYaI ,laIKhls'

ir, f,i lsj fyd;a ls%hduQ,sl m¾fhaIK hkq .eg¨ úi£u ^Problem solving)
fkdfõ' ls%hduQ,sl m¾fhaIKj, § .eg¨" my; f,i biau;= lr bÈßm;a l<
hq;= h ^Problem posing)'
o .eg¨ jHdê ^Pathology) f,i is;d" ls%hduQ,sl m¾fhaIK fkd werfò'
ls%hduQ,sl m¾fhaIK werUqu i|yd my; i|yka lreKq fidaÈis lsÍug
fm,Uqula ;sìh hq;= h'
§ f,dalh fjkia lsÍu
§ th jeäÈhqKq lsÍu
§ tys m%;sM,hla f,i f,dalh wjfndaO lr .ekSu
§ l< fjkfia m%;sM, f,i th jeäÈhqKq lrkafka flfia o
hkq .ek bf.k .ekSu (Kemmis and Mctaggard, 1988)

—9 jk fYa%Kshg meñfKk f;la <uhdg b.ekajQ .=rejrekaf.a j.ùu˜


ms<sno m¾fhaIKh .ek kej;;a wmf.a wjOdkhg .ksuq' fï wkq.eg¨j .ek o;a;
/ia l< yels l%u .ek o wms ie,ls,a, fhduq lruq' tfia o;a; /ia l< hq;= jkafka
l=uk wkqm%Yakj,g ms<s;=re ,nd .ekSug o@ hkak .ek o fidhd n,uq'

32
1 jk l%uh( <uhdg b.ekajQ .=rejreka ljqreka o@ hkak fidhd ne,Su' <uhdg
b.ekajQ .=rejrekaf.a f;dr;=re fiùu' Tjqka l=uk ld,j, l=uk
úIh b.ekajQfha o hkq .ek lreKq fiùu i`oyd mdif,a we;s f,aLk
úYAf,aIKh l< yels h'
2 jk l%uh( W.ekajQ .=rejrekaa Ndú; l< rgd flnÿ o@ Ndú; l< b.ekaùfï
rgd y`ÿkd .ekSu i`oyd .=re WmfoaYljrhl= iu." tu .=rejreka
iu. fyda bf.k .;a <uhska iu`. wúêu;a iïuqL idlÉPdj,
fhÈh yels h'
3 jk l%uh ( wod< ksmqK;d ,nd fkd § YsIHhl= by< mka;sj,g heùug wod<
m%;sm;a;sh yd kS;sh y`ÿkd .ekSug" Bg wod< pl%f,aL úYaf,aIKh
lsÍfï ikaOdr úYaf,aIK l%u Ndú; l< yels h'
4 jk l%uh( l,dm wOHdmk ks,OdÍkaf.a woyia úuiSu'
9 jk fYa%Ksfha YsIHhkaf.a wl=re fkdyelshdjg wod< j iudc ls%hd
úuiSug l,dm ld¾hd, ks,OdÍ md¾Yjfhka o lreKq úuiSug
mq`:jk' l,dm ld¾hd,fha ks,OdÍkag fuu .eg¨j ms<sno f;dr;=re
fkd,enqKs o@ tfia ,enqKs kï .;a mshjr fudkjd o@ jYfhka
iïuqL idlÉcd m%Yak weish yels h' fï i`oyd m%Yakdj,shla ilia
lr l,dm ld¾hd, ks,OdÍka fj; heùfuka ms<s;=re ,sÅ; j ,nd
.; yels h'
5 jk l%uh( m¾fhaIKh lrk ;ud ms<sno j lreKq fidhd ne,Su' tkï .=re
WmfoaYl f,i ;udf.a N+ñldj fï iïnkaOfhka úêu;a j
ls%hd;aul jQfõ oehs úuiSu'

fuf;la wm idlÉPd l< .eg¨jg iïnkaO úúO ;,j, wh isák nj oeka


meyeÈ,s h'
· YsIHhkag b.ekajQ .=rejreka
· wëlaIKh l< .=re WmfoaYljreka
· úÿy,am;s
· kshduk uKav, idudcslhka
· l,dm ld¾hd, ks,OdÍka
fï ´kEu whl=g ;udf.a jD;a;shg wod< z.=re j.ùuZ ms<sn`o j ls%hduQ,sl
m¾fhaIKhg iïnkaO úh yels h' ta wkqj m¾fhaIKh lrk ;ud .eg¨jg iïnkaO
jk wdldrh .ek lreKq fidhd ne,Su o w;HjYH fõ' fuh ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha
b;d jeo.;a wx.hla fõ¡ ta ioyd my; ioyka f;aud mokï lr .; yels h'
· ;udg fuu .eg¨j ms<sn`o j we;s kS;suh ne§u' fuys § rcfha fiajlhl=
f,i ;ud i;= j.lSï yd hq;=lï .ek lreKq fidhd ne,sh yels h'

33
· fm!oa.,sl j ;udf.a wdl,am" yeisÍï rgd" iudc Wkak;sh ms<sno lreKq
fidhd ne,sh yels h' .eg¨ mss<sno mqoa.,sl oDIaáh fy<s jk wjia:d ms<sn`o j
o ie,ls,su;a ù ta ms<sno fidhd ne,Su wjYH fõ' —wïud rg ksid <uhdg
bf.k .kak neye˜ hk m%ldYh <uhdf.a idOkh wvq ùug fya;=j f,i
iuyr .=rejrekaa fok ms<s;=rhs' fufia .eg¨jg fya;=j ndysr mjq,a mßirh
f,i olsk .=rejrhd ;u N+ñldj <uhdf.a .eg¨j úi`§ug ks¾udKd;aul j
fhdod .kafka ±hs hkak .ek ;udf.a md¾Yjfhka o lreKq fidhd ne,sh hq;=
h' ;ud lrk m%ldYfha j,x.=;dj ;jÿrg;a fidhd ne,Su w;HjYH fõ' ta
ioyd wjYH kï Yÿw; úYaf,aIKhla o l< yels h'

Yÿw; úYaf,aIKh (SWOT Analysis)


.eg¨jla úioSug ;ud i;= Yla;Ska fudkjd o@ hkq yÿkd .ekSug Yÿw;
úYaf,aIKh o Ndú; l< yels h¡ .eg¨jla úi§fï § ta ioyd Yÿw; úYaf,aIKhla
lsÍfuka jvd;a ksjerÈ j úiÿï ud¾. ms<sno j wkqudk f.dv k.d .; yels h' fuys
§ wod< ;;a;ajhg t<öu ioyd mj;sk Yla;Ska (Strengths) fudkjd o@ mj;sk
ÿ¾j,;d (Weaknesses) ljf¾ o@ .eg¨j úi`Èug Wmldr lr .; yels wjia:d
(Opportunities) iy mj;sk ;¾ck (Threats) fudkjd o@ hk lreKq fidhd ne,sh
yels h' z/lshdjla i|yd uj úfoaY.;ùu fya;=fjka bf.kqug ndOd we;s fõZ hk
.eg¨jg wod< j Yÿw; úYaf,aIKhla lruq'
Yla;Ska (S) - uj úfoaY /lshdjl ksid wd¾Ól jYfhka Yla;su;a nj
ÿ¾j,;d (W) - uõ fifkyi fkd,eîu mdi,a hk jhfia YsIHhl=g úYd,
wjdishls' YsIH bf.kqug wjjdo §ug fkdyels ùu o
ÿ¾j,;djls'
wjia:d (O) - uj msgrg .sfha ÿmam;alu ksid jqj;a YsIHhdg bf.k f.k"
uj .sh /lshdjg jvd by< /lshdjlg úfoaYhlg hdug"
bf.kSu Woõ lr .; yels nj .=rejrhdg meyeÈ,s lr Èh
yels h'
;¾ck (T) - YsIHhdf.a fkdu. hdïj, § thska Tyq j uqojd .ekSug
ujf.a /ljrKh fkd ,efí'

idys;H úu¾Ykh
m¾fhaIKhl idys;H úu¾Ykh hkq m¾fhaIlhd uqyqK md we;s .eg¨jg
iïnkaO j fjk;a m¾fhaIlhka m¾fhaIK lr y`ÿkajd § we;s kj ±kqu wOHhkh
lr" tu ±kqu" uf.a .eg¨j úi§ug m%fhdackhg .; yels ±hs ;SrKh lsÍu h' tfy;a
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha § iajlSh jD;a;Sh ls%hdj bgq lrk w;r;=r u;=jk laIKsl

34
.eg¨j,g úiÿï §fï § jD;a;slhl= jYfhka ;ud fuf;la W.;a kHdhd;aul
lreKq wkqj úiÿï ls%hdud¾. ms<sn`o j ;SrK .; yels h' fuys § ;udg u;= jQ
.eg¨j ms<sn`o j óg fmr bf.k .;a fyda m¾fhaIKj,ska bf.k f.k we;s lreKq
m%;HfõlaIKh lrñka ;ukaf.a .eg¨j úi`§ug tajd bjy,a jkafka o hkak ms<sn`o
j idlÉcd l< yels h' Bg wu;r j .eg¨jg uqyqK mE jD;a;slhdg wjldY we;s mßÈ
mqia;ld, mßyrKfhka fyda wka;¾cd, mßyrKfhka ;udf.a .eg¨j,g wod< j
foaYSh yd úfoaYSh m¾fhaIKj,ska ,nd § we;s úi`ÿï .ek wOHhkh lr tajd uf.a
.eg¨j úi`§ug fld;rï odhl jkafka±hs m%;HfõlaIKh lrñka" ;udf.a .eg¨j
úi`§ug wjYH ie,iqï ilia lsÍug tajd Ndú; l< yels h' WodyrKhla jYfhka
bfkdald ^2015" 137 jk msgqj& fufia i`oyka lr we;'

ienúka u bf.kqï-b.ekaùï ls%hdj,sfha § jeo.;a u idOlh jkafka


YsIHhd h' iu jhfia fyda tl u fY%aKsfha isák <uhska w;r we;s neÆ
ne,aug fkdfmfkk widudkH;d" widudkH jQ p¾hd ,CIK yd .;s
,CIK we;' Èkql o tfiau h' ta wkqj .=rejrhdg ufkdaúoHd;aul
uQ,O¾u yd kHdhka Ndú; lrñka orejdf.a fm!reIh ms<sn| Ñ;a;fõ.
 yd l=i,;d ms<sn|j iuyr iïnkaO;d rgd ms<sn| j jegySula ,nd .;
yels h'
ud o ta wkqj hñka Èkqlf.a Ndrlre iuÕ lSmúgla u ÿrl;k
ixjdofha fhÿfKa orejd ms<sn| ;jÿrg;a lreKq fy<s lr .ekSu i|yd
hs' m%:u ixjdofha § uïud jk Ndrlre ish¨ jerÈ mdi,g" .=rejrekag
iy fuu isiqjd u; megjQ w;r ;uka iy ;ukaf.a ifydaoßh jQ Èkqlf.a
uj b;d lemùfuka orejdf.a wjYH;d bgqlrk nj mejiqjd h' kuq;a
fujeks ld¾ñl iudchl miq mi foudmshka ¨yqn¢kafka ish¨ fN!;sl
iem iïm;aj,ska orejd fmdaIKh lsÍug h' Èkqlf.a uõmsfhda o tfia
hehs ud yg yeÕ=fKa Tjqka úfoaY.; j oekg jir wglg wdikak jqj;a
orejka oeln,d .ekSug meñK we;af;a fo;=ka jrla muKla ksid h'
wjidkfha mSvd ú¢kqfha orefjda nj Èkqlf.a pß;fhka úoHdudk fõ'
Èkqlf.a yeisÍï yd ls%hdl,dmh .eUqßka wOHhkh lsÍfï § úúO
wl%u;d olakg ,enqKs' lafõ ^Quay - 1979& úiska p¾hd wl%u;d fldgia
04lg ^yeisÍï wl%u;d - ldxYd wl%u;d - wmßK; nj - iudc
wdl%uKldÍ nj& fnod olajd we;s nj w;=fldard, ^2009& fufia olajhs'
fuys§ lafõ ^1979& úiska yeisÍï wl%u;d ks¾jpkh lr we;af;a
fujeks <uhs úkdYldÍ" wlSlre" iyfhda.h fkdfok úlaIsma; j
lghq;= lrk" lvdlmam,aldÍ iy uqrKavq njhs' fujeks orejkag
jeäysáhka muKla fkd j iu jhislhska o wleue;s nj;a úia;r lr

35
we;' ta wkqj ud úiska .=rejreka iuÕ l< iïuqL idlÉPdfjka o" mka;s
ldurfha orejka iuÕ l< iudcñ;sl mÍCIKfhka o Èkql ;=< yeisÍï
wl%u;d ,CIK we;s nj wkdjrKh lr .kakd ,§' ta wkqj by; ish¨u
o;a; úYaf,aIKh lsÍfï § fuu orejd yeisÍfï wl%u;d we;s orefjl=
nj;a" fuu wl%u;d ksid mka;s ldurfha ish¨ YsIHhka mSvd ú¢k neúka
ls%hduQ,sl m¾fhaiKhla uÕska uu fuu orejdf.a p¾hduh fjkila
we;s lsÍug ueÈy;a ùug wfmaCId lrñ'

ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha úfYaI ,laIKhla jkqfha jD;a;slhl= fiajh lrk


iqúfYaIs ia:dkhl u;= jk iqúfYaIs .eg¨j,g úi`ÿï ,nd §u h' tfyhska fndfyda
ls%hduQ,sl m¾fhaIK .eg¨j,g" iqúfYaIs úi`ÿï" idys;Hfhka fidhd .ekSu ÿIalr
jkq we;' tu ksid m%;HfõlaIK mdol j ;udf.a w;a±lSï fyda ±kqu mokï lr
f.k úi`ÿï y`ÿkd .ekSu" m%dfhda.sl ;,fha olakg ,efnk ,laIKhls' tu ksid
idys;Hfhka f;dr;=re .ekSfï wjYH;djla iuyr úg u;= fkd fõ'
fï wdldrfhka .eg¨jla fyda wkq.eg¨jla .ek lreKq fijQ miq tu
.eg¨j$wkq.eg¨j úi`§u ioyd ie,eiaula ilia l< hq;= h hk woyi
jHjydßlhl=g we;s fõ¡ fuh ls%hduQ,sl m¾fhaIKhl f;jk mshjrhs'

.eg,qj úi£u i`oyd jQ ie,eiau ieliSu


.eg¨j ms<sno j lreKq fidhd ne,Sfuka miq" .eg¨fõ úiosh hq;= úúO me;s
y`ÿkd .kakg wjldYh ,efí' thska úi£ug ie,iqï ilia l< hq;af;a l=uk .eg¨
lafIa;%hg fyda wkq.eg¨j,g o hkq .ek m¾fhaIl ;¾ldkql+, j ;SrKh l< hq;=
h'
· <uhdg iïnkaO <uhdf.a iyc ksmqK;dj ms<sno .eg¨j .ek mka;sNdr
.=rejrhdg ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla l< yels h'
Wod(-<uhdf.a wvq ksmqK;d mokï lr f.k" ta <uhdg WÑ; f,i .=rejrhd
jk uf.a b.ekaùfï ffY,sh fjkia lr .; hq;af;a flfia o@
· <uhdg fmr b.ekajQ .=rejrekaf.a fkdie,ls,a,$ j.lSï rys; nj ms<sno
.eg¨j .ek l,dm ld¾hd, ks,OdÍkag ls%hduQ,sl m¾fhaIK l< yels h'
Wod(- l,dm ld¾hd, ks,OdÍka f,i wfma mdi,a kshdukh iúu;a lr"
.=rejreka n,jka; l< hq;af;a flfia o@
· .=rejreka Ndú; l< b.ekaùï l%uj, ÿ¾j,;d .ek .=re WmfoaYlg
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla l< yels h'
Wod(- .=re WmfoaYl f,i ud ms<sn`o j .=rejreka i;= iDK wdl,am wju lr
.ekSug uf.a N+ñldj fjkia lr .; yelafla flfia o@

36
· .=re WmfoaYljrekaf.a kshduk ÿ¾j,;d .ek .=re WmfoaYljrekag u
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla l< yels h'
Wod(- .=re WmfoaYl f,i ud .=re mdvï ksÍlaIKh lr jvd fydo .=rejreka
ìys lsÍug ks¾udKd;aul j Wmfoia Èh hq;af;a flfia o@
· mka;sfha <uhska ixLHdj jeäùu ms<sno .eg¨j ksid .=rejreka w;ßka
<uhska u. yeßu .ek" tu .=rejrekag u ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla l< yels
h'
Wod(- tla tla <uhdg wjOdkh ,nd §ug yels jk f,i" ud mka;sh
lKavdhï lrkafka flfia o@

fï wdldrfhka .eg¨fõ úúO me;s mj;sk ksid ta iEu tlla u úioSug


wjldYh jD;a;slhl=g fkd ,efí' t ksid ;ud u ueosy;a ù úioSu i`oyd .eg¨fõ
tl me;a;la muKla f;dard .; yels h' WodyrK jYfhka wl=re ,sùu" lshùu
W.; hq;af;a m<uq jk fY%aKsfha § jqj;a 10 jk fY%aKshg meñK ;sìh §;a wl=re
yelshdj fkd,enqKq isiqjl=g ta yelshdj ,nd oSu ioyd ud l=ula l< hq;= o@ hk
.eg¨j .=rejrhdg o u;= fõ' ta wkqj o .eg¨fõ úúO iqúfYaIs me;slv yÿkd
.kakg ,efí' thska me;slv ;=kla fufia h¡
² fï ioyd wjYH mdvï ie,iqï lr .ekSug wjYH yelshdj ug ;sfí o@
² tu mdvï ieliSfï yelshdj ;snqk o tajd ls%hd;aul lsÍug ld,fõ,dj
fidhd .kafka flfia o@
² ÿ¾j, <uhd" úfYaI wOHhk wjYH;d iys; orejl= kï tu <uhskag wod<
ixl,am ud W.; hq;af;a flfia o@
fï lreKq ;=kska ie,iqula ilia lsÍu ioyd —wjYH mdvï ie,iqï lr
.ekSug wjYH yelshdj ug ;sfí o@˜ hk .eg¨j f;dard .ksuq' ta wkqj wkq.eg¨j
jkqfha"
—10 jk fYa%Ksfha wl=re neß isiqjdg b.ekaùug wjYH mdvï ie,iqï lr
.ekSfï yelshdj ug ;sfí o@˜ hkakhs¡ fuu .eg¨j úi§u ioyd lrk
m¾fhaIKfha § f.dv k.d .; yels wruqKq my; ioyka mßÈ úh yels h'
01' j¾;udkfha ud ilia lrk mdvï ie,eiafuys uQ,sl ,laIK yÿkd .ekSu'
02' mdvï ie,iqu <uhskaf.a úúO;ajhg WÑ; mßÈ ie,iqï ù we;s±hs
úYaf,aIKh lsÍu'
03' iqúfYaIs <uhl=g ueÈy;a ùug .=rejrhl= f,i wjYH ld,h fidhd
.kafka flfia ±hs úu¾Ykh lsÍu'
04' wfkl=;a <uhska 39 fokdg W.kajk w;r iqúfYaIs <uhdg ld,h .;
lrkakg yels f,i mdvï ie,iqï lrkafka flfia ±hs ie,iqï lsÍu'
fuu wruqKq mÍlaId lsÍfï § meyeÈ,s jkafka .eg¨jg uqyqK mdk

37
.=rejrhdf.a oDIaáfhka wruqKq msysgqjd f.k we;s nj h' fï wruqKq wkqj meyeÈ,s
jkaafka .=rejrhd fyj;a m¾fhaIKh lrk m¾fhaIl ixj¾Okh ùu uQ,sl lr f.k
m¾fhaIK wruqKq ,sheù we;s nj h'

ls%hduQ,sl m¾fhaIK" wfkla mqoa.,hka .ek lrk m¾fhaIKhla fkd


fõ' iqúfYaIs lKavdhula iajlSh u jQ ld¾h .ek iy ;uka lrk ld¾h
jeäÈhqKq lsÍug flfrk m¾fhaIK h' fuys § wfkla wh iu. o wfkla
wh i|yd o jev lsÍfï wruqK fõ'
m% u dKd;a u l m¾fha I Kj, § flfrk mßÈ" mq o a . ,hka
m¾fhaIKhg Ndckh jkakka f,i i,lkq fkd ,efí' ck;dj
iajdêk nj;a ;u b;sydih;a wkd.;hla yev.iajd .ekSug Yla;sh
we;a;ka f,i;a i,lkq ,efí' ck;djg" iajlSh ±kqñka" m¾fhaIl iuÕ
tlg jev lsÍug bv fokq ,efí' ck;dj fjkfia iy jeäÈhqKqfjys
tacka;hka f,i lghq;= lsÍug Wkkaÿ lrkq ,efí'
(Kemmis & Mctaggard, 1988)

wruqKq bgq lr .ekSu i`oyd jk ueÈy;aùfï ie,eiau yÿkd .ekSu ioyd ,shQ
wruqKq y;ßka m<uq wruqK .ek kej; i,ld n,uq'

01' j¾;udkfhys ud ilia lrk mdvï ie,eiafuys uQ,sl ,laIK y`ÿkd .ekSu'

fï wruqK bgq lr .ekSu i`oyd miq.sh udifha uf.a mdvï ie,iqïj,


wka;¾.;h ú.%y lsÍug uu ;SrKh lf<ñ' ta wkqj ud ielish hq;= ie,eiafï
mshjr fufia úh yels h'
1' uf.a mdvï ie,iqï tl;= lr .ekSu'
11' mdvï ie,iqïj, ,laIK úYaaf,aIKh lsÍu'
111' tla tla mdvï ie,iqu lshjñka ;ks ;ks YsIHhdg wjOdrKh ù we;s ia:dk fõ
kï tajd iqúfYaIs j ,l=Kq lr .ekSu'
iv. ;ks ;ks <uhdg § we;s wjOdrKh m%udKj;a ±hs we.hSu'
v¡ ;ks ;ks <uhdg § we;s wjOdrKh jeä lsÍug .; yels mshjr yÿkd .ekSu'
oeka wms m<uq jk wruqK bgq lr .ekSug wjYH hhs y÷kd .;a ie,iqï
mshjr my wkqj m¾fhaIKfha § bÈßhg hkafka flfia oehs fidhd n,uq'

i' ie,eiafï m<uq mshjrg wod< jk mßÈ tl;= l< mdvï ie,iqïj,ska 9 jk
fY%aKsfha isiqkag moH rpkd ks¾udKh lsÍu yqrelrùu Wfoid l< mdvug wod<
j ,shQ mdvï ie,iqu my; mßÈ ù hehs is;uq'

38
mdvï ie,iqu

01' úIhh  - isxy, NdIdj yd idys;Hh


02' fY%aKsh  - 09 jk fY%aKsh
03' ksmqK;dj  - w;a±lSï mdol lr .ksñka ks¾udKlrKfha fhfohs'
04' ksmqK;d ugÜu - moH rpkd ks¾udKh lrhs'
05' bf.kqï m,
· lúh hkak w¾: olajhs'
· lúfha m%fNao kï lrhs'
· moH ks¾udKH ioyd fhdod .kakd ldjH Wml%u tlska tl meyeÈ,s
lrhs'
· lú w,xlrKh i`oyd ldjH Wml%u jeo.;a jk nj ms<sf.k woyia
olajhs'
· moHhl rih rod mj;skafka w¾: rih yd Yío rih u; nj ms<sf.k
woyia m%ldY lrhs'
· ni rij;a f,i yiqrejñka moH ks¾udKh lrhs'
· ;d,h ms<sno ie,ls,su;a fjñka moH .dhkd lrhs'
· moH ks¾udK mqjrejla ilia lrhs'
06' mdvu - wms lú f.d;uq' ri mo je,a fk<d,d
07' ld,h - ñks;a;= 40
08' b.kqï b.ekaùï l%ufõo
² m%o¾Ykh ² idlÉPd l%uh ² lKavdhï
² ksrSlaIKh ² .fõIKh ² wkdjrKh
09' bf.kqï b.ekaùï iïm;a 
fm< fmd;
.=re ud¾f.damfoaY ix.%yh
m%fõYùfus lú
/ojqï je,
lú ioyka ldâm;a
.fõYK Wmfoia m;%
· ld¾hh m;s%ld
· yel=`:ïm;
· lú ks¾udK .%ka:h
· lú ks¾udK mqjrej

39
mdvu ixj¾Okh ^mdvug m%fõY ùu&
ud úiska ks¾udKh lrk ,o lúhla isiqka iu`. .dhkd lsÍu' tu lúfhys
iqúfYaIs ,laIK ms<sno idlÉPd lrñka mdvug m%fõY ùu'
 ² irKhs f;rejka irKhs ms<s.ï ieu wdorfhka
 fojkqj b,a,ñ wjir weoqre ;=uks f.!rjfhka
 ² oekqu ìola mjikafkñ ud okakd fï Ys,afmka
fk;a úoyd ijka fhdud weiqfjd;a th Tng ;ud
isiqka i`u."
 ² wo osk w¨;a mdi,lg ud   tkafka
 .=re isiq ieufokd i;=áka   ms<s.kafka
 kjfha mka;shg m<uq j   f.dvjkafka
uõni mdvulghs oeka  ierfikafka
mshjr 1
· lúh hkak w¾: olajñka lúfha m%fNao meye±s,s lsÍu'
· lú ks¾udKh lsÍfï § ie,ls,su;a úh hq;= ldjH Wml%u meyeÈ,s lsÍu'
· isiqka lKavdhï lr .fõIKh lr iQodkï lrùu'
mshjr 11
· .fõIK Wmfoia m;% fnod §u
· ld¾h m;s%ld yd wjYH .=Kd;aul fhojqï ,nd §u
· isiqka .fõIKfhys fhdojd lKavdhï w;rg hñka kshñ; fõ,djg
wjika lsÍug wjYH u. fmkaùu ,nd §u'
mshjr 111

12' we.hSu yd m%;sfmdaIKh


my; i`oyka jdÑl m%Yak u.ska isiqka we.hSug ,lalr ÿn,;d iys; isiqka i`oyd
m%;sfmdaIKh ,nd §u'
01' lúfha m%fNao kï lrkak
02 ldjH Wml%u 02la kï lrkak'
03' my; i`oyka lúfhys ldjH Wml%u 02la y`ÿkdf.k m%ldY lrkak'
  fouõmsh fifkye  ;S
  jÈkqj md mshqï fm  ;S
  tl=ure keó . ;S
  Tjqka lÿ,ska msg f;ó  ;S ^ñks;a;= 05&

^mdvï ie,iqu - fÊ'tï' khkd uOqldks" y,d$ms,lgquq,a, l'ú'&

40
ii' ie,eiafï ii jk mshjr jk mdvï ie,iqfï ,laIK úYaf,aIKfha § y`ÿkd
.; yels jQfha ñks;a;= 40l §" isxy, NdIdj yd idys;Hh úIhh hgf;a" 9 jk
fYa%Ksfha isiqka úiska wdjrKh lr .; hq;= úIh lreKq wdjrKh jk mßÈ"
—moH rpkd ks¾udKh lsÍu˜ mdvug wod< j ie,iqu ,shd we;s nj h'
m%cdkk" wdfõoksl" ufkdapd,l hk lafIa;% ;=kg wod< j kshñ; ld,fha
§ YsIHhd <`.d lrúh yels ksmqK;d uÜgï ie,iqfï olajd we;' úfYaIfhka u
.=re;=ñh úiska u f.dv k.k ,o moH mka;shlska u mdvug msúiSu" isiqka ;=< moH
rpkd flfrys jeä keUqre;djla we;s ùug fnfyúka u n,mE yels h'
tla tla lafIa;% flfrys fjk fjk u wjOdkh fhduq lrùug;a" tu ish¨
isiqkag mdvu uekúka wjfndaO ùug;a yels jk mßÈ b.ekaùï l%ufõo 06la fhdod
.ekSug o ie,iqï lr we;' tfuka u bf.kqï b.ekaùï iïm;a oyhlg wdikak
m%udKhla o fhdod .ekSug ie,iqï lr we;' tajd o mdvï ie,iqfï hym;a ,laIK
h'
ie,eiafï iii jk mshjr .ek ó<.g wjOdkh fhduq lruq'
iii. mdvu ixj¾Okh lsÍfï mshjr ii ksÍlaIKfha § ±lsh yels iqúfYaI
,laIKh jkqfha iEu YsIH lKavdhula u flfrys fjk fjk u wjOdkh
fhduq lsÍug fmkajd we;s Wkkaÿjhs' lKavdhï ls%hdldrlïj, § fuka u
th wjidkfha § bÈßm;a lsÍï wjia:dfõ o fuf,i .=re wjOdkh iEu
YsIHhka flfrys u fhdojd we;'
ie,eiafï iii jk mshjrg wkqj" mdvï ie,eiau lshjd ;ks ;ks YsIHhd
wjOdrKh jk mßÈ b.ekaùu wjOdrKh ú we;a±hs úYAf,aIKh l< hq;= h' fufia
úYaf,aIKfha § meyeÈ,s jkafka tjeks tla YsIHhl= uq,a lr f.k ke; fyd;a tla
tla YsIHhdf.a wjYH;d uq,a lr f.k mdvï ie,iqu ,sheú ke;s njhs' zikaOdr
úYAf,AIKZ l%u Ys,amh wkqj mdvfï wka;¾.;h úYaf,aIKh l< úg fï
wkdjrKh u;= úh' fï wkqj iv jk mshjr jQ ;ks ;ks <uhdg È we;s wjOdrKh
m%udKj;a ±hs we.hsu lsisfia;a m%udKj;a fkdjk nj o;a; wkqj meyeÈ,s fõ' fï
wkqj v jk mshjr jk ;ks ;ks <uhdg § we;s wjOdrKh jeä lsßug .; yels
mshjr .ek" mdvï igyk kej;;a lshjñka ta ms<sno j m%;HfõlaIKh lrñka
lreKq fidhd ne,sh hq;= h'
fï iïnkaO j ,shk ,o m%;HfõlaIK igyk my; ±lafõ'

—iEu YsIHhl= ioyd u w;a±lSï ,nd §u;a" moH ks¾udKlrKh i`oyd


iyNd.s lrjd .ekSu;a wruqKq lr lKavdhï ls%hdldrlï ie,iqï
lf<ñ' wdrïNfha § Woafhda.fhka hq;=j isiqka moH ks¾udKlrKfha
fhÿk;a úkdä 10la muK .; jq miq wod< ld¾hfha ieneúka u ksr; ù

41
isáfha iEu lKavdhul u isiqka fo;=ka fokd ne.sks' wod< ld¾hfha
ksr; ùu reÑ fkdl< isiqka fjk;a ld¾hhka i`oyd is; fhduq l< nj
fmksKs' tla tla YsIHhdf.a .eg¨ o iqúfYaIs jq neúka ish¨ fokdg u tl
jr Wmfoia §u o l< fkdyels úh' lKavdhï jev fkd § ;ks ;ks isiqka
jYfhka ls%hdldrlïj, fhojQfha kï jvd;a id¾:l ùug bv ;snQ nj
ye.sKs' túg iEu YsIHhl= u ;u ;udg yels muKska fyda moH
ks¾udKlrKfha fhfokq we;'˜

rpkd ,sùug ÿ¾j, isiqkag" rpkd ,sùfï yqrej ,nd §u i`oyd flfrk
;j;a ls%hduQ,sl m¾fhaIKhl § .=rejrhl= úiska ilik ,o" ie,iqul úfYaI;ajh
jkqfha ie,iqfï mshjr ls%hd;aul lrk Èk o ta mshjr i|yd wjYH iïm;a o
we;=<;a lr ;sîuhs ^2 jk j.=j&' fufia ;udg myiq f,i ie,eiafï wdlD;sh o
fjkia lr .; yelsh'

2 jk j.=j' ls%hduQ,sl m¾fhaIK ie,eiaulg WodyrKhla

ld¾hh Èkh wjYH iïm;a


ud W.kajk mka;sfha rpkd ,sùug fyd| rpkdjl ,CIK
ÿ¾j, isiqka ;sfofkl= isxy, rpkd fudkjdoehs isxy, NdIdj
,sùu flfrys fhduq lrùu wfm%a,a 27 ms<sn| fmd;a lshjñka
i|yd uf.a wruqK ilia lr .ekSu' lreKq yeoEÍug wjYH
mqia;ld, fmd;a

miq.sh jif¾ jdr úNd. iy mdi,a wfm%a,a jdr úNd. iy mdi,a


mdol we.hSï i|yd ,enqK rpkd 28 - 29 mdol we.hSï ,l=Kq
,sùfï m%Yak i|yd Tjqka ,enQ fmd;a
,l=Kq uÜgï mÍCId lr ne,Su'

miq.sh jif¾ isxy, NdId .=rejrhd uehs 3 idlÉPd jk lreKq


iuÕ tu isiqka ;sfokdf.a ld¾h má.; lr .ekSfï
idOkh ms<sn| idlÉPd fldg hka;%h iy ta i|yd negß
f;dr;=re úuiSu'

mka;sfha ish¨ fokdg u wksjd¾h uehs 4" 5 rpkd fmd;a


rpkd ud;Dldjla ,nd § th miq Èk
,shdf.k taug mejÍu'
b,lal isiqka ;sfokdf.a rpkd
,sùfï m%h;akj, we;s tla úfYaIs; uehs 5
,CIKhla fyda jpkhla flfrys
wjOdkh fhduq lrñka Tjqka w.h
lsÍu yd ffO¾hu;a lsÍu'
Tjqka wLKav j rpkd ,sùfï wNHdi
lsÍu i|yd fhduq lsÍu'

42
<ud m;a;rj, m< jQ l=vd rpkd uehs 6 -
<ud mqj;am;a
tl;= lr fmd;a msxpla iE§u' wf.daia;= 2

mqia;ld,fhka rpkd fmd;a fidhd


f.k i;shlg rpkd ;=k ne.ska
lshùug Wmfoia § lshjQfha kï
mqia;ld, .=re uy;añhf.ka
iy;sl lrjd .ekSu'
wLKav j iEu i;shl u ,nd fok
ud;Dldj,ska leu;s ud;Dld hgf;a
rpkd ,sùu yd ls%hdldrlïj, fh§u'
Tjqka ,shQ rpkd mka;s ì;a;s cQks 12 isg ì;a;s mqj;am;
mqj;am;aj, m%o¾Ykh lsÍu' wf.da' 2

mka;sfha wfkla isiqkaf.a rpkd


tl;= lr .=rejrhdg Ndr §u hk wf.daia;="
kdhl;aj j.lSu mejÍu hk iema;eïn¾
we.hSï l%uh wkq.ukh lsÍu'
uq,ska ,shk ,o rpkd iy oeka ,shk ,l=Kq jd¾;d fmd;a
rpkd ixikaokh lrñka
Tjqkaf.a m%.;sh úuid ne,Su

fuf;la idlÉcd l< lreKq wkqj meyeÈ,s jkqfha ie,iqu ielisu hk


mshjf¾ È ie,iqu ls%hd;aul lsßug wod< woyia o ckkh jk nj h'
ñ<`.g" ilia lr .;a ie,iqu ls%hd;aul lrk yd ie,iqu ls%hd;aul lrk
whqre wNsuka;%Kh lrk wdldrh o ta wkqj ie,iqula id¾:l j ls%hd;aul l< yels
ù ±hs hkak .ek we.hsula lrk wdldrh o .ek lreKq y÷kd .ksuq'

ie,iqu yd tys mshjr ls%hd;aul lsÍu iy wNsuka;%Kh


ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha 4 jk mshjr jk zie,iqu ls%hd;aul lsÍu iy
wNsuka;%KhZ hkq yÿkd .ekSu i`oyd wm óg fmr ioyka l< my; ioyka wruqK
iy wkqwruqKq .ek kej; wjOdkh fhduq lruq'

wruqKq 1( j¾;udkfha ud ilia lrk mdvï ie,eiafuys uQ,sl ,laIK y`ÿkd .ekSu
i. uf.a mdvï ie,iqï tl;= lr .ekSu
udifha ie,iqïj,ska Èk 2l ie,iqï fkd,shd ;sîu ksid fï mshjf¾ §
iïmQ¾K lr .; yels jQfha uq¿ mdvï 20ka 18la muKs'

43
fuys § mdvï ie,iqï ,súug wod< m%;HfõlaIKhla
ud w;ska fufia ,shúKs'
cQks udihg kshñ; mdvï ie,iqï 20ka 16 yd 17 jk mdvï ie,iqï
,sùug fkd yels úh' ud b;d ;oska u wikSm ùu Bg fya;= úh' wikSm
jQfha i;s wka;fha jqj;a B <. i`oqod mdi,a f.dia b.ekaùug wod< mdvï
ie,iqï ud w; fkd ù h' ta ksid u ú' 40 ld,ÉfÊo folla wid¾:l f,i
f.ù .sh nj uf.a woyihs'

fuys § .=rejrhdg" .=rejrhd is;k wdldrhg" iajlSh m¾fhaIK jd¾;dj


my; f,i ,súh yels h' tfia ,sùfï § ie,eiafï m<uq mshjf¾ § jQ w;miqj fyj;a
mdvï igyka folla ke;s ùu ioyd .;a úl,am ls%hdud¾.h .ek o lreKq olajd
;sfí' fuh ie,iqu ls%hd;aul lsÍfï §" u;=jk wjYH;d wkqj ie,iqu ixfYdaOkh
lsÍuls'

—ud m¾fhaIKfha m<uq ueÈy;a ùfï mshjr ls%hd;aul lsÍfï § u;= jQ


.eg¨jla jQfha udihg kshñ; uq`: mdvï 20ka ojia 2l mdvï ie,iqï
fkd,shd ;sîuhs¡˜ ta ksid ie,iqfï m<uq mshjr uola fjkia lrñka
mdvï igyka fkd,shjqKq ojia foflys È ud b.ekajQ wdldrh isyshg
k.d f.k" <uhska flfrys fmdÿfõ o ta ta <uhdg iqúfYaI j o uf.a
wjOdkh fhduq jQ wdldrh .ek o;a; /ia lsÍug ;SrKh lf<ñ'˜

fï wdldrhg wruqKq bgq lr .ekSug ilia l< ie,iqfï tla tla mshjr
ls%hd;aul lsÍfï § ,nk w;a±lSï iy ta w;a±lSï .ek m%;HfõlaIK o úia;rd;aul
j ,súh hq;= h' ta ta mshjr ls%hd;aul lsÍfï § id¾:l jk ;eka o wid¾:l jk ;eka
o iqúfYaIs j i`oyka l< hq;= h' tlS id¾:l wid¾:l ia:dk .ek kej; kej;;a
lreKq fidhd n,ñka" m%;HfõlaIKh lrñka" iïmQ¾K ie,eiau ixfYdaOkh lr
.ekSu wjYH kï ta i`oyd;a fhduq úh hq;= h' tjeks wjia:djl § ,shk ,o
m%;HfõlaIK c¾k,a igykla fufia fõ'

mka;sfha isiqka 35$40la u mdvug meñK isáhy' mdvu wdrïNfha §


úkdä 15la hk f;la isiqka Woafhda.su;a j Bg iyNd.s jQj;a meh 1$4 lska
miq isiqkaf.a Woafhda.h ySk jQ nj olakg ,enqKs' .Ks; .eg¨ iys;
fldgila idlÉPd lsrSu weröu o Bg fya;= jQjd hehs lsj yels h' isiqka
w;rska 24 fokl= .eg,q úioSu i`oyd Woafhda.su;a jQj;a b;srs isiqka ta
ms<sno j oeä W;aidyhl ksr; jQ njla ksÍlaIKh l< fkdyels úh'

44
by; m%;HfõlaIK igyfka mrsos fkdmeñKs isiqka 5 fokd ioyd w;yereKq
úIh fldgi Tjqka fj; ,nd oSug wod< ie,iqula kej; iEosh hq;= h' tfuka u wvq
wjOdkhla fhduq l< nj oelajqk isiqka 16 fokd iïnkaO j o hï m%;sldr
jevigykla ls%hd;aul l< hq;= h'

.eg¨j úiÿKq whqre ms<sno we.hSu


fï ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha wjidk mshjrhs'
we.hSfï mshjf¾ § úfYaIfhka wfmalaId lrkqfha .eg¨jg iïnkaO iudc
ls%hdjg iïnkaO jQ whf.a jQ fjki meyeÈ,s lsßuhs' fuys §" m<uq j m¾fhaIKh
lrk jD;a;slhd f,i m¾fhaIKfhka ;u N+ñldfõ we;s jQ fjki meyeÈ,s l< hq;=
h' WodyrKhla jYfhka —fuf;la mdvï ie,iqï ,sùfï oS mka;sfha úúO YsIH
lKavdhïj,g iqúfYaIs j b.ekaúh hq;= wdldrh .ek lreKq ioyka lsrSfï mqreoao
fkd;snQ ud" oeka mdvï ie,iqï lrkqfha YsIH úúO;ajh o ie,ls,a,g .ksñks'˜
f,i ,sùfï § jkqfha m¾fhaIlhd jk ;ud ;=< jQ fjki .ek lreKq lSuls'
fojkqj iudc ls%hdjg iïnkaO fiajd odhlhka jk YsIHhkaf.a jQ
ixj¾Okh fydaa fjki ú.%y úh hq;= h' 2015 ;sfk; m¾fhaIK i.rdfõ 13 msgqfõ
m< ù we;s m¾fhaIK jd¾;dfõ" tjeks ixj¾Okh jQ wjia:djla ms<sno j f;dr;=re
±lafõ'

—mq,auka jreK˜ kñka úoHd,fha idys;H W;aijh mj;ajk osk Wod úh'
tkï 2015'10'02 jk Èkhs' fuys oS Bg iu.dó —mq,auka jreK˜ idys;H
i.rdj t<s oelaù h' tu i.rdjg ud f;dard .;a orejka oi fokdf.a
ks¾udK 10la we;=<;a lsÍug yels úh' tu ks¾udK ishhg ishhla u
id¾:l fkdjqk o moH ks¾udKh i`oyd ksrka;rfhka Tjqka fm,öu o
úYd, i;=gls' Tjqka iEÿ lú ;d,hlg .dhkd l< yels ùu yels iEu
wjia:djl u ldfjHdaml%u lsysmhla fyda wkq.ukh lsÍug W;aidy ±Íu
wdÈfhka w.h l< yels moH mka;s ìys ùu uf.a jEhfï;a Tjqkaf.a
W;aidyfha;a m%;sM,hls' tu i`.rdj tÈk meñKs wdrdê; wuq;a;kaf.a o
mdif,a úÿy,am;s;=ud we;=¿ .=re Nj;=kaf.a o m%Yxidjg yd we.hSug ,la
úh' bka jvd;a we.hSug ,la jQfha o uf.a m¾fhaIKh i`oyd f;dard .;a
10 jk fY%aKsfha isiqjl=f.a moH ks¾udKhls ^yq¿.,a," 2015&'

f;jkqj wOHdmk moaO;shg ,nd fok mKsúvh i`oyka úh hq;= h' by; §
ioyka l< ;sfk; 2015 m¾fhaIK jd¾;d fmdf;a orejkaf.a lú mo ,sùfï yelshdj
j¾Okh lsÍug wod< j lrk ,o ls%hduQ,sl m¾fhaIKh wjidkfha my; fhdackd
bÈßm;a lr we;' fuh moaaO;sfha fjki i`oyd jk woyia iuQyhls'

45
uf.a fhdackd
01' orejkaf.a is;a ;=< —fkdyelshdj˜ ms<sno we;s wdl,amh .=rejrhd
uq,a jqj fyd;a iïmQ¾Kfhka u bj;a l< yels h' ta i`oyd .e<fmk
f,i .=rejreka lghq;= l< hq;= h'
02' iqÿiq wjia:dfõ § u bf.kqï wjia:d ioyd udOH tallh Ndú;h"
m%o¾Ykd;aul øjH fhdod .ksñka b.ekaùu wd§ isiqkaf.a is;a weo
.kakd ú;% bf.kqï Wml%u Ndú;fhka orejka ;=< úYd, udkisl
mßj¾;khla isÿ l< yels h' tfyhska WÑ; mßÈ wod< ia:dk yd
oDIHdOdrl Ndú;h .=rejrhdf.a j.lSuls'
03 orejka lemS fmkSug yd w.h lsÍug ±ä leue;a;la olajk neúka
ksrka;rfhka u i`.rd t<s ±laùu" ks¾udK mqjre ls%hd;aul lsÍu
wd§ l%ufõo u.ska Tjqkaf.a olaI;d m%o¾Ykhg bv i,id Èh yels h'
tfuka u jdÑl w.h lssÍu mjd m%udKj;a h'
04 —fï lúfha f.dvd;a ixlS¾K woyilaj;a" ixlS¾K jpkj;a kE'
idudkHfhka isÿjk fohla mo 4 .e<fmkak lúhla úÈhg yo,hs
;sfhkafk˜'
—yßu ,iaik lúhla wmss T;afldau tl;= fj,d ta lúh ;d,hlg
lshuq'˜
—Thd,d yefudagu ,iaikg mo 4 lú yokak mq`:jka˜
—±ka Thd,g ;kshu fï jf.a mka;s yokak mq`:jka fjhs' Thd,d
;kshu lú yo, ug f.ke;a fokak' fyd`og yok lú Tlafldau
biafldaf,a ks¾udK mqjrejghs fï wjqreoafoa t<s olajk idys;H
i.rdjghs odkj˜ wd§ jYfhka ud Ndú; l< wdldrfha l=vd
fm,Uùïj,ska mjd orejkag fndfyda ch.%yK w;am;alr Èh yels h'
iEu .=rejrfhla u orejkaf.a ks¾udKlrKh Tma kexùu i`oyd fujeks
fm,Uùï l< hq;= h ^yq¿.,a," 2015&'

Wla; fhdackdj,ska meyeÈ,s jkafka" wOHdmk moaO;sh ixj¾Okfha wxYhla


jifhka" wOHdmk lafIa;%fha .=rejrekaf.a ixj¾Okh i`oyd jk fhdackd o
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfhka bÈßm;a j we;s njhs'

fï wkqj meyeÈ,s jkqfha" ls%hduQ,sl m¾fhaIKhl m%;sM, we.hSfï §" ke;


fyd;a ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla fl;rï id¾:l oehs we.hSfï §" ;=ka wdldrhlska
lreKq úuish hq;= njhs'

46
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha mshjr 5 ms<sn| iudf,dapkh
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha mshjr .ek idlÉcd lsÍfï § w,aà%p¾" fmdIa iy
fidfula ^1993& bÈßm;a l< my; ioyka woyi o wjOdrKh lsÍu jeo.;a jkafka
tu.ska ls%hduQ,sl m¾fhaIK ls%hdj,shl uQ,sldx. o uQ,sldx. /l f.k f.dv k.d
.; yels úúO;ajh o uekúka wjOdrKh jk ksid h' tfia u ls%hduQ,sl
m¾fhaIKhla we.hSu hkq uÜgï ;=kl we.hSula nj fuys § o wjOdrKh ùu
jeo.;a lreKls'

—iEu ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla u tys mßudKh l=ula jqj;a Bg u


wdfõKsl pß; ,laIKj,ska hqla; h' tfyhska úia;r úNd. iys; jQ o
mshjfrka mshjr lreKq ioyka jQ o wdlD;shla iemhSug wms ue,s fjuq'
úúO;ajfhka hq;= ud¾. Tiafia m¾fhaIK lrf.k hEu tu.ska iSud úh
yels ksid h' flfia kuq;a ´kE u ls%hduQ,sl m¾fhaIK ls%hdj,shlg
fmdÿ" m<,a wÈhr lSmhla fõ˜ ^Alrichter, Posch, & Somekh, 1993)
werUqï ia:dkh fidhd .ekSu ^.eg¨j yÿkd .ekSu fyda u;= lr .ekSu&

ikaksfõYh (Situation) meyeos,s lr .ekSu ^lreKq fidhd ne,Su&

ls%hd Wmdhud¾. ixj¾Okh lsÍu ^ie,eiau ieliSu&

ls%hd Wmdh ud¾. jHjydrfha fhoùu ^ie,eiau ls%hd;aul lsÍu&

.=re ±kqu ixj¾Okh ^we.hSu&

m%;sM,

iajhx jHjydrh jeä j¾Okh

fiajdodhl jHjydrh jeä j¾Okh

moaO;sfha jeä j¾Okh

uelaksfma" f,dauka iy jhsÜfyâ ^2003& mjid we;s mßÈ ls%hduq,sl m¾fhaIK


lrkqfha m¾fhaIlhl= úiska ;u jD;a;sh jHdjydrhg wod< j u;= jk .eg¨ ms<sn`o
j h' fuys È .eg¨ ms<sn`o m%;HfõlaIKfhka fyj;a is;=ú,af,a fhfoñka
m¾fhaIKfha iEu mshjrla u miq lsßu wjYH fõ' wm fï lD;sfha È idlÉcd l<
ls%hduq,sl m¾fhaIK ls%hdj,sfha mshjr idrdxY jYfhka my; olajuq'

47
ls%hduQ,sl m¾fhaIKfha pls%h mshjr A circle of steps in action research
ls%hduq,sl m¾fhaIK mshjr m%Yak$cSj úoHd;aul .eg¨
^jD;a;Sh ls%hd fláfhka&

01' .eg¨j ks¾jpkh YsIHhka tlsfkld .egqug fhduq ùu iy tla YsIHhl= ta


lsÍu ioyd úfYaIfhka fhduq ùu .ek m%;HfõCIKh lrkak'

th iqis,a keue;s <uhdg iïnkaO m%Yakhla muKla o@ tu


02' woyi fyda .eg¨j
<uhd yeÿk jevqk wdldrhg tu .eg¨j fld;rï
úNd. fldg ta .ek
iïnkaO o@ th mdif,a .eg¨jla o@ .=re fm!reIh .ek
o;a; /ialsÍu
.eg¨jla o@ <uhdf.a .eg¨jla o@ fujeks wNsfhda.d;aul
p¾hd ms<sn`o j fm< fmdf;a i`oyka lreKq lshjkak' óg
iudk wjia:dj, § fjk;a jD;a;sh i.hka ls%hd l< whqre
.ek lreKq fidhd n,kak' iïuqL idlÉPdfjka lreKq
.kak' m%;HfõCIKh lrkak'
wNsfhda.d;aul p¾hdj hkafkka Tn woyia lrkafka
03' ls%hdud¾. ie,iqï
l=ula±hs ks¾jpkh lrkak' tjeks p¾hd we;s jQ wjia:d iy
lsÍu
isoaê .ek Èkfmd;l jd¾;d ;nd .kak' wNsfhda. fyda p¾hd
we;s jQfha ljod o@ l=uk miqìula hgf;a o@ hkak .ek
fidhkak' YsIHhka iu. ^wNsfhda.d;aul p¾hd iys; yd
rys;& ino;d ixj¾Okh lr .ekSug WÑ; ie,eiaula
ilia lrkak' tjeks p¾hd we;s jQ úg .; hq;= ls%hdud¾.
,ehsia;= .; lrkak' tajdfha wod<lu .ek is;kak'

03 jk mshjf¾ § ie,iqï l< mshjr ls%hd;aul lrkak'


04' ls%hd ud¾. .ekSu
ls%hd;aul lrk w;r;=r m%;HfõlaIKh lrñka ie,iqfï
m%;sM, w.hkak'

Èk fmd; iy ;nd .;a jd¾;d mÍlaId lrkak' .;a ls%hd


04' m%;sM, .ek
ud¾.j, m%;sM, .ek i,ld n,kak' id¾:l jQfha l=ula o@
m%;HfõlaIKh
wid¾:l jQfha l=ula o@ iu jD;a;slhska iu. idlÉPd
lrkak' wk;=re j B <. ls%hdud¾.hg t<fUkak'

fï mshjr y;r Tiafia wm fuf;la idlÉPd l< lreKq fufkys lrkak' wk;=re
j my; i`oyka jk ud¾;d kï .=re;=ñhf.a ls%hduq,sl m¾fhaIK j¾;dfõ" fï mshjr wvx.=
jk wdldrh ms<sn`o j úYaf,aIKh lrkak' tu.ska ls%hduq,sl m¾fhaIK jd¾;djl mshjr o
iqúfYaIs j y`ÿkd .eksug W;aidy lrkak'

48
mka;sfha fmda<su
;u mejreï ,l=Kq lrjd .ekSug fyda tajd iïmQ¾K lsÍug uf.a
iydh ,nd .ekSug uf.a fïih wi, /oS isák orejkaf.a os.= fmda<su
.ek uu ks;r is;=fjñ' ud th ;=kajk jif¾ isák uf.a orejka iu`.
idlÉPd l< w;r" tys fmda<sfï /£ isàfuka jeä ld,hla wmf;a hk nj
Tjqyq ms<s.;ay' oaú;aj wdldr kshdukhla lsÍug wms ;SrKh lf<uq' ta
wkqj ;ks j jev lrk ld,Éfþoj, §" tla orefjla iEu ñks;a;= 4lg
jrla u ud wi, /oS isák orejka ms<sno jd¾;djla ieliS h ^fï i`oyd
wms egg timer Ndú; lf<uq'& fojkqj tu orejka ud wi,g meñKsfha
lskï wjYH;djla ioyd o hkak iïnkaOfhka uu jd¾;djla ieliSñ'
iEu oskl u WoEik uf.a m<uq ksfõokh jkqfha fmrÈk ud wi< /oS
isás orejkaf.a fmda<sfï osf.a idudkHh m%ldY lsÍuhs'
m<uq i;sh wjidkfha mka;sfha isá orejka 30 w;=ßka 8 fokl=
wka orejkag jvd jeä ld,hla fmda<sfï .; l< nj meyeos,s úh'
iajdëk j wOHhk lghq;= lsÍu iy wjYH wOHhk l=i,;d ;ud úiska u
j¾Okh lr .ekSfï jeo.;alu ms<sno uu fuu orejkag meyeos,s lr
ÿksñs' ;j o orejkaf.a mejreï ndr §fï l%ufha fjkila o isÿ lf<ñ
^uf.a fïih u; fmd;a f.dv .eiSu fjkqjg tajd nyd,Su i`oyd mka;sh
fl<jfr —jh¾ nÿkaZz folla ms<sfh, lf<ñ'&
fojk i;sh wjidk jk úg iudkHfhka orejka 06
fokl=f.ka hq;= jQ fmda<su orejka fofokl= olajd wvq úh' ta wkqj fuu
wOHhkh id¾:l nj ye`.S .sh w;r kej; fmda<su osla jqj fyd;a
kshdukh kej; lsrSug wms tl`. jQfKuq' fmda<sfï /oS isá orejkag ud
ÿka Wmfoia fyda ;nk ,o —jh¾ nÿka ˜ fuu fjkig mdol jQfha hhs uu
fkdis;ñ' ta ioyd n,mEfõ fmda<sfï os. wvq lr .ekSug orejka ;=<
we;s jQ Wkkaÿjhs' flfia fyda ug wjYH jQ wruqK lrd hdug
m¾fhaIKh fyj;a w;ayod ne,Su bjy,a jQ w;r fï ioyd orejka úiska
l< —ueosy;aùu˜ ms<sno Tjqyq o fnfyúka i;=gg m;ajQy' - ud¾;d -
uQ,dY%h( (Martha (1983)York street school: Action research report 23. 12
February 1983)

49
ls%hduQ,sl m¾fhaIKh jd¾;d lsÍu
´kEu m¾fhaIKhla ,sÅ; j fyda jdÑl j jd¾;d fkd l< fyd;a
m¾fhaIKhla ù fkdue;s nj woyia fõ ^No report, No research). fï woyi wkqj
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla l< úg o th m%p,s; lsÍug m¾fhaIlhka lghq;= l< hq;=
h' ,sÅ; j m%p,s; lsÍug m¾fhaIK jd¾;djla ,súh yels h' fmd;la uqøKh l< yels
h' .=rejreka lKavdhula fia tl;= j m¾fhaIK tl;=jla m< l< yels h' m¾fhaIK
iïuka;%Kj,g m¾fhaIK m;s%ld bÈßm;a l< yels h' iïuka;%Kj,g m¾fhaIK
m;s%ld bÈßm;a lrk úg ta ms<sn| j jdÑl j o lreKq bÈßm;a l< yels h' Bg wu;r
j mdif,a § .=re fo.=re /iaùïj, § .=re idlÉPdj, § o Tfí m¾fhaIKfha
wkdjrK jdÑl j bÈßm;a l< yels h'
ls%hduQ,sl m¾fhaIKhla wm lrkqfha wmf.a jHjydrh jvd fyd`Èka isÿ lr
.ekSug wjYH wkd.; ls%hdud¾. yÿkd .ekSug iy tajd ls%hd;aul lsÍug ksid
ls%hduQ,sl m¾fhaIKj, wkdjrK uq,ska u m%fhdackhg .; hq;af;a m¾fhaIKh l<
ud úiska u h' tfy;a ud m¾fhaIKfhka ,nk ,o ±kqu" ud iu`. fiajh lrk
wfkl=;a iu jD;a;slhkag o ug jvd by< ;,hl fjfik wOHdmk{hskag o ±kqï
§u w;HjYH fõ'
ls%hduQ,sl m¾fhaIK jd¾;dfõ úfYaI ,laIKhla úh hq;af;a tu.ska Tfí
jD;a;Sh l:dka;rh jdia;úl j ,shd ±laùu h' tu ,shd ±laùfï § ls%hduQ,sl
m¾fhaIKfha uQ,sldx. jk .eg¨j" lreKq fidhd ne,Su" .eg¨j úi§fï ie,iqu"
ie,iqu ls%hd;aul l< whqre iy we.hSu ^.eg¨j úi÷Kq whqre& wksjd¾hfhka u
wvx.= úh hq;= h' Bg wu;r j" ta iEu mshjrl § u" m%;HfõlaIKh ñY% úh hq;= h'
fï uQ,sldx. we;=<;a fldg" ls%hduQ,sl m¾fhaIK l:dkaor f.dvk.k whqre" úúO"
ks¾udKd;aul iajrEm .; yels h' tfy;a ls%hduQ,sl m¾fhaIKhg wdOqkslhkag
myiqjla jk f,i" ls%hduQ,sl m¾fhaIK jd¾;djlg msúfik ksYaÑ; wdlD;shla
,nd Èh yels h' tu wdlD;shg my; ioyka wkqud;Dld we;=<;a l< yels h'
1' .eg¨j ms<sn`o yeÈkaùula iy tu .eg¨j m¾fhaIKd;aul j wOHhkh l<
hq;= ;rï wNsfhda.d;aul .eg¨jla ùug fya;=
2' .eg¨j u;= jQ ikao¾Nh iy tu ikao¾Nhg m¾fhaIlhdf.a we;s iïnkaOh¦
.eg¨j úi§fuka ug" ud ls%hd lrk ikao¾Nhg iy uf.a fiajd odhlhkg
jk fiajh'
3' m¾fhaIKh lrk l%ufõoh fyj;a y`ÿkd .;a iqúfYaI wkq.eg¨ yd tu
.eg¨j,g úiÿï §ug ilia l< ie,iqu iy tu ie,iqu ls%hd;aul lsÍfï
ms<sfj< ms<sno ú.%yhla
4' ie,iqu ls%hd;aul lsÍfï § id¾:l yd wid¾:l jQ ia:dk ms<sno ú.%yhla yd
wid¾:l jk mshjrj,g fh¥ m%;sl¾u ms<sno úia;rhla'

50
5' m¾fhaIKfhka ug;a uf.a fiajd odhlhka jk YsIHhkag;a ud isák
jD;a;Sh lafIa;%hg;a fmdÿfõ wOHdmk moaO;shg;a jqKq fiajh'

Wla; f;aud wkqj m¾fhaIK jd¾;dj ,sùfï § ta ta fldgi wkqms<sfj<g


ioyka l< hq;= hehs kS;shla fkdue;' jD;a;slhdf.a l;dkaorh bÈßm;a lsÍu
wruqK jk ksid" leu;s mshjrlska wdrïN lr m¾fhaIK jd¾;dj ,súh yels h'
tfy;a m¾fhaIK jd¾;dj lshjkakdg" m¾fhaIKfhka fokakg hk mKsúvh"
wLKav j .,d hk mßos" ,súfï ffY,sh ilia lr .; hq;= h'
m¾fhaIK jd¾;dj ,súh hq;af;a W;a;u mqreI wdLHdk ffY,sfhks' Bg
fya;=j" ls%hduQ,sl m¾fhaIKh lrkqfha ud iïnkaO jk jD;a;sh N+ñldj ms<sn`o j
jk ksid" th uu lrk m¾fhaIKhla f,i ,súh hq;= ksid h'
tfy;a m%udKd;aul m¾fhaIK m%fõYhg wh;a ióCIK fyda iïmÍCIK
m¾fhaIK lsÍfï § W;a;u mqreI wdLHdkfhka m¾fhaIK jd¾;d ,súh fkd yels h'
ls%hduQ,sl m¾fhaIK jd¾;dj wdlD;s .; lsÍug WÑ; kS;s Tng u ilia lr
.; yels h' tkï" wl=f¾ m%udKh" h;=re ,shkh lrk úg fma<s iy fþo w;r
mr;rh" msgqfõ È. m<, hk lreKq mjd Tng wjYH mßÈ ;SrKh l< yels h' tfy;a
Tn lsishï wdh;khlg Tfí m¾fhaIK m< lsÍu i|yd bÈßm;a lrkafka kï" tu
wdh;kh bÈßm;a lrk ks¾Kdhl wkq.ukh lr Tfí m¾fhaIK jd¾;dfõ
wdlD;sh fyj;a msgq ieleiau (Layout) ielish hq;= h' WodyrKhla jYfhka jhU
m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=fõ ;sfk; iÕrdjg Tn ,smshla bÈßm;a lrkafka
kï" fomd¾;fïka;=j bÈßm;a lrk iSud wkqj jd¾;dj $ m¾fhaIK ,smsh ielish
hq;= h' ì%;dkHfha Educational Action Research iÕrdjg ,smshla bÈßm;a lrkafka
kï" tlS iÕrdfõ ks¾Kdhl wkqj Tfí ,smsh ,súh hq;= fõ'
Tfí jD;a;Sh wkkH;dj iys; ls%hduQ,sl m¾fhaIK ,smshla - jd¾;djla m<
lsÍug wjYH ls%hduQ,sl m¾fhaIK moku ms<sn| ksmqK;d ixj¾Okhg" fuf;la
bÈßm;a l< woyia bjy,a jQfha hehs is;uq'

51
wdfY%ah .%ka:
wkq,dj;S" fla'fÊ'fla' ^1991& wka;¾ls%hdlrKh iy mdi,' Ydia;%m;s ^wOHdmk&
Wmdê ksnkaOh' fmardfoKsh úYajúoHd,h'
wfíisxy" tia'tï'whs'tia' ^2015& whym;a p¾hd fya;=fjka bÉPd Nx.;ajhg m;aj
fldkaù isá orejka ;siafokl= tu ;;ajfhka uqojd .ekSu' ;sfk;" f;jk
l,dmh" 239-245 jk msgq' l=reKE.,: jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
w,ia" fÊ' iy fiiq wh ^1967& ld¾h m;s%ld: iólaIKfha yd we.hSfï
ud¾.fhka mdGYd,Sh wOHdmk jHjydr ÈhqKq lsÍu i|yd ieliqkq
m%drïNl m¾fhaIKd;aul jevms<sfj,' oaú;shsl wOHdmk wxYh"
wOHdmk wud;HdxYh" ,xldj'
bfkdald" mS'ta' ^2015& 6 jk fY%aKsfha wdl%uKYS,s .;smej;=ï we;s isiqjl=f.a p¾hd
rgdj hym;a ;;a;ajhg m;a lsÍu' ;sfk;" f;jk l,dmh" 134-140 jk msgq'
l=reKE.,: jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
Wfoaks" fla'ta'tia' ^2015& mqrjeis wOHdmkh yd m%cd md,kh hk úIfhys isiq idOk
uÜgu m%udKd;aulj fiau .=Kd;aul j by< kexùu' ;sfk;" f;jk
l,dmh' 175-179 jk msgq' l=reKE.,: jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
l=udrsydñ" wd¾'tï'mS'tï' ^2015& 11 jk fYa%Ksfhys isiqka yh fokl=f.a wNHdi
lsÍug we;s wlue;a; ÿre lr Tjqka b;d leue;af;ka wNHdi lsÍug
fm<Uùu' ;sfk;" f;jk l,dmh" 1-7 jk msgq' l=reKE.,: jhU m<d;a
wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
fldä;=jlal=" Ô' ^1996& ld¾huQ,sl m¾fhaIK m%fõYh' wOHdmk lafIa;%fha
jD;a;slhka i|yd bÕs iuQyhls' kqf.af.dv: iqfkr m%ldYlfhda'
fldä;=jlal=" Ô' iy mdf.dvwdrÉÑ" ta' ^2014& m%;HfõlaIKh iy m%;HfõlaIK
iÕrdj' úoHq;a m%o¾Ykh'
fldä;=jlal=" Ô'" ueÈjl" whs'" l¨wdrÉÑ" fla'ta'ã'" .=reisxy" Ô'whs'" Èidkdhl"
fla'tÉ'tï'" chudkak" iS'fla' iy ,,s;d moañKs" ví' tÉ' tï' ^2001&
w;a±lSïj,ska bf.k .ksuq' ta ;=<ska wms u ilia fjuq' ld¾hnoaO fiajdia:
.=re wOHdmk m%fõYhla jk m%;HfõlaIK bf.kqu Y%S ,dxlsl mdi,l Ndú;
jk wdldrh ms<sn| wOHhkhls' cd;sl .=re wOHdmk wêldßh" wOHdmk
wud;HdxYh'
{dkj;S" î' iS' ^2015& i`o isisf,a fld| msmqKd' y,aT`:j: l¾;D m%ldYk'
;s,lr;ak" tka' ^2015& .eñÈúh yd uelS hk .eñjyr' ;s;a;je,a,( l¾;D m%ldYk'

52
;s,lr;ak" fla'tï' ^2015& m%d:ñl mka;sj, bf.kqï b.ekaùï l%shdj,sfha §
.=rejrhd isiqkaj ÿfõ" mqf;a hkqfjka weu;Sfuka YsIH idOkh by< kexùu
^2015& ;sfk;" f;jk l,dmh" 218-223 jk msgq' l=reKE.,: jhU m<d;a
wOHdmk fomd¾;fïka;=j l=reKE.,'
osidkdhl" mS' ^2016& yrj;a wOHdmkhg u.' fld<T 10 f.dvf.a iy ifydaorfhda'
oerKsh.," tia' ^2014& r<: iqkdñfhka miq Ôú;h .ek u;l igykla' mßj¾;kh:
ud,sks f.daúkakf.a' kqf.af.dv: iriú fmd;ay,'
Oïñl rejka l=udr" ta'ta' ^2014& my< idOk uÜgula iys; 10 jk fY%aKsfha
isiqfjl=f.a È.= ld,Sk mdi,a fkdmeñKSug fya;= y`ÿkdf.k ta i`oyd úiÿï
,nd § Tyq kej; mdi, fj; f.kajd .ekSu' ;sfk;" fojk l,dmh" 151-158
jk msgq' l=reKE.,( jhU m<d;a wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
rUqlaje,a," t,a'fla' iy .=K;s,l" ta'tï'ã'ví' ^2011& ls%hduQ,sl m¾fhaIK kHdh
iy jHjydr' uykqjr: l¾;D m%ldYk'
jekaofndakd" à'ta' ^2016& wEka m%Ekala ±ßhlf.a Èkfmd;' kqf.af.dv( iriú
m%ldYlfhda'
úchfldaka ví'tï'iS' ^2012& isks÷ myiska rYañ úysok jkakshg mEhQ weÿre i|' YS%
,xld wOHdmk m¾fhaIK jdr i.rdj" 13 jk fjMu" 80-100 jk msgq' uyr.u:
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
úfÊfldaka" ví'tka'fla' ^2015& wg fY%aKsfha ±ßhlf.a wlSlre yeisÍï rgdj fjkia
lsÍu' ;sfk;" f;jk l,dmh" 42-47 jk msgq' l=reKE.,: jhU m<d;a
wOHdmk fomd¾;fïka;=j'
ú;dkm;srk" tï'ù' ^1996& cd;sl wOHdmk wdh;kfha m¾fhaIK iy ixj¾Ok
fomd¾;fïka;=fõ z.=rejrhd m¾fhaIl jYfhkaZ jHdmD;shg wod<
jevuq`Mjl § bÈßm;a l< w;am;s%ldj' i|yka jQfha fldä;=jlal=" Ô'
ueÈjl" whs'" l¨wdrÉÑ" fla'ta' ã'" .=reisxy" Ô' whs'" Èidkdhl"
fla'tÉ'tï'" chudkak" iS'fla' iy ,,s;d moañKs" ví'tÉ'tï' ^2001&'
Alles, B.J.P., de Silva, A., Fernando, W.D., Sirisena, U.D.I., &Warnasuriya, W.M.A. (1967)
Working paper: action research pilot project for improvement of school practice
through supervision and assessment of school performance. Ceylon: Division of
Secondary Education, Ministry of Education.
Altrichter, H., Posch, P. & Somekh, B. (1993) Teachers investigate their work: an
introduction to the methods of action research. London: Routledge.
Bogdan R.C., & Biklen, S.K. (1982) Qualitative research for education: an introduction
to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon Inc.

53
Bolton, G. (2014) Reective practice: writing and professional development.4th ed.
London: Sage.
Carr, W. & Kemmis, S. (1986) Becoming critical: education, knowledge, and action
research. Geelong: Deakin University.
Deraniyagala, S. (2013) Wave. New York: Vintage books.
Dewey, J. (1933) How we think. Buffaloa, New York: Prometheus Books (Original
work published 1910).
Elliott, J. (1991) Action research for educational change. Philadelphia, PA: Open
University Press.
Ferrance, E. (2000) Themes in education: action research. Richmond Street: Northeast
and Islands Regional Educational Laboratory at Brown University.education-
alliance/les/publications/act_research.pdf. Retrived 04.01.2017.
Hammercley, M. & Atkinson, P. (1995) Ethnography: principles in practice. London:
Routledge.
Holly, M.L., Arhar, J., & Kasten, W. (2005) Action research for teachers: travelling the
nd
yellow brick road. 2 ed. New Jersey: Pearson Merril Prentice Hall.
Kemmis, S.& McTaggart, R. (1988). The action research planner. 3rded. Australia: Deakin
University.
Lewin, K. (1946) Action research and minority problems. In Resolving social conicts:
eld theory in social science (Printed in 2014). Washinton, DC: American
Psychological Association.
Martha (1983)York street school: action research report 23. 12 February 1983
McNiff, J., Loman, P. & Whitehead, J. (2003) You and your action research project. 2nd
ed. London: Routledge.
Perera, C. (2016) Ordinary Level Literature: Prose. Colombo: SciTech Publishing
Coorporation (PVT) Ltd.
Sagor, R. (2011) The action research guide book: a four-stage process for educators and
school teams. 2nded. London: Corwin.
st
Schon, D. A. (1983) The reective practitioner: how professionals think in action. 1 ed.
USA: Basic books.
Thomas, G. (2013). How to do your research project: a guide for students in education and
applied social sciences. 2nd ed. London: Sage.
Vulliamy, G. (1990) The conduct of case study research in schools in Papua New Guinea.
In Vulliamy, G., Lewin, K. & Stephens, D. (Eds) (1990) Doing educational research
in developing countries. London: The Falmer Press.

54
mo ud,dj
Anecdotal record - WmdLHdkuh jd¾;dj
Area of concern - ie,ls,a, fhduq jk lafIa;%h
Attitude scale - wdl,am mrsudK
Autobiography - iajhx prs;dmodkh
Blog - íf,d.a
Cartoon  - ldgqkh
Checklist - úuiqï m;
Collaborative - iyfhda.s
Collaborative action research - ixl¾;Dl fyj;a iyfhda.S ls%hduQ,sl m¾fhaIK
Collaborative reection - il¾;Dl fyj;a iyfhda.S m%;HfõCIKh
Content analysis - ikaOdr úYAf,aIKh
Context - ikao¾Nh
Critical incident interview - úfõpkd;aul isoaê iïuqL idlÉcd
Dissemination  - m%p,s; lsÍu
District-wide action research - Èia;s%lalh mokï lr .;a ls%hduQ,sl m¾fhaIK
E mail - B fï,a ,smshla
Face book - uqyqKqfmd;
Fact nding - lreKq fidhd ne,Su
Field text and Field note - lafIa;% fm< yd lafIa;% igyk
Focus group interview  - kdNs.; lKavdhï iïuqL idlÉcdj
Formal interview - úêu;a iïuqL idlÉcdj
Individual teacher research - tla .=rejrhl= lrk .=re ls%hduQ,sl m¾fhaIK
Informal interview - wúêu;a iïuqL idlÉcdj
Intimate journal - l=`:m. i.rdj
Issue - újdodmkak m%Yakh
Layout - msßie,eiau
Log, Diary, Vedio, Journal - f,d.a" Èkfmd;" ùäfhda i.rd
Memoir - u;l igyka
Memory - u;lh
Monitoring - wNsuka;%Kh
Narrative Style - wdLHdk ffY,sh
Note taking  - igyka ;nd .ekSu
Objective - jdia;úl
Opportunities - wjia:d

55
Pathology - jHdê
Photograph  - cdhdrEmh
Physical trace - fN!;sl fydavqjdj$i,l=K
Plan of action with steps - mshjr iys; ie,eiau
Planning - ie,eiau
Problem - .eg¨j
Problem posing - .eg¨ biau;= lr bÈßm;a lsrSu
Problem solving - .eg¨ úi£u
Professional - jD;a;slhd
Professional story  - jD;a;Sh l;dka;rh
Projective technique  - m%lafIamK l%u Ys,amh
Questionnaire - m%Yakdj,sh
Rating scale - m%udKk mrsudkh
Reection - m%;HfõlaIKh
Reection for action - ls%hdj ioyd m%;HfõlaIKh
Reection in Action - iuld,Sk m%;HfõlaIKh
Reection on action - mYapdoa m%;HfõlaIKh
Reective journal  - m%;HfõlaIK i`.rdj
Reminiscence - w;S;h u;lhg kxjk
Research literature - m¾fhaIK idys;Hh
School-wide action research - mdi, u mokï lr .;a ls%hduQ,sl m¾fhaIK
Self analysis - iajhx úYaf,aIKhla
Self examination - iajhx mÍlaIdjla
Shadow study - fijKe,s wOHhkh
Sms - ÿrl;k flá mKsjqvhla
Social action - iudc ls%hdj
Sociogram - iudcñ;sl l%ufõoh
Story - l;dka;rh
Strengths - Yla;Ska
Student work  - YsIH f,aLkh
SWOTanalysis - Yÿw; úYaf,aIKh
Threats - ;¾ck
Twitter - Üúg¾
Video and audio - ùäfhda iy Yío mgh
Wave - r<
Weaknesses - ÿ¾j,;d

56
1 jk Wm.%ka:h
m%;HfõlaIKh
m%;HfõlaIKh hkq l=ula o?
iajlSh jD;a;Sh jHjydrh jeä ÈhqKq lr .ekSug" M,odhs .=rejreka úêu;a j iïnkaO jk"
iajhx mÍlaIdjla iy iajhx we.hSula iys; ls%hdj,shls' fcdaka vqú ^1933& bÈßm;a l<
ks¾jpk wkqj fuh —fm!oa.,sl ixj¾Okh i|yd úkhla iys; j is;du;d Ñka;kfha
kshe<Sula˜f,i y÷kd .; yels h' fvdk,aâ iafldka ^1983&mjikafka —jD;a;slhka
.eg¨jla ms<sn| j lghq;= lrk úg ta ms<sn| ;u w¾:ksrEmK iy úiÞqï mÍlaId lrñka tu
.eg¨j ksrka;rfhka rduq.;-m%;srduq.; lrk njhs
iEu mqoa.,fhl=g u fm!oa.,sl cSú;h id¾:l lr.ekSu i|yd fuka u iEu
jD;a;slhl=g u ish jD;a;sh id¾:l lr .ekSu i|yd m%;HfõCIKh w;HjYH l%shdj,shls'
úfYaIfhka u rgl wkd.;h ilialsrSfuys ,d úYd, j.lSula mejfrkakd jQ .=rejreka
m%;HfõCIKfhys fhfoñka ish bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh bIaG lsrSu u.ska osfkka osk
WfoHda.su;a j yd iqNjdoS j ;u .=re N+ñldj bgq l< yels h' .=rejrekag ish bf.kqï-
b.ekaùï l%shdj,sfha .eg¨ úi|d .ekSu i|yd w;sYhska Wmldrs jkakd jQ l%shduQ,sl
m¾fhaIK i|yd o m%;HfõCIKh moku fjhs'
m%;HfõlaIKfha oS my; i|yka ls%hd isÿ fõ'
· lssishï wjia:djl isÿ jk ± .ek mßiaiñka is;Su
· mj;sk úl,am y÷kd .ekSu
· jD;a;slhka f,i ;u w.hhka ms<sn| j i,ld ne,Su
· tu w.hhka ms<sn| j lghq;= lsÍfï § mj;sk myiq;d uÜgu ms<sn| j o is;Su
· fjkila lsÍu i|yd ls%hd l< hq;af;a flfia o hkak .ek is;du;d f;dard .ekSu

m%;HfõCIK igyka ;eîu


m%;HfõCIKh ish Ñka;kh fufyhùu iïnJO ls%hdj,shla jqj o fuys oS jvd jeo.;a
jkafka ;u is;g kef.k tu is;=ú,s igyka lsrSuhs' fuh yqfola hïlsis isÿùula ms<sn|
ixCIsma; igykla fyda jd¾;djla fkd ù" tu isÿùug iïnJO ish¨ lreKq iy tajd ms<sn|
;u ixcdkkh"úksYaph" thg fya;= jQ lreKq hk ish,a, igyka lsrSuls' idudkH oskfmd;a
,sùfuka fuh neyer jkafka o fï iúia;rd;aul nj ksid h' fuu igyka ;uka úiska ;u
fm!oa.,sl w;aoelSï flaJø fldg .ksñka ,shkakla neúka iajlSh wdfõKsl ffY,shlska
igyka l< yels h'
m%;HfõCIK osk igyka ,sùu i|yd idudkHfhka Ndú; jkafka myiqfjka f.k
hd yels igyka fmd;la jqj;a j¾;udk mrs.Kl ;dlaIKh;a iu. fuys Ndú;h o
kùlrKh ù we;' ta wkqj mrs.Kl f,aLkhla f,i" B fï,a ,smshla ^Email)" uqyqKqfmd;
^Face book), Üúg¾ ^Twitter) fyda ÿrl;k flá mKsjqvhla (sms) fyda íf,d.a ^blog) f,i
o m%;HfõCIK igyka mj;ajd .; yels h' jvd jeo.;a jkafka fuu igyka ;ukag
myiqfjka kej; mrsyrKh lsrSug we;s yelshdjhs'

57
m%;HfõlaIK ,sùug" ksoyia rpkd ffY,sh fuka u wdlD;s o Ndú; l< yels h'
WodyrKhla my; ±lafõ'

isÿ jQ foa .ek ud


ud lf<a ieneúka isÿjQfha isÿ jQ fohska
l=ula o@ l=ula o@ is;kafka l=ula o@ ud W.;af;a
^kHdhd;aul j $ l=ula o@
l%u úoHd;aul j&

uu mka;sh yh tl lKavdhul ls%hdldrlug uu is;kqfha fï l%shdldrlu .fõIK l%shdldrlï


fokdf.a iïnkaO jQfha YsIHhka YsIHhkag wNsfhda.d;aul fkd jk ixúOdk lrk
lKavdhïj,g fofofkla muKs' ;sfofkla njhs' TjQyq th ñks;a;= lsysmhlska úg ish¨ idudðlhkag iudk
fnod iEu Tfya n,d isáhy' ls%hdldrlu ksu l<y' j Bg
lKavdhulg u .ek Tjqkg Wkkaÿjla fkdù h' fndfyda <uhska l%shdldrlug iyNd.s úh yels mßÈ ie,iqï
jev m;s%ldjla iy ;j;a <ufhla wNHdi fmd;la iïnkaO fkd jQfha lKavdhïj, lsÍu
Wmfoia ms;%ldjla fmr<d f.k igykla ;j;a bv uÈ jQ ksid h' ug;a yefÕkqfha b;d jeo.;a h' YsIH
fnod ÿksñ' uu fmd;lska fldms lr ,shkakg l%shdldrlu l%shd;aul lsÍug iq ÿiq Wkkaÿjg
Tjqkag Wla; mgka .;af;a h' wfkla hdka;%Khla uúiska ie,iqï fkd wjOdkh fhduq lr
wdLdh; iïnkaOh lKavdhïj, o fndfyda l< nj h' lKavdhï
.ek .fõiKhla <uhska l;d lrñka ;ukaf.a ug Tjqkaf.a Wkkaÿj iy wjYH;d jev ie,iqï l< hq;= h' wod<
lsÍug Wmfoia ÿksñ' jev lrñka isáhy' .ek jeä wjOdkhla mdvu ie,iqï ud;Dldjg
lsÍug fmr oelaúh hq;= j ;snqKs' YsIH lKavdhï wka;¾ l%shd
lrk
wdldrh o ie,ls,a,g .;
hq;= h'

uQ,dY%h( fldä;=jlal= iy mdf.dvwdrÉÑ ^2014&

m%;HfõCIK igyka u.ska .eg¨j y÷kd .ekSu yd m¾fhaIK l%shdj,sh lrd


fhduqùu

Tn ,shQ m%;HfõCIK igyka u.ska .eg¨j y÷kd .ksñka m¾fhaIK l%shdj,sh lrd
fhduqùu i|yd ;ks j fyda Tnf.a jD;a;Sh i.hl= iu. isÿl< yels b;d ir,
l%shdldrlula my; oelafõ'
- Tn ,shd we;s lreKq wkqj Tng wjYH mj;sk ;;a;ajfhys hïlsis ixj¾Okhla
we;s lsrSu o@ tys .=Kd;aul nj jeä lsrSu o@ ke;s kï thg iïnJO lsisjl=g
iydh ùu o@ hkq ;SrKh lrkak'
- tu —;;a;ajh $ ldrKh˜ ms<sno lgq igykla we| tu lreKg wod< j Tnf.a
N+ñldj o tys w|skak ^lgq igykla iEfya&
- tu.ska m¾fhaIlhd jk ug .eg¨j fj; m%fõY úh yels úúO wdldr y÷kd
.ksñka m¾fhaIK l%shdj,sh lrd fhduq úh yels h'
- fuh m¾fhaIlhdf.a is;=ú,s l%shdoduh myiq lr.ekSu i|yd Ndú; l< yels
tla Wml%uhls'

58
View publication stats

You might also like