იუკატანიშ ჩქონი
იუკატანი (ესპ. - Yucatán) — ჩქონი ცენტრალურ ამერიკას, ნამუთ ართიანშე გუთმორთუნს მექსიკაშ ჸუჯის დო კარიბიშ ზუღას. ჩქონიშ ოორუე ნორთის იდვალუაფუ მექსიკაშ შტატეფი - იუკატანი, კამპეჩე დო კინტანა-როო. ჩქონიშ ობჟათე ორხველჷ გვატემალაშ დო ბელიზიშ სახენწჷფოეფს. კლიმატი ტროპიკული დო ჩხე რე. ჩქონიშ შიმე ობჟათე ტერიტორიაშ თარ ნორთი ტროპიკულ ტყას უკებჷ.
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
იუკატანიშ ჩქონიშ ოორუე-ბჟადალს იდვალუაფუ კრატერი - ჩიკსულუბი, ნამუქჷთ დოხოლაფირო 65 მილიონ წანაშ წოხოლე ეკიქიმინჷ დიდი მეტეორიტიშ გენთხაფაშ გეშა, ართართი ჰიპოთეზათ, თე მეტეორიტიშ გითოლაფაქ დინოზავრეფი გეშაჭყვიდჷ. IV ოშწანურაშე X ოშწანურაშახ იუკატანი მაიაშ ცივილიზაციაშ ცენტრი რდჷ, ნამუქჷთ არქეოლოგიური არტეფაქტეფი დო ნოგაფუეფი დიტუ (გჷშაკერძაფილო პირამიდეფი). არძაშე უმოსო რჩქინელი აბანეფი — ნოღეფი ჩიჩენ-იცა, უშმალი, ტულუმი დო შხვეფი.
მაართა ევროპალეფი, ნამუქჷთ მაართათ მანჭეს იუკატანიშ წყარპიჯის, 1517 წანას, ესპანარი კონკისტადორეფი - ფრანცისკო კორდობა დო ხუან დე გრიხალვა რდეს.
ჩქონიშ ჯოხოდვალა მოურს ინდიურ ზიტყვაშე, ნამუთ გინოთანგუათ შანენს „ჩქი თქვანი ვამარჩქილენა“. კონკისტადორეფქ თე ფრაზა გეგეს, მუჟამსჷთ აბორიგენეფს კითხესინ „სო ვორეთ ჩქი, მუ ჯოხო თე დიხას?“[2].
მიარე ვითწანეფიშ გოძვენას, მუსხიშა ოცადჷდჷ იუკატანიშ მახორობა ზოხორინალაშ მეჭირნაფას. უღუდეს მუში აკანური თარობა დო დორხველობა, აბანური კრეოლეფი-იუკატეკეფი შხვა კათა მიოჩქუდეს მუნეფიშ დუდო. 1841—1848 წწ. ჩქონს არესბენდჷ იუკატანიშ რესპუბლიკა, ნამუქჷთ მექსიკაშე გიშართუალა გეგმაცხადჷ.
1847 წანას, დიხაშმოხანდე-იუკატეკეფქ ებუნტეს ცენტრალური თარობაშ წიმიორე, ოცადჷდეს ელმარინჯეეფიშ გორუას, აკაანჯარეს მაიაშ კათა, მარა თენეფქ მუნეფიშ აკოანჯარაფა მიკართინეს ხვალე მექსიკაშ წიმიორე ვარინ, კინე თე დიხაშმოხანდეეფიშ წიმიორე ხოლო. თეშჷნერო იუკატანიშ ლჷმაქ (თ. გ. იუკატანიშ რასეფიშ ლჷმა) დიჭყჷ, ნამუთ იგინძორებუდუ 1901 წანაშახ.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ статья|автор издания=Bill Mixon|автор=Bruce Rogers|заглавие=Grutas de Balancanche|ссылка=http://www.amcs-pubs.org/nl/27.htm%7Cиздательство=AMCS Activities Newsletter|год=Май 2004|выпуск=|номер=27|страницы=79
- ↑ bibliotekar.ru