跳至內容

O kasasiroma no nisalofan no "Arpaniya"

nani… a masadak Wikipedia
刪去的內容 新增的內容
Safulokalalicay | nipafelian
無編輯摘要
Safulokalalicay | nipafelian
無編輯摘要
127 tosir 127 tosir
|2,706
|2,706
|}
|}

== '''Palapalaan (地理)''' ==
O kamar’an no Arpaniya itiraay i katimol no kasa’etipan no Parkan Pecihan Kanatal, isaka’amis i malafiyaway ato Montikoro, ika’etip no saka’amis malafiyaw ato Kosofo, ikawali malafiyaw ato Maciton, i katimol malaliting ato Kirisya, ika’etip malala’ed to riyar a makakecor ato Itali. O sala’edan ika’etip i o Yatoriya riyar ato Aiaoniya riyar.
[[Faylo:Lac_de_Shkodra.jpg|thumb|Sukutay Fanaw (Lac de Shkodra)]]
O dadahal no sera ’i, ira ko 28,748㎢,o kasarayray i polong no kitakit ’i, isaka144 ko dadahal no sera. O kakaya’ no lilis no riyar ira ko 476 km, ano cacayay ka hakowa ko dadahal no sera no Arpaniya ’i, adihay ko kasasiromaroma no pala o takaraway tokos ato apolo, kasasa’owac, dafdaf, la’ed no lotok ato dihif. O tokotokosan nani ka’amis pasitimol a masofac(manayat), ira ko pitatayraan no misalamayay o cinganganay i hekal Alpus lotok(Ikiris sowal:''Dinaric Alps''). Patahtahay ho a ira ko nanonanoman ato kinairaira no nanom, o satata’angay satelangay itini i satimolan a Yoropa a fanaw, ira ho ko milihawakay to tosa a kitakit a fanaw: Skutay fanaw(Arpaniya sowal:''Liqeni i Shkodrës)'' ato Ohelito fanaw(Arpaniya sowal:''Liqeni i Ohrit''). O no Arpaniya ko Skutay fanaw, o dadahal i 530㎢, o cecay no kalitolo itiraay i Arpaniya, o osaw to itiraay i Montinikoro, orasaka, ona Skutay fanaw mapolongay ko Arpaniya ato Montinikoro a mikowan. Ohelito fanaw(Arpaniya sowal:''Liqeni i Ohrit'';Pokaliya sowal:''Охридско Езеро'') o samatelangay fanaw i hekal.[11]

Adihay heca ko ’alo no Arpaniya, sano salil ko katenak, ira ko 152 ko ’alo ato ciris,nani wali pasitira isa’etip ko rakat no nanom micomod i Atoriya riyar a ’alo ano sa’osien ira ko 8 a ’alo: ''Drin,Vjosë,Shkumbin,Osum,Mat、Erzen、Fan ato Seman.''

== '''Kakarayan (氣候)''' ==
Ano do’edoen ko pisiiked a demak ni Kopen to kakarayan(柯本氣候分類法)(Toic sowal:Effektive Klimaklassifikation)’i,limaay ko kasasiromaroma no kakarayan no Arpaniya: Ticonghay Kakarayan (Ikiris sowal:''Mediterranean climate''),Ma’edengay ko Kafa’edet a Mado’etay Kakarayan ''(''Ikiris sowal:''Humid subtropical climate),''Riyariyaran Kakarayan (Ikiris sowal'':oceanic climate''),Sa’emelay a Karopaw Kakarayan ato Skatosa Tapolo Kakarayan''(subpolar climate). Ira heca ko'' Ateliya riyar ato Aoniya riyar mipatatongay to kakarayan, sa i kasi’enawan caay ka patosi ko kasi’enaw i kakedalan caay ka patosi ko fa’edet no romi’ad.Nikawrira, nama’eten no tokos ko fali no riyar sa caay ka picomod i kemod no kitakit ko fali no riyar, orasaka, i kemoday a pala ’i, ikasi’enawan caay kafilo ko si’enaw, ikakedalan sa i pakakaay ko ka fa’edet no romi’ad.

I Arpis Tokos ira a mahera ko sepat a no to’asan ho a so’edaan a ’alo, nani riyar so’osien 2,000 laya’ ko katakaraw, o hatiniay a so’edaan ’alo itiraay i tongroh no tokotokosan isafaw no 5,000 ko laya’ ko ka’akawang nga’ iraay ko matiniay ’alo, onini ko kakafahekaan tona sepat a so’edaan ’alo, away ko mitiniay i Yoropa.


== '''Pihapinangan Tilid''' ==
== '''Pihapinangan Tilid''' ==
148 tosir 160 tosir


[10] Ndarja administrative, njësitë vendore në lagje dhe fshatra. [2017-10-26]. (原始內容存檔於2017-09-25).
[10] Ndarja administrative, njësitë vendore në lagje dhe fshatra. [2017-10-26]. (原始內容存檔於2017-09-25).

[11]Lake Ohrid; Invest in Macedonia – Agency for Foreign Investments of the Republic of Macedonia. InvestInMacedonia.com. [2017-06-03]. (原始內容存檔於2008年9月14日).

Nani tiniay i 2021年5月24日 (tinocay) 17:39 a nisalofan

Arpaniya Nikapolongan Kitakit (阿爾巴尼亞共和國)

Takaray sowal (概要)

O Arpaniya Nikapolongan Kitakit (Arpaniya sowal: Republika e

o hata no Arpaniya (Flag of Albania)

Shqipëria)i, o Arpaniya hananay a mitahidang(Arpaniya sowal :Shqipëria), itiraay i katimol no saka’etip no Yoropa, i katimol no Parkan Kanatal (Balkans Peninsula), malala,ed ato Itali to Yatoriya Riyar Ta’eman (Itali sowal: Mar Adriatico) ato Otoranto Riyar Ta’eman (Arpaniya sowal: Kanali i Otrantos;Itali sowal: Canale d’Otranto). malafiyaw ato Kirisiya i katimol, ika’amis no saka’etip malangiid ato Kosofo (Arpaniya sowal: Republika e Kosovës), ika’amis malaingid ato Momtonikoro (Momtonikoro sowal:Црна Гора/Crna Gora, o kohetingay tokos sanay ko imi nira: 黑色的山, Ikiris sowal: Montenegro). O Momtinikoro sanay kono Taywan a pangangan.

Itiya ho itini i laloma’ no Yoropa o cecay no tada caayay ka cemahad a kitakit, o saawaay ko ’eten no kalotamdaw, nikawrira tona pinapina a miheca manengnengay to ko kacakat no ’orip no tamtamdaw.[1]

I 2009 miheca mikapot ko Arpaniya to Peitasiyang Konyie (北大西洋公約組織, Ikiris sowal: North Atlantic Treaty Organization, sakamoto’ a tilid: NATO),i 2014 miheca saka6 folad mihai to ko Lekatep no Yoropa (歐盟) to mamalakapot nangra, i 2018 miheca saka 6 folad malaheci to ko pihai tahira to i 2019 miheca saka 6 folad manga’ay to ko Arpaniya masasowal ato Lekatep no Yoropa to sapikapotaw no Arpaniya.[2]

O hata (fayafay) no Arpaniya ira matilid ko tosaay ko fongoh a talangawan ’alilis, onini ’i, nani tiyaay ho i 15sici o satopa no kakeridan no Arpaniya tamdaw ci Cioci Kastorioti Sikantopi (Arpaniya sowal: Gjergj Kastrioti Skënderbeu;Kirisiya sowal: Γεώργιος Καστριώτης "Σκερντέμπεης"), mikomod amitoker to picowat no Otoman Hontian kitakit, o tadamaanay a tamdaw no Arpaniya cingra, o salongan no Arpaniya tamdaw,onini ko pangangan han to「Kitakit no ’Alilis」.

Rikisi (歷史)

O to’as no Arpaniya o Iliriya a finscadan, (to’asan sowal no Kirisiya: Ἰλλυριοί, Roma tilid: Illyrioi, Latin sowal: Illyrii anoca Illyri), o cecay a finacadan no to’as no Yoropa. I’ayaw no 2000 miheca, anoca i’ayaw ho nona miheca iraay to a maro’ itini tona pala.

Itiya ho namakowanay no Kirisiya ko Arpaniya, i’ayaw no 2146 miheca malocecay ’isal no Roma Kapolongan kitakit. I ikor no 4 sici cacorocorok sa ko Sa’etipay Roma Hontian kitakit ato Slafo Finacadan (Ikiris sowal: Slavic peoples) a mikowan, 1415 miheca satapang a makowan no Otoman Hontian Kitakit (Otoman sowal: دولت علیه عثمانیه‎, Torki sowal: Osmanlı İmparatorluğu) to 500 a miheca ko kahalafin.

Ya siiked saho a niyahpikowan no Arpaniya (獨立初期的阿爾巴尼亞)

Arpaniya i sakatosa lalood no hekal (阿爾巴尼亚亞二战戰形勢图)

O Parkan Pecih a Kanatal (Balkans Peninsula) i,masasifoday to ko kaadihay no kasasiromaroma no finacadan, orasaka cilacila malood sa pangangan han to 「Ariri no afet」(火藥庫). Yo malaheci ko sakakinacecay a lalood no Parkan i 1912 miheca, ira ko pipadama no Aosyong Hontian Kitakit[3] (Toic sowal:Österreich-Ungarn; Syongyali sowal: Ausztria-Magyarország) onini ko saka pilekael to Siiked a Niyahpikowan i saka 11 folad saka28 romi’ad,o patosokan nona pilekal ’i,o sapitakeraw to kasadakan tayra i Yatoriya Riyar (亞德里亞海的出海口) no Sayerwiya tamdaw

I kalaloodan i sakcecay a lalood no hekal, ma’eco no Aosyong, Itali, ato Fransu, 1920 miheca saka 8 folad liyas sanay to ko Itali nani Arpaniya.

I 1924 miheca saka 12 folad, keriden ni Aihamayte Muhetar Pici Cofali(Ahmet Muhtar Bej Zogolli)ko sofitay amifelih ko sifo, ikor to sepat a niheca tiring sa a malahonti,sanoyanan sato mitier to sofitay a miteked mikowan to 14 miheca ko kahalafin.[4] Tahira to satapangan no sakatosa a lalood no hekal ma’eco no Honti no Itali, 1943 miheca(Itali sowal:Regno d'Italia)mikosang to ko Itali, o Toic to ko maro’ay tona kitakit. Harateng sato ko Arpaniya tamdaw to sapitokeraw to Toic, o kakeridan no Kyosanto no Arpaniya ci Enfor Hoca(Aroaniya sowla:Enver Hoxha)malasasifoan no mitokeray tamdaw, 1944 miheca malowaid to ko Toic rahiday sato ko Arpaniya.

I Syakaisyuki a mihecahecan no Arpaniya(社會主義時期的阿爾巴尼亞)

I 1944miheca saka 10folad saka20 romi’ad patireng to Arpaniya Finawlan Sifo, 1946 miheca saka 1 folad saka 10 romi’ad, palasawaden ko Tapangan Faco falicen a patireng to Arpaniya no Finawlan a

Enfor Hoca(HODŽA druhá míza)

Kitakit.1976 miheca saka12 folad saka 28 romi’ad falicen ko ngangan no kitakit to Arpaniya Syakaisyuki no Finawlan a Kapolongan Kitakit(Arpaniya sowal:Republika Popullare Socialiste e Shqipërisë,kamoto’en tilid:RPSSh), ci Enfor Hoca(Arpaniya sowla:Enver Hoxha)ko malasakaay kakeridan no kitakit,itiya to pikowanan ningra a mihecahecaan tatootora sa amisawidang to roma a Syakaisyuki a Kitakit[5](o Sawaliay a Saopo hananay ho a pangangan). Syakaisyuki Kitakit o Rosya, Paokaliya,Romaniya,Toic Kapolongan Kitakit, Syonyali,Polan CiekoSlofako,Arpanoya, oninian a kitakit i,polongen a pangangan o Sawaliay Saopo hananay, matatoker ato nikeridan no Amirika a Sa’etipay Saopo, ona tosa a Saop malali’ang to romi’ami’ad nani kaherekan no sakatosa a lalood no hekal, o 「Li’etecay Lalood」(Ikiris sowal:Cold War) hananay ko pipangangan.

Wataay ko pipadahof nona Sawalian Kitakit to Arpaniya, nikawrira, o Nanslaf, Rosya ato Conkolimin Kitakit masiwaray to ko lalan a pasityra i「Hontian Kitakit no Syakaisyuki」(社會帝國主義, Ikiris sowal:Social imperialism)han ni Enfor Hoca o kakeridan no Arpaniya a mikokot, to ikor to i nani 1960 miheca tayra i 1980 miheca tatootoor sa a mapisot ko kalawidang ato na tolo a kitakit. Tona a mihecahecan ma’erec no Arpaniya ko polong no sala’edan no kalokitakit, salacecay sato a masasiiked tona hekal.

1990 miheca, naka herekan no Arpaniya Matayalay Tang to saka 10 liyad a kaiki, o kakeridan nona Matayalay Tang ci Lamicu Aliya(Arpaniya sowal:Ramiz Alia)satapang a milekakawa to sapisongila’ to sici ato kicai, fawahen to ko sala’edan no kalokitakit,hoka’en to ko pikedec to naifaloco’an a pili’etan, o mifelihay, pitooran ato palosyangay, malaliyaw a masongila’ ko kalawidang ato Rosya ato Amirika, i 1990 miheca saka 7 folad malaliyaw kono sifoan a tayal ato Rosya, i 1991 miheca saka 3 folad saka 15 romi’ad malaliyaw kono sifoan a tayal ato Amirika.

Midemak to Adihayay Tang a Lekakawa(實行多黨制)

1991 miheca milekal ko Matayalay Tang no Arpaniya misawad to cecay aca ko Tang a mikowan to kitakit, midemak to Adihayay Tang a Lekakawa. Tona miheca i saka 4 folad saka 26 romi’ad, mifalic to ngangan no kitakit o Arpaniya Kapolongan Kitakit hananay to, o saikoray itini i Sa’etipay Yoropa a Syakaisyuki Kitakit to misawaday to cecayay aca a Tang ko teked sanay a mikowan to kitakit, o maan ko imi nonini hokiya, mifalahay to 46 miheca ko maparariday a misateked pikowan ni Hoca. 1992 miheca sipasip hananay to koya salongan no Kyosansyuki a mataliyokay no ’ekim a limaay fo’is i hata no kitakit.

Nikawrira,namisatapang ho a midemak to tayal nofinawlan, tadancaay ko kicay to sapili’etan no kitakit,ira ho ko mali’angay a kasarekad, tatihih ho ko kalafiyaw ato Sayrwuiya ato Kosofo, cifangafang ho mikiti’ecay a Milimekay Tamdaw(難民),o tada karetengay ’inorong konini.

1997 miheca, matalahekal ko kaco’os no malatapangay no sifo, sakalafodfod han to no laloma’ no kitakit, iikor to ’i,o Fransu, Sipanya, Kirisiya, Torki, Romaniya , Aotili ato Tanmay kona 8 a kitakit misanga’ to sakarahiday a sofitay a mipahineker tona fodfod no Arpaniya.[6]

Aniniay a Arpaniya (現今的阿爾巴尼亞)

2009 miheca saka 4 folad,mikapot to ko Arpaniya to NATO, masahapinang to patalahekal to masongila’ay to ko pikopot to Sa’etipay Kasarekarekad. I 2014 miheca Yoropa Lekapet mihai to mamalakopt nangra ko Arpaniya.

Kasasilsil no sakowan (行政區劃)

O dadahal no pala no Arpaniya ira ko 28,748㎢, papecihpecihen mala 12

AlbaniaNumberedPrefectures

ko sakowan(Arpaniya sowal:Qarqe), ikararem no salowan silsilen ho to 61 a niyaro’ (Arpaniya sowal:Bashkia), tahira i 2000 miheca ira ko 36 a niyaro’ mapafeli to 12 sakowan ko mikowanay, o 「 Rrethe」hananay.[1] Ona 12 a sakowan i 2000 miheca a mapatireng mitidos toya 36 a niyaro’.[2] O sifo no Arpaniya i 2015 miheca satapang a midemak to fa’elohay a sakowan, o matatodongay a niyaro’ ’i, 61 to ko niyaro’ , o i omaomahay a niyaro’ o 「 Komuna」hananay ’i, mipalahedawan.[3] O tadamamangay a kamaro’an no tamdaw ’i, o kasa’eta’etal「 Lagje anoca Fshat」[4] hananay, o polong ira ko 2980 kasa’eta’etal. O tokai(城市) ’i, o sakacecay a sakowan no Arpaniya, o citodongay to polong a tayal no tamtadaw.

Sakowan Kinsifo Tamdaw(2016) Dadahal(㎢)
1 Pirato Sakowan (Qarku i Beratit) Pirato 139,815 1,798
2 Tipar Sakowan (Qarku i Dibrë) Pisenkopi 134,153 2,586
3 Toros Sakowan (Qarku i Durrësit) Toras 278,775 766
4 Aipasen Sakowan (Qarku i Elbasanit) Airpasang 298,913 3,199
5 Fili Sakowan (Qarku i Fierit) Firsyar 312,448 1,890
6 Cirokasto Sakowan (Qarku i Gjirokastrë) Cirokasto 70,331 2,884
7 Koci Sakowan (Qarku i Korçë) Korca 221,706 3,711
8 Kukos Sakowan (Qarku i Kukësit) Kukos 84,035 2,374
9 Lico Sakowan (Qarku i Lezhë) Laysen 135,613 1,620
10 Sikoto Sakowan (Qarku i Shkodrë) Sikotay 215,483 3,562
11 Tilana Sakowan (Qarku i Tiranë) Tilana 811,649 1,652
12 Falola Sakowan (Qarku i Vlorë) Forole 183,105 2,706

Palapalaan (地理)

O kamar’an no Arpaniya itiraay i katimol no kasa’etipan no Parkan Pecihan Kanatal, isaka’amis i malafiyaway ato Montikoro, ika’etip no saka’amis malafiyaw ato Kosofo, ikawali malafiyaw ato Maciton, i katimol malaliting ato Kirisya, ika’etip malala’ed to riyar a makakecor ato Itali. O sala’edan ika’etip i o Yatoriya riyar ato Aiaoniya riyar.

Sukutay Fanaw (Lac de Shkodra)

O dadahal no sera ’i, ira ko 28,748㎢,o kasarayray i polong no kitakit ’i, isaka144 ko dadahal no sera. O kakaya’ no lilis no riyar ira ko 476 km, ano cacayay ka hakowa ko dadahal no sera no Arpaniya ’i, adihay ko kasasiromaroma no pala o takaraway tokos ato apolo, kasasa’owac, dafdaf, la’ed no lotok ato dihif. O tokotokosan nani ka’amis pasitimol a masofac(manayat), ira ko pitatayraan no misalamayay o cinganganay i hekal Alpus lotok(Ikiris sowal:Dinaric Alps). Patahtahay ho a ira ko nanonanoman ato kinairaira no nanom, o satata’angay satelangay itini i satimolan a Yoropa a fanaw, ira ho ko milihawakay to tosa a kitakit a fanaw: Skutay fanaw(Arpaniya sowal:Liqeni i Shkodrës) ato Ohelito fanaw(Arpaniya sowal:Liqeni i Ohrit). O no Arpaniya ko Skutay fanaw, o dadahal i 530㎢, o cecay no kalitolo itiraay i Arpaniya, o osaw to itiraay i Montinikoro, orasaka, ona Skutay fanaw mapolongay ko Arpaniya ato Montinikoro a mikowan. Ohelito fanaw(Arpaniya sowal:Liqeni i Ohrit;Pokaliya sowal:Охридско Езеро) o samatelangay fanaw i hekal.[11]

Adihay heca ko ’alo no Arpaniya, sano salil ko katenak, ira ko 152 ko ’alo ato ciris,nani wali pasitira isa’etip ko rakat no nanom micomod i Atoriya riyar a ’alo ano sa’osien ira ko 8 a ’alo: Drin,Vjosë,Shkumbin,Osum,Mat、Erzen、Fan ato Seman.

Kakarayan (氣候)

Ano do’edoen ko pisiiked a demak ni Kopen to kakarayan(柯本氣候分類法)(Toic sowal:Effektive Klimaklassifikation)’i,limaay ko kasasiromaroma no kakarayan no Arpaniya: Ticonghay Kakarayan (Ikiris sowal:Mediterranean climate),Ma’edengay ko Kafa’edet a Mado’etay Kakarayan (Ikiris sowal:Humid subtropical climate),Riyariyaran Kakarayan (Ikiris sowal:oceanic climate),Sa’emelay a Karopaw Kakarayan ato Skatosa Tapolo Kakarayan(subpolar climate). Ira heca ko Ateliya riyar ato Aoniya riyar mipatatongay to kakarayan, sa i kasi’enawan caay ka patosi ko kasi’enaw i kakedalan caay ka patosi ko fa’edet no romi’ad.Nikawrira, nama’eten no tokos ko fali no riyar sa caay ka picomod i kemod no kitakit ko fali no riyar, orasaka, i kemoday a pala ’i, ikasi’enawan caay kafilo ko si’enaw, ikakedalan sa i pakakaay ko ka fa’edet no romi’ad.

I Arpis Tokos ira a mahera ko sepat a no to’asan ho a so’edaan a ’alo, nani riyar so’osien 2,000 laya’ ko katakaraw, o hatiniay a so’edaan ’alo itiraay i tongroh no tokotokosan isafaw no 5,000 ko laya’ ko ka’akawang nga’ iraay ko matiniay ’alo, onini ko kakafahekaan tona sepat a so’edaan ’alo, away ko mitiniay i Yoropa.

Pihapinangan Tilid

[1] Rural poverty in Albania. [2011-01-23]. (原始內容存檔於2010-01-05); Albania Poverty and wealth, Information about Poverty and wealth in Albania; UNDP Albania Practice Area - Poverty Reduction 網際網路檔案館的存檔, 存檔日期2013-06-13.

[2] 俄羅斯衛星通訊社. 歐盟: 阿爾巴尼亞和馬其頓入歐談判或於2019年6月開始. 俄羅斯衛星通訊社. 2018-06-27 [2018-06-27] (中文).

[3] Malacecayay ko「aotili Hontian Kitakit」ato「Syongyali Hontian Kitakit」a mikowan, sa pangangan han to「AOSYONG Hontian Kitakit」.

[4] Ian Kershew著、林華譯. 地獄之行:1914-1949. 中信出版集團. 2018年12月: 202. ISBN 978-7-5086-8300-3.

[5] Syakaisyuki Kitakit o Rosya, Paokaliya,Romaniya,Toic Kapolongan Kitakit, Syonyali,Polan CiekoSlofako,Arpanoya, oninian a kitakit i,polongen a pangangan o Sawaliay Saopo hananay, matatoker ato nikeridan no Amirika a Sa’etipay Saopo, ona tosa a Saop malali’ang to romi’ami’ad nani kaherekan no sakatosa a lalood no hekal, o 「Li’etecay Lalood」hananay ko pipangangan.

[6] 1997年3月28日 阿爾巴尼亞發生騷亂人民網,2003.03.28

[7] A Brief History of the Administrative-territorial Organization in Albania 網際網路檔案館的存檔,存檔日期2015-05-24.

[8] A Brief History of the Administrative-territorial Organization in Albania. reformaterritoriale.al. [2017-10-26]. (原始內容存檔於2017-06-09) (英語).

[9] Ndarja administrative, njësitë vendore në lagje dhe fshatra. [2017-10-26]. (原始內容存檔於2017-09-25).

[10] Ndarja administrative, njësitë vendore në lagje dhe fshatra. [2017-10-26]. (原始內容存檔於2017-09-25).

[11]Lake Ohrid; Invest in Macedonia – Agency for Foreign Investments of the Republic of Macedonia. InvestInMacedonia.com. [2017-06-03]. (原始內容存檔於2008年9月14日).