Карл XII

Карл XII
Карл XII
	Karl XII
	5 красавіка 1697 — 30 лістапада 1718
Папярэднік	Карл XI
Пераемнік	Ульрыка Элеанора
Нараджэнне	27 чэрвеня 1682[…]; The Royal Court Parish[d], камуна Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя;
Смерць	11 снежня 1718[…] (36 гадоў); Фрэдрыксхальд[d], Эстфал, Нарвегія;
Месца пахавання	Каралінская капліца[d];
Род	Пфальц-Цвейбрукенская дынастыя
Бацька	Карл XI
Маці	Ульрыка Элеанора Дацкая
Веравызнанне	лютэранства
Адукацыя	Упсальскі ўніверсітэт;
Аўтограф
Манаграма
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карл XII (шведск.: Karl XII; 17 чэрвеня 1682 — 30 лістапада 1718) — кароль Швецыі ў 1697—1718 гадах, военачальнік, большую частку свайго ўладарання правёў у працяглых войнах у Еўропе. Карл XII заняў сталец ва ўзросце 15 гадоў, пасля смерці бацькі караля Карла XI, і праз тры гады надоўга пакінуў краіну, пачаўшы шматлікія ваенныя кампаніі з мэтай зрабіць Швецыю галоўнай сілай у Паўночнай Еўропе.

Дацкая кампанія

Юнацкія авантуры караля далі падставу іншым краінам ваяваць са Швецыяй. Рэч Паспалітая з Саксоніяй, Данія з Нарвегіяй і Расія стварылі кааліцыю супраць Швецыі для ўдзелу ў Паўночнай вайне. Але Карл XII апярэдзіў іх.

Першая ваенная кампанія Карла была скіравана супраць Даніі, каралём якой быў у той час яго стрыечны брат Фрэдэрык IV, які пагражаў шведскаму саюзніку Фрыдрыху IV Гольштэйн-Готарпскаму, іншаму стрыечнаму брату Карла XII, жанатаму з яго сястрой Гедвігай Сафіяй. Данія запрасіла міру. Узвышэнне Швецыі на Балтыцы выклікала незадаволенасць у двух буйных суседзяў — у польскага караля Аўгуста II, які даводзіўся кузенам і Карлу XII і Фрэдэрыку IV, а таксама ў маскоўскага цара Пятра I.

Паўночная вайна

Бітва пры Нарве

Маскоўская дзяржава заняла Інгрыю, маскоўскія войскі ўварваліся ў шведскія правінцыі Лівонію і Эстляндыю, аблажылі крэпасці Нарва і Іван-горад. Карл высадзіўся ў Прыбалтыцы, каб адбіць гэты наступ, напаў на маскоўскую армію пад камандаваннем герцага дэ Кроа пад Нарвай. Ва ўпартай бітве маскоўскае войска колькасна перавышала шведскую армію. Шведы наступалі пад прыкрыццём снежнай завеі і раскалолі маскоўскую армію напалам. Многія замежныя афіцэры на чале з дэ Кроа перайшлі на бок шведаў. Нядаўна сфарміраваныя маскоўскія палкі пачалі бязладны адыход да свайго правага флангу, дзе знаходзіўся мост праз раку Нарву. Мост разбурыўся. На левым флангу конніца, якой камандаваў Шарамецеў, убачыла ўцёкі іншых часцей, паддалася паніцы і сама кінулася праз раку. Нягледзячы на тое, што Сямёнаўскі і Праабражэнскі палкі здолелі спыніць атаку шведаў, бітва завяршылася паразай маскоўцаў, шмат іх патанула ў рацэ. Маскоўцы страцілі значную частку артылерыі.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Karl XII — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>
↑ ^а ^б Hatton R. M., Nordlund S. Charles XII // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ Olsson M. Riddarholmskyrkan - inventories and graves — 1937. — С. 424. Праверана 19 лютага 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61765464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61723518"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6027483"></a>

Літаратура

Цветков С. Карл XII. Последний викинг. 1682—1718 — М.: Центрполиграф, 2005—480стр.
Григорьев Б. Н. Карл XII, или Пять пуль для короля. Москва : Молодая гвардия, 2006. 547, [3] с., [16] л. ил. (Жизнь замечательных людей; Вып. 1198 (998)). ISBN 5-235-02910-0, 5000 экз.
Bengtsson F.G. The Life of Charles XII, King of Sweden, 1697—1718. — Stockholm, 1960.
Haintz О. König Karl XII. von Schweden. 3 Bände. — Berlin: De Gruyter, 1951.
Hatton R. Charles XII of Sweden. — London, 1968.

Тарле Е. В. Сочинения. Том 10. Северная война и шведское нашествие на Россию. — М.: Издательство Академии Наук СССР, 1959.

[_6d6c3ad87b14f48d-1] а ^б ^в ^г ^д ^е Karl XII — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>

[_d0edb86a06257763-2] а ^б Hatton R. M., Nordlund S. Charles XII // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_fe84be6fd26f2385-3] Olsson M. Riddarholmskyrkan - inventories and graves — 1937. — С. 424. Праверана 19 лютага 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61765464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61723518"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6027483"></a>

[1]

[2]

[3]

Манархі Швецыі
дынастыя Мунсё	Б’ёрн Жалезнабокі Эрык Б’ёрнсан Эрык Рэфілсан Анунд Упсальскі Б’ёрн з Хогі Эрык Анундсан (да 882) Б’ёрн Эрыксан (882—932) Олаф Б’ёрнсан (970—975) Эрык VI Сегерсель (Пераможны) (970—995) Олаф Шатконунг (995—1022) Анунд Якаб (1022—1050) Эмунд Стары (1050—1060)
дынастыя Стэнкіляў	Стэнкіль (1060—1066) Хальстэн (1066 — 1080-я) Інгэ I Старэйшы (1080-я — 1110-я) Блот-Свен (1084—1087) Філіп Хальстэнсан/Інгэ II Малодшы (1118 — 1120-я) Рагнвальд Дурны (1125—1126) Магнус I Моцны (1126—1130) Магнус II Хенрыксен (1160—1161)
Кіраванне Сверкераў і Эрыкаў	Сверкер Старэйшы (1130—1156) Эрык Святы (1156—1160) Карл Сверкерсан (1160—1167) Кнут I Эрыксан (1167—1196) Сверкер Малодшы Карлсан (1196—1208) Эрык X Кнутсан (1208—1216) Юхан I Сверкерсан (1216—1222) Эрык Эрыксан Шапялявы (ці Кульгавы) (1222—1229) Кнут II Хольмгерсан Доўгі (1229—1234) Эрык Эрыксан Шапялявы (ці Кульгавы) (1234—1249)
дынастыя Фолькунгаў	Біргер Ярль, рэгент (1248—1266) Вальдэмар I Біргерсан (1250—1275) Магнус I Ладулас (1275—1290) Біргер Магнусан (1290—1319) Магнус Эрыксан (1319—1363) Эрык XII (1356—1359)
дынастыя Мекленбургаў	Альбрэхт Мекленбургскі (1363—1389)
Каралі і намеснікі Кальмарскай уніі	Маргарыта I Дацкая (1389—1412) Эрык Памеранскі (1412—1439) Энгельбрэкт Энгельбрэктсан, рэгент (1435—1436) Карл VIII Кнутсан, рэгент (1438—1440) Крыстафер III Баварскі (1440—1448) Карл VIII Кнутсан (1448—1457, 1464—1465, 1467—1470) Крысціян I Дацкі (1457—1464) Стэн Стурэ Старэйшы, рэгент (1470—1497) Ганс (Юхан II) (1497—1501) Стэн Стурэ Старэйшы, другі раз рэгент (1501—1503) Свантэ Нільсан, рэгент (1504—1511) Стэн Стурэ Малодшы, рэгент (1512—1520) Крысціян II (1520—1523)
дынастыя Васа	Густаў I Ваза (1523—1560) Эрык XIV (1560—1568) Юхан III (1568—1592) Жыгімонт (1592—1599) Карл IX (1599—1611; рэгент да 1604) Густаў II Адольф (1611—1632) Крысціна (1632—1654; рэгенцтва, 1632—1644)
Пфальц-Цвейбрукенская дынастыя	Карл X Густаў (1654—1660) Карл XI (1660—1697; рэгенцтва, 1660—1672) Карл XII (1697—1718) Ульрыка Элеанора (1719—1720)
Гесэнская дынастыя	Фрэдрык I (1720—1751)
Гольштэйн-Готарпская дынастыя	Адольф Фрэдрык (1751—1771) Густаў III (1771—1792) Густаў IV Адольф (1792—1809; рэгенцтва, 1792—1796) Карл XIII (1809—1818)
дынастыя Бернадотаў	Карл XIV Юхан (1818—1844) Оскар I (1844—1859) Карл XV (1859—1872) Оскар II (1872—1907) Густаў V (1907—1950) Густаў VI (1950—1973) Карл XVI Густаў (з 1973)