Панаванне ў паветры

Панаванне ў паветры — вырашальная перавага авіяцыі аднаго з ваюючых бакоў у паветранай прасторы на тэатры ваенных дзеянняў. Па маштабах можа быць стратэгічным, аператыўным і тактычным. Вырашальная роля ў заваёве панавання ў паветры належыць ВПС і войскам СПА^[1].

Гісторыя паняццяў

Вырашальная перавага аднаго

з супрацьлеглых бакоў у паветранай прасторы на тэатры ваенных дзеянняў атрымала найменне ў ваеннай дактрыне дзяржаў, афіцыйных кіраўніцтвах і ў ваеннай літаратуры^[2]:

у СССР — панаванне ў паветры
у Расійскай Федэрацыі — панаванне ў паветры
ва Узброеных сілах ЗША, краінах НАТА і іншых дзяржаў, якія будуюць сваё войска на ўзор армій краін НАТА — перавага ў паветры.

Першая сусветная вайна

У гады першай сусветнай вайны яшчэ не існавала распрацаванага вайсковага паняцця "панаванне ў паветры». На практыцы перавагу ў паветраных баях напераменку пераходзіла ад Антанты да цэнтральных дзяржаў і назад. Перыяды, калі перавагу ў паветры належала германскім Luftstreitkräfte, ўключаюць у сябе Біч Фокера ў канцы 1915 - пачатку 1916 і так званы Крывавы красавік (красавік 1917 года).

Між сусветнымі войнамі

Паняцце «панаванне ў паветры» увёў ва ўжытак італьянскі ваенны тэарэтык Джуліо Дуэ. У 1921 годзе была апублікаваная яго кніга «Панаванне ў паветры»^[3], у якой ён сцвярджаў, што авіяцыя павінна граць у вайне вядучую ролю, і авіяўдары па дзяржаўных і эканамічных цэнтрах суперніка здольныя прывесці да перамогі.

У СССР паняцце «панаванне ў паветры» атрымала прызнанне пасля правядзення [ вялікіх бабруйскіх манеўраў] ў 1929 годзе. Вопыт гэтых манеўраў быў абагульнены ў кнізе ваеннага тэарэтыка Аляксандра Лапчынскага «Паветраныя сілы ў баі і аперацыі». Асаблівая ўвага ў кнізе была нададзена барацьбе за панаванне ў паветры. На думку Лапчынскага, абсалютнае панаванне ў паветры наогул недасягальна, можна дасягнуць толькі часовай або мясцовагй перавагі ў паветры.

Другая сусветная вайна

На першым этапе другой сусветнай вайны панаванне ў паветры належала Люфтваффе. Далей перавагу заваявалі ВПС РККА, а таксама Каралеўскія ВПС Вялікабрытаніі і ВПС ЗША.

Гл. таксама: Бітва за Брытанію (1940),

Паветраныя бітвы на Кубані (1943), Стратэгічныя бамбаванні ў перыяд Другой сусветнай вайны

Пасляваенны перыяд

Ганаванне ў паветры было прадэманстравана ВПС Ізраіля падчас Шасцідзённай (аперацыя «Макед») і Ліванскай войнаў. У межах Ліванскай вайны яно адбылося ў выніку знішчэння 19 ЗРК сірыйскай арміі на працягу аднаго дня з наступным знішчэннем да сотні сірыйскіх МіГ-23. Таксама, упершыню для яго падтрымання, у ёй былі ўжытыя БПЛА.

Вопыт бамбаванняў Другой сусветнай прывёў да выпрацоўкі ў ЗША дактрыны дасягнення перавагі ў паветры, што дазваляе наносіць незаменны ўрон праціўніку («убамбіць у каменны век»), вырашаючы такім чынам зыход бітваў на сушы.

Абсалютнае панаванне ў паветры падчас войнаў у Іраку, аперацыі ў Югаславіі і інш. дазволіла арміі ЗША ў самыя кароткія тэрміны рэалізаваць пастаўленыя задачы, нанёсшы суперніку велізарную шкоду на зямлі (як высокадакладнымі ўдарамі, так і масіраваным бамбёжкамі). А вось шырокамаштабнае ўжыванне дывановых бамбаванняў арміяй ЗША падчас вайны ў В'етнаме не прынесла ЗША поўнай перамогі, хоць і дазволіла дасягнуць асобных ваенных і палітычных мэтаў, Асабліва на завяршальным этапе вайны (гл. Аперацыя «Linebacker II»).

Зноскі

Літаратура

Сиников А. Господство в воздухе: история и перспективы (рус.) // Армейский сборник. — 2014. — № 02. — С. 37-40.

[1] Господство в воздухе. Словарь военных терминов. — М.: Воениздат. Сост. А. М. Плехов, С. Г. Шапкин. 1988.

[2] Превосходство в воздухе. Словарь военных терминов. — М.: Воениздат. Сост. А. М. Плехов, С. Г. Шапкин. 1988

[3] Дуэ, Джулио.

[1]

[2]

[3]