Σφαίρα επιρροής

Ο όρος σφαίρα επιρροής, ή ζώνη επιρροής, (sphere ή zone of influence) αποτελεί σήμερα ένα συνήθη όρο κυρίως των Διεθνών Σχέσεων που άρχισε να χρησιμοποιείται από τα τέλη του 19ου αιώνα με ιδιαίτερη αναφορά για περιοχές (εδάφη), που δεν υπήρχε πολιτική εξουσία, με συνέπεια είτε να διεκδικούνται αυτές εξ ολοκλήρου, είτε ν΄ αναγνωρίζονται επ΄ αυτών κάποια δικαιώματα από κάποια χώρα.

Η έννοια αυτή άρχισε να διαμορφώνεται και ν΄ αναπτύσσεται στις διεθνείς σχέσεις κάτω από τις ακόλουθες μορφές:

1. Ως συμφωνία συνδιαλλαγής εδαφών, κράτος με κράτος έναντι κάποιου εδάφους. Τέτοια περίπτωση ήταν η συμφωνία Γαλλίας και Κογκό που τελικά επικυρώθηκε με συνδιαλλαγή Γαλλίας και Βελγίου το 1908.
2. Ως συμφωνία παραίτησης επί εδαφών, έναντι άλλης παροχής, όπως υπήρξε το σύμφωνο μεταξύ Αγγλίας - Γερμανίας του 1885 για τον διαχωρισμό των εδαφών στον κόλπο της Γουϊνέας που είχε προηγουμένως εγείρει δικαιώματα η Ισπανία.
3. Ως συμφωνία οριοθέτησης ζωνών, μεταξύ των συμβαλλομένων χωρών για κάποια εδάφη. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση ήταν το Αγγλο-γαλλο-ιταλικό σύμφωνο Λονδίνου του 1906 που αφορούσε σημερινά εδάφη της Αιθιοπίας, καθώς και το αντίστοιχο Αγγλο-ρωσικό σύμφωνο του 1907 που αφορούσε εδάφη του σημερινού Ιράν, Αφγανιστάν και Θιβέτ.
4. Ως συμφωνία προσδοκίας νέων ζωνών, που θα επέλθουν με το χρόνο. Τέτοιες περιπτώσεις είναι οι δημιουργούμενοι τομείς πολικών εκτάσεων (Αρκτική και Ανταρκτική) όπου λήφθηκε ως βάση η "γεωγραφική εγγύτητα" χωρών προς αυτές.

Και οι τέσσερις αυτές παραπάνω μορφές, μέχρι σήμερα, συνεχίζουν να εμφανίζονται με μειωμένη ισχύ ως κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Ειδικότερα η τελευταία μορφή σε πολλές των περιπτώσεων εγείρει αντίθετες αξιώσεις που παρουσιάζουν τεράστιο θέμα γενικευμένης αποδοχής ή επίλυσης (π.χ. στην Ανταρκτική που εκτός της εγγύτητας αναπτύχθηκαν και άλλοι λόγοι όπως πρωτοανακάλυψης).
Εξυπακούεται ότι σ΄ όλες αυτές τις περιπτώσεις προτάσσεται το συμφέρον των συμβαλλομένων μερών που πολλές φορές αυτό μπορεί ν΄ αλλάζει είτε λόγω μεταβολών ακολουθούμενης πολιτικής, είτε και από την ίδια την εξέλιξη γεγονότων, ή και της τεχνολογίας.

Κατ΄ επέκταση ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται ευρύτατα και σε διάφορους άλλους τομείς δραστηριοτήτων όπου διαφαίνεται έκδηλη κάποια εξάρτηση ασθενέστερου προς ισχυρότερο μέρος, (π.χ. συμμαχίες, εμπόριο, κ.λπ.).

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα" τομ. 56ος, σ.170