Asteroida zono: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 19:45, 20 maj. 2024

La asteroida zono, ankaŭ nomata la zono de planedetoj aŭ (kompare kun aliaj koncentriĝoj de planedetoj) la ĉefzono, estas kolektiĝo de sunsistemaj objektoj inter la orbitoj de Marso kaj Jupitero. Tie la plejparto de asteroidoj ĉirkaŭiras la sunon. La tuta regiono de la zono etendiĝas de ĉirkaŭ 2,0 ĝis 3,4 astronomiaj unuoj for de la Suno.

Objektoj

En la zono orbitas objektoj ekde malgrandaj, neregule formitaj pecetoj ĝis la plej granda konata asteroido (en 2006 klasita preskaŭplanedon) Cereso, kies diametro estas ĉirkaŭ 945 km kaj kies maso estas proksimume triono de la suma maso de ĉiuj ĉefzonaj asteroidoj. Krom la plej luma zonero 4 Vesta, nenio videblas per nudaj okuloj. La tuta maso de ĉiuj asteroidoj estas ĉirkaŭ 5% de la tera luno, proksimume triono de la preskaŭplanedo Plutono kaj egala kun Titanjo, la plej granda luno de Urano. Entute listigitaj nun estas pli ol 600 000 asteroidoj.

La konsisto de asteroidoj ne samas ĉie en la ĉefzono. En la centra areo (inter 2,0 ĝis 2,5 AU) dominas pli helaj objektoj el la spektraj klasoj E (albedo ĉirkaŭ 0,4) kaj S (albedo ĉirkaŭ 0,2), ankaŭ la V-klaso troviĝas tie. Tio estas silikataj, ŝtonecaj asteroidoj.

Ekde distanco de ĉirkaŭ 2,5 AU ĉefas karbonriĉaj asteroidoj el la spektra klaso C (albedo ĉirkaŭ 0,05). Ilia konsisto klare diferencas de la pli centraj asteroidoj de la ĉefzono: Ili originas el miksaĵo de glacio kaj ŝtono, kiuj nur ete varmiĝis. En la ekstera parto de la ĉefzono pli oftas objektoj de la spektraj klasoj D kaj P. Kvankam tiuj similas al la C-tipo, tamen en ilia historio ili ŝajne preskaŭ neniam varmiĝis, kaj tiel sur ilia surfaco ankoraŭ troviĝas glacio. Ju pli granda la distanco de la suno, des pli similaj estas la planedetoj al la prafruaj planedetoj el la tempo de la formiĝo de la sunsistemo.

Distribuo

La asteroidoj ne distribuiĝas unuforme en la ĉefzono, ĉar la gravito de la planedo Jupitero – ĝi havas ĉirkaŭ 70% da tutmaso de planedoj de nia sunsistemo – kaŭzas malstabiligojn de orbitoj. Kiam la proporcio de daŭroj de rondiroj de Jupitero kaj la asteroidoj estas entjeraj, tiam okazas resonancoj, kiuj fortigas efekton de gravito. En tiuj regionoj ne povas ekzisti stabilaj asteroidorbitoj, tial tie aperas mankoj en la ĉefzono. Laŭ la astronomo Daniel Kirkwood, kiu malkovris ĉi tiujn mankejojn jam 1866, ili nomiĝas Kirkwoodaj Mankejoj

Ekzemploj de planedetoj

Jen listo de iuj gravaj asteroidoj, pro grandeco aŭ aliaj kialoj. Unue la esperanta nomo, se uzata, poste la numero kaj nomo en astronomiaj katalogoj

Cereso, (1) Ceres
2 Pallas
Junono, (3) Juno
4 Vesta
10 Hygiea
511 Davida
704 Interamnia
Nikso, (3908) Nyx
Adrasteo, (239) Adrastea
Amoro, (1221) Amor
Ĥirono, (2060) Chiron

Vidu la listojn de 2000 unuaj asteroidoj en:

Fikcio

Asteroidzonoj oferas dramecan elementon en sciencfikciaj filmoj, tamen ili kutime estas ekscese troigitaj laŭ objektdenso. Scenoj kiel la persekutĉasoj en la Star-Wars-filmoj La imperio rebatadas aŭ Atako de klonmilitistoj montras ekstreme densajn zonojn apartenite el rapidmovantaj objektoj, kiujn nur per pilotlerteco eblas trapasi. La sola realisma prezentado laŭ ekzemplo de la asteroidzono de nia sunsistemo okazis en la SF-filmo 2001: Odiseo en Kosmo, kiu enhavas scenon, kie la ŝipo rapide proksimas al unu soleca asteroido.

Kosma veturado tra la ĉefzono normale kaŭzas nur etan danĝeron, kiel pruvis multaj kosmosondiloj jam pasintaj tra ĝi. Fakte oni bezonas komplikajn komputadojn por trafi asteroidojn, ĉar la laŭŝajne granda nombro de pli ol 600,000 da objektoj estas distribuita en ampleksega volumeno da spaco.

Eksteraj ligiloj

Kategorio Asteroida zono en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Centro pri planedetoj (angla)

Vidu ankaŭ

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-[[Dosiero:Asteroid Belt.jpg|250px|thumb|Ĉefzono asteroida inter orbitoj de [[Marso]] kaj [[Jupitero]].]]
+[[Dosiero:Asteroid Belt-eo.svg|eta|Ĉefzono asteroida inter orbitoj de [[Marso (planedo)|Marso]] kaj [[Jupitero (planedo)|Jupitero]].]]
-La '''asteroida zono''', ankaŭ nomata la '''zono de planedetoj''' aŭ (kompare kun aliaj koncentriĝoj de planedetoj) la '''ĉefzono''', estas kolektiĝo de [[sunsistemo|sunsistemaj]] objektoj inter la orbitoj de [[Marso]] kaj [[Jupitero]]. Tie la plejparto de [[asteroido]]j ĉirkaŭiras la [[suno]]n. La tuta regiono de la zono etendiĝas de ĉirkaŭ 2,0 ĝis 3,4 [[astronomia unuo|astronomiaj unuoj]] for de la Suno.
+La '''asteroida zono''', ankaŭ nomata la '''zono de planedetoj''' aŭ (kompare kun aliaj koncentriĝoj de planedetoj) la '''ĉefzono''', estas kolektiĝo de [[sunsistemo|sunsistemaj]] objektoj inter la orbitoj de [[Marso (planedo)|Marso]] kaj [[Jupitero (planedo)|Jupitero]]. Tie la plejparto de [[asteroido]]j ĉirkaŭiras la [[suno]]n. La tuta regiono de la zono etendiĝas de ĉirkaŭ 2,0 ĝis 3,4 [[astronomia unuo|astronomiaj unuoj]] for de la Suno.
-=== Objektoj ===
+== Objektoj ==
+En la zono orbitas objektoj ekde malgrandaj, neregule formitaj pecetoj ĝis la plej granda konata asteroido (en 2006 klasita ''[[nana planedo|preskaŭplanedon]]'') [[Cereso]], kies diametro estas ĉirkaŭ 945&nbsp;km kaj kies maso estas proksimume triono de la suma maso de ĉiuj ĉefzonaj asteroidoj. Krom la plej luma zonero [[4 Vesta]], nenio videblas per nudaj okuloj. La tuta maso de ĉiuj asteroidoj estas ĉirkaŭ 5% de la tera luno, proksimume triono de la preskaŭplanedo [[Plutono]] kaj egala kun [[Titanjo]], la plej granda luno de [[Urano]]. Entute listigitaj nun estas pli ol 600 000 asteroidoj.
+La konsisto de asteroidoj ne samas ĉie en la ĉefzono. En la centra areo (inter 2,0 ĝis 2,5 [[astronomia unuo|AU]]) dominas pli helaj objektoj el la spektraj klasoj E ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,4) kaj S ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,2), ankaŭ la V-klaso troviĝas tie. Tio estas silikataj, ŝtonecaj asteroidoj.
-En la zono orbitas objektoj ekde malgrandaj, neregule formitaj pecetoj ĝis la plej granda konata asteroido (en 2006 klasita ''[[nana planedo|preskaŭplanedon]]'') [[Cereso]], kies diametro estas ĉirkaŭ 945&nbsp;km kaj kies maso estas proksimume triono de la suma maso de ĉiuj ĉefzonaj asteroidoj. Krom la plej luma zonero [[Vesto (asteroido)|Vesto]], nenio videblas per nudaj okuloj. La tuta maso de ĉiuj asteroidoj estas ĉirkaŭ 5% de la tera luno, proksimume triono de la preskaŭplanedo [[Plutono]] kaj egala kun [[Titanjo]], la plej granda luno de [[Urano]].
+Ekde distanco de ĉirkaŭ 2,5 AU ĉefas karbonriĉaj asteroidoj el la spektra klaso C ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,05). Ilia konsisto klare diferencas de la pli centraj asteroidoj de la ĉefzono: Ili originas el miksaĵo de glacio kaj ŝtono, kiuj nur ete varmiĝis. En la ekstera parto de la ĉefzono pli oftas objektoj de la spektraj klasoj D kaj P. Kvankam tiuj similas al la C-tipo, tamen en ilia historio ili ŝajne preskaŭ neniam varmiĝis, kaj tiel sur ilia surfaco ankoraŭ troviĝas glacio. Ju pli granda la distanco de la suno, des pli similaj estas la planedetoj al la prafruaj planedetoj el la tempo de la formiĝo de la sunsistemo.
-'''Konataj, grandaj planedetoj'''
+== Distribuo ==
-unue la esperanta nomo, se uzata, poste la numero kaj nomo en astronomiaj katalogoj
+La [[asteroido]]j ne distribuiĝas unuforme en la ĉefzono, ĉar la [[gravito]] de la [[planedo]] [[Jupitero]] – ĝi havas ĉirkaŭ 70% da tutmaso de planedoj de nia [[sunsistemo]] – kaŭzas malstabiligojn de orbitoj. Kiam la proporcio de daŭroj de rondiroj de [[Jupitero]] kaj la [[asteroido]]j estas entjeraj, tiam okazas [[orbita resonanco|resonancoj]], kiuj fortigas efekton de gravito. En tiuj regionoj ne povas ekzisti stabilaj asteroidorbitoj, tial tie aperas mankoj en la ĉefzono. Laŭ la astronomo [[Daniel Kirkwood]], kiu malkovris ĉi tiujn mankejojn jam [[1866]], ili nomiĝas [[Malpleno de Kirkwood|Kirkwoodaj Mankejoj]]
+== Ekzemploj de planedetoj ==
-* [[Cereso]], ''1 Ceres''
+Jen listo de iuj gravaj asteroidoj, pro grandeco aŭ aliaj kialoj. Unue la esperanta nomo, se uzata, poste la numero kaj nomo en astronomiaj katalogoj
-* [[Vesto (asteroido)|Vesto]], ''4 Vesta''
-* [[Pallas (asteroido)|Palaso]], ''2 Pallas''
+* [[Cereso]], ''(1) Ceres''
+* [[2 Pallas]]
+* [[3 Junono|Junono]], ''(3) Juno''
+* [[4 Vesta]]
 * [[10 Hygiea]]
 * [[511 Davida]]
 * [[704 Interamnia]]
-* [[Juno (asteroido)|Juno]], ''3 Juno''
+* [[3908 Nikso|Nikso]], ''(3908) Nyx''
-* [[Nikso (asteroido)|Nikso]], ''(3908) Nyx''
+* [[239 Adrasteo|Adrasteo]], ''(239) Adrastea''
-* [[Adrasteo (asteroido)|Adrasteo]], ''(239) Adrastea''
+* [[1221 Amoro|Amoro]], ''(1221) Amor''
-* [[Amoro (asteroido)|Amoro]], ''(1221) Amor''
+* [[2060 Ĥirono|Ĥirono]], ''(2060) Chiron''
+Vidu la listojn de 2000 unuaj asteroidoj en:
-* [[Ĥirono (asteroido)|Ĥirono]], ''(2060) Chiron''
+* [[Listo de asteroidoj (1–1000)]]
+* [[Listo de asteroidoj (1001–2000)]]
+== Fikcio ==
-La konsisto de asteroidoj ne samas ĉie en la ĉefzono. En la centra areo (inter 2,0 ĝis 2,5 [[astronomia unuo|AU]]) dominas pli helaj objektoj el la spektraj klasoj E ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,4) kaj S ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,2), ankaŭ la V-klaso troviĝas tie. Tio estas silikataj, ŝtonecaj asteroidoj.
+Asteroidzonoj oferas dramecan elementon en sciencfikciaj filmoj, tamen ili kutime estas ekscese troigitaj laŭ objektdenso. Scenoj kiel la persekutĉasoj en la [[Star Wars (fikcia universo)|Star-Wars-filmoj]] ''La imperio rebatadas'' aŭ ''Atako de klonmilitistoj'' montras ekstreme densajn zonojn apartenite el rapidmovantaj objektoj, kiujn nur per pilotlerteco eblas trapasi. La sola realisma prezentado laŭ ekzemplo de la asteroidzono de nia [[sunsistemo]] okazis en la SF-filmo ''[[2001: A Space Odyssey (filmo)|2001: Odiseo en Kosmo]]'', kiu enhavas scenon, kie la ŝipo rapide proksimas al unu soleca asteroido.
+[[Kosmoesploro|Kosma veturado]] tra la ĉefzono normale kaŭzas nur etan danĝeron, kiel pruvis multaj [[kosmosondilo]]j jam pasintaj tra ĝi. Fakte oni bezonas komplikajn komputadojn por trafi asteroidojn, ĉar la laŭŝajne granda nombro de pli ol 600,000 da objektoj estas distribuita en ampleksega volumeno da spaco.
-Ekde distanco de ĉirkaŭ 2,5 AU ĉefas karbonriĉaj asteroidoj el la spektra klaso C ([[albedo]] ĉirkaŭ 0,05). Ilia konsisto klare diferencas de la pli centraj asteroidoj de la ĉefzono: Ili originas el miksaĵo de glacio kaj ŝtono, kiuj nur ete varmiĝis. En la ekstera parto de la ĉefzono pli oftas objektoj de la spektraj klasoj D kaj P. Kvankam tiuj similas al la C-tipo, tamen en ilia historio ili ŝajne preskaŭ neniam varmiĝis, kaj tiel sur ilia surfaco ankoraŭ troviĝas glacio. Ju pli granda la distanco de la suno, des pli similaj estas la planedetoj al la prafruaj planedetoj el la tempo de la formiĝo de la sunsistemo.
-=== Distribuo ===
-La [[asteroido]]j ne distribuiĝas unuforme en la ĉefzono, ĉar la [[gravito]] de la [[planedo]] [[Jupitero]] – ĝi havas ĉirkaŭ 70% da tutmaso de planedoj de nia [[sunsistemo]] – kaŭzas malstabiligojn de orbitoj. Kiam la proporcio de daŭroj de rondiroj de [[Jupitero]] kaj la [[asteroido]]j estas entjeraj, tiam okazas resonancoj, kiuj fortigas efekton de gravito. En tiuj regionoj ne povas ekzisti stabilaj asteroidorbitoj, tial tie aperas mankoj en la ĉefzono. Laŭ la astronomo [[Daniel Kirkwood]], kiu malkovris ĉi tiujn mankejojn jam [[1866]], ili nomiĝas [[Malpleno de Kirkwood|Kirkwoodaj Mankejoj]]
-=== Fikcio ===
-Asteroidzonoj oferas dramecan elementon en sciencfikciaj filmoj, tamen ili kutime estas ekscese troigitaj laŭ objektdenso. Scenoj kiel la persekutĉasoj en la [[Star Wars (fikcia universo)|Star-Wars-filmoj]] ''la imperio rebatadas'' aŭ ''atako de klonmilitistoj'' montras ekstreme densajn zonojn aparteniĝite el rapidmovantaj objektoj, kiujn nur per pilotlerteco eblas trapasi. La sola realisma prezentado laŭ ekzemplo de la asteroidzono de nia [[sunsistemo]] okazis en la SF-filmo ''[[2001: A Space Odyssey (filmo)|2001: Odiseo en Kosmo]]'', kiu enhavas scenon, kie la ŝipo rapide proksimas al unu soleca asteroido.
-[[Kosmoesploro|Kosma veturado]] tra la ĉefzono normale kaŭzas nur etan danĝeron, kiel pruvis multaj [[kosmosondilo]]j jam pasintaj tra ĝi. Fakte oni bezonas komplikajn komputadojn por trafi asteroidojn, ĉar la laŭŝajne granda nombro de ĉirkaŭ 100000 da objektoj estas distribuita en imensa volumeno da spaco.
 == Eksteraj ligiloj ==
+{{Projektoj}}
 * [http://cfa-www.harvard.edu/iau/mpc.html Centro pri planedetoj] (angla)
 == Vidu ankaŭ ==
 {{SunSistemo}}
-[[Kategorio:Kosmo]]
 [[Kategorio:Sunsistemo]]
+[[Kategorio:Malgrandaj korpoj de la sunsistemo]]
 [[Kategorio:Asteroidoj]]
+[[Kategorio:Grupoj kaj familioj de asteroidoj]]
-{{LigoElstara|en}}
-{{LigoElstara|es}}
-{{LigoElstara|th}}
-{{LigoElstara|pl}}
-[[als:Asteroidengürtel]]
-[[ar:حزام الكويكبات]]
-[[ast:Cinturón d'asteroides]]
-[[az:Asteroid qurşağı]]
-[[bar:Asteroidngiatl]]
-[[bg:Астероиден пояс]]
-[[ca:Cinturó d'asteroides]]
-[[cs:Hlavní pás]]
-[[da:Asteroidebælte]]
-[[de:Asteroidengürtel]]
-[[el:Κύρια Ζώνη Αστεροειδών]]
-[[en:Asteroid belt]]
-[[es:Cinturón de asteroides]]
-[[et:Asteroidide vöö]]
-[[eu:Asteroide gerrikoa]]
-[[fa:کمربند سیارک‌ها]]
-[[fi:Asteroidivyöhyke]]
-[[fr:Ceinture d'astéroïdes]]
-[[ga:Crios astaróideach]]
-[[gl:Cinto de asteroides]]
-[[he:חגורת האסטרואידים]]
-[[hr:Asteroidni pojas]]
-[[hu:Kisbolygóöv]]
-[[id:Sabuk asteroid]]
-[[is:Smástirnabeltið]]
-[[it:Fascia principale]]
-[[ja:小惑星帯]]
-[[ka:ასტეროიდთა სარტყელი]]
-[[kn:ಕ್ಷುದ್ರಗ್ರಹ ಹೊನಲು]]
-[[ko:소행성대]]
-[[ksh:Asteoridejüddel]]
-[[la:Cingulus asteroidum]]
-[[lb:Asteroidenceinture]]
-[[lt:Asteroidų žiedas]]
-[[lv:Asteroīdu josla]]
-[[mk:Астероиден појас]]
-[[ml:ഛിന്നഗ്രഹവലയം]]
-[[ms:Lingkaran asteroid]]
-[[nds:Asteroidengördel]]
-[[nl:Planetoïdengordel]]
-[[nn:Asteroidebeltet]]
-[[no:Asteroidebeltet]]
-[[pl:Pas planetoid]]
-[[pt:Cintura de asteroides]]
-[[ro:Centura de asteroizi]]
-[[ru:Пояс астероидов]]
-[[simple:Asteroid belt]]
-[[sk:Pásmo planétok]]
-[[sl:Asteroidni pas]]
-[[sr:Главни астероидни појас]]
-[[sv:Asteroidbältet]]
-[[ta:சிறுகோள் பட்டை]]
-[[te:ఆస్టెరాయిడ్ పట్టీ]]
-[[th:แถบดาวเคราะห์น้อย]]
-[[tr:Asteroit kuşağı]]
-[[uk:Пояс астероїдів]]
-[[vi:Vành đai tiểu hành tinh]]
-[[zh:小行星带]]
-[[zh-min-nan:Sió-he̍k-chheⁿ-toà]]
-[[zh-yue:小行星帶]]