Italio en la unua mondmilito
La partopreno de Italio al la Unua Mondmilito komenciĝis la 24-an de majo, 1915, ĉirkaŭ dek monatojn post la komenco de la konflikto, dum kiu la lando spertis gravajn politikajn ŝanĝojn, kun la rompado de la Giolitti-aj ekvilibroj kaj la ŝanĝo de la politika kadro kiu tiam iĝis ekspansiisma, ligita al naciisma fervoro de la tiel nomata "Itala nacia releviĝo". Komence la Regno de Italio restis neŭtrala kaj samtempe iuj membroj de la registaro komencis diplomatiajn intertraktadojn kun ambaŭ fortoj sur la kampo, kiuj finiĝis per la subskribo de sekreta pakto kun la potencoj de la Triopa Entento.
Dum ĉi tiu longa periodo de intertraktado la publika opinio ludis fundamentan decidan rolon, kaj la elekto eniri aŭ ne eniri la militon estis kondiĉigita de la decidoj de la popularaj amasoj, dividitaj inter intervenistoj kaj neŭtralistoj. Ĉe la fino de la intertraktadoj la Regno de Italio eksiĝis de la Triopa alianco kaj deklaris militon kontraŭ Aŭstrio-Hungario la 23an de majo 1915, komencante la militoperacojn de la sekva tago; Italio poste deklaris militon al la Otomana Imperio la 21an de aŭgusto 1915, al la Regno de Bulgario la 19an de oktobro 1915 kaj al la Germana Imperiestra Regno la 27an de aŭgusto 1916.
La eniro de Italio en la militon malfermis longan fronton en la Orientaj Alpoj, etendiĝante de la limo kun Svislando okcidente ĝis la bordoj de la Adriatiko en la oriento: ĉi tie, la fortoj de la itala Reĝa Armeo subtenis sian ĉefan milit-engaĝiĝon kontraŭ la unuoj de la Imperia Reĝa Aŭstro-Hungara Armeo, kun bataloj koncentritaj en la sektoro de la Dolomitoj, la altebenaĵo de Asiago kaj ĉefe en la Karsto laŭ la bordoj de la rivero Isonzo. Samtempe kun la militaj operacoj, la milito ankaŭ havis profundan influon sur la industria disvolviĝo de la lando kaj iniciatis grandajn ŝanĝojn en la socia kaj politika sfero. La enlanda fronto ludis fundamentan rolon por subteni la militan penadon: granda parto de civila kaj industria vivo estis tute realĝustigita al la ekonomiaj kaj sociaj bezonoj, kiujn la fronto trudis, kaj aperis la militigo de industrio, la subpremo de sindikataj rajtoj favore al milita produktado, porciumado de varoj por la loĝantaro, la eniro de virinoj en la mondon de la laboro kaj multaj aliaj sociaj, politikaj kaj kulturaj novigoj.
La milito trudis popolan penon neniam antaŭe viditan; grandegaj homamasoj estis mobilizitaj sur la enlanda fronto same kiel sur la batalfronto, kie soldatoj devis adaptiĝi al la severa vivo de la tranĉeoj, materiala senigo kaj la konstanta mortminaco, kiuj devigis la bataladon alfronti grandegajn kolektivajn psikologiajn konsekvencojn, kaj individua, ekde batalneŭrozo ĝis reintegriĝo en la socion ĝis la naskiĝo de veteranaj asocioj. Post longa serio de nekonkludeblaj bataloj, la venko de la aŭstro-germanoj en la Batalo de Caporetto en oktobro-novembro 1917 kaŭzis, ke la fronto retiriĝis al la bordoj de la rivero Piave, kie firmiĝis la itala rezistado; nur la decida kontraŭofensivo de Vittorio Veneto kaj la fina malvenko de la aŭstri-hungaraj trupoj sankciis la subskribon de la armistico de Villa Giusti la 3an de novembro 1918 kaj la fino de malamikecoj, kiuj kostis al la itala popolo ĉirkaŭ 650 000 falintojn kaj unu milionon da vunditoj. La subskribo de la finaj packontraktoj kondukis al malakcepto de la kondiĉoj antaŭe establitaj en la Londona Pakto kaj serio de disputoj pri starigo de la nordaj landlimoj de la lando, kaŭzante gravan internan politikan krizon, kiu rezultis en la tiel nomata "Impresa di Fiume", al kiu aldoniĝis la ekonomiaj kaj sociaj renversiĝoj de la ruĝa dujara periodo; tiuj faktoroj tiam starigis la fundamentojn por la posta apero de la faŝisma reĝimo.