Saturn (raketo)

Ĉi tiu artikolo temas pri tipo de raketo. Koncerne aliajn signifojn aliru la apartigilon Saturno.

La familion Saturn de raketoj evoluigis kaj uzis Usono dum la jaroj 1957 ĝis 1973, por lanĉi pezajn ŝarĝojn en terorbiton kaj preteren. La raketoj estis uzataj kiel lanĉiloj en la projekto Apollo. La du plej gravaj anoj de la familio estis la Saturn-1B (angle Saturn IB) kaj la Saturn-5 (angle Saturn V).

Fruaj planoj

En 1957 germana/usona raketinĝeniero Wernher Von Braun evoluigis la originan desegnon de Saturn, proponante al la usona Department of Defense la necesecon evoluigi pezan puŝraketon, kun puŝforto de ĉirkaŭ 6,7 MN. Tia puŝraketo kapablus alsendi 10-20 t da kargo en teran orbiton, aŭ 3-6 t aliloken en la sunsistemo.

Oni konsideris du metodojn: la unua, uzante multoblajn motorojn por atingi la 6,7 MN celon; la dua, uzante unuopan motoron de forto ege pli granda ol iu ĝis tiam kontemplita. La teamo de Von Braun esploris ambaŭ metodojn.

Von Braun proponis desegnon de ok ŝtupoj de militraketo Redstone faskoforme ĉirkaŭ unuopa raketo Jupiter, uzante motorojn S-3D jam uzataj en Thor kaj Jupiter militraketoj. La firmao Rocketdyne gajnis la kontrakton plifortigi la motorojn de 670 al 880 kN puŝforto. La nova motoro nomiĝis H-1.

Samtempe, Rocketdyne desegnis unuopan motoron, kiu atingus la saman puŝforton kiel la faska desegno, uzante unu solan motoron, kaj nomis ĝin F-1.

En 1959, Von Braun proponis ŝanĝi la nomon de la puŝraketo al "Saturn" (t.e. unu paŝo preter Jupitero). Samtempe, oni decidis ke tia peza lanĉilo ne estis utila por militaj celoj, pro tio la projekto iris al NASA.

Projekto Apollo

En 1961 usona prezidento John F. Kennedy prezentis sian faman parolon antaŭ la Usona Kongreso, en kiu li skizis la celon, samjardeke veturigi homojn al la luno kaj reveturigi ilin. Tiu ĉi celo donis novan urĝecon al la projekto Saturn. Oni konsideris multajn malsamajn metodojn por atingi la lunon, inter ili la ok proponoj de la Komitato Silverstein. En 1963, la propono Saturn C-5 (malfrue nomita Saturn V aŭ Saturn-5) estis elektita kiel la plej celkonforma por plenumi la celon. Tamen, la tri etapoj tiame nur ekzistis papere, kaj plejeble la luna kosmoŝipo pretiĝus longtempe antaŭ la puŝraketo. Pro tio, NASA decidis ankaŭ daŭri evoluigante la raketon C-1 (malfrue Saturn I aŭ Saturn-1) kiel provilo, ĉar ĝia malsupra etapo uzis jam ekzistantan teknologion, kaj ĝia supra etapo estis jam evoluiĝante.

Finfine, la anoj de la raketofamilio Saturn, kiuj estis lanĉitaj estis:

Saturn-1: dek raketoj por provi la ŝtupojn S-1 kaj S-4.
Saturn-1B: plibonigita versio de Saturn-1, kun pli forta unua ŝtupo (S-1B), uzante la S-4B del Saturn-5 kiel dua ŝtupo. Ĉi tiuj raketoj portis la unuajn homportantajn Apollo-flugojn en orbiton, kaj pli malfrue, estis puŝraketoj por Skylab kaj projekto Apollo-Sojuz.
Saturn-5: La "lunraketo" kiu pelis Apollo-astronaŭtoj al la luno. Ĝi ankaŭ metis kosmostacion Skylab en orbiton.

Teknikaj datumoj

Tipo	Ŝtupoj	Alto	Diametro	Max. ŝarĝo	Komenca pezo	Komenca puŝforto	Misiaj datoj
Saturn-1	2	57,9 m/37,7 m	6,55 m	10 t	512 t	6,62 MN	1961-1965
Saturn-1B	2	68 m/43 m	6,55 m	18 t	588 t	7,12 MN	1966-1975
Saturn-5	3	110,6 m/85 m	13 m	133 t	2.934,8 t	33,58 MN	1967-1973

Altoj donitaj kun/sen kosmoŝipo Apollo. Ŝarĝoj validas por malalta tera orbito. Fontoj: NASA, teknikaj datumoj el [1]

Flugoj

Dato	Tipo	Numero	Misio	Rimarkoj
27-a de oktobro 1961	Saturn-1	SA-1		Suborbita flugo por provi la unuan ŝtupon. Anstataŭ la duan ŝtupon oni uzis akvon kiel balasto.
25-a de aprilo 1962	Saturn-1	SA-2	High Water I Alta akvo 1	Plua suborbita provoflugo de la unua ŝtupo. La duan kaj trian ŝtupojn plenigitajn de akvo, oni eksplodigis ĉe alto 105 km, kreante artefaritan nubon.
16-a de novembro 1962	Saturn-1	SA-3	High Water II Alta akvo 2	Same kiel "Alta akvo 2". Artefarita nubo 167 km alta.
28-a de marto 1963	Saturn-1	SA-4		Suborbita provoflugo de la unua ŝtupo. Planita malŝalto de unu motoro, por provi se la alia povus daŭre funkcii, kiel planita.
29-a de januaro 1964	Saturn-1	SA-5		Unua flugo de du ŝtupa Saturn-1 orbiten.
28-a de majo 1964	Saturn-1	SA-6		Kun kosmoŝipo Apollo.
18-a de septembro 1964	Saturn-1	SA-7		Kun kosmoŝipo Apollo kaj lanĉo-eskapa sistemo.
16-a de februaro 1965	Saturn-1	SA-9	Pegasus 1	Kun kosmoŝipo Apollo, lanĉo-eskapa sistemo, kaj satelito.
25-a de majo 1965	Saturn-1	SA-8	Pegasus 2	Same kiel Pegasus 1
30-a de julio 1965	Saturn-1	SA-10	Pegasus 3	Same kiel Pegasus 1
26-a de februaro 1966	Saturn-1B	AS-201		Unua lanĉo de Saturn-1B.
5-a de julio 1966	Saturn-1B	AS-203
25-a de aŭgusto 1966	Saturn-1B	AS-202
9-a de novembro 1967	Saturn-5	AS-501	Apollo 4	Unua lanĉo de Saturn-5
22-a de januaro 1968	Saturn-1B	AS-204	Apollo 5
4-a de aprilo 1968	Saturn-5	AS-502	Apollo 6
11-a de oktobro 1968	Saturn-1B	AS-205	Apollo 7	Unua homportanta lanĉo de Saturn
21-a de decembro 1968	Saturn-5	SA-503	Apollo 8	Unua homportanta lanĉo de Saturn-5
3-a de marto 1969	Saturn-5	SA-504	Apollo 9
18-a de majo 1969	Saturn-5	SA-505	Apollo 10
16-a de julio 1969	Saturn-5	SA-506	Apollo 11
14-a de novembro 1969	Saturn-5	SA-507	Apollo 12
11-a de aprilo 1970	Saturn-5	SA-508	Apollo 13
31-a de januaro 1971	Saturn-5	SA-509	Apollo 14
26-a de julio 1971	Saturn-5	SA-510	Apollo 15
16-a de aprilo 1972	Saturn-5	SA-511	Apollo 16
7-a de decembro 1972	Saturn-5	SA-512	Apollo 17	Lasta lanĉo de Saturn-5 al la luno.
14-a de majo 1973	Saturn-5	SA-513	Skylab 1	Lasta lanĉo de Saturn-5, nur kun du ŝtupoj, alportante Skylab 1 en terorbito.
25-a de majo 1973	Saturn-1B	AS-206	Skylab 2
28-a de julio 1973	Saturn-1B	AS-207	Skylab 3
16-a de novembro 1973	Saturn-1B	AS-208	Skylab 4
15-a de julio 1975	Saturn-1B	AS-210	Projekto Apollo-Sojuz	Lasta lanĉo de Saturn-1B

Bildaro

Eksteraj ligiloj

Saturn (raketo) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Saturn (raketo) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)