Ugalketa

Espermatozoidea obulua ernaltzen.

Ugalketa prozesu biologikoa da, sexuala edo asexuala izan daitekeena, non organismo batetik banako bizi berriak sortzen diren. Biziaren oinarrizko prozesua da, norbanako berriak sortzeko aukera ematen duena, organismo oro ugalketaren emaitza baita, eta ezagutzen diren bizimodu guztien ezaugarri komuna da, espezieak zaintzeko asmoz.

Autoiraupena

Sexu ugalketaren zikloa

Izaki bizidunen funtsezko ezaugarrietako bat ugaltzeko gaitasuna da, antzeko ezaugarriak dituzten izaki bizidun berriak sortzekoa.

Izaki bizidunek ugaltze-funtzioa betetzeko erabiltzen dituzten estrategiak eta egiturak askotarikoak dira. Estrategia-sorta zabal horren barruan, ugalketa sexuala duten eta arrautza-kantitate izugarria ekoizten duten espezieak aurki daitezke (arrain gehienak) batzuk helduarora iritsiko direla ziurtatzeko asmoz. Beste espezie batzuk, hala nola albatrosak edo baleak, ugalketa-aldi bakoitzeko kume bakarra sortzen dute, eta aldi luzeetan biziki zaintzen dute; horrek hiltzeko aukerak murrizten ditu, eta espeziearen jarraitutasunerako aukerak handitzen ditu.

Naturan, ugalketa sexuala eta asexuala konbinatzen dituzten espezimen taldeak aurki ditzakegu, adibidez, landareak, zeinak sexualki ugaltzeaz gain asexualki ere ugaltzen diren kimuen, zurtoin herrestarien, lurrazpiko sustraien, eta abarren bidez. Beste organismo batzuen ugalketa-estrategiak gorputzeko atal galduak birsortzea izan daitezke, hala nola itsas izarrak eta sugandila espezie batzuk; bestalde, espezie ugari, hainbat aldiz zatitzen dira asexualki, eta ondorengo ugari sortzen dituzte, hala nola organismo zelulabakar gehienak.

Motak

1.- Meiosi; 2.- Mitosi; 3.- Sexu-prozesua (birkonbinazioa). A Meiosiak esporak (landareak) sortzea eragiten du; B Meiosiak gametoak sortzea eragiten du (adib. animalietan); C Meiosiari zigoto bat berehala sortzea doakio (adib. gizakietan).

Ugalketa-metodo ezagunak bi taldetan banatzen dira: sexualak eta asexualak.

Ugalketa asexualean, banakoak bakarrik ugal daitezke, espezie bereko beste banakorik gabe. Adibidez, bakterioak zatitu egiten dira ugalketa asexualaren bidez. Baina ugalketa asexuala ez da bizidun zelulabakarretara mugatzen, landare gehienek asexualki ugaltzeko aukera ere baitute.

Sexu ugalketak sexu desberdineko bi banakoren edo gametoren arteko harremana behar du.

Ugalketa asexuala

Sakontzeko, irakurri: «Ugalketa asexual»

Banako berriak guraso bakar batetik sortzen dira banaketa mitotikoaren bidez. Ez da banaketa meiotikorik gertatzen, eta, ondorioz, ez da gametorik sortzen. Gurasoen informazio genetiko bera daukate ugalketa asexualetik sortzen diren izaki berriak. Bi modutara gerta daiteke: zatiketa edo gemazioa.

• Zatiketa: gurasoaren atal bat edo gorputz osoa bi zati edo gehiagotan banatzen da. Horrela, zati bakoitzak banako oso bat sortzeko gaitasuna du, bai gurasoak, bai ondorengoak informazio genetiko bera edukita. Ondorioz, banako guztien artean, ez dago inongo berezitasunik, mutazioek eragindakoak izan ezik. Adibide modura, bakterioak eta beste bizidun prokariotikoak aipa daitezke. Animalia erreinuan ere, zatiketa bidezko ugalketa ageri da, adibidez, Planaria generoko banakoetan.
• Gemazioa: gemak eratzean datza. Ugalketa mota horretan, banaketa mitotikoa era asimetrikoan gertatzen da, eta, ondorioz sortzen diren bi zeluletatik, bata bestea baino handiagoa da. Sortutako zelula txiki horri, gema deritzo. Adibide modura Saccharomyces cerevisiae legamia aipa daiteke.

• Adibideak animalietan

Ugalketa asexuala animalien tasunaren ia erdietan dago.​ Partenogenesia mailu-marrazoan eta punta beltzeko marrazoan gertatzen da.​ Bi kasuetan, marrazoak gatibualdian heldutasun sexualera iritsiak ziren arrik gabe, eta bi kasuetan frogatu zen kumeak amaren berdin-berdinak zirela genetikoki. Mexiko Berriko Cnemidophorusa beste adibide bat da.

Narrasti batzuek sexua zehazteko ZW sistema erabiltzen dute: arrak (ZZ sexu kromosomekin) edo emeak (ZW edo WW sexu kromosomekin) ekoizten dituzte. 2010era arte uste zen narrastiek erabiltzen zuten ZW sistema kromosomikoa ez zela gai WW ondorengo bideragarriak sortzeko, baina boa hertsatzaile eme (ZW) batek WW kromosomadun ondorengo eme bideragarriak sortu zituela aurkitu zen. Emeak edozein bikote ar aukera zezakeen (eta, iraganean, arrakastaz egina zuen) baina, kasu horietan, asexualki ugaldu zen, WW sexu-kromosomak zituzten 22 kume eme sortuz.

Polienbrionia animalien ugalketa asexualaren ohiko modua da, obulu ongarritua edo enbrioiaren garapenaren ondorengo etapa zatitzen duena genetikoki berdinak diren klonak sortzeko. Animalien artean, fenomeno hori, hobetoen, himenoptero parasitoetan aztertu da. 9 bandako armadiloetan, prozesu hori nahitaezkoa da, eta genetikoki berdinak diren laukiak sortzen dira. Beste ugaztun batzuetan, senidetze monozigotikoak ez du itxurazko oinarri genetikorik, nahiz eta agerpen arrunta izan. Gaur egun, gutxienez 10 milioi biki eta hiruki daude munduan.

Bdelloide rotiferak asexualki soilik ugaltzen dira, eta Bdelloidea klaseko banako guztiak emeak dira. Asexualitateak duela milioika urte eboluzionatu zuen animalia horietan, eta harrezkero iraun du. Ebidentzia batek iradokitzen du ugalketa asexualak aukera eman diela animaliei Meselson efektuaren bidez proteina berriak garatzeko, eta, horri esker, deshidratazio-aldietan hobeto bizi ahal izan direla.​ Bdelloide errotiferoak erradiazio ionizatzailearen kaltearekiko oso gogorrak dira, jarduera ezari aurre egiteko erabiltzen diren DNAren egokitzapen berberak direla eta.​ Egokitzapen horiek mekanismo oso eraginkorra dute DNAren hari bikoitzeko hausturak konpontzeko.​ Konponketa-mekanismo hori bi Bdelloidea espezietan aztertu zen: Adineta vaga eta Philodina roseola​ eta badirudi espezie bakoitzaren barruan homologoak diren DNA-eskualdeen arteko birkonbinazio mitotikoa dakarrela.

Ebidentzia molekularrak argi eta garbi iradokitzen du Timema generoko zenbait makil-intsektu espeziek milioika urtez ugalketa asexuala (partenogenetikoa) bakarrik erabili dutela, edozein intsektuarentzako ezagutzen duen aldirik luzeena.

Belarraren Thripidae-ren Aptinothrips generoan, asexualitaterako hainbat trantsizio izan dira, hainbat arrazoirengatik, seguru asko.

Sexu ugalketa

Sakontzeko, irakurri: «Sexu ugalketa»

Sexu ugalketa ohikoena da animalien artean. Bi izaki bizidun behar dira norbanako berria sortzeko. Zelula sexual espezializatuen edo gametoen bitartez egiten da. Gametoak banaketa meiotikoaren bidez sortzen dira, eta, horiek elkartzen direnean, zigotoa eratzen da. Gametoak haploideak dira, eta zigotoa, berriz, diploidea.

Gameto bakoitza guraso bakarretik dator; beraz, bi guraso behar dira ugalketa sexuala aurrera eramateko, sexu ezberdinekoak edo sexu berekoak izanik. Azken horri, hermafroditismo deritzo.

Sexu-ugalketak kromosoma baten interakzioa behar du: gameto arrak zein emeak edo bi banako sortzen ditu, sexu desberdinekoak edo hermafroditak. Prozesu biologiko horren ondorioz sortutako ondorengoak bi gurasoen DNAren konbinazioaren emaitza izango dira, eta, beraz, genetikoki haiekiko ezberdinak izango dira. Ugalketa modu hori ohikoena da organismo konplexuetan. Ugalketa-mota horretan, meiosiaren ondorioz sortutako bi zelula haploidek hartzen dute parte, gametoak, ernalkuntzan elkartuko direnak.

Desabantailak

• Normalean, bigarren banako baten parte hartzea eskatzen du. Arazo hori saihesteko, batzuetan, partenogenesi bihurtu da, bikoterik gabeko eta, beraz, ongarritzerik gabeko arrautzetatik abiatuta ugaltzea, landare-zorrien, dafnien eta abarren kasuan. Lurralde berri bat aurkitzen duen animalia bakartu batek ezingo du espeziea zabaldu, non eta, jakina, eme ongarritua ez bada.
• Askotan bikotea bilatu behar da, eta hori zaila edo arriskutsua izan daiteke, adibidez, espezie bereko arrek elkarren aurka borrokatu behar izaten dute maiz emeak konkistatzeko.
• Ugalketak, batzuetan, ar edo emeen arteko lehia suposatzen du, beraz, lehia. Horrek baliabide gehigarriak eska ditzake: harraparien aurrean zaintza murriztea; batzuetan, lesioak edo heriotza.
• Estalketaren kasuan, infekzio-eragileak trukatzeko arriskua dago: bakterioak, birusak, onddoak, zenbait parasito, eta abar.
• Gameto asko sortu behar dira, eta, arren kasuan, galdu egiten dira askotan.
• Genomaren konplexutasun handiagoa, bi bertsio ezberdin baina bateragarri garatu behar baititu: bat arra eta emea bestea, banako bakoitzaren barruan (bi gurasoen bi alelo). Gainera, espezieak eboluzio-prozesu motelagoa behar du bateragarritasunari eusteko, non banako asexualak askoz azkarrago mutatu daitezkeen bakterio eta birus askoren aldaketetara egokitzeko.
• Organismo bizien aniztasunaren murrizpena espezie arrunt gutxi batzuetara murriztuta, guztiak erabat desberdinak diren «banako asexualen» ordez, denboran zehar bereizita eboluzionatuz izaki bizidun adina eboluzio-adarretan eta espezieari lotutako mugarik gabe. Hala, espezie bereko banako antzeko guztiek «ahulgune» berak dituzte, denbora gutxian espezie osoaren amaiera azkartu dezaketenak klima-aldaketaren edo harrapari berri baten eraginez.
• Ugalketan sortzen den nahasketa genetikoa abantaila da espeziearentzat (bada, egun batean edo bestean gene onenak biltzen ditu), baina eragozpen handia da banakoarentzat. Ezerk ez du esaten bere geneen eta beste banako-kidearen geneen arteko konbinazioak (hautatuta bada ere) ez duen banako eskasik sortuko. Hori da gaixotasun genetiko errezesibo guztien kasua, ikusezinak gurasoengan.

Animalien ugalketa

Lau talde bereizten dira:

1. Bibiparo edo bizierditzaileak: Ugalketa barne-ernalketaren bidez egiten dute, eta enbrioia amaren barruan garatzen da jaio arte. Modu horretan, amak mantenugaiak ematen dizkio enbrioiari jaio aurretik. Ugaztun gehienak bibiparoak dira, gizakiak, besteak beste.
2. Obobibiparoak: Ugalketa barne-ernalketaren bidez egiten dute, eta enbrioia arrautza baten barruan babesten da amaren gorputzaren barruan, amarekin substantziarik trukatu gabe. Enbrioia, beraz, amaren sabelean dagoen arrautza baten barruan garatzen da, eta norbanako berria erabat garatuta dagoenean ateratzen da arrautzatik. Irteera, amaren sabelean edo arrautza amatik atera ondoren gerta daiteke. Animalia erreinuan, marrazoek eta sugeek erabiltzen dute ugalketa sexual mota hori.
3. Obiparo edo erruleak: Ugalketa barne-ernalketaren edo kanpo-ernalketaren bidez egiten dute, baina, bi kasuetan, enbrioia arrautza baten barruan garatzen da. Kasu horretan ere, ez dago inolako substantzia-trukerik amaren eta enbrioiaren artean; baina enbrioia ez da amaren sabelean garatzen kanpoan baizik. Anfibio, arrain eta hegaztietan ageri da ugalketa mota hori.
4. Obuliparoak: Obuliparitatea obiparitate mota bat da, non zigotoaren ernalketa —gameto ar eta emearen lotura— zein eragiten duen zein enbrioiaren garapena kanpoan gertatzen den, emearen aparatu urogenitaletik kanpo.

Giza enbrioia

Giza ugalketa

Zigoto deritzon obuluaren edo arrautzaren ernalketaren ostean, hainbat banaketa mitotiko gertatzen dira, enbrioia garatzen laguntzen dutenak. Enbrioiak 3 hazi-geruza ditu: ektodermoa, endodermoa eta mesodermoa. 3 orri enbrionario horietatik hasiko dira gorputzaren organoak sortzen.

Ikus, gainera: Ugal-aparatua

Ugalketa asexualaren eta sexualaren abantailak eta desabantailak

Ugalketa asexualaren bidez ugaltzen diren organismoen kopurua esponentzialki handitu ohi da. Hala ere, aldaketa DNAn gertatutako mutazioen ondorioz gertatzen denez, espezieko kide guztiek antzeko ahultasunak dituzte. Sexu bidez ugaltzen diren organismoek kume gutxiago sortzen dituzte, baina, haien geneen aldakuntza ugariengatik, gaixotasunenganako aukera gutxiago dute.

Organismo asko sexualki eta asexualki ugaltzen dira. Adibideen artean ditugu: aphidoidea, onddo irristakor, itsas anemona, itsas izar espezie batzuk (zatikatzeagatik) eta landare askotan. Ingurumen-faktoreak aldekoak direnean, ugalketa asexuala bizirauteko baldintza egokiak ustiatzeko erabiltzen da, hala nola elikagai-horniketa ugaria, babes egokia, baldintza klimatiko egokiak, pH optimoa edo beste behar batzuen konbinazio egokia bizimoduarentzat. Ugalketa asexualeko estrategien bidez, organismo horien populazioak esponentzialki handitzen dira baliabideen ugaritasuna ahalik eta gehien aprobetxatzeko.

Elikagai-iturriak agortzen direnean, klima etsai bihurtzen da, edo norberaren biziraupena arriskuan jartzen da bizi-baldintzen beste aldaketa kaltegarriren baten ondorioz, organismo horiek ugalketa sexualeko formetara aldatzen dira. Ugalketa sexualak espeziearen erreserba genetikoaren nahasketa bermatzen du. Sexu bidez ugaltzen diren espezieen kumeetan aurkitutako aldakuntzei esker, zenbait banakok biziraupenerako prestatuago daude, eta egokitzapen selektiborako mekanismo bat ematen die. Gainera, ugalketa sexuala, orokorrean, baliagarria da guraso asexual baten kumeek mehatxatzen dituzten baldintzak jasatea eskatzen duen bizitzako etapa batean. Beraz, ugalketa sexualaren «negua pasatzeko», esporek, arrautzek, pupek, kisteek edo beste etapa batzuek biziraupena ziurtatzen dute garaiak aldekoak ez direnean eta organismoak ahal duenean.

Estrategiak

Ugalketa-estrategia ugari daude naturan. Zenbait animaliak, gizakiak eta zanga hegaztiak, adibidez, urte ugari pasa behar dituzte sexu-heldutasuna lortzeko eta ugal-aparatuak guztiz garatu arte. Beste batzuek, ordea, oso azkar lortzen dute ugaltzeko heldutasuna, baina oso ondorengo gutxi lortzen dituzte, gehienak hil egiten baitira sexu-heldutasuna lortu aurretik. Adibidez, untxi batek (8 hilabetera lortzen du heldutasuna) 10-30 ondorengo eduki ditzake urtebetean, eta ozpin-euliak (10-14 egunera heltzen da) 900 ondorengo eduki ditzake urte bat pasa ondoren. Bi estrategia horiei K estrategia (ondorengo gutxi) eta r estrategia (ondorengo ugari) deritze, hurrenenez urren. Eboluzioak finkatzen du zein den bizidun bakoitzaren estrategia egokiena. Ondorengo gutxi dituzten animaliek (K estrategia dutenek) guraso baten edo bien zaintza osoa eskaintzen diete ondorengoei, horiek heldutasuna lortu arte, horrela biziraupen arrakastatsua lor dezaten. Ondorengo asko dituzten animalietan (r estrategia dutenetan), berriz, gurasoek ez diete hainbesteko zaintza ematen ondorengoei, heldutasun-adinera azkar heltzen direlako; baina, ondorioz, ondorengo ugari hiltzen dira haurtzaroan. Ez dago estrategia bat bestea baino hobea denik; bata ala bestea egokia izango da animaliaren beharren arabera.

Beste mota batzuetako estrategiak

• Organismo poliziklikoak aldizka ugaltzen dira bizitzan zehar.
• Organismo semelparoak behin bakarrik ugaltzen dira bizitzan zehar. Adibidetzat landare urterokoak, izokinak edo hainbat armiarma-espezie har dezakegu. Normalean, r selekzio-estrategia jarraitzen dute.
• Organismo iteroparoak segidako zikloetan bermatzen dute ondorengotza bizitzan zehar. Horren adibide dira landare bizikorrak, urtaro jakin batzuetan ugaltzen direnak. Normalean, organismo horiek K selekzio-estrategia jarraitzen dute.

Sexu bereko ugalketa

Gaur egun, garapenerako biologoei esker, sexu bereko ugalketa nabarmen erraztu da.

2004an, gene ezberdin batzuen funtzioa aldatuz, japoniar zientzialariek arratoi biren obuluak elkartu zituzten arratoi-kume emea lortzeko. Horretaz aparte, 2018. urtean, txinatar zientzialariek ere bi arratoi-obulutatik 29 sagu-kume eme lortu zituzten. Ikerketa horretan, bi arratoi eme artean arrakasta lortu zen, baina, arren kasuan, ez zen ondorengorik lortu.

Ugalketarik gabeko bizitza

Ugalketarik gabeko bizitza, zenbaitetan, espekulazio dira. Bizitzaren jatorriak ugaltze-organismoak ugaltzerik gabeko elementuetatik nola ekoizten zituen aztertzeko biologiari, abiogenesi deritzo. Gertaera abiogenetiko independente anitz izan ala ez, biologoek uste dute Lurreko bizitza guztien azken arbaso unibertsala duela 4.250 milioi urte inguru bizi izan zela.​

Laborategian, ugalketarik gabeko bizitza sortzeko aukeraz espekulatu dute zientzialariek. Hainbat zientzialarik arrakasta izan dute erabat ez-biziak diren materialetatik birus sinpleak ekoitziz. Proteina kapsula batean RNA edo DNA pixka bat besterik ez denez, ez dute metabolismorik, eta bahitutako zelula baten makinaria metabolikoaren laguntzaz soilik erreplika daitezke.

Arbasorik gabeko organismo benetan bizia sortzea (adibidez, bakterio sinple bat) askoz ere eginkizun konplexuagoa izango litzateke, baina, neurri batean, gaur egungo ezagutza biologikoarekin ere egin daiteke. Genoma sintetiko bat lehendik zegoen bakterio batera transferitu da, eta berea zuen DNA ordezkatu zuen, eta, beraz, M. mycoides organismo berri baten ekoizpen artifizialean suertatzen da.

Komunitate zientifikoaren barruan nolabaiteko eztabaida dago zelula hori guztiz sintetikotzat jo ote daitekeen, kimikoki sintetizatutako genoma genoma natural baten ia 1:1 kopia bat zela oinarri hartuta eta zelula hartzailea bakterio naturala zela. Craig Venter Institutuak «bakterio-zelula sintetiko» terminoa erabiltzen jarraitzen du, baina argitu ere egiten dute: «...ez dugu uste hau "bizitza hutsetik sortzea" denik, baizik eta DNA sintetikoa erabiliz bizitza berri bat sortzen ari garela». Venterrek zelula esperimentalak patentatu nahi ditu «nahikoa argi giza asmakuntzak» direla esanez. Sortzaileek iradokitzen dute «bizitza sintetiko» bat eraikitzeak aukera emango liekeela ikertzaileei bizitzari buruz ikasteko, eraikiz suntsitu beharrean. Halaber, bizitzaren eta makinen arteko mugak luzatzea ere proposatu dute, elkar gainjarri arte «organismo benetan programagarriak» sortzeko. Ikertzaileek adierazi zuten «benetako bizitza biokimiko sintetikoa» sortzea egungo teknologiaren irismenetik nahiko hurbil dagoela, eta merkea da, gizakia Ilargian kokatzeko egin behar den ahaleginaren aldean.​

Loteria printzipioa

Ugalketa sexualak eragozpen asko ditu, ugalketa asexuala baino askoz ere energia gehiago behar baitu eta organismoak beste jarduera batzuetatik desbideratzen, eta argudioren bat badago zergatik hainbeste espeziek erabiltzen duten. George C. Williamsek loteria txartelak erabili zituen analogia gisa ugalketa sexualaren erabilera orokorrerako azalpen batean: «Ugalketa asexuala (ondorengoengan barietate genetiko gutxi edo bat ere sortzen ez duena) denak zenbaki berekoak diren txartel asko erostea bezala zen, "irabazteko" aukera mugatua, hau da, bizirik dirauen ondorengoak sortu. Ugalketa sexuala, argudiatu zuen, txartel gutxiago erostea bezala zen, baina zenbaki aukera handiagoarekin, eta, beraz, arrakasta izateko aukera handiagoarekin». Analogia horren puntua da, ugalketa asexualak aldaketa genetikorik eragiten ez duenez, gaitasun gutxi dagoela inguru aldakor batera azkar egokitzeko. Loteriaren printzipioa ez da hain onartua egun hauetan, inguru ezegonkorretan ugalketa asexuala nagusi den ebidentzia dela eta, iragartzen duenaren kontrakoa, hain zuzen.

Ugalketa eta populazio-dinamika

Nahiz eta bi modalitateak oso ezberdinak izan (ugalketa sexualak eta asexualak), oro har, guraso-kopuruak baino ondorengo gehiago sortzen dituzte, konpentsatuz horrela, gizabanakoek ingurugiroak ezartzen dituen erronkei aurre egiteko duten ezintasuna. Hainbat belaunaldiren segida aurresuposatzen duen ziklo biologiko baten barruan, ugalketa-gertaerak gerta daitezke (oro har, ugalketa sexualari dagozkionak), zeinetan ondorengoen kopurua gurasoena baino txikiagoa den. Mota horretako gertaerak aurkitzen dira, adibidez, landare-zorrietan, non ugalketa partenogenesi bidezko ugalketaren esku uzten den; sexu desberdineko bi gizabanako estaltzean (anfigonikoa), berriz, bi banako ernaltzen dira, eta, ondorioz, obulu bat sortzen da. Kasu horietan, ugalketaren helburua da espeziearen biziraupena ahalbidetzea ingurumen-baldintza txar batean​ edo aldakortasun genetikoa ustiatzea, sexualitateari lotutako birkonbinazio genetikotik eratorria, ugalketa funtsean ugalketa asexualean oinarritzen den populazio batean.

Orekan dagoen ekosistema batean, espezie jakin bateko populazioaren tamainak konstante irauten du, hala ere, zenbait espezietan populazio-gorabeherak izan daitezke epe laburrean edo ertainean, batez ere, populazio-dinamikan hartutako estrategia-motagatik:

Populazio-hazkundearen kurbak

:

• r estrategian (potentzial biotikoa) oinarritutako ugalketa duten espezieek hazkunde esponentzialeko faseak eta ingurunearen erresistentziak zehaztutako populazio-kolapsoko faseak txandakatzen dute (antagonisten populazioa handitzea, elikagaien gaitasun intraespezifikoa, gaixotasunak ugaritzea, etab.);
• K estrategian (sistemaren karga-ahalmena) oinarritutako ugalketa duten espezieek dinamika egonkorragoa dute, baita epe laburrean ere, izan ere, ondorengoen kopurua (heriotza-tasa garbia), funtsean, ez da aldatzen belaunaldiz belaunaldi.

r estrategian, ohikoa landare, mikroorganismo, onddo eta animalia gehienetan (bereziki ornogabeak), gameto eta zigotoen kantitate handia ekoiztean inbertitzen da energia; ingurumen-inpaktuagatik hilkortasun-tasa handia izango da, baina bizirik iraun eta heldutasun sexuala lortzen duten ondorengoen kopurua hain da handia, termino absolutuetan, ezen hazkunde esponentzialeko denbora-faseak ere onartzen dituen. K estrategian, ohikoa hegazti eta ugaztun gehienetan, energia banako bakar baten garapenean eta biziraupenean jartzen da: espezie horietan, ugalketa-tasa zein heriotza-tasa nahiko txikiak dira, eta populazioak funtsezko egonkortasuna erakusten du ekosistemarekiko orekan.

Ikus, gainera

Partenogenesi Laguntza bidezko ugalketa

Bibliografia

• Tobler, M. & Schlupp, I. (2005) Parasites in sexual and asexual mollies (Poecilia, Poeciliidae, Teleostei): a case for the Red Queen? Biol. Lett. 1 (2): 166–168.
• Zimmer, Carl. Parasite Rex: Inside the Bizarre World of Nature's Most Dangerous Creatures, New York: Touchstone, 2001.
• "Allogamy, cross-fertilization, cross-pollination, hybridization". GardenWeb Glossary of Botanical Terms (2.1 ed.). 2002.
• "Allogamy". Stedman's Online Medical Dictionary (27 ed.). 2004.
• Judson, Olivia (2003). Dr.Tatiana's Sex Advice to All Creation: Definitive Guide to the Evolutionary Biology of Sex. ISBN 978-0-09-928375-1
• Richard E. Michod and Bruce E. Levin, editors (1987). The Evolution of Sex: An Examination of Current Ideas. Sinauer Associates Inc., Publishers, Sunderland, MA ISBN 0-87893-459-6, 978-0-87893-459-1
• Michod, R.E. (1994). Eros and Evolution: A natural philosophy of sex. Addison-Wesley Publishing Company, Reading, MA ISBN 0-201-44232-9, 978-0-201-44232-8
• K. G. Adiyodi (Series Editor), Rita G. Adiyodi (Series Editor).Reproductive Biology of Invertebrates, Vol. 6, Pt. B, Asexual Propagation and Reproductive Strategies Volume 6, Part B Edición (1995) 456 pág. ISBN 0471941190, ISBN 978-0471941194

Kanpo estekak

• Datuak: Q11990
• Multimedia: Reproduction / Q11990