Դիտել Բավարիա էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր}}
'''Ազատ պետություն Բավարիա''' ({{lang-de|Bayern}}, Բայերն, {{lang-lat|Bavaria}}), [[դաշնային երկրամաս]] [[Գերմանիա]]յի հարավում ու հարավ-արևելքում, 70.500&nbsp;կմ<sup>2</sup>։ տարածքով ամենամեծ երկրամասն է Գերմանիայում։ Այն կազմում է Արևելյան Ալպերի բարձր լեռների և մինչև [[Դանուբ]] ձգվող հարթ Ալպյան նախալեռների մի մասը հարավում։ Դանուբից հյուսիս Միթգելբիրգեի լեռները ինչպես նաև Բավարական անտառները կամ Ֆիխթելգեբիրգեի լեռները որոշում են տեղանքի պատկերը։ Մոտ 13&nbsp;մլն բնակչությամբ երկրորդ  ամենաշատ բնակիչ ունեցող երկրամասն է [[Հյուսիսային Հռենոս-Վեսթֆալիա]]յից հետո։ Բաժանվում է 7 վարչական մարզերի՝ Վերին Ֆրանկոնիա, Միջին Ֆրանկոնիա, Ստոտին Ֆրանկոնիա, Վերին Պֆալց, Ստորին Բավարիա, Վերին Բավարիա, Շվաբիա։ Բավարիայի ամենամեծ քաղաքներն են միլիոն բակիչ ունեցեղ մայրաքաղաք [[Մյունխեն]]ը, ապա կես միլիոն բնակիչ ունեցող [[Նյուրնբերգ]]ը և  [[Աուգսբուրգ]]ը։ Մյուս մեծ քաղաքներն են [[Ռեգենսբուրգ]]ը, [[Ինգոլշտադ]]ը, [[Վյուրցբուրգ]]ը, [[Ֆյուրտ]]ը և [[Էռլանգեն]]ը։  Բնակչության հիմնական մասը կազմում են [[բավարցիներ]]ը, [[ֆրանկներ]]ը, շվաբներն ու սուդետյան գերմանացիները<ref>{{Cite web |title=Բավարիա երկրամասի պաշտոնական կայք''(գերմ., անգլ., ռուս.)'' |url=http://www.bayern.de/%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F-%D0%B8-%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D0%B8-.942.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120124122953/http://www.bayern.de/%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F-%D0%B8-%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D0%B8-.942.htm |archive-date=2012 թ․ հունվարի 24 |accessdate=2021 թ․ հունվարի 22}}</ref>։

[[Պատկեր:Rathaus and Marienplatz from Peterskirche - August 2006.jpg|մինի|[[Մյունխեն]]]]
[[Պատկեր:Nuremberg panorama morning 3.jpg|մինի|[[Նյուրնբերգ]]]]
[[Պատկեր:Augsburger Rathausplatz.jpg|մինի|[[Աուգսբուրգ]]]]

Բավարիան [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտական]] հանրապետություն է [[Բավարական լանդթագ]]ով, որպես օրենսդիր իշխանություն, և Բավարական պետական կառավարությամբ, որը գլխավորում է  [[Բավարիայի վարչապետ]]ը որպես կառավարության ղեկավար՝ գործադիր մարմին։ Քաղաքականության հիմքն է Ազատ պետություն Բավարիայի սահմանադրությունը, որի համաձայն Բավարիան ժողովրդավարական, իրավական, մշակութային և սոցիալական երկիր է։ Ազատ ժողովրդավարական պետություն, ինչպես նաև [[Ազատ պետություն]] անվանումը, որպես [[հանրապետություն]], կրում է Բավարիան 1918 թվականից՝ 1918 թվականի նոյեմբերի 8-ին հեղափոխական վարչապետ [[Քուրտ Այզներ]]ի հռչակմամբ, և դրանով է կապված [[Բավարիայի թագավորություն|Բավարիայի թագավորության]] վերջը։
Ապացուցված է, որ Բավարական դքսությունը գոյություն է ունեցել արդի ''deutsch'' արտահայտության կիրառումից 500 տարի առաջ՝ 555&nbsp;թվականին,  որը [[Ֆրանկական թագավորություն|Ֆրանկական թագավորության]] մի մասն է դարձել [[Մերովինգներ]]ի օրոք։ [[Կարոլինգներ]]ի օրոք ստեղծվեց առաջին անգամ Բաիրական թագավորությունը, որը կամ ղեկավարում էին միության մեջ թագավորները կամ փոխարքաները, կամ էլ նշանակվում էին կուսակալներ։ Կարլինգների իշխանության անկումից հետո բաիրական ինքնիշխանությունը հզորացավ՝ դառնալով երիտասարդ բավարական դքսություն։ 1180 թվականին, Վիթթլեսբախներիի իշխանության սկսվելուն հետևում է անցումը դեպի դքսություն։ Նրանք կառավարում են ավելի քան 700 տարի, մինչև 1918 թվականը։ Բաիերն եղել է  [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] քյուրֆուրստությունը, իսկ 1806 թվականից՝ կայստություն։ 1808 և 1818 թվականների սահմանադրությունների համաձայն  Բավարիան դառնում է [[Սահմանադրական միապետություն]]։ Բավարիան կարողացավ 1814 թվականին [[Վիեննայի վեհաժողով]]ին, որպես հաղթող ուժերից մեկը, գրաված տարածքների մեծ մասը իրեն պահել, այդ թվում Բավարիային անցան [[Վերին Ֆրանկոնիա]]ն, [[Միջին Ֆրանկոնիա]]ն և [[Ստորին Ֆրանկոնիա]]ն, [[Շվաբիա]]յի մի մասը և Հռենոսի ձախ ափին ընկած նոր նվաճած Պֆալցը։ 1918 թվականին [[Նոյեմբերյան հեղափոխություն|Նոյեմբերյան հեղափոխության]] ժամանակ  կործանվեց Հաբսբուրգների միապետությունը։ Ամերիկական բանակի կողմից օկկուպացնելուց հետո Բավարիան դարձավ  նոր հիմնված Դաշնային հանրապետության մի մասը։ Պֆալցը 1946 թվականին Բավարիայից առանձնացավ և այսօր [[Ռայնլանդ Պֆալց]]ի մասն է կազմում։ Սկսեց Բավարիան տնտեսական վերելք ու զարգացում ապրել, ագրարային պետությունից դարձավ ժամանակակից ինդուստրիալ արդյունաբերական պետություն։
Բավարիան գրեթե ամբողջությամբ ընկած է հարավ-գերմանական բարբառային լեզվախմբում։ Ավանդաբար այն բաժանվում է երեք տարածաշրջանի՝ Ֆրանկոնիայի (այսօր՝ [[Վերին Ֆրանկոնիա]]ն, [[Միջին Ֆրանկոնիա]]ն և [[Ստորին Ֆրանկոնիա]]ն),  [[Շվաբիա]]յի և Հին Բավարիայի։

== Ստուգաբանություն և գրելաձև ==
Միայն երկրամասի անվան  „y“-ով (Bayern) գործածվող գրելաձևը վերագրվում է [[Լյուդովիկոս I (Բավարիա)|Լյուդովիկոս I Բավարացուն]]  1825 թվականի հոկտեմբերի 20-ից&nbsp;, որը փոխարինեց 1806 թվականից գործող «Բաիերական կայսրությանը» („Königreich Baiern“): Կայսեր կարգադրությունը, որպեսզի հունական [[Իփսիլոն (տառ)|իփսիլոնով]] գրվի, կապ ունի  [[Ֆիլհելեններ]]ի հետ։ Մինչ այդ երկրի անունը հաճախ էր «ի»-ով („i“) գրվում, թեպետ «իփսիլոնով» („y“) գրված նաև շատ ավելի հին ապացույցներ կան<ref>{{Internetquelle |url=http://www.bairische-sprache.at/Index/Bairischer%20Sprachraum.htm |titel=Bayerisch, Bayrisch oder Bairisch??? |werk=www.bairische-sprache.at |hrsg=Marc Giegerich |datum=2018-03-09 |abruf=2018-04-23 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.bairische-sprache.at/Index/Bairischer%20Sprachraum.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20150104045147/http://www.bairische-sprache.at/Index/Bairischer%20Sprachraum.htm |archive-date=2015 թ․ հունվարի 4 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>։ Մյունխենի խորհրդային հանրապետության ժամանակ թռուցիկ վերադարձել են «ի»-ով („Baiern“)  գրելաձևին<ref>''An das Volk in Baiern'', Deklaration der Räterepublik. In: ''[[Münchner Neueste Nachrichten]]'' vom 7. April 1919, S.&nbsp;1.</ref>։
Նաև կայսեր կառավարման ժամանակ ընդունված չէր միասնական գրելաձև։ [[Օտտո ֆոն Բիսմարկ]]ը [[Լյուդովիկոս II (Բավարիա)|Լյուդովիկոս II-ի]] հետ նամակագրության ժամանակ օգտագործել է 1880 թվականի հին «ի» տարբերակը, իսկ Բավարիայի արքան անցել է «իփսիլոնով» գրելաձևին<ref>Siehe die Schreibweise in Bismarck, Otto von: Gedanken und Erinnerungen, Bd. III: Letzte Jahre, München und Berlin 1920, letztes Kapitel.</ref>։

Հին Բավարիայի բնիկների (առանց ֆրանկոների ու շվաբների)  ցեղը որպես ''բաիերացիներ'' էին ճանաչվում<ref>[[Wiesbadener Kurier]], 20. Oktober 2015, Chronik, Seite 19.</ref>։

== Աշխարհագրություն ==
[[Պատկեր:Ramsau (ja).jpg|մինի|Լանդշաֆտը Բավարական Ալպերի լանդշաֆտը: [[Ռամզաու (բնակավայր)|Ռամզաուն]], հետևի ֆոնին Ռայթերալպը]]
[[Պատկեր:Grünten10.JPG|մինի|Գրյունտենը, «Ալգոյի հսկիչը»|alt=|222x222փքս]]
[[Պատկեր:Luftbild Wörth an der Donau.JPG|մինի|[[Դանուբի Վյորթ]]ը: Դանուբի հարթավայրը՝ աջում, Բավարական անտառները՝ ձախում]]
[[Պատկեր:Geographical center of bavaria Kipfenberg.jpg|մինի|hochkant|Քիփֆենբերգ: Բավարիայի աշխարհագրական կենտրոնը]]
=== Տարածք և լանդշաֆտ ===
[[Պատկեր:Bayern Landschaften.png|մինի|Բավարիայի տեղանքի քարտեզը գետերով]]

Բավարիան արևելքում սահմանակցում է [[Չեխիա]]յի [[Կառլովարյան երկրամաս|Կառլովարյանի]], [[Պլզենի երկրամաս|Պլզենի]] և Յիհոչեսկու երկրամասերին 357 կմ սահմանագծով , հարավ արևելքում և հարավում [[Ավստրիա]]յի [[Վերին Ավստրիա]], [[Զալցբուրգ]], [[Տիրոլ]] և [[Ֆորարլբերգ]] տարածաշրջաններին 816 կմ սահմանագծով , հարավ արևմուտքում [[Բոդենի լիճ|Բոդենի լճով]] ոչ անմիջապես [[Շվեյցարիա]]յի [[Սանկտ Գալլեն|Սանկտ-Գալլեն]] կանտոնին 19 կմ սահմանգծով  (Բոդեն լճում սահմանագիծը որոշված չէ), ապա  [[Բադեն-Վյուրթեմբերգ]] (արևմուտքում, 829 կմ ), [[Հեսսեն]] (հյուսիս արևելքում, 262 կմ), [[Թյուրինգիա]] (հյուսիսում, 381 կմ) և [[Սաքսոնիա]] (հյուսիս արևելքում, 41 կմ) երկրամասերին։ Բավարիա երկրամասի ընդհանուր սահմանի երկարությունը 2705&nbsp; կմ է։
Մինչև 1990 թվականը Թյուրինգիան, Սաքսոնիան և նախկին [[Չեխոսլովակիա]]ն  կազմում էին[[Երկաթե վարագույր]]ի մի հատվածը։ Այն իրենից ներկայացնում էր սահմանն ապահովող կառույցների միջոցով ֆիզիկապես  գրեթե անհաղթահարելի բաժանում [[ՆԱՏՕ|ՆԱՏՕ-ի]] և [[Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն|Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպության]] պետոությունների միջև։ Պրեքսի մոտ է գտնվում երեք երկրների (ԳԴՀ, ԴԴՀ, Չեխոսլովակիա) անկյունը։ Ոչ միայն Բավարիային,  նույնիսկ Գերմանիայի տարածքին չեն պատկանում Ավստրիայում ընկած անտառները (Saalforste), որոնք Բավարիայի սեփականությունն են։ Ամեն դեպքում, Էդգերի անտառը, որը պատմականորեն պատկանում է բյհոմական քաղաք Խեբին (Օհրժե),  պատկանում է Բավարիայի տարածքին և  հիմնադրամի կողմից է կառավարվում։
Բավարիան ընկած է Գերմանիայի հարավում և ընդգրկում է

* Բավարական Ալպերը հարավում
* դրանից հյուսիս, Ալպյան նախալեռները մինչև [[Դանուբ]], [[Վերին Բավարիա]]ն երեք մեծ [[լիճ|լճով]]
* արևելաբավարական Միջին լեռնաշղթան
* Շվաբական և Ֆրանկյան Ալբերի աստիճանաձև տեղանքը։
<blockquote>Բավարիայի դրսի կողմից հարավում ձգված Բավարական Ալպերը պատկանում են Հյուսիսային կրաքարային Ալպերին։ Բավարիան միակ գերմանական երկրամասն է, որն [[Ալպեր]]ից մաս ունի։ Բավարական Ալպեր ասելով հիմնականում ի նկատի են ունենում Լեխ և [[Զալախ (գետ)|Զալախ]] գետերի միջև ընկած տարածությունը։ Նեղ իմաստով ասած՝ դրա թվին է դասվում Ալգոյան Ալպերը, որոնց վրա էր ձգվում բավարական պետության տարածքը իր նոր ձևավորման ժամանակ, իսկ Բերխերտեսգադենյան Ալպերը չեն պատկանում Բավարական Ալպերին։ Այն չի կարելի շփոթել Բավարական Նախալեռներ անվան հետ։ Վերջիններս ընդգրկում են միայն Նախաալպերի բավարական տարածքը՝ Լոիշի (արևմուտքում) և [[Ինն (գետ)|Իննի]] միջև։  Մինչդեռ Ալպյան նախալեռները միայն առանձնացված կրաքարային մակերես ունեն, ապա Ալպերը կազմված են [[կար (աշխարհագրություն)|կարից]], լճերից, և գլեչերներից առաջացած տիպիկ դաշտավայրերից։ Սառցե ժամանակաշրջանի գետերի,  ինչպես նաև գլեչերների նստվածքներից առանձնապես Ալպյան նախալեռներում առաջացել է բլրոտ լանդշաֆտ՝ լճերով ու [[տորֆային հողեր]]ով։ Այնտեղ են ընկած մոտավորապես Քիմգաուն, Ֆյունֆզելանդը և Ալգոյը։
Մինչդեռ Ալպերից և Դանուբից հարավ երկրի մակերևույթը հարթ և բլրոտ են, դրանցից հյուսիս ընկած են շատ լեռներ, որոնք ունեն ավելի քան 1000 մ բարձրություն, Բավարական անտառները Մեծ Արբեր լեռնագագաթով, որը Ալպերից դուրս Բավարիայի ամենաբարձր լեռնագագաթն է, և Ֆիխթելգեբիրգեի լեռները Շնեբերգով, որպես Ֆրանկոնիայի ամենաբարձր լեռնագագաթ։ Ֆրանկյան Ալբը, որպես Շվեցարական Յուրայի շարունակություն,  կամարաձև ձգվում է Բավարիայի հյուսիսով և ստվեր է գցում Հին Բավարիայի կողմից Ֆրանկոնիյի մի մասի վրա։ Դրանից հյուսիս ընկած են անթիվ ցածր լեռներ, ինչպիսին է [[Հասսելբերգ]]ը։  Ալբի հարավը արևմտյան դրսի մասից, սահմանակցում է Նյորդլինգյան Ռիսին, որը [[Ռիսի իրադարձություն|Ռիսի իրադարձության]] ժամանակ (14,6 մլն. տարի առաջ այստեղ  մեծ երկնաքար է ընկել և մոտ 24 կմ տրամագծով խառնարան է ձևավորվել)  առաջացած խառնարանի մնացորդն է։ Ֆրանկոնյան Կոյպր-Լիս տարածքը, որում [[Այշ (Ռեգնիցի վտակ)|Այշը]], Շթայգերվալդը և Ֆրանկոնյան բարձրավանդակն են ընկնում, շրջանցում են Մայնֆրանկոնյան տափարակները։ Դրանցից հարավ արևմուտք ընկած են [[Օդենվալդ]], [[Շպրեսսարտ]] և [[Ռյոն]] լեռնային տարածքները։ Բավարիայի արևելյան կեսը ծածկված է լեռնաշղթաներով, ինչպիս նաև Բավարական անտառով կամ  [[Ֆրանկոնյան անտառ]]ով։ Այնտեղ է գտնվում Կենտրոնական Եվրոպայի չհատված անտառապատ տարածքը։ Ֆոգթլանդի մասը ընկած են Բավարիայում։ Ստորին Ֆրանկոնիայի արևմտյան մասը, որպես Հռենոսի հարթավայրի մի մաս, պատկանում է Բավարական Ստորին Մայնի տարածաշրջանին։ 
Բավարիայի ամենացածր կետը [[Մայնի Կալ]]ում ([[Ստորին Ֆրանկոնիա]]) Մայն գետի մակարդակից 100 մ է բարձր, ամենաբարձր լեռնագագաթը [[Ցուգշպիցե]]ն է (2962 մ) Վեթթերշայնում, որը նաև Գերմանիայի ամենաբարձր լեռնագագաթն է։ Գերմանիայի բոլոր 30 բարձր լեռնագագաթները ընկած են Բավարական Ալպերում, կենտրոնացած են Վեթթերշայնի լեռներում, Բրեխտեսգադենյան Ալպերում և Ալգոյյան Ալպերում։ Ամենաբարձր լեռնագագաթները  Բրեխտեսգադենյան Ալպերում [[Վացման]]ն է (2713 մ), [[Հոխֆրոտտշպիցե]]ն (2649 մ)՝ Ալգոյյան Ալպերում։

Բավարիայի աշխարհագրական կենտրոնը ընկած է [[Այխշտետ|Այխշտետ շրջանի]] [[Կիպֆենբերգ]]ի Առևտրային համայնքից 500 մետր արևելք։ Պատմականորեն  Բավարիայում շատ վայրեր են ընդունվում  որպես [[Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոն]]։ 2013 թվականի հուլիսի 1-ին [[Խորվաթիա]]յի [[Եվրամիություն]] մտնելուց ի վեր Եվրամիության աշխարհագրական կենտրոնը ընկած էր [[Աշաֆենբուրգ|Աշաֆենբուրգի շրջանում]], բավարական [[Վեսթերնգրունդ]] համայնքի Օբերվեսթերնի արևելյան մասում<ref>Frank Müller: {{Webarchiv | url=http://www.br.de/radio/bayern2/sendungen/regionalzeit-franken/gespraech-mitte-eu-100.html | wayback=20140222153147 | text=Westerngrund (Lkr. AB): Der Nabel Europas in Franken.}} Radioreportage, Bayern 2, regionalZeit – Franken</ref>։ [[Մադագասկար]]ի հյուսիս արևմուտքի մի կղզիախումբ, մտնելով Ֆրանսիական մերձծովյան Դեպարտամենտի՝ [[Մայոտ]]ի մեջ, Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնը  500 մետրով տեղափոխեց։</blockquote>

=== Ջրագրություն ===
[[Պատկեր:Brombach luft.jpg|մինի|Մեծ Բրոմբախի լճի նկարը վերևից, արևմտյան կողմից, Շթադաումի ուղղղությունից: Նկարի աջ կողմում երևում են Ռամսբերգն ու Շվարցլայթ լեռան մի կողմը:]]

Երկրամասի խոշորագույն գետերն են [[Դանուբ]]ը, որը երկրի հարավային մասով արևմուտքից արևելք է հոսում, հասնում է Ուլմի տարածաշրջանը և անցնում է [[Պասաու]]ի մոտով դեպի Ավստրիա։ Իր ամենամեծ [[վտակ]]ներն են (հոսանքնիվար).

* [[Իլլեր]]ը, [[Լեխ (գետ)|Լեխը]], [[Իզար (գետ)|Իզարը]], [[Ինն (գետ)|Իննը]] (հարավից)
* [[Վյորնից (գետ)|Վյորնիցը]], [[Ալթմյուլ]]ը, [[Նաբ (գետ)|Նաբը]] և [[Ռեգեն (գետ)|Ռեգենը]] (հյուսիսից)

Չորս հարավային վտակները սկիզբ են առնում Ալպերից և ջրառատ են։ Իննը և Լեխը սկիզբ են առնում Ալպերում․ ջրառատ են և հիմնականում ավելի շատ ջուր ունեն մինչև իրենց [[գետաբերան]]ները, քան Դանուբը։

Գերմանիայում հայրենագիտության դասին Դանուբի բազմակողմության հետ կապված հետևյալ [[մնեմոնիկա]]ն է ասվում. «Բրիգարխն ու Բրեգը Դանուբին ճամփա են գցում։ Իլլերը, Լեխը, Իզարը, Իննը աջ կողմով դեպի Դանուբն են հոսում։ Վյորնիցը Ալթմյուլը, Նաաբը և Ռեգենը ձախից ընդառաջ են գալիս։»
Ֆրանկոնիայի մեծ մասը ջրահեռացվում է  արևելքից արևմուտք դեպի [[Հռենոս]] հոսող [[Մայն]]ի միջոցով։ Իր աչքի ընկնող թափահարվող ընթացքի պատճառով կազմել է, այսպես ասած, Մայնի եռանկյուն և Մայնի քառանկյուն։ Նրա ամենամեծ վտակներն են [[Ռեգնից]]ը և [[Թրուբեր]]ը ձախից և [[Ֆրանկոնյան Զալե]]ն՝ աջից։ Վերին Ֆրանկոնիայի հյուսիս արևելքում սկիզբ են առնում [[Էլբա]]յի ձախ վտակները՝ [[Զալե (գետ)|Սաքսոն Զալեն]] ու [[Օհրժե]]ն։

Ալպերի հյուսիսային նախալեռների հարավային մասում, Մորենայի եզրի տեղանքներում շատ լճեր կան, որոնք մասամբ լեռների մեջ են մխրճվում, օրինակ՝ Թեգերնզեե, Շթարնբերգերզեե և Շլիրզեե լճերը։ Բավարիան [[Բոդենի լիճ]]ից մաս ունի, որը Կենտրոնական Եվրոպայի արևմուտքում ամենամեծ լիճն է։ Բավարիայի տարածքում ամենամեծ լիճը [[Կիմզեե]]ն է:Ֆրանկոնյան Ալբի հյուսիսում Ֆրանկոնյան ջրամբարներն են։ Նրանք ապահովում են Հյուսիսային Բավարիայի ջրամատակարարումը, առանձնապես Նայն-Դանուբ ջրանցքին, որը Հյուսիսային Բավարիայում ամենակարևոր ջրագծին։ 1924 թվականին Ալպերում գործի են գցել Վալխենզեեի էլեկտրակայանը, որը օգտագործում է  որպես «վերին ավազան» գործող Վալխենզեի և որպես «ներքին ավազան» Քոխելզեի միջև բնական թեքությունը Էներգիա արտադրելու համար։ 
Բավարիայի տարածքով է անցնում Եվրոպայի գլխավոր ջրբաժանը։ Այն բաժանում է Հռենոսի գետային համակարգը Դանուբի գետային համակարգից։

Ալբի հյուսիսային ծայրի երկայնքով կան մի քանի քարե փողրակներ։ Մոտ 150&nbsp;մետր երկարության և 0,2&nbsp;մետր բարձրությամբ Հայդենհայմի փողրակների,  Վոլֆբրոնի քարե փողրակները՝ 128 մետր լայնությամբ և 1,5 մետր բարձրությամբ Բավարիայի «աճող առուների» ամենաերկարն են։

=== Պահպանության տակ գտնվող տարածքներ ===
[[Պատկեր:Bodenloses Loch2.JPG|մինի|Բավարիայի ամենագեղեցիկ գեոտոպը, «Անհատակ անցք» Քարստի աղբյուրը]]
Բավարիայում են Բավարական անտառների ազգային պարկը և Բերխտեսգադենի ազգային պարկը։ [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի]] կողմից ճանաչված կենսոլորտային արգելոցներ են Բերխտեսգադենի կենսոլորտային արգելոցը և Ռյոնի կենսոլորտային արգելոցը։ Բավարիայում կա 18 [[ազգային պարկ]], ամենահինը 1969 թվականին ստեղծված Ալթմյուլթալի ազգային պարկն է։

Բավարիայում կան 603&nbsp;բնապահպանական տարածք, 702&nbsp;տեղանքի պահպանման տարածք, 84&nbsp;Եվրոպայի թռչունների պահպանման տարածք, 160 անտառային արգելոց, և  Բավարիայի տարածքային գերատեսչության կողմից շրջակա միջավայրի համար հաստատված ավելի քան 3.400&nbsp;գեոտոպ։ Հարյուրավոր յուրովի տեսարժան գեոտոպերը մտնում են Բավարիայի ամենագեղեցիկ արգելոցների ցանկի մեջ<ref>Bayerisches Landesamt für Umwelt: [https://www.lfu.bayern.de/geologie/bayerns_schoenste_geotope/index.htm ''Bayerns schönste Geotope'']. Online auf www.lfu.bayern.de, abgerufen am 5.&nbsp;Oktober 2013.</ref>։ Ամենամեծ բնապահպանական տարածքն է Ալգոյյան Ալպերի բարձրավանդակը, իսկ ամենափոքրը՝ Դրաբայի ժայռերը։

=== Տարածվածություն և հողօգտագործում ===
{| class="wikitable zebra float-right toptextcells" style="text-align:center"
|-
|+ Ազատ Բավարիայում հողօգտագոտծումը
|- class="hintergrundfarbe5"
! Հողօգտագործում<br />2012 թ. դեկտեմբերի 31 !! Մակերես<br />(կմ²) !! Բաժանում<br />տոկոսներով
|-
| style="text-align:left"| Գյուղատնտեսություն || 34.703 || 49,2
|-
| style="text-align:left"| Անտառային տարածքներ || 24.732 || 35,1
|-
| style="text-align:left"| Շինություններ և ազատ տարածքներ<br />(նաև գերզմաններ) || {{0}}4.207 || {{0}}6,0
|-
| style="text-align:left"| Երթևեկություն || {{0}}3.400 || {{0}}4,8
|-
| style="text-align:left"| Ջուր || {{0}}1.446 || {{0}}2,0
|-
| style="text-align:left"| Այլ օգտագործման տարածքներ<br />(առանց գերեզմանների) ||{{0}}1.394 || {{0}}2,0
|-
| style="text-align:left"| Հանգստյան գոտիներ ||{{0|00.}}391 || {{0}}0,6
|-
| style="text-align:left"| Շահագործվող տարածքներ || {{0|00.}}153 || {{0}}0,2
|-
| style="text-align:left"| Շահագործման ենթակա տարածքներ || {{0|00.}}124 || {{0}}0,2
|}

70.541,57 կիլոմետր քառակուսի մակերեով Բավարիան ամենամեծ երկրամասն է Գերմանիայում և այդպիսով մոտ 22.000 կիլոմետր քառակուսի ավելին է մակերեսով քան Ստորին Սաքսոնիան։ Բավարիան իր տարածքով կազմում է Գերմանիայի տարածքի գրեթե 19&nbsp;տոկոսը։ Բավարիան ավելի մեծ է, քան Եվրոպայի շատ երկրներ, օրինակ՝ [[Նիդերլանդներ]]ը և [[Հայաստան]]ը։
Բավարիայի տարածքը ձգվում է հյուսիսային լայնության 47°&nbsp;16′-ից մինչև 50°&nbsp;34′-ը և արևելյան երկարության 8°&nbsp;58′-ից մինչև 13°&nbsp;50′-ը։ Երկրամասը ձգվում է արևմուտքից արևելք ամենշատը 384, իսկ հյուսիսից հարավ՝ ամենաշատը 362 կիլոմետր։ Բավարիայի հարավային ծայրակետը Այնոյդսբախն է, արևմտյան ծայրակետը՝ Գրոսվելցհայմը<ref>[http://www.vermessung.bayern.de/file/pdf/2606/kundeninformation_10_01.pdf Zeitschrift der Bayerischen Vermessungsverwaltung] (PDF; 753&nbsp;kB)</ref>, հյուսիսայինը՝ [[Ֆլադունգեն|Վայմարշլիդենը]] և արևելյանը՝ [[Բրայթենբերգ (Ներքին Բավարիա)|Բրայթենբերգը]]։ Բավարիայի և ամբողջ Գերմանիայի հարավային կետը Հալդենվանգերյան Էքն է։ [[Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ]]ով  (ԿԵԺ (CET)) երկրի արևմտյան սահմանում տեղային ժամանակը 24 րոպե և 8 վայրկյան, իսկ արևելյան սահմանում 4 րոպե և 40 վայրկյան առաջ է ընկնում<ref name="Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung">{{Internetquelle |url=https://www.statistik.bayern.de/statistik/gebiet/ |titel=Gebiet, Flächennutzung |hrsg=Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung |abruf=2012-06-20 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.statistik.bayern.de/statistik/gebiet/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130819213420/https://www.statistik.bayern.de/statistik/gebiet/ |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 19 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.statistik.bayern.de/statistik/gebiet/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130819213420/https://www.statistik.bayern.de/statistik/gebiet/ |archive-date=2013 թ․ օգոստոսի 19 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>։

Տարածքի գրեթե հինգ վեցերորդը (86,1&nbsp;տոկոս) օգտագործվում է գյուղատնտեսական և անտառային տնտեսության նպատակներով։ 12&nbsp;տոկոսը բնակեցված է և երթևեկելի է<ref name="lstdv" />։
=== Կլիմա ===
[[Պատկեր:Hochwasser Passau 2013-06-03.jpg|մինի|Պասսաուն վարարման ժամանակ]]
Կլիման հյուսիս արևմուտքից (հարաբերական համեմատած) անցնում է արևելք՝ [[ծովային կլիմա]]յից [[չափավոր ցամաքային կլիմա]]յի։ 100 օրվա ընթացքում ջերմաստիճանը զրոյից ցածր է, արևմտյան քամիները բերում են միջինը 700&nbsp;մմ մթնոլորտային տեղումներ, իսկ Ալպերի հյուսիսային բարձունքներում տարեկան հասնում է մինչև  1800&nbsp;մմ-ի։ Արևը տարեկան միջինը շողում է 1600-ից մինչև 1900&nbsp;ժամ<ref>{{Internetquelle |url=http://www.bayern.by/wetter-webcams |titel=Wetter in Bayern |hrsg=BAYERN TOURISMUS Marketing GmbH |abruf=2012-06-20}}</ref>։ Ամենատաք ամիսը հիմականում հուլիսն է, ամենացուրտը՝ հունվարը։ [[Ֆյոն]]ը ազդում է Ալպյան նախալեռներում եղանակի վրա և կարող է շատ արագ հասնել մինչև Ֆրանկոնյան Ալբ։ Բավարիայի հյուսիսն ավելի չոր ու տաք է քան հարավը<ref>[http://www.lfu.bayern.de/wasser/klima_wandel/bayern/lufttemperatur/index.htm ''Lufttemperatur''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200920084905/https://www.lfu.bayern.de/wasser/klima_wandel/bayern/lufttemperatur/index.htm|date=2020-09-20}}, [[Bayerisches Landesamt für Umwelt]], abgerufen am 6. Juni 2015</ref>, Վյուրցբուրգի շրջակա տարածաշրջանն ունենում է ամենաշատ արևային օրերը Գերմանիայի հարավում։

==== Կլիմայի փոփոխության ազդեցություններ ====
[[Գլոբալ տաքացում|Գլոբալ տաքացման]] ազդեցությունները տեսանելի են նաև Բավարիայում<ref name="suedd-4539824">https://www.sueddeutsche.de/bayern/bayern-klimawandel-umwelt-vorhersagen-1.4539824</ref>։ Ամառային ամիսները հակված են էլ ավելի տաքանալու ու չորանալու<ref name="suedd-4539824" />։ Վերջերս,  ըստ ուսումնասիտությունների, 2019 թվականի հունիսը ամենաշոգ հունիսն էր Բավարիայում<ref name="suedd-4539824" />, իսկ  2019/2020 թվականների ձմեռը ամբողջ Բավարիայի տարածքով միջինը երերք աստիճան Ցելսուս է եղել։ 2019 թվականի դեկտեմբերի 20-ին [[Պիդինգ]]ում  +20,2&nbsp;°C-ի հասնող ռեկորդային տաք ջերմաստիճան է գրանցվել<ref>{{Literatur |Autor=Bayerischer Rundfunk |Titel=Klimawandel in Bayern: Längst bei uns angekommen |Datum=2020-03-03 |Online=https://www.br.de/klimawandel/klimawandel-bayern-folgen-erwaermung-100.html |Abruf=2020-04-22}}</ref>։ Ձմռան ամիսները ավելի տեղումնառատ են, բայց տեղումները ձյան փոխարեն ավելի շատ անձրևի տեսքով են թափվում<ref name="suedd-4539824" />։ Եղանակի պատճառով աճել են արտակարգ իրավիճակները, ինչպիսիք են 2016 թվականին Կենտրոնական Եվրոպայում ջրհեղեղը, կամ 2019 թվականի հունվարին Կենտրոնական Եվրոպայի առատ ձյան տեղումները։ Ջերմաստիճանի բարձրացման հետևանք է  Բավարական Ալպերում գլեչերների շարունակական հալոցը։ Բավարական հինգ գլեչերներից միայն մեկն է մնացել։ Օրինակ՝ 1980-ականների հարավայի ձյան ծածկույթը, որի մնացորդներից կարելի է գուշակել, որ հիմա ամբողջովին անհետացել է<ref name="suedd-4539824" />։

=== Բուսական աշխարհ ===
[[Պատկեր:Bergmischwald Allgäu.jpg|մինի|Բերգավալդի խառը անտառները աշնանը Ալգոյի Բերգբուրգի մոտ, [[Վերին Ալգոյ (շրջան)|Վերին Ալգոյի շրջ.]]]]

Բավարիան հիմա բնականում անտառներով ծածկված կլիներ։ Հարթ և բլրոտ տարածքներում հաճարենիների գերակշռությամբ [[խառը անտառներ]]ը կիշխեին, որոնք Բերգվալդի խառը անտառներով լեռներում աչքի կընկնեին։ Բարձր լեռնային վայրերում սոճուտներ կլինեին և գետերը կանցնեին տարածված գետահովտային անտառներով։ Միայն ջրային տարածքներն ու անտառային սահմաներից վեր լեռները, ինչպես նաև ճահճուտները, անտառածածկ չէին լինին։

Բայց գյուղատնտեսական և բնակելի տարածքների համար [[միջնադար]]ում մարդը Բավարիայում անտառային տարածքները ծառահատեց։ Հիմա անտառապատ է Բավարիայի հողատարծքի 36,9 տոկոսը՝ 2,6&nbsp;միլիոն հեկտարը։ Այսպիսով՝ գերմանական անտառների շուրջ մեկ քառորդը գտնվում է Բավարիայում։ Բավարիայի անտառների ծառատեսակների կազմը անտառտնտեսության օգտագործման նպատակով ուժեղ հատվել է։ Բավարական անտառներում ամենատարածված ծառատեսակը [[եղևնի սովորական|սովորական եղևնին]] է՝ 41,8&nbsp;տոկոս մակերեսով, ապա [[սոճի սովորական|սովորական սոճին]]՝ 17,9&nbsp;տոկոս, [[հաճարենի անտառային|հաճարենին]]՝ 13,9&nbsp;տոկոս և [[կաղնի]]ն՝ 6,8&nbsp;տոկոս<ref>Bayerische Landesanstalt für Wald und Forstwirtschaft (LWF) (Hrsg.): ''Nachhaltig und naturnah – Wald und Forstwirtschaft in Bayern – Ergebnisse der dritten Bundeswaldinventur''.</ref>։ Առանձնապես մեծ անտառային տարածքներ կարելի է գտնել Հյուսիսային և Արևելյան Բավարիայի Միջին լեռներում, ինչպես, օրինակ՝ [[Շպրեսարտ]]ում, Ֆիխթտլգեբիրգեում, Բավարական անտառում, ինչպես [[Բավարական Ալպեր]]ում։ 
Դրա փոխարեն հատկապես Ալպյան նախալեռների, բլրոտ տարածքների, գետահովիտների բերրի հողերով տարածքները ծածկված են հիմնականում գյուղատնտեսության համար օգտագործվող [[մարգագետին]]ներով, դաշտերով և առանձին ծառերով ու փոքր անտառներով բաց տարածությունները։ Ֆրանկոնները ներկայացնում են Հարավային Գերմանիայի համար ինքնատիպ ավազե կենսատարածքներ, որոնք պահպանվում են որպես Ավազապատ Ֆրանկոնյա ({{lang-de|Sandachse Franken}})<ref>Projektbüro SandAchse: [http://www.sandachse.de/Sandwege.html ''Sandwege''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160629134219/http://www.sandachse.de/Sandwege.html |date=2016-06-29 }}. Online auf www.sandachse.de, abgerufen am 16.&nbsp;April 2015.</ref>: Մայնի և Թաուբերի գետահովիտների երկայնքով տարածված են խաղողի այգիները։ Ավելի հեռու տարածված են մարգասեզով տարածքները, որոնք  լայնածավալ օգտագործվող կանաչապատ տարածքներ են մոտակա ագարակատերերի համար։ Այսպիսի մարգասեզը առանձնապես հատկանշական է  Հարավային Ֆրանկոնիայի Ալբերին՝ Ալթմյուհլի հովիտներով։ Այս տարածքներից շատերը պահպանության տակ են գտնվում։
[[Պատկեր:Flora and fauna of Bavaria.svg|աջից|frameless|229x229փքս|Բավարիայի բուսական և կենդանական աշխարհը|border]]

=== Կենդանական աշխարհ ===
[[Պատկեր:Biberdamm bei Veitserlbach2.JPG|մինի|Կուղբերի ամբարտակը Վայթսերլբախի մոտ ''Բուքսբախում'']]
Բավարիայի անտառներում, ինչպես նաև Գերմանիայի այլ մասերում, դեռ միայն  հարաբերական, քիչ խոշոր կենդանատեսակներ են ապրում։ Այստեղ կան [[կզաքիսներ|կզաքիսի]] տեսակներ,[[վիթ]]եր, [[ազնիվ եղջերու]]ներ, [[այծյամ]]ներ ինչպես նաև [[վարազ]]ներ ու [[սովորական աղվես|աղվեսներ]]։ Բնության մոտ տարածքներում, ինչպես Ֆիխթելգեբիրգեում, ապրում են [[լուսան]]ներ ու [[խլահավ]]եր, բայց նաև նորից տարածում են գտել [[կուղբ]]ն ու [[ջրասամույր]]ը։ Բավարիայում առանձին-առանձին գոյություն ունեն Կենտրոնական Եվրոպայում վաղուց վերացած կենդանիների տեսարժան վայրեր, օրինակ՝ [[գորշ գայլ|գայլերի]]<ref>{{Webarchiv | url=http://www.br.de/themen/wissen/wildtiere-bayern-wolf-wildtier110.html | wayback=20130624074953 | text=''Wildtiere in Bayern: Der Wolf – ein Ureinwohner Bayerns''}}, www.br.de, bayerischer Rundfunk, abgerufen am 6. Juni 2015</ref>։ Բարձր ալպիական շրջաններում նորից կարելի է տեսնել հիմնական բնակություն հաստատած ալպիական քարայծին և ալպիական արջամկանը։ Միջին լեռներում, ինչպես նաև Ֆրանկոնյան Ալբում վայրի քարայծերը ավելի հազվադեպ են բնակություն հաստատում։ Բավարական Ալպերում կարելի է հանդիպել նաև քարարծիվների։

== Պատմություն ==
[[Պատկեր:Coat of Arms of the Kingdom of Bavaria 1835-1918.svg|մինի|Großes Wappen des Königreichs BayernԲավարիայի թագավորության մեծ զինազնշանը]]
[[Պատկեր:Bayern um 788.png|մինի|Բաիրական տոհմական հերցոգությունը 8-րդ&nbsp;դարում]]

=== Անտիկ ժամանակաշրջան ===
Ք. ա. 3-րդ դարում [[կելտեր|կելտական]] ցեղերն Ալպյան նախալեռերում առաջին ամուր, քաղաքատիպ բնակավայրը հիմնեցին։ Մանխինգի Օպպիդումում այն ժամանակ քաղաքի ամրոցների ներսում ապրում էր 5.000-ից մինչև 10.000 կելտ։ [[Օկտավիանոս Օգոստոս|Օկտավիանոս]] կայսեր ժամանակ Դանուբից հարավ Հին Բավարիայի կելտերով  բնակեցված տարածքը դառնում է [[Հին Հռոմ]]ի, [[Ռեցիա]] ու [[Նորիկ]] գավառների մասը։ Հռոմեական տերության անկումից հետո ձևավորվում է Բայուվարիայի ({{lang-de|Bajuwaren}}) ժողովուրդը։ Ենթադրադար բայուվարիացիները տարբեր ազգություններից են ձևավորվել

* կելտերից մնացած բնակիչներից ([[վինդելիկներ]], [[բոիեր]])
* տեղացի հռոմեացիներից
* [[ալեմաններ]]ի, [[ֆրանկներ]]ի ինչպես նաև թյուրինգցիների, 	[[գոթեր|արևելյն գոթերի]] ու [[լանգոբարդներ]]ի ժողովուրդներից
* հռոմեական սահմանապահ զորքերի գերման վարձկաններից։
Այսպիսով՝ Դանուբի և Ալպերի միջև, բայուվարիացիների սեփական երկրում [[էթնոգենեզ|ցեղի կազմավորում]] է սկիզբ առնում<ref>{{Internetquelle |url=http://www.hdbg.de/polges/pages/kap1a.htm |titel=Bayern im Frankenreich |werk=hdgb.de |hrsg=Haus der Bayerischen Geschichte |abruf=2018-04-01}}</ref>։

=== Ավելի հին ցեղային դքսություն ===
555&nbsp;թվականին բաիրական ցեղային դքսության գոյությունը [[Ալգիլոլֆինգներ]]ի գահակալությամբ [[Ֆրայզինգ]]ում և [[Ռեգենսբուրգ]]ում ապացուցված է, որը [[Մերովինգներ]]ի օրոք ''[[Ավստրազիա]]'' ֆրանկոնյան տիրակալության մասն է դառնում։ Երբ [[Կառլոս Մեծ]]ը հաղթում է Բավարիայի դուքս [[Տասսիլոն III]]-ին 788  թվականին, այսպես ասած, ավելի հին դքսությունը ոչնչացավ։ 788 թվականից մինչև 10-րդ&nbsp;դարի սկիզբը բաիրական դքսություն գոյություն չի ունեցել։ Կարոլինգները, որպես արքաներ,  կառավարում էին և ժամանակ առ ժամանակ կուսակալներ էին նշանակում։

=== Ավելի նոր ցեղային դքսություն ===
[[Կարոլինգներ]]ի անկումից հետո բավարական դքսերի ինքնության վերականգնումը հնարավոր դարձավ, այսպես ասած, ավելի նոր ցեղային դքսության ժամանակաշրջանում։ Կարոլինգների տիրակալության ավարտին հետևեց առանձին տարածաշրջանների ինքնության աստիճանաբար ուժեղացումը։ Դրան նպաստեց դրսից մոտ 862 թվականից [[Հունգարների գաղթը Եվրոպա]] սպառնալիքը։ Մարկկոմս Լուիթփոլդ Բավարացին 907 թվականին [[Պրեսսբուրգի ճակատամարտ]]ում ընկավ հունգարներից պարտութուն կրելով, բայց և այնպես, այդ տարեթիվը նշվում է իր որդի [[Արնուլֆ I (Բավարիայի հերցոգ)|Արնուլֆ I Բավարացու]] մուտքը որպես դուքս և միաժամանակ որպես նորագույն բաիրական ցեղային դքսության սկիզբ։ [[Լեխի ճակատամարտ]]ում հաղթելուն հետևում է բաիրական [[արևելքում գերմանացիների բնակեցում|գերմանացիների արևելքում բնակեցման]] երկրորդ ալիքը, որի ժամանակ գրավում են այսօրվա [[Ստորին Ավստրիա]]յի, [[Իստրիա]]յի, [[Կրաինա]]յի տարածքները։ [[Լիուդոլֆինգեր (սաքսոնական դինաստիա)|Օտտոնների]] հետ վեճը նորից հասցրեց գերմանական թագավորութունից ուժեղ կախվածության։ 976 թվականին Բավարիայի հարավ արևելքը առանձնանում է որպես նորաստեղծ Քեռնթենի դքսության մի մաս։ Լրացուցիչ  [[Բաբենբերգներ]]ի տոհմը բավարական դքսից ավելի ու ավելի անկախ ղեկավարում էր ''Մարխա Օրինթաիսում''։ 1014 թվականին Օտտոնների բավարական ճյուղից դուքս [[Հենրիխ II Սրբազան|Հենրիխ IV]] դառնում է [[Սուրբ Հռոմի կայսրերի ցանկ|Հռոմեա-գերմանական կայսր]] Հենրիխ II:

1070 թվականից [[Վալֆեր]]ի օրոք բավարական դքսների իշխանությունը ամրապնդվում է։ 1156 թվականին  ''Մարկ Ավստրիան'' փլուզվում է և [[Բաբենբերգներ]]ի օրոք, ովքեր մինչ այդ Բավարիան կարճ ժամանակով կառավարել էին, ինքնուրույն հասել են դքսության աստիճանի։ 1180 թվականին [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս|Ֆրիդրիխ I Բարբարոսան]] իշխանների պահանջով կործանում է Վեֆելներին՝ [[Հենրիխ Առյուծ]]ին, Բավարիայի և Սաքսոնիայի դքսություններին։ Բավարիայի դքսությունը [[Շտիրիա նահանգ|Շտիրիայի]] և [[Անդեքսների դինաստիա|անդեքսյանն]] Իստրինի Մարկկոմսության բաժանվելու պատճառով շարունակեց փոքրանալ։ Նաև Տիրոլի կոմսերը բավարական դքսից անկախ էին գործում և ավելի ուշ օգուտ քաղեցին Անդեքսի կոմսերի տապալումից, ովքեր վերջին ժամանակներում իշխում էին Բավարիայից բաժանված [[Մերիանիայի դքսություն|Մերիանիայի դքսությանը]]։

=== Տարածքային դքսություն ===
1180 թվականից, որպես տարածքային դքսություն, փոքրացած Բավարիան կառավարվում էր [[Վիթլեսբախներ]]ի կողմից, ովքեր իշխեցին մինչև միապետության ավարտը։ 1214 թվականին Պֆալցը նույնպես Վելֆերից անցավ Վիթլեսբախներին։ Դքսության տարածքը բազմիցս է փոփոխվել, մեկ Ռեքենսբուրգից հասավ [[Կելհայմ]] մինչև 1231 թվականը, ապա մինչև 1255 թվականը՝  [[Լանդսհուտ]]։

Բավարիայում 1255-ից մինչև 1503 թնականները եղել է մի այնպիսի ժամանակահատված, երբ այն անընդհատ առանձին դքսությունների էր բաժանվում։ Դեռ մինչև առաջին միավորումը Լյուդովիկոս IV 1328 թվականին որպես առաջին Վիթթլերբախցի կայսեր տիտղոս ձեռք բերեց, ինչը Բավարիայի համար մի նոր իշխանության գագաթնակետն էր։ Միաժամանակ Զալցբուրգի արքեպիսկոպոսությունը, այնուամենայնիվ, իր հայրենիք Բավարիայից վերջնականապես առանձնացավ։ 1329 թվականի Պավիայի պայմանագրի համաձայն Լյուդովիկոսը տիրապետությունը բաժանեց պֆալցյան ուղղու Հռենոսյան Պֆալցի հետ միասին, այսպես ասած՝ [[Վերին Պֆալց]]ի հետ, և հին բավարական ուղղու։ Իր կողմից գրավված [[Բրանդենբուրգ]]ի, [[Տիրոլի դքսություն|Տիրոլի]], Նիդերլանդական Հոլլանդիա գավառը, [[Զեյլանդ]]ի և [[Ֆրիզլանդ]]ի տարածքները, ինչպես նաև Հեննոյի դքսությունը իր հետնոտդների օրոք շատ շուտով կորցնում են։ 1363 թվականին ընկնում է [[Հաբսբուրգներ]]ին, 1373 թվականին Բրանդենբուրգը՝ Լյուքսեմբուրգցիներին։ [[Ոսկե բուլլա 1356]]-ի համաձայն հին բավարական ուղղու իշխանական տիտղոսն անցնում է Պֆալցին։

1429 թվականին Բավարա-Շտրաուբինգյան ուղղու անկումից հետո Բավարա-Շտրաուբինգյան դքսությունը բաժանվում է [[Բավարա-Մյունխենյան դքսություն|Մյունխենյան]], [[Բավարա-Ինգոլշթադթյան դքսություն|Ինգոլշթադթյան]] և [[Բավարա-Լանդհության դքսություն|Լանդհության դքսության]]։ 1447 թվականին Բավարա-Ինգոլշթադթյան դքսությունն անցնում է Բավարա-Լանդհության դքսությանը, որն էլ իր հերթին 1503 թվականին Լանդհութի ժառանգության համար տարվող պատերազմի ժամանակ Բավարա-Մյունխենյան դքսության կողմից նվաճվում է։ 1506 թվականի հուլիսի 8-ին դուքս [[Ալբրեխտ IV Բավարացի|Ալբրեխտ IV-ի]] կողմից ընդունված օրենքի համաձայն (Primogeniturgesetz) երկրի բաժնումներին վերջ է տրվում։ Բավարիային սահմանակցող կայսերական քաղաքներ Նյուրնբերգն ու Աուգուսբուրգը [[ժամանակակից պատմություն|ժամանակակից պատմության]] սկզբից մինչև Վերածննդի վերջը կարևոր առևտրային ու տնտեսական կենտրոններ էին, ինչը Աուգուսբուրգում նախ և առաջ [[Ֆուգգերներ]]ի ու [[Վելզերներ]]ի վաճառական ընտանիքների  մեծ ազդեցություն է վերագրվում։ Այն ժամանակ համարվում էր այս երկու վայրերը Քյոլնի ու Պրահայի հետ միասին Սուրբ Հռոմեական կայսրության չորս խոշորագույն քաղաքների շարքին, և գնումներ էին կատարում Ռեգենսբուրգի հետ, որը նույնպես ազատ կայսերական քաղաք էր<ref>[https://www.xn--heiliges-rmisches-reich-hlc.de/staedte.html Staedte HRR]</ref>։

=== Կյուրֆյուրստություն ===
[[Հակառեֆորմացիա]]յին Բավարիան առաջնորդ դիրք ընդունեց և [[Երեսնամյա պատերազմ]]ին հետևեց տարածքներ գրավելը և Բավարիայի կուրֆյուրստության վերելքը։ 1620 թվականին Կաթոլիկական լիգայի զորքերը զորավար [[Յոհան Ցերկլաս Տիլլի|Տիլլիի]] առաջնորդությամբ հաղթեցին բողոքականներին Պրահայի մոտ [[Սպիտակ լեռան ճակատամարտ]]ում։ Տիլլին վերջնականապես գրավեց Պֆալցը։ Որպես շնորհակալություն [[Մաքսիմիլիան I Բավարացի|Մաքսիմիլիան I]]-ը 1623 թվականին ստացավ  Բավարիայի կուրֆյուրստությունը, իսկ 1628 թվականին իր կողմից գրավված Վերին Պֆալցը, որպես պատերազմի փոխհատուցում։ Պատերազմից հետո կուրֆյուրստ [[Ֆերդինանդ Մարիա Բավարացի|Ֆերդինանդ Մարիան]] իրեն նվիրում է ամայացած երկրի վերակառուցմանը և դրան հետևում է մի զգուշավոր	[[չեզոքություն]]։

[[Իսպանական ժառանգության համար պատերազմ|Իսպանական]] ու [[Ավստրական ժառանգության պատերազմներ]]ի ժամանակ և [[Մաքսիմիլիան II  Էմանուել Բավարացի|Մաքսիմիլիան II Էմանուել Բավարացու]] և ավելի ուշ իր որդի [[Կառլ Ալբրեխտ]]ի [[Մեծ տերություններ]]ի քաղաքականության վարելու ընթացքում, [[միահեծանություն|միահեծան]] Բավարիան երկու անգամ ժամանակավոր  Ավստրիայի կողմից գրավվում է։ 1705 թվականին բավարական ժողովուրդը ոտքի է ելնում և պայքարում Հռոմեական կայսրութան կայազոտի դեմ։ Բավարիայի ժողովրդական ապստամբությունն ընդգրկեց Ստորին Բավարիայի շրջակա տարածքները, Իննի քառորդ մասը և Վերին Բավարիայի արևելքը։ Բրանաուի պառլամենտը 1705 թվականի դեկտեմբերին նիստն անց կացրեց դեռ այն ժամանակ  [[Իննի Բրաունաու]]ում։ Միայն 1706 թվականի հունվարի 8-ին Աիդենբախի ճակատամատում ժողովրդական ապստամբությունը ամբողջովին պարտությամբ ավարտվեց։ Կառլ Ալբրեխտի թագադրումից հետո, մինչև 1744 թվականը կյուրֆյուրստության մյուս տարածքները նորից գրավվեցին։ Կառլ Ալբրեխտի որդի [[Մաքսիմիլիան III Ժոզեֆ]]ը 1745 թվականին իր նախնիների Մեծ տերությունների քաղաքականության վերջը դրեց և իրեն նվիրեց ներքին բարեփոխումներին։
Վիթթելբախների Հին բավարական դքսության անկումից հետո 1777 թվականին Կառլ Թեոդոր կուրֆյուրստի խնամակալության օրոք Վիթթելբախների պֆալցյան ճյուղից առաջացավ կրկնակի կյուրֆյուրստություն Կուրֆյուրստ-Բավարիան։ [[Բենժամին Թոմփսոն|Կոմս Ռումֆորդն]] սկսեց Կառլ Թեոդորի օրոք բարեփոխումները շարունակել, այդ թվում նաև բավարական բանակում։

=== Թագավորություն ===
{{Հիմնական հոդված|Բավարիայի թագավորություն}}
[[Պատկեր:Kingdom of Bavaria 1815.svg|մինի|Բավարիայի թագավորությունը 1816 թվականին [[Մյունխենի պայմանագիր (1816)|Մյունխենի պայմանագրից]] հետո]]
[[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոնի]] ժամանակ Բավարիան սկզբնական շրջանում [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Առաջին ֆրանսիական կայսրության]] կողմում էր և կարողացավ աշխարհակալացման և մեդիատիզացիայի ({{lang-de|Mediatisierung}}) միջոցով գրաված մեծ տարածքներ ձեռք բերել։ Այսպիսով [[Զալցբուրգի արքեպիսկոպոսություն|Զալցբուրգը]], [[Տիրոլի կոմսություն|Տիրոլը]], [[Ֆորարլբերգ]]ը, ինչպես նաև 1779 թվականին կորցրած [[Ինֆիրտել]]ը ժամանակավոր անցնում են Բավարիային։ [[Պրեսբուրգի խաղաղություն|Պրեսբուրգի խաղաղության]] ժամանակ, որը 1805 թվականի դեկտեմբերի 26&nbsp;-ին Ֆրանսիայի և [[Սուրբ Հռոմի կայսրերի ցանկ|հռոմեա-գերմանական կայսր]] [[Ֆրանց II (Ավստրիայի կայսր)|Ֆրանց II-ի]] միջև էր  հաստատվել, Նապոլեոնին դաշնակից Բավարիան հռչակվեց [[Բավարիայի թագավորություն|թագավորություն]]։ [[Մաքսիմիլիան I Ժոզեֆ Բավարացի|Մաքսիմիլիան I Ժոզեֆ]] արքայի մինիստր [[Մաքսիմիլիան ֆոն Մոնժելա|կոմս Մաքսիմիլիան ֆոն Մոնժելան]] համարվում է  ժամանակակից բավարական պետության ստեղծողը։ Նոր [[Բավարիայի թագավորություն]]ը վերացրեց [[ճորտատիրություն|ճորտատիրության]]  բոլոր մասունքները, որն իր հետևից թողել էր [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն]]ը։ 1803 թվականի կրոնական հրովատակով քրիստոնեական բոլոր երեք դավանանքն էլ՝ կաթոլիկությունը, բողոքականությունը և լյութերականությունը, իրավահավասար էին։ 1807 թվականին դասային ղեկավարող արտոնությունները վերացան։ 1805 թվականի Մյունխենյան կանոնակարգը և 1813 թվականի Բավարիայի հրեաների հրովարտակը երաշխավորում էր իսրաելցիների առաջին ազատությունը նոր Բավարիայում։ 1807 թվականի օգոստոսի 27-ին Բավարիան աշխարհում առաջին երկիրն էր, որը կատարեց [[բնական ծաղիկ|ծաղիկի]] պատվաստում։ 1812 թվականին ստեղծվեց Բավարիայի թագավորության ժանդարմների կորպուսը։ Նոր պատժագրքի համաձայն, որը [[Պաուլ Յոհան Անզելմ ֆոն Ֆոյերբախ|Անզելմ ֆոն Ֆոյերբախն]] էր նախագծել, 1813 թվականին խոշտանգումներին վերջ տրվեցին։ Անսբախի իշխանությունը, որը 1806 թվականին Նապոլեոնի պարտադրանքով փոխանակվել էր մեկ այլ ուրիշ տարածքի հետ, անցնում է Բավարիայի թագավորությանը, բողոքական Բայրոյտ իշխանությունը<ref>Современное название баварского города — [[Байройт]].</ref> ({{lang-de|Bayreuth}}) 1810 թվականին Նապոլեոնի կողմից վաճառվում է Բավարիային։ Ռիդի պայմանագրում Նապոլեոնի հակառակորդների կողմից ճիշտ ժամանակին արված փոփոխության միջոցով  1814 թվականին [[Վիեննայի վեհաժողով]]ին Բավարիան որպես հաղթող ուժ կարողացավ գրաված տարածքների մի մասը հետ ստանալ։ Տիրոլի ու Հռենոսի աջափնյա Պֆալցի կորուստը հատուցվեց հետագայում տնտեսապես զարգացած Վուրցբուրգով ու Աշաֆֆենբուրգով։ Նորաստեղծ Հռենոսի ձախակողմյան տարածքը 1816 թվականին Մյունխենի պայմանագրի համաձայն փոխանակվեց Զալցբուրգով և 1837 թվականից դառնում է  Հռենոսի բավարական Պֆալցը։
Լյուդովիկոս I Բավարացի արքան, ով կառավարում էր 1825 թվականից, կատարելագործում է բավարական մայրաքաղաք [[Մյունխեն]]ը՝ դարձնելով արվեստի ու համալսարանի քաղաք։ Նա նորից մտցնում է գրաքննությունը և վերացնում մամուլի ազատությունը։ Պֆալցի Համբախի դղյակում, Նոյշթադթի մոտ, Վայնշթրասեում, 1832 թվականի Համբախի տոնը պֆալցյան ժողովրդի դժգոհության իր պատճառներն ուներ բավարական կառավարությունից։ Պարուհի Լոլա Մոնտեսի հետ ունեցած շահախարդախ գործերի պատճառով ստիպված էր նա 1848 թվականին [[Գերմանական հեղափոխություն (1848-1849)|մարտի խռովությունների]] ժամանակ հրաժարական տալ։ Իր որդի ու հետնորդ 	[[Մաքսիմիլիան II Ժոզեֆ Բավարացի|Մաքսիմիլիան II Ժոզեֆի]] օրոք աստիճանաբար լիբերալացման էր գնում, սակայն նաև Պֆալցյան ապստամբությունը տեղի ունեցավ։ Արքան [[իշխանությունների բաժանում (ուսմունք)|իշխանությունների բաժանման]] քաղաքականության համախոհ էր, ըստ որի նախատեսում էր, որ գերմանական կենտրոնական պետությունները Բավարիայի ղեկավարությամբ, որպես երրորդ ուժ երկու գերտերութուններ, Պրուսիայի ու Ավստրիայի կողքին կարող են զարգանալ։ 1864 թվականին [[Լյուդովիկոս II Բավարացի|Լյուդովիկոս II-ը]] Բավարիայի թագավոր հռչակվեց։ Նա պատմության մեջ հիշատակվում է որպես ''Հեքիաթային թագավոր'' [[Նոյշվանշտայն]]ի և այլ դղյակների կառուցման շնորհիվ։ 1866 թվականին Գերմանական պատերազմում Ավստիայի կողմից էր և պարտվեց [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայից]]։ 1868 թվականին հետևեց պահպանողական, մեծ գերմանական հայրենասիրական կուսակցության հիմնադրումը (1887 թվականին վերանվանվել է [[Բավարիայի հայրենասիրական կուսակցություն|Բավարական կնտրոնի]])։

1871 թվականին Բավարիան նոր կազմավորված Գերմանական կայսրության մասը դարձավ, ստանում է արտոնյալ իրավունք (Reservatrechte (Deutsches Kaiserreich))  (սեփական փոստը, երկաթուղին, բանակը, ինչպես նաև սեփական հյուպատոսությունը)։ 1886 թվականին արքայազն Լուիթփոլդ Բավարացին ստանձնում է երկրի խնամակալությունը։ «Արքայազնի խնամակաության ժամանակաշրջանը», ինչպես հաճախ նշվում է՝ արքայազն Լուիթփոլդի դարաշրջան, Լուիթփոլդի քաղաքականության մեջ պասիվության պատճառ դարձավ, որ  բավարական հետաքրքրությունների աստիճանաբար նվազեցումը կայսրության մեջ հետին պլանի դարաշրջան համարվեց։ 1893 թվականին հաջորդեց Բավարիայում Գերմանիայի Սոցիալդեմոկրատական կուսակցության առաջին մուտքը բավարական Լանդթագ, իսկ 1906 թվականին Լանդթագի ընտրական օրենքների հավասարեցումը կայսրության ընտրական իրավունքին։ 1913 թվականին [[Լյուդովիկոս III Բավարացի|Լյուդովիկոս III-ը]] թագավոր է դառնում, և այդ նույն թվականին բռնկվում է [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ը։ Դեռ 1918 թվականի նոյեմբերի 2-ին հասնում է ընտրական իրավունքի ու պառլամենտական բարեփոխումների։ 1918 թվականի Նոյեմբերյան հեղափոխության շրջանակում, այնուամենայնիվ, դրանից կարճ ժամանակ անց Վիթթելսբախների միապետությունը տապալվեց։

=== Ազատ պետություն ===
[[Նոյենբերյան հեղափոխություն|Նոյենբերյան հեղափոխության]] ընթացքում 1918 թվականի նոյեմբերի 8-ին գրող և լրագրող Քուրտ Այզները՝ Գերմանիայի անկախ Սոցիալդեմոկրատական կուսակցության հիմնադիր անդամը,
Բավարիան հռչակեց որպես Ժողովրդավարան պետություն, ինչպես նաև Ազատ պետություն ՝ ''Բավարիայի Ազատ ժողովրդավարական պետություն''։ 1919-ին սոցիալիստական խմբերը կարողացան կարճ ժամանակով ձևավորել Բավարիայի Խորհրդային Հանրապետությունը<ref>Daniel Schlögl: ''Stationen des Parlamentarismus in Bayern. Ein Überblick.'' In: Walter Ziegler (Hrsg.): ''Der Bayerische Landtag vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Probleme und Desiderate historischer Forschung.'' München 1995.</ref>։ 1919-ի սեպտեմբերին ուժի մեջ մտավ Բամբերգի սահմանադրությունը։
1920 թվականի հուլիսի 1-ին Կոբուրգի ազատ նահանգը հանրաքվեի միջոցով միացավ Բավարիային։ [[Վերսալյան պայմանագիր|Վերսալյան պայմանագրի]] դրույթների համաձայն, 1920 թվականի հունվարի 10-ին Սանկտ Ինգբերտ շրջանային վարչությունը, ինչպես նաև Հոմբուրգի ու Ցվայբրյուքեն շրջաններից տարածաշրջաններ ստիպված էին նորաստեղծ, [[Ազգերի լիգա]]յի կառավարչության ներքո գտնվող Զարյան տարածքին միանալ<ref>Wolfgang Behringer, Gabriele Clemens: ''Geschichte des Saarlandes.'' Beck, München 2009, ISBN 978-3-406-58456-5, S. 94–102.</ref>։

Բավարիայի Խորհրդային Հանրապետություն դառնալուց հետո Բավարիան դարձավ պահպանողական և ազգայնական ուժերի հենակետ, այն համարվում էր որպես «կայսրության կարգավորող բջիջ»։ 1923 թվականի նոյեմբերի 8-ին և 9-ին [[Վայմարյան հանրապետություն|Վայմարյան հանրապետության]] ժամանակ Բավարիան դարձավ [[Գարեջրային հեղաշրջում|Գարեջրային հեղաշրջման]] թատերաբեմը, որը կարող էր Բավարիայի ոստիկանության կողմից ճնշվել։ Ամենաուժեղ կուսակցությունը [[Բավարիայի ժողովրդական կուսակցություն]] էր, որը հիմնականում որոշում էր նաև, թե ով է լինելու վարչապետը։

Որպես վարչական միավոր, Բավարիան գոյություն ուներ նաև  Ազգայնական սոցիալիզմի ժամանակաշրջանում (1933-1945), բայց հիմնականում նշանակություն չուներ։ Մյունխեն քաղաքը, որտեղ [[Ադոլֆ Հիտլեր]] երկար ժամանակ, 1913 թվականից ի վեր ապրել է և  էր իր քաղաքական վերելքը սկսել, ազգայնականների կողմից քարոզչական նպատակներով որպես [[շարժման մայրաքաղաք]] էր ձևավորվում։	[[Դախաու (համակենտրոնացման ճամբար)|Դախաուի համակենտրոնացման ճամբարով]] նացիզմի ռեժիմը, այսպես ասած, իշխանության գալուց քիչ շաբաթներ անց ստեղծեց առաջին շարունակաբար գործող [[Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներ|համակենտրոնացման ճամբարը]]։ Ֆրանկոնիայի Նյուրնբերգ քաղաքում 1933-1938 թվականներին NSDAP-ն անցկացրեց իր նացիստական կուսակցության հանրահավաքները և քարոզչական այլ միջոցառումները Նյուրնբերգյան իր հավաքատեղիում։ 1935 թվականին ''[[Նյուրնբերգյան սկզբունքներ]]ը'' ուժի մեջ մտան։ Վերին Զալցբուրգում, Բերխտեսգարդենի մոտակայքում, Հիտլերը երկրորդ նստավայրը ստեղծեց [[Բերգհոֆ (Վերին Զալցբուրգ)|Բերգհոֆում]], որը վերաճեց որպես կենտրոնական վայր Նացիստական գերմանական կայսրությունում։
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ ավերածությունից տուժցին շատ բավարական քաղաքներ, ինչպիսիք են [[Աշաֆենբուրգ]]ը, [[Աուգսբուրգ]]ը, [[Մյունխեն]]ը,  [[Նյուրնբերգ]]ը և [[Վյուրցբուրգ]]ը։

Օկուպացիոն ուժերը [[Սիլեզիա (մարզ)|Սիլեզիայից]] ու Սուդեթենլանդից տեղահանվածներին ուղղորդում էին մասնավորապես դեպի քիչ բնակեցված Բավարիայի տարածքներ։ Արդյունքում, մինչև 1949 թվականը բնակչությունն աճեց մեկ քառորդով։ Առաջացան գաղթյալների քաղաքներ։

Գեներալ [[Դուայթ Էյզենհաուեր|Էյզենհաուեր]]ը պաշտոնապես 1945 թ. սեպտեմբերի 28-ի համար 2 հռչակագրով վերականգնեց Բավարիան որպես պետություն։  1945-ից 1952 թվականներին գործադիր մարմինը Բավարիայում ԱՄՆ ռազմական նահանգապետերի ձեռքում էր։ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգների]] զորքերի օկուպացնելուց հետո Բավարիան դարձավ ամերիկյան օկուպացված գոտու մի մասը, մինչդեռ 1946 թվականին ֆրանսիական օկուպացված գոտիներում ընկած ուժեղ զարգացած [[Պֆալց (Բավարիա)|Հռենոսյան Պֆալցը]] ընդգրկվեց նոր ձևավորված [[Ռայնլանդ Պֆալց]]  երկրամասում։

Քանի որ ԱՄՆ ռազմական կառավարությունը կտրականապես դեմ էր միապետության վերականգնմանը, արգելեցին  «Բավարիայի հայրենիք և թագավոր» կուսակցությանը 1946 թվականին վերահաստատվել։ Այնուամենայնիվ, դա վերահաստատվել է 1949 թվականին՝ ռազմական կառավարման ավարտից հետո։
Բավարիայի դեռևս հանրաճանաչ նախկին [[կրոնպրինց]] Ռուպրեխտ Բավարացին, որին ազգայնականները քշում էին ընդհատակ, ներկայացրեց այն տեսակետը, որ, եթե [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանական կայսրության]] կալվածքներում հանրապետական սահմանադրություններ ընդունվեին (ինչպես [[Հանզա]]ների քաղաքներ Համբուրգում և Բրեմենում), ապա նաև Բավարիան, որպես [[Նահանգ (Գերմանիա)|երկրամաս]], կկարողանար [[Գերմանիայի ֆեդերատիվ հանրապետություն|Գերմանիայի ֆեդերատիվ հանրապետության]] ներսում միապետական սահմանադրություն ընդունել, որի ժամանակ վարչապետի քաղաքական ուժերը կիրականացներ այս ընտրված քաղաքական գործչի կողմից, պետության ղեկավարի ներկայացուցչական առաջադրանքները ժառանգական միապետի կողմից ընդունված կլինեին։ 1946 թվականի հունիսի 30-ից Մյունխենում իր նիստերն է անցկացնում ''Օրենսդիր ժողովը''։ Ազատ պետություն Բավարիայի նոր հանրապետական սահմանադրությունը<ref>{{Cite web |title=Verfassung des Freistaates Bayern vom 2. Dezember 1946 |url=http://www.verfassungen.de/de/by/bayern46-index.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180606164406/http://www.verfassungen.de/de/by/bayern46-index.htm |archive-date=2018 թ․ հունիսի 6 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref> 1946 թվականին ժողովրդի մեծամասնության կողմից ընդունվեց։

1948 թվականին պետական կառավարության առաջարկով Լանդտագը որոշեց մերժել [[Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետության հիմնական օրենք|հիմնական օրենքը]], բայց այն որպես պարտադիր կճանաչվի, եթե դաշնության երկրամասերի երկու երրորդը ընդունի դա։ 1949 թվականին դրա հիման վրա, Բավարիան որպես [[Նահանգ (Գերմանիա)|երկրամաս]], դարձավ [[Գերմանիա]]յի մի մասը<ref>{{Internetquelle |url=http://www.deutschlandfunk.de/warum-bayern-das-grundgesetz-ablehnte.934.de.html?dram:article_id=131554 |titel=- Warum Bayern das Grundgesetz ablehnte |abruf=2016-08-31}}</ref>։  [[Լինդաու (շրջան)|Լինդաուի շրջանը]] 1955-ի սեպտեմբերի 1-ին նորից միավորվեց Բավարիային։ Կայուն տնտեսական վերելքը (	[[Գերմանական տնտեսական հրաշք]]) նպաստեց Բավարիային ոչ միայն մնալ գյուղատնտեսական երկրամաս, այլև դարձավ շատ արդյունաբերական ընկերությունների հայրենիքը<ref>Gabriele Wolf: [https://www.historisches-lexikon-bayerns.de/Lexikon/Laptop_und_Lederhose ''Laptop und Lederhose''] in: [[Historisches Lexikon Bayerns]], 7. September 2012</ref>։ 1962 թվականից մինչև 2008 թվականը և 2013 թվականից մինչև 2018 թվականը Քրիստոնեական սոցիալական միությունը ({{lang-de|CSU}}) բացարձակ մեծամասնություն էր կազմում Բավարիայում։ 2008 թվականից ի վեր Բավարիան ամենամեծ դոնոր երկիրն է՝ առանց ընդհատումների։

== Բնակչություն ==
Ուղիղ 13&nbsp;մլն բնակիչ կամ Գերմանիայի բնակչության 16 տոկոսն ապրում է Ազատ պետություն Բավարիայում։ [[Հյուսիսային Հռենոս-Վեսթֆալիա]]յից հետո Բավարիան Եվրամիության ամենաշատ ենթազգային  բնակչություն ունեցող տարածաշրջանն է, իսկ արևմուտքում՝ ամենաշատ  բնակչություն ունեցող [[նահանգ]]ը։ 
Բավարիայի բնակչությունն աճում է։ 1840 թվականից ի վեր բանակչության աճը եռակի անգամ ավելացել է։ Երբ 1970 թվականին առաջին անգամ մարդահամար անց կացվեց, հաշվարկվեց ավելի քան 10 միլիոն բնակիչ։ 2016 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ բնակչությունը կազմում էր 12.930.751 մարդ, որից շուրջ 50.5% -ը կին էր։ Չնայած Ազատ պետությունում ավելի շատ մարդ է մահանում, քան ծնվում, սակայն բնակչությունը 2012 թվականից ի վեր անընդհատ աճել է ավելի քան 400000-ով ՝ զգալիորեն ավելի մեծ ներգաղթի պատճառով<ref name="lstdv">{{LStDV GKZ|09}}. Abgerufen am 7. März 2019.</ref>։ 2012-ի վերջին օտարերկրացիները կազմել են բնակչության 9,6 տոկոսը<ref>{{Internetquelle |url=https://www.br.de/nachricht/migration-auslaender-bayern-100.html |titel=Ausländer in Bayern: Aktuelle Zahlen und historische Entwicklung |werk=br.de |datum=2012-07-04 |abruf=2019-03-07}}</ref>։ 2017 թվականին Բավարիայում մեկ կինը ունենում էր 1,55 երեխա, որը Գերմանիայի ամփոփված պտղաբերության 1, 57 միջին մակարդակից փոքր-ինչ ցածր է<ref>{{Internetquelle |url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/76262/umfrage/geburtenziffer---anzahl-der-kinder-pro-frau-2007-und-2008/ |titel=Geburtenziffer – Kinder pro Frau in Deutschland nach Bundesländern 2017 |autor=J. Rudnicka |werk=de.statista.com |datum=2019-08-06 |abruf=2019-10-28}}</ref>։

{| class="toptextcells" style="text-align:center; border-spacing:0; margin:0em"
|+'''Ազատ Բավարիայի բնակչության աճը'''<ref name="lstdv" />
|
{| class="wikitable"
! Թվական !! Բնակչություն !! Բնակիչ/կմ²
|-
| style="text-align:right" | 1840 || {{0}}3.802.515 || {{0}}54
|-
| style="text-align:right" | 1871 || {{0}}4.292.484 || {{0}}61
|-
| style="text-align:right" | 1900 || {{0}}5.414.831 || {{0}}77
|-
| style="text-align:right" | 1925 || {{0}}6.451.380 || {{0}}91
|-
| style="text-align:right" | 1939 || {{0}}7.084.086 || 100
|-
| style="text-align:right" | 1950 || {{0}}9.184.466 || 130
|-
| style="text-align:right" | 1961 || {{0}}9.515.479 || 135
|-
| style="text-align:right" | 1970 || 10.479.386 || 149
|-
| style="text-align:right" | 1987 || 10.902.643 || 155
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2007 || 12.520.332 ||{{#expr: 12520332 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2008 || 12.519.728 ||{{#expr: 12519728 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2009 || 12.510.331 ||{{#expr: 12510331 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2010 || 12.538.696 ||{{#expr: 12538696 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2011 || 12.443.372 ||{{#expr: 12443372 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2012 || 12.519.571 ||{{#expr: 12519571 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2013 || 12.604.244 ||{{#expr: 12604244 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2014 || 12.691.568 ||{{#expr: 12691568 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2015 || 12.843.514 ||{{#expr: 12843514 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2016 || 12.930.751 ||{{#expr: 12930751 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2017 || 12.997.204 ||{{#expr: 12997204 / 70541.57 round 0 }}
|-
| style="text-align:right" | 31.12.2018 || 13.076.721 ||{{#expr: 13076721 / 70541.57 round 0 }}
|}
| style="padding-top:.5em;" |[[Պատկեր:Einwohnerentwicklung von Bayern.svg|մինի|400px|Բավարիայի բնակչության աճը 1840 թվականից մինչև 2018 թվականը ըստ կողքի աղյուսակի]]
|}

Ինչպես ամբողջ (Արևմտյան) Գերմանիայում, ներգաղթը սկսվեց 1950-ական թվականներից `գերմանական տնտեսական հրաշքի ֆոնի վրա, հատկապես Թուրքիայից, նախկին Հարավսլավիայից ու Իտալիայից, իսկ ավելի ու ավելի շատացավ ներգաղթը   Արևելյան Կենտրոնական և Արևելաեվրոպական երկրներից 1990 թվականից՝ Սառը պատերազմի ավարտից հետո։

=== «Բավարիայի չորս ցեղը» ===
[[Պատկեր:Maxmonument in München, Bayern.jpg|մինի|Մաքսիմիլիան II-ի հուշարձանը Մյունխենում.Արքայի ոտքի մոտի ֆիգուրները իրենց ձեռքերին պահում են Հին Բավարիա, Պֆալց, Ֆրանկոնիա ու [[Շվաբիա]] տարածաշրջանների գերբերով ցուցանակներ]]
1778 թվականի սկզբներին  Բավարիայի կուրֆյուրտությունն ու Կուրպֆալցը Վիթթելբախների ժառանգության կարգով վերամիամորվեց (Կուրպֆալց-Բավարիա)։  Մինչ նապոլեոնյան ժամանակներում Հռենոսի աջակողմյան Պֆալցը Բադենին է անցնում, ապա Հռենոսի ձախակողմյան Պֆալցի մեծ մասը, որպես [[Պֆալց (Բավարիա)|Հռենոսի շրջան]], 1816 թվականին անցնում է Բավարիային։ Միևնույն ժամանակ, [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոնի]] միջոցով Շվաբիայի մյուս տարածքներն ու Ֆրանկոնիայի մեծ մասը անցան [[Բավարիայի թագավորություն|Բավարիայի թագավորությանը]]։  Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, Բավարիայի չորս ցեղ ասելով  հասկանում էին հին բավարացիներին, ֆրանկներին, շվաբներին և պֆալցցիներին։ Այս շրջանի բազմաթիվ հուշարձաններ շեշտում են այս փաստը։

1945 թ.-ից հետո Բավարիա եկան ավելի քան երկու միլիոն փախստականներ և տեղահանվածներ, հատկապես որպես սուդեթ-գերմանացիներ ({{lang-de|Sudetendeutsche}}) հիշատակվող [[Բոհեմիա]]յի գերմանացիները։ [[Ֆրանց Յոզեֆ Շտրաուս]]ը սուդեթ-գերմանացիներին անվանում էր «չորրորդ ցեղ», ընդ որում գերմանա-բոհեմյան, սուդեթ-սիլեզիական բնակչությունը ծագում էր նախկին Չեխոսլովակիայի գերմանալեզու տարածքներից՝ տարբեր բարբառներով և մշակութներով, հետևաբար՝ տարատեսակ է<ref>{{Internetquelle |url=https://www.kreisbote.de/lokales/kaufbeuren/der-vierte-stamm-bayerns-2570979.html |titel=„Der vierte Stamm Bayerns“ |werk=Kreisbote |datum=2011-06-29 |abruf=2017-04-05}}</ref>։ Սինտիներն (գնչուների ցեղատեսակ) ու ենիշները (գնչուների ցեղատեսակ) նմանապես ունեն դեռևս պաշտոնապես չճանաչված երկար ավանդույթ Բավարիայում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից և 1946 թ-ին Հռենոսյան Պֆալցը վերջնականապես կորցնելուց հետո աշխարհամարտից անմիջապես հետո տեղացի ու ներգաղթած Բավարիայի գերմանացի և գերմանացի-բոհեմական բնակչությունը բաժանվել է «չորս ցեղի» և կազմված է ավանդաբար բնակվող երեք ցեղերից ՝ ֆրանկներից, շվաբներից և հին բավարացիներից, որոնք «Ազատ երկրին» տվեցին իրենց անունը, ինչպես նաև չորրորդ ցեղը ՝ սուդեթ գերմանացիները, որոնց համար Բավարիան «հովանավորչություն» ստանձնեց։

Բնիկ երեք ցեղերի առանձնահատկությունները ներառում են իրենց սեփական բարբառները (բավարականը, արևելյաֆանկոնյանը, [[ալեմաներեն]]ը), իրենց սեփական խոհանոցները (բավարական, ֆրանկոնյան, շվաբական), իրենց սեփական ավանդույթները, տարազները և որոշ դեպքերում նաև ճարտարապետական ոճերը։ Երբեմն ամեն մի ցեղի վերագրվում է նույնիսկ տարբեր լեզվամտածողություն, այսպես օրինակ՝ ըստ Բավարիայի պետական կառավարության հին բավարացիները կոսմոպոլիտ են, կայուն և երաժշտական տաղանդ ունեն, ֆրանկները դրան հակառակ՝ ցայտուն արտահայտված «հավաք միտք, կազմակերպչական տաղանդ, շտապողականություն և արագ ըմբռնելու կարողություն» ունեն, մինչդեռ շվաբները խնայող են<ref>[[Bayerische Staatsregierung]]: [http://www.bayern.de/unser-bayern/menschen-in-bayern-tradition-und-zukunft/ ''Menschen in Bayern''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200907081820/https://www.bayern.de/unser-bayern/menschen-in-bayern-tradition-und-zukunft/|date=2020-09-07}}. Online auf www.bayern.de, abgerufen am 9.&nbsp;September 2015.</ref>։ Կաբինետի ձևավորման ժամանակ համամասնական պատճառով գրասենյակները բաժանվում են ըստ ցեղերի։ Մերկելի 3-րդ կառավարության ՔԿՄ-ի նախարարական երեք պաշտոնները նույնպես բաժանվեցին ֆրանկների, բավարացիների և շվաբիաների միջև։ 
Ամենից առաջ հայտնի է ֆրանկների և հին բավարացիների միջև երկար վեճը բավարացիների կողմից ֆրանկների ենթադրաբար անհավասար վերաբերմունքի վերաբերյալ։ Ըստ որոշ կազմակերպությունների, ֆրանկները կուսակցական կառույցներում թերագնահատվել են և ավելի քիչ հարկային եկամուտներ են ստանում։ Ընդհանուր առմամբ, Ֆրանկոնիայի վարչական շրջանների մտահոգություններին և խնդիրներին նույնպես պակաս ուշադրություն է հատկացվում<ref>[https://www.mainpost.de/regional/franken/Fraenkischer-Bund-kritisiert-Staatsregierung-Franken-massiv-benachteiligt;art1727,5423877 ''Fränkischer Bund kritisiert Staatsregierung: „Franken massiv benachteiligt“.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200928230431/https://www.mainpost.de/regional/franken/Fraenkischer-Bund-kritisiert-Staatsregierung-Franken-massiv-benachteiligt;art1727,5423877|date=2020-09-28}} [[Mainpost]], abgerufen am 19. Juli 2014.</ref><ref>[http://www.partei-fuer-franken.de/tag/benachteiligung ''Benachteiligung,''] Partei für Franken, abgerufen am 19. Juli 2014.</ref>։ 
Ժամանակ առ ժամանակ, այսպես կոչված, ֆրանկոնյան թալանված արվեստի գործերը Ֆրանկոնիայի քաղաքներից և գանձարանից, որոնք բռնագրավվել են Բավարիայի Թագավորության կողմից 19-րդ դարում և Մյունխեն են բերվել, հետ են պահանջվում<ref>{{Webarchiv | url=http://www.br.de/franken/inhalt/frankenkult-ur/uf-fraenkische-beutekunst100.html | wayback=20120209012729 | text=''„Beutekunst“: Das Gezerre um fränkische Kunstgüter''}}, www.br.de, Bayerischer Rundfunk, abgerufen am 19. Juli 2014.</ref>։ Այնուամենայնիվ, շատ նման բողոքներ համարվում են անտեղի։ Օրինակ, ֆրանկոնյան քաղաքական գործիչները այնուամենայնիվ թերագնահատված չեն մեծ կուսակցությունների կառույցներում<ref>Florian Steidl: {{Webarchiv | url=http://up-campusmagazin.com/1/2007/01/franken-frei-statt-bayern/ | wayback=20141107112634 | text=''„Franken. Frei statt Bayern!?“''}}. In: ''up-campusmagazin.de'', 1. Januar 2007.</ref>։ 
Արվեստի գանձերի վերադարձի պահանջարկը նույնպես խնդրահարույց է, քանի որ Մյունխենի ''«Պալատական զոհասեղանը»'' և [[Հին պինակոտեկ]]ում գտնվող [[Ալբրեխտ Դյուրեր|Դյուրեր]]ի որոշ նկարներ չեն գողացվել, այլ տրվել են կամավոր<ref>[http://www.frankenpost.de/regional/oberfranken/laenderspiegel/Hofer-Altar-bleibt-in-Muenchen;art2388,1208954 ''„Hofer Altar“ bleibt in München.''] [[Frankenpost]], erschienen am 11. März 2010, abgerufen am 19. Juli 2014.</ref>։

=== Այլատյացություն ===
Ըստ Լապցիգի համալսարանի 2015 թվականի ուսումնասիրությունների, բավարացիների 33,1 %-ը համաձայն է [[այլատյացություն]] արտահայտությանը։ Դա հաստատման ամենաբարձր ցուցանիշն է արևմտյան Գերմանիայի դաշնային պետությունների շրջանում (միջինը՝ 20%) և երկրորդը ամենաբարձր ցուցանիշը դաշնությունում (դաշնությունում միջին՝ 24.3%): Բացի այդ, Բավարիան 12,6 %-ով [[հակասեմականություն|հակասեմական]]  ամենաբարձր ցուցանիշն ունի ի տարբերություն դաշնության մյուս երկրամասերի (դաշնությունում միջին՝ 8,4%): Այսպիսով, Բավարիայում տարածված կլիներ այլատյաց և հակասեմական վերաբերմունքը<ref>{{Literatur |Autor=Sarah Kanning |Titel=Ausländerfeindliche Einstellungen in Bayern weit verbreitet |Sammelwerk=sueddeutsche.de |Datum=2015-04-06 |ISSN=0174-4917 |Online=https://www.sueddeutsche.de/bayern/mitte-studie-auslaenderfeindliche-einstellungen-in-bayern-weit-verbreitet-1.2423644 |Abruf=2019-06-12}}</ref><ref>{{Literatur |Autor=WELT |Titel=Studie: Bayern zweitstärkstes Land bei Fremdenfeindlichkeit |Datum=2015-04-07 |Online=https://www.welt.de/politik/deutschland/article139244155/Bayern-in-Sachen-Fremdenfeindlichkeit-auf-Platz-zwei.html |Abruf=2019-06-12}}</ref>։

=== Կրոն և աշխարհայացք ===
{| class="wikitable zebra toptextcells" style="text-align:center"
|-
|+ Բավարիայի բնակչության դավանական պատկանելությունը (տոկոսնրով)
|- class="hintergrundfarbe5"
!
! 1840<ref name="hlb">{{Internetquelle |url=http://www.historisches-lexikon-bayerns.de/artikel/artikel_44533 |titel=Konfessionsstruktur (19./20. Jahrhundert) |hrsg=historisches-lexikon-bayerns.de |abruf=2011-06-21}}</ref> *
! 1900<ref name="hlb" /> *
! 1933<ref name="hlb" /> *
! 1950<ref name="hlb" />
! 1970<ref name="fowid">Forschungsgruppe Weltanschauungen in Deutschland (fowid).</ref>
! 2006
! 2011<ref name="statistisa">[http://de.statista.com/statistik/daten/studie/201622/umfrage/religionszugehoerigkeit-der-deutschen-nach-bundeslaendern/ Religionszugehörigkeit der Deutschen nach Bundesländern im Jahr 2011*]</ref><ref>{{Internetquelle |url=https://ergebnisse.zensus2011.de/#StaticContent:09,BEG_4_2_6,m,table |titel=Zensus 2011: Bevölkerung im regionalen Vergleich nach Religion (ausführlich) |abruf=2018-09-01 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://ergebnisse.zensus2011.de/ |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20130621101339/https://ergebnisse.zensus2011.de/ |archive-date=2013 թ․ հունիսի 21 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://ergebnisse.zensus2011.de/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130605031517/https://ergebnisse.zensus2011.de/ |archive-date=2013 թ․ հունիսի 5 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>
! 2015<ref name="DBK16">{{Internetquelle |url=http://www.dbk.de/fileadmin/redaktion/Zahlen%20und%20Fakten/Kirchliche%20Statistik/Allgemein_-_Zahlen_und_Fakten/AH287_Zahlen-und-Fakten-2015-16_internet.pdf |titel=Broschüre „Katholische Kirche in Deutschland – Zahlen und Fakten 2015/2016“ |hrsg=[[Deutsche Bischofskonferenz]] |format=PDF |abruf=2016-09-13}}</ref><ref name="EKD16">{{Internetquelle |url=https://www.ekd.de/download/zahlen_und_fakten_2016.pdf |titel=Zahlen und Fakten zum kirchlichem Leben 2016 |format=PDF |abruf=2016-09-13}}</ref><ref name="br">{{Webarchiv | url=http://www.br.de/themen/religion/kirchenaustritte-katholisch-zahlen-100.html | wayback=20150720015606 | text=BR-Bericht vom 17. Juli 2015}}</ref>
! 2016<ref name="dbk17">[https://www.dbk.de/fileadmin/redaktion/Zahlen%20und%20Fakten/Kirchliche%20Statistik/BL_Eckdaten/2016_Laendertabelle-Eckdaten.pdf DBK: Eckdaten der Bundesländer 2016]</ref><ref>{{Cite web |title=EKD: Kurzbericht Kirchenmitglieder |url=https://archiv.ekd.de/download/Kurzbericht_Kirchenmitglieder_2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180114130705/https://archiv.ekd.de/download/Kurzbericht_Kirchenmitglieder_2016.pdf |archive-date=2018 թ․ հունվարի 14 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>
! 2018<ref>[https://www.sonntagsblatt.de/artikel/kirche/statistik-so-viele-mitglieder-zaehlten-die-kirchen-2018]</ref>
<ref name="dbk19">{{Cite web |url=https://www.dbk.de/fileadmin/redaktion/diverse_downloads/presse_2019/2019-118a-Flyer-Statistische-Daten-2018.PDF |title=DBK: Eckdaten der Bundesländer 2017 |access-date=2020-09-04 |archive-date=2020-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201022011104/https://www.dbk.de/fileadmin/redaktion/diverse_downloads/presse_2019/2019-118a-Flyer-Statistische-Daten-2018.pdf |url-status=dead }}</ref>
! 2019<ref>{{Internetquelle |url=https://www.kirchenaustritt.de/statistik/religionszugehoerigkeit |titel=Kirchenmitgliederzahlen Stand 31. Dezember 2019 |zugriff=2020-06-29 }}</ref>
|-
| style="text-align:left"| 	[[կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ]]
| 71,1
| 70,5
| 70,0
| 71,9
| 70,4
| 57,2<ref name="dbkstat2006">Deutsche Bischofskonferenz Statistik 2006 ([http://www.dbk.de/imperia/md/content/kirchlichestatistik/2006_bev_kath_laender.pdf PDF]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}{{Toter Link|date=2018-03 |url=http://www.dbk.de/imperia/md/content/kirchlichestatistik/2006_bev_kath_laender.pdf }})</ref>
| 55{{0|,0}}
| 51,2
| 50,5
| 48,8
| 47,8
|-
| style="text-align:left"| ավետարանական
| 28,7
| 26,5
| 25,2
| 21,3<ref>{{Internetquelle |url=http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |titel=Die Bayerische Landeskirche in Zahlen |hrsg=www.bayern-evangelisch.de |abruf=2011-06-21 |archiv-url=https://web.archive.org/web/20080309211939/http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |archiv-datum=2008-03-09 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080309211939/http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |archive-date=2008 թ․ մարտի 9 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080309211939/http://www.bayern-evangelisch.de/web/ueber_uns_zahlen_fakten_landeskirche_zahlen.php |archive-date=2008 թ․ մարտի 9 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>
| 21{{0|,0}}
| 18,9
| 18,8
| 17,8
| 17,6
|-
| style="text-align:left"| [[իսլամ]]
| –
| –
| –
| {{0}}0,9
| {{0}}2,2
| 4{{0|,}}
|
|
|
|
|-
| style="text-align:left"| քրիստոնեա-օրթոդոքս
| –
| –
| –
| –
| –
| –
| {{0}}1,6
|
|
|
|
|-
| style="text-align:left"| հրեական
| {{0}}1,4
| {{0}}0,9
| {{0}}0,5
| {{0}}0,1
| {{0}}0,1
| {{0}}0,1
| {{0}}0,1
|
|
|
|
|-
| style="text-align:left"| մյուս [[կրոնադավանություն]]ն ու [[անկրոնություն]]ը 
| {{0}}0,1
| {{0}}0,3
| {{0}}0,8
| {{0}}1,5
| {{0}}3,4
| 19,2
| 18,3
|
| >25
| >27
| >28
|-
| style="text-align:left" colspan="12" | <small>* ներառյալ Պսալցի շրջանը</small>
|}

[[Պատկեր:Wieskirche01.JPG|մինի|[[Վիսի ուխտավայր եկեղեցի|Վիսի եկեղեցին]] Վերին Բավավարիայում]]
[[Պատկեր:Augsburg Synagoge Eingang.jpg|մինի|Աուգուսբուրգի եկեղեցու մուտքը]]

47,8% -ով (2019-ի դրությամբ), Բավարիան ամենաշատ կաթոլիկ բնակչություն ունեցող երկրամասն է Գերմանիայում [[Սաար]]ից հետո։ Բնակչության 17.6% -ը ավետարանա-լյութերական է։ Այս երկու դավանանքները անհավասարորեն բաժանվում են շրջաններում։ Այսպիսով, Հին Բավարիան և Ստորին Ֆրանկոնիան հիմնականում կաթոլիկ են, իսկ Միջին Ֆրանկոնիան և Վերին Ֆրանկոնիայի մասերը բողոքական են։ Ինչպես Անսբախն ու Բայրուսը, այնպես էլ կայսերական քաղաքների մեծ մասը (օրինակ` [[Նյուրնբերգ]]ը կամ [[Տաուբերեի Ռոտենբուրգ]]ը) հիմնական լյութերական տարածքնեերն են և [[ռեֆորմացիա]]յի հենակետեր են եղել։ 1970 թվականից ի վեր կաթոլիկների և բողոքականների թիվը զգալիորեն նվազել է։

Բավարիայի պետությունը ընդհանուր բյուջեից որպես պետական նվիրատվություն կաթոլիկ եկեղեցուն վճարում է 65 միլիոն եվրո, իսկ բողոքական եկեղեցին՝ 21 միլիոն եվրո<ref>{{Internetquelle |url=http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,699422,00.html |titel=Staat zahlt 442&nbsp;Millionen Euro für Kirchengehälter |werk=Spiegel Online |datum=2010-06-08 |abruf=2011-06-21}}</ref>։ Կաթոլիկ ծխականները պատկանում են Վյուրցբուրգի թեմին, Էյխստութի թեմին և Բամբերգ եկեղեցուն Բամբերգի եկեղեցական գավառում, ինչպես նաև Ռեգենսբուրգի թեմին,  Պասաուի թեմին, Աուգսբուրգի թեմին և Մյունխենի ու Ֆրեյզինգի եկեղեցական թեմին՝ Մյունխենի ու Ֆրեյզինգի եկեղեցական գավառում։ Կաթոլիկ մյուս ծխական համայնքները գտնվում են Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիների իրավասության ներքո։

Բավարիայի ավետարանա-լյութերական եկեղեցին Գերմանիայի ավետարանական եկեղեցու անդամ է (EKD) և բաժանված է վեց եկեղեցական շրջանի՝ Անսբախ-Վիրցբուրգի, Աուգսբուրգի, Բայրուտի, Մյունխենի, Նյուրնբերգի և Ռեգենսբուրգի։
Ավետարանական ազատ եկեղեցիներ կարելի է գտնել հիմնականում մետրոպոլիայի վայրերում։ Հին Կաթոլիկ եկեղեցին Բավարիայում ունի մեկ դեկանատ (կաթոլիկական)։

Մինչև 19-րդ դարը հրեական համայնքները հիմնականում գոյություն ունեին Ֆրանկոնիայի և Շվաբիայի գյուղական վայրերում, ինչպես նաև կայսերական քաղաքներում, ինչպիսիք են [[Նյուրնբերգ]]ը (բնակվելու արգելքը 1499-ից 1850 թվականներին) և [[Ռեգենսբուրգ]]ը։ Հին Բավարիայի Վիթելբախ քաղաքում հրեաները գրեթե չկային, բայց [[հրեաների էմանսիպացիա]]յից ի վեր, Բավարիայի քաղաքներում ավելի ու ավելի շատ էին։ Հոլոքոստից առաջ հրեական գրեթե 200 համայնքներից 13 համայնքներ Բավարիայում դեռ գոյություն ունի<ref>{{Internetquelle |url=https://www.zentralratderjuden.de/vor-ort/landesverbaende/Landesverband%20der%20Israelitischen%20Kultusgemeinden%20in%20Bayern%20K.d.%C3%B6.R./ |titel=Landesverband der israelitischen Kultusgemeinden in Bayern K.d.ö.R. |hrsg=Zentralrat der Juden in Deutschland |abruf=2018-08-28}}</ref><ref>{{Internetquelle |url=http://athmann.de/synamap/synamap21.php |titel=Interaktive Karte „Jüdische Gemeinden in Bayern“ |hrsg=Peter Athmann/Israel Schwierz |abruf=2012-06-20 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://athmann.de/synamap/synamap21.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806062047/http://athmann.de/synamap/synamap21.php |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 6 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://athmann.de/synamap/synamap21.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806062047/http://athmann.de/synamap/synamap21.php |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 6 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>։ Ավետարանական բարենորոգված եկեղեցու Բավարիայի տասը ծխականները նույնպես պատկանում են Իսրայելական մշակույթաեին համայնքոին։ Դրանք կազմակերպվում են Մյունխենի և Վերին Բավարիայի իսրայելի մշակույթաեին համայնքում, ինչպես նաև Բավարիայի իսրայելական մշակութային համայնքների տարածաշրջանային ասոցիացիայում։

Իսլամի նշանակությունն աճում է հատկապես մեծ քաղաքներում։ Ներքին գործերի դաշնային նախարարության կողմից անցկացված ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ մուսուլմանների մասնաբաժինը 2008 թվականին Բավարիայի ընդհանուր բնակչության մեջ կազմում է շուրջ 4 տոկոս (Գերմանիայում բնակվող մուսուլմանների մոտ 13 տոկոսը)<ref>Anne Kuhl: {{Webarchiv | url=http://www.deutsche-islam-konferenz.de/nn_1325560/SubSites/DIK/DE/Magazin/ZahlenDatenFakten/ZahlMLD/zahl-mld-inhalt.html | wayback=20110817065015 | text=''Etwa vier Millionen Muslime in Deutschland''}}. In: ''deutsche-islam-konferenz.de'', 6. August 2009. Abgerufen am 5. April 2017.</ref>։

Ինչպես Գերմանիայի շատ շրջաններում, Բավարիայում [[անկրոնություն|անկրոն]] բնակիչների թիվն աճում է։ Այսպիսով, գոյություն ունի հումանիստների ասոցիացիա<ref>[https://www.humanistische-vereinigung.de/ Website der Humanistischen Vereinigung]</ref>։ Սրանով հասկանում ենք է որպես գաղափարական համայնք և անկրոն մարդկանց շահերի ներկայացում։ Ասոցիացիան, որն ուներ շուրջ 2.100 անդամ 2019 թվականի մարտ ամսին<ref>{{Cite web |title=Humanistische Vereinigung, Beitrittsformular |url=https://www.humanistische-vereinigung.de/gemeinschaft/mitglied-werden.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190711092835/https://www.humanistische-vereinigung.de/gemeinschaft/mitglied-werden.html |archive-date=2019 թ․ հուլիսի 11 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>,  ի թիվս այլ բաների, Բավարիայում հումանիտար կյանքի գիտության դասերի մատուցողն է<ref>[https://www.humanistischer-unterricht.de/ Website zum Fach Humanistischer Unterricht]</ref>, այն 2008 թվականից  վարում է մասնավոր տարրական դպրոց<ref>[https://www.humanistische-schule.de/ Humanistische Grundschule in Fürth].</ref> և տասնյակից ավելի երեխայի ցերեկային խնամքի կենտրոններ<ref>[https://www.hv-kitas.de/ Humanistische Kindertagesstätten in Bayern].</ref>։

Հատկապես մետրոպոլիայի վայրերում կան ավելի փոքր [[բուդդայականություն|բուդդայական]], [[ալևիներ]]ի, [[բահայի|բահայներ]]ի և [[հինդուիզմ|հինդու]] համայնքներ, [[Եհովայի վկաներ]]ի Թագավորության սրահներ և քրիստոնեական ավելի փոքր եկեղեցիներ։ [[մանդեներ|Մանդայական]] համայնքի գրեթե ոչնչացված կրոնական համայնքը, օրինակ, ապաստան գտավ Մյունխենում։ 1966 թվականից ի վեր Բավարիան ունի նաև [[ասորիներ|ասորա-արամական]] մեծ համայնք, որը մեծ մասամբ պատկանում է [[Ասորական ուղղափառ եկեղեցի|Անտիոքի սիրիական ուղղափառ եկեղեցուն]]։ 
Այս սիրիացիներից շատերը գալիս են Թուր Աբդինի կրաքարային լեռներից, որոնք տեղակայված են Թուրքիայի հարավ-արևելքում<ref>{{YouTube|kFWdU4LbHEA|50 Jahre Suryoye in Bayern|2020-05-03|upl=Syrisch-Orthodoxen Kirche von Antiochien Mitgliedsgemeinde Würzburg e.V. |d=2019-01-27}}</ref><ref>{{Internetquelle |url=https://www.zeit.de/zeit-geschichte/2015/04/augsburg-tuerkei-gaertner-assyrer-gastarbeiter-ankommen |titel=„Wenn ich tüchtig bin, hieß es, kann ich länger bleiben“ |autor=Markus Flohr |werk=Zeit Online |datum=2015-12-31 |abruf=2020-05-02}}</ref>։

=== Ամենաշատ բնակչություն ունեցող քաղաքներ ===
{| class="wikitable zebra float-right" style="text-align:center"
|-
|+ Ազատ պետություն Բավատիայի ամենաշատ բնակչություն ունեցող քաղաքերը (50 հազարից ավելի բնակչություն ունեցող քաղաքներ)<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online/ Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung]</ref>
|- class="hintergrundfarbe5"
! Կարգ (2018)
! Քաղաք
! 2000 թվականի դեկտեմբերի 31-ի <br /> մարդահամար
! 2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ի <br /> մարդահամար
! Փոփոխություն <br /> 2000–2018 տոկոսով
|-
| {{0}}1.
| style="text-align:left"| [[Մյունխեն]], երկրամասի մայրաքաղաք
| 1.210.223
| 1.471.508
| +21,6
|-
| {{0}}2.
| style="text-align:left"| [[Նյուրնբերգ]]
| {{0|0.}}488.400
| {{0|0.}}518.365
| {{0}}+6,1
|-
| {{0}}3.
| style="text-align:left"| [[Աուգսբուրգ]]
| {{0|0.}}254.982
| {{0|0.}}295.135
| +15,7
|-
| {{0}}4.
| style="text-align:left"|  [[Ռեգենսբուրգ]]
| {{0|0.}}125.676
| {{0|0.}}152.610
| +21,4
|-
| {{0}}5.
| style="text-align:left"| [[Ինգոլշտադտ]]
| {{0|0.}}115.722
| {{0|0.}}136.981
| +18,4
|-
| {{0}}6.
| style="text-align:left"| [[Վյուրցբուրգ]]
| {{0|0.}}127.966
| {{0|0.}}127.880
| {{0}}−0,1
|-
| {{0}}7.
| style="text-align:left"| [[Ֆյուրտ]]
| {{0|0.}}110.477
| {{0|0.}}127.748
| +15,6
|-
| {{0}}8.
| style="text-align:left"| [[Էրլանգեն]]
| {{0|0.}}100.778
| {{0|0.}}111.962
| +11,1
|-
| {{0}}9.
| style="text-align:left" | [[Բամբերգ]]
| {{0|0.0}}69.036
| {{0|0.0}}77.592
| +12,4
|-
| 10.
| style="text-align:left" | [[Բայրոյթ]]
| {{0|0.0}}74.153
| {{0|0.0}}74.657
| {{0}}+0,6
|-
| 11.
| style="text-align:left"| [[Լանդսհուտ]]
| {{0|0.0}}58.746
| {{0|0.0}}72.404
| +23,2
|-
| 12.
| style="text-align:left"| [[Աշաֆենբուրգ]]
| {{0|0.0}}67.592
| {{0|0.0}}70.527
| {{0}}+4,3
|-
| 13.
| style="text-align:left"| [[Քեմպտեն (Ալգոյ)]]
| {{0|0.0}}61.389
| {{0|0.0}}68.907
| +12,2
|-
| 14.
| style="text-align:left"| [[Ռոզենհայմ]]
| {{0|0.0}}58.908
| {{0|0.0}}63.324
| {{0}}+7,5
|-
| 15.
| style="text-align:left"| [[Նոյ-Ուլմ]]
| {{0|0.0}}50.188
| {{0|0.0}}58.707
| +17,0
|-
| 16.
| style="text-align:left"| [[Շվայնֆուրտ]]
| {{0|0.0}}54.325
| {{0|0.0}}54.032
| {{0}}−0,5
|-
| 17.
| style="text-align:left"| [[Պասաու]]
| {{0|0.0}}50.536
| {{0|0.0}}52.469
| {{0}}+3,8
|-
| colspan="5" style="text-align:left"| <small>Ծանոթագրություն։ Բոլոր թվարկված քաղաքները&nbsp;, բացի Նոյ-Ուլմը&nbsp;, ոչ մի շրջանի մեջ չեն մտնում։</small>
|}
Բավարիայի ամենամեծ և միակ մեկ միլիոն բնակիչ ունեցող քաղաքը Մյունխենն է, որը մոտ 1,45 միլիոն բնակչությամբ երկրամասի մայրաքաղաքն է։ Այն Գերմանիայի երրորդ խոշոր քաղաքն է և Եվրամիության տասնմեկերորդ ամենամեծ քաղաքը և հանդիսանում է ''Beta+'' կատեգորիայում [[գլոբալ քաղաք]]ներից մեկը։ Այն Գերմանիայի ամենամեծ քաղաքն է, որը [[քաղաք-պետություն]] չէ։ Բացի այդ, Մյունխենը, որի բնակչությունը մեկ քառակուսի կիլոմետրում ունի շուրջ 4670 բնակիչ (2015-ի դեկտեմբեր), Գերմանիայի ամենախիտ բնակեցված համայնքն է և ծովի մակարդակից 519 մ բարձրության վրա է գտնվում։ Մոտ 520,000 բնակչությամբ Նյուրնբերգը երկրի երկրորդ խոշոր քաղաքն է, Գերմանիայում զբաղեցնում է 14-րդ տեղը, Եվրամիության 51-րդ հորիզոնականը և հանդիսանում է ''Gamma−'' կարգի [[գլոբալ քաղաք]]ներից մեկը։ Նյուրնբերգի կարևորության պատճառով Մյունխենը Բավարիայի առաջնակարգ քաղաք չէ։ 
Գրեթե 300 000 բնակչությամբ Աուգսբուրգը երկրի երրորդ ամենամեծ քաղաքն է և ամբողջ դաշնությունում 23-րդ տեղում է։ Բավարիայում կա ընդհանուր առմամբ ութ խոշոր քաղաք։ Բավարիայի ամենաերիտասարդ խոշոր քաղաքը (առնվազն 100,000 բնակիչ) Ֆյուրտն է (1990 թվականից ի վեր), որը նախկինում խոշոր քաղաք էր 1951-ից մինչև 1956-ը և 1972-ից մինչև 1976-ը։
Նյուրնբերգը Էրլանգենի, Ֆյուրտի և Շվաբխի հետ միասին ձևավորում է շուրջ 800,000 բնակչությամբ քաղաքների հստակ խումբ։ 
=== Առողջապահություն ===
Բավարիայում կա ավելի քան 400 [[հիվանդանոց]], որոնցինց հինգը համլսարանային կլինիկաներ են։ Նրանք ունեն ընդհանուր առմամբ 73.000&nbsp; մահճակալ։ Հիվանդանոցների շուրջ 60 տոկոսը հանրային սեփականություն է հանդիսանում<ref>[https://www.stmgp.bayern.de/gesundheitsversorgung/krankenhaeuser/krankenhaeuser-in-bayern/ ''Krankenhäuser in Bayern.''] [[Bayerisches Staatsministerium für Gesundheit und Pflege]], abgerufen am 24. Mai 2016</ref>։ Բավարիայում կա ավելի քան 3.200 դեղատուն<ref>[https://www.stmgp.bayern.de/gesundheitsversorgung/apotheken-arzneimittelversorgung/ ''Apotheken und Arzneimittelversorgung in Bayern.''] Bayerisches Staatsministerium für Gesundheit und Pflege, abgerufen am 24. Mai 2016</ref> և մոտ 60.000 բժիշկ<ref>[http://www.bundesaerztekammer.de/fileadmin/user_upload/downloads/pdf-Ordner/Statistik2015/Stat15AbbTab.pdf Tabelle 2: Bundesärztekammer, abgerufen am 24. Mai 2016, Stand: 2015]</ref>։ 208&nbsp;բնկչին մի'ին հածվով սպասարկում է մեկ բժիշկ<ref>[http://www.bundesaerztekammer.de/fileadmin/user_upload/downloads/pdf-Ordner/Statistik2015/Stat15AbbTab.pdf Abbildung 2: Bundesärztekammer, abgerufen am 24. Mai 2016]</ref>։ Այնուամենայնիվ, Բավարիայում բժիշկների սակավության վտանգ կա, հատկապես` գյուղերում և նեղ մասնագետների<ref>{{Webarchiv | url=https://www.br.de/nachrichten/aktuelles/arzt-zahlen-bayern-100.html | wayback=20161214121633 | text=''Ärztemangel in Bayern. Kein Ende in Sicht!''}}, Bayerischer Rundfunk vom 12. Januar 2016.</ref>։

[[Կյանքի միջին տևողություն]]ը 2015/17 թվականների ժամանակահատվածում տղամարդկանց համար կազմում էր 79.13 տարի, իսկ կանանց համար՝ 83.63 տարի<ref>{{Internetquelle |url=https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Sterbefaelle-Lebenserwartung/_inhalt.html |titel=Sterbefälle und Lebenserwartung |werk=destatis.de |abruf=2019-10-28}}</ref>։ Տարածաշրջանային առումով, 2013/15 թվականներին [[Շտարնբերգ (շրջան)|Շտարնբերգ]]ը (ընդհանուր բնակչության ակնկալիք՝ 83,39 տարի), [[Մյունխեն]]ը (քաղաք) (83.02) և Մյունխենի շրջանը (82.97) ամենաբարձր կյանքի միջին տևողությունն ունեն, մինչդեռ [[Ամբերգ]]ը (79.04), [[Շտրաուբինգ]]ը (78, 80) և [[Հոֆ (Զալե)|Հոֆը (Զալե)]] (78.75) ունեն կյանքի ամենացածր տևողությունը<ref>{{Internetquelle |url=https://www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Home/Topthemen/interaktive-karten/lebenserwartung/lebenserwartung.html |titel=Wo in Deutschland die Lebenserwartung am höchsten ist |werk=bbsr.bund.de |hrsg=Bundesinstitut für Bau-, Stadt- und Raumforschung |abruf=2019-10-22 }} {{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Home/Topthemen/interaktive-karten/lebenserwartung/lebenserwartung.html |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20191022200802/https://www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Home/Topthemen/interaktive-karten/lebenserwartung/lebenserwartung.html |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 22 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=https://www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Home/Topthemen/interaktive-karten/lebenserwartung/lebenserwartung.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191022200802/https://www.bbsr.bund.de/BBSR/DE/Home/Topthemen/interaktive-karten/lebenserwartung/lebenserwartung.html |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 22 |accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 4}}</ref>։

== Քաղաքականություն ==
=== Պետական կառուցվածք ===
[[Պատկեր:Bayerische Staatskanzlei Munich 2014 02.jpg|մինի|Բավարիայի պետական շենքը, Մյունխեն]]

Բավարիայում քաղաքականության հիմքը «Ազատ պետություն Բավարիայի սահմանադրությունն» է, որն ընդունվել է [[հանրաքվե]]ով 1946 թվականի դեկտեմբերի 1-ին։ Սահմանադրությունն ուժի մեջ է մտել 1946 թ. դեկտեմբերի 8-ին։ Այդուհետ Բավարիան ազատ ([[հանրապետություն]]) և ժողովրդավարական ([[ժողովրդավարություն]]) պետություն է։ 2000 թ.-ի հունվարի 1-ից ՝ Սենատի լիկվիդացումից հետո, գոյություն ունի մեկ պալատով խորհրդարանական համակարգ։
Լանդտագը օրենսդիր իշխանությունն է Բավարիայում, որի պարգամավորները ընտրվում են յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ (մինչև 1998 թվականը չորս տարին մեկ)։ Մինչև 1999 թվականի վերջը Բավարիայի սենատի հետ միասին գործում էր երկրորդ պալատը, որի հետ սոցիալական և տնտեսական շահառու խմբերի ներկայացուցիչները պետք է ստեղծեին քաղաքական հակակշիռ Լանդթագում։ 1998-ի փետրվարի 8-ին անցկացված հանրաքվեին որոշվեց այս պալատի լիկվիդացումը։ Մինչ այդ Բավարիան միակ երկրամասն էր երկրորդ պալատով։ Այնուամենայնիվ, այն միայն պայմանական ազդեցություն ուներ, քանի որ չի թույլատրվում օրենքներ մտցնել, այլ միայն մասնակցելու իրավունք ուներ։ 
Պետական կառավարությունը ղեկավարում է Բավարիայի վարչապետը։ Նա ղեկավարում է գործարքները, որոշում է քաղաքականության ուղենիշները, արտաքինից ներկայացնում է Բավարիան և նշանակում է նախարարներին և քարտուղարներին։
Լանդթագից բացի, Բավարիայում օրենքներն ու սահմանադրական փոփոխությունները կարող են ընդունվել հանրաքվեների միջոցով։ Հանրաքվեն անհրաժեշտ է Բավարիայի սահմանադրության յուրաքանչյուր փոփոխության համար։

=== Օրենսդիր իշխանություն ===
Բավարիայի Լանդթագը Ազատ պետություն Բավարիայի խորհրդարանն է։ Նրա նստավայրը Մյունխենի [[Մաքսիմիլիանում]]ն է։ Օրենսդր մարմինի ժամկետը տևում է հինգ տարի։ Այժմ վեց կուսակցություն ներկայացված են Բավարիա երկրամասի խորհրդարանում։ 2018 թվականի հոկտեմբերի 14-ին ընտրությունից հետո տեղի ունեցավ խորհրդարանում տեղերի բաշխում ըստ քվեարկության (ընդհանուր 205 տեղ)<ref>[http://www.landtagswahl2013.bayern.de/taba2990.html Wahl zum 17. Bayerischen Landtag am 15. September 2013 – Erst- und Gesamtstimmen (absolut und in Prozent) sowie deren Veränderung gegenüber 2008]. Der Landeswahlleiter des Freistaates Bayern, Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung. Abgerufen am 9. November 2014.</ref>.

{| class="wikitable zebra" style="text-align:center"
|-
|+2018 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Բավարիայի Լանդթագի ընտրություն

|- class="hintergrundfarbe5"
! Կուսակցություն !! Ձայների քանակը<br />տոկոսներով !! Նստատեղեր !! Փոփոխությունը 2013թ.-ի<br />համեմատ 2013 տոկոսներով
|-
| style="text-align:left"|Բավարիայի Քրիստոնեա-սոցիալական միություն (CSU) || 37,2 || 85 || −10,5
|-
| style="text-align:left" |Բավարիայի Դաշինք 90 / Կանաչներ (Grüne)|| 17,6 || 38 || {{0}}+9,0
|-
| style="text-align:left" |Բավարիայի ազատ ընտրողներ (FW)|| 11,6 || 27 || {{0}}+2,6
|-
| style="text-align:left" |Այլընտրանք Գերմանիայի համար (AfD) || 10,2 || 22 || +10,2
|-
| style="text-align:left" |Բավարիայում Գերմանիայի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն (SPD)|| {{0}}9,7 || 22 || −10,9
|-
| style="text-align:left" | Գերմանիայի Ազատ դեմոկրատական կուսակցություն|| {{0}}5,1 || 11 || {{0}}+1,8
|-
| style="text-align:left" | Ձախեր (Linke)|| {{0}}3,2 || – || {{0}}+1,1
|-
| style="text-align:left" | Բավարիակուսակցություն (BP)|| {{0}}1,7 || – || {{0}}−0,4
|-
| style="text-align:left" |Էկոլոգիա-ժողովրդավարական կուսակցություն (ÖDP)|| {{0}}1,6 || – || {{0}}−0,4
|-
| style="text-align:left" | Մյուսները || {{0}}2,2 || – || {{0}}−2,4
|}

=== Գործադիր իշխանություն ===
[[Պատկեր:Bundesarchiv B 145 Bild-F011950-0010, Hans Ehard.jpg|մինի|[[Հանս Էհարդ]], Երկրորդ համաշխարհայինից հետո ընտրված Բավարիայի առաջին վարչապետը]]

Երկամասի պետական կառավարությունը Բավարիայի Ազատ Պետության բարձրագույն իշխանությունն է։ Լանդթագի կողմից ընտրված վարչապետը նշանակում և ազատում է պետնախարարներին և պետքարտուղարներին՝ Լանթագի համաձայնությամբ։ Նա երկրամասի նախարարներին հանձնարարում է գործունեության ոլորտ կամ հատուկ խնդիր, որը նրանք ղեկավարում են ինքնուրույն՝ համաձայն գերատեսչության սկզբունքի և վարչապետի կողմից որոշված քաղաքական ուղեցույցների։ Բավարիայի պետական գրասենյակը աջակցում է վարչապետին և պետական կառավարությանը իրենց սահմանադրական հարցում։ Պետկառավարման կաբինետում 18 անդամների սահմանադրական առավելագույնը սովորաբար ամբողջությամբ օգտագործվում է։

[[Պատկեր:Oberlandesgericht München 2014.jpg|մինի|ձախից|hochkant|Բավարիայի Սահմանադրական դատարանը տեղակայված է Մյունխենի նոր Արդարադատության շենքում:]]

=== Դատական համակարգ ===
Բավարիայի գերագույն դատարանը Բավարիայի սահմանադրական դատարանն է։ Կան նաև տարբեր բարձրագույն տարածաշրջանային դատարաններ, այդ թվում ՝ երեք բարձրագույն շրջանային դատարաններ՝ Մյունխենում, Նյուրնբերգում և Բամբերգում, Բավարիայի վարչական դատարանը, երկու շրջանային աշխատանքային դատարանները (Մյունխեն և Նյուրնբերգ), Բավարիայի տարածաշրջանային սոցիալական դատարանը ինչպես նաև [[դատական համակարգ]]ի մնացած մասը։ Բավարիայի Գերագույն տարածաշրջանային դատարանը, որպես սովորական իրավասության բարձրագույն Բավարիայի դատարան, ուժի մեջ է մտել 2006 թվականի հուլիսի 1-ից, վերահաստատվել է 2018 թվականի սեպտեմբերի 15-ին, բայց ավելի քիչ լիազորություններով<ref>[[Rolf Raum]], [https://www.zeit.de/2018/40/bayrisches-oberstes-landesgericht-justiz-identitaet-bayern/komplettansicht?cid=22442130#cid-22442130 Bayerisches Oberstes Landesgericht: Mia san mia] in [[Zeit Online]]</ref>։

=== Ընտրական իրավունք ===
[[Պատկեր:Westseite des Maximilianeum, 2013.jpg|մինի|Բավարական Լանդթագի շենքը ([[Մաքսիմիլիանում]]) Մյունխենում]]
Դաշնային մակարդակի ընտրությունների հետ համեմատած՝ «Բավարիայի» ընտրական օրենսդրությունն ունի մի քանի առանձնահատուկ առանձնահատկություններ. ուղիղ ընտրված թեկնածուները, ովքեր ընտրություններում հաղթել են ընտրատարածքում, կարող են մուտք գործել Լանդթագ միայն այն դեպքում, եթե իրենց կուսակցությունը նույնպես հասել է հինգ տոկոսի շեմին։

Բացի այդ, Լանդթագում տեղերը բաշխվում են առաջին և երկրորդ ձայների հանրագումարով։ Մյուս երկրամասերում և [[Բունդեսթագ]]ի ընտրություններում առաջին ձայնը որոշում է կայացնում ընտրատարածքում ուղիղ ընտրված թեկնածուի ընտրության մասին, իսկ երկրորդ ձայնը միայն որոշում է խորհրդարանում տեղերի քանակը, ինչը սովորաբար նշանակում է, որ առաջին ձայները ավելի հաճախ տրվում են մեծ թվով կուսակցություններին։ 
Մեկ այլ առանձնահատկություն կարելի է գտնել տեղական ընտրական օրենսդրության մեջ։ [[Կուտակային քվեարկություն|Կուտակային քվեարկության]] («Կուտակելը», մինչև երեք ձայն կարող է տրվել թեկնածուի համար) և [[փնջավորում|փնջավորման]] հնարավորություն կա (Ձայները կարող են բաժանվել տարբեր ցուցակների թեկնածուներին)։

=== Գործընկեր տարածաշրջաններ ===
1954 թ.-ի հունիսի 5-ին Բավարիայի Ազատ պետությունը և Հանս Էհարդի գլխավորությամբ Բավարիայի պետական կառավարությունը հովանավորեցին սուդեթեն գերմանական էթնիկ խմբին, որը տեղափոխվեց Դաշնային հանրապետություն այն բանից հետո, երբ գերմանացիները դուրս հանվեցին Չեխոսլովակիայից։
Բավարիայի Ազատ Պետությունը կապեր է ունենում հետևյալ գործընկեր տարածաշրջանների հետ<ref>{{Webarchiv | url=http://www.bayern.de/staatsregierung/bayern-in-der-welt/bayern-global/ | wayback=20170408070805 | text=''BAYERN.GLOBAL.''}} In: ''bayern.de''.</ref>՝

* 1987 թվականից։ {{CHN|#}} [[Շանդուն (նահանգ)|Շանդուն]], [[Չինաստան]]
* 1989 թվականից։ {{CAN|#}} [[Քվեբեկ]], [[Կանադա]]
* 1995 թվականից։ {{ZAF|#}} [[Արևմտյան Կապ]], [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն]]
* 1995 թվականից։ {{ZAF|#}} [[Գաուտենգ]], Հարավային Աֆրիկա
* 1997 թվականից։ {{BRA|#}} [[Սան Պաուլու (նահանգ)|Սան Պաուլու]] [[Բրազիլիա]]
* 2004 թվականից։ {{CHN|#}} [[Գուանդուն]], Չինաստանի Ժողովրդավարակն Հանրապետություն
* 2007 թվականից։ {{IND|#}} [[Կառնատակա]], [[Հնդկաստան]]
* 2007 թվականից։ {{USA|#}} [[Ջորջիա]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]

=== Պետական պարտք ===
Ինչպես դաշնությունում և մյուս երկեամասերում, Բավարայի [[պետական պարտք]]ը բարձրացավ երկարա ժամկետով։ Պարտքերը մարվում են ամեն տարի 2011 թվականից ի վեր։ 1992-ին պարտքը դեռ կազմում էր շուրջ 15 միլիարդ, 2010-ին հասավ ամենաբարձր ցուցանիշին՝ 29 միլիարդի։ 2016-ին պարտքը կազմում էր 19 միլիարդ եվրո<ref name="ReferenceA">[https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/data;jsessionid=988D4B143D361B88BF38AF5264DD6564.tomcat_GO_2_2?operation=abruftabelleBearbeiten&levelindex=2&levelid=1474280191611&auswahloperation=abruftabelleAuspraegungAuswaehlen&auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&selectionname=71321-0006&auswahltext=&werteabruf=Werteabruf Schulden der öffentlichen Gesamthaushalte: Bundesländer]</ref>, 2018 թվականի ավարտին կազմում էր 15&nbsp;միլիարդ եվրո<ref>[https://de.statista.com/statistik/daten/studie/157124/umfrage/schuldenstand-der-bundeslaender-2010/ Schulden der Bundesländer in Deutschland am 31. Dezember 2018 (in Millionen Euro)] (statista.com, abgerufen am 24. Mai 2019)</ref>։ Պետկառավարությունը ցանկանում է միջին հաշվարկով մինչև 2030 թվականը մարել բոլոր պարտքերը։
=== Ներքին անվտանգություն ===
Բավարիայի ոստիկանությունը դաշնությունում ամենամեծ ոստիկանական միավորումն է։ Ըստ վիճակագրության 2007 թվականին Բավարիայում  արձանագրվել է 666.807 հանցագործություն։ 428.766 դեպք (64,3&nbsp;տոկոս) հնարավոր է եղել բացահայտել, 305.711 կասկածյալի դեպքեր պարզաբանվել։ Այն Գերմանիայում ներկայացնում է ամենաբարձր մակարդակի պարզաբանումները։ 
Բավարիայի ոստիկանությունը Բավարիայի ոստիկանության ուղղաթիռների ստորաբաժանմանումով ամենամեծ  ոստիկանական ուղղաթիռների ստորաբաժանումն է երկրամասում։

=== Զինված ուժեր ===
[[Պատկեր:Bundesarchiv Bild 183-64549-0006, Sonthofen, Generalslehrgang, Besuch Blank.jpg|մինի|Վիլհելմ Հոգլները և [[Թեոդոր Բլանկ]]ը սպայական դասընթացներին Սոնթոֆենում 1956 թվականի մայիսի 15-ին]]
Բավարիայի բանակը որպես կայուն բանակ գոյություն ուներ 1682 թվականից մինչև 1919 թվականը կազմալուծվելը։ Մինչև 1924 թվականը Բավարիայի [[Ռայխսվեր]]ը որոշակի աստիճանի անկախություն ուներ։ Ներկայումս [[Բունդեսվեր]]ը Բավարիայում ունի շուրջ 60  տեղակայում ՝ ընդհանուր առմամբ 50,700 ծառայողական պոստերով, Բունդեսվերի վերաբաշխմամբ պայմանավորված Բավարիայում երեք տեղակայում փակվում է, իսկ ծառայողական պոստ նվազել է մինչև 31000։ Բավարիայի ամենամեծ [[զորանոց]]ը Հոխշթաուֆենի զորանոցն է [[Բոդ Ռայխենհալ]]ում<ref>Bundeswehr in Bayern, Stand 2011</ref>։

Մյունխենում և Վյուրցբուրգում են գտնվում Բունեդվերի դպրոցները։ Բունդեսվերի 10-րդ տանկային դիվիզիան, որը առաջացել է Հարավային դիվիզիայից, տեղակայված է [[Ֆայտսհյոխհայմ]]ում։ Բունդեսվերի բժշկական ակադեմիան, Զորքերի ծառայության դատարանը  հարավում (TDG Süd) և Բունդեսվերի համալսարանը գտնվում են Մյունխենում, իսկ [[Էրդինգ]]ում ՝ արհեստագործական և գործարանային նյութերի ռազմական գիտական ինստիտուտը։ Բավարիայի բարձրագույն հրամանատարական մարմինը Բավարիայի պետական հրամանատարությունն է։ Ազատ պետությունում կան ավելի քան 150,000 ռազմական պահեստայիններ<ref>[http://www.kommando.streitkraeftebasis.de/portal/a/kdoskb/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP3I5EyrpHK94uyk-OyUfL2S1KKixNK0dL0cIC-pUq80NSm1qDSvWL8g21ERAEsFi5s!/ ''Über uns''], Landeskommando Bayern, abgerufen am 24. Mai 2016</ref>։

Բավարիայում կան ԱՄՆ մի քանի ռազմական բազաներ։ Եվրոպայում երրորդ ամենամեծ ռազմական ուսումնական տարածքը Գրաֆենվյոր (Grafenwöhr) ռազմական ուսումնական տարածքն է։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

{{Գերմանիայի վարչական բաժանում}}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=2|էջ=306}}

[[Կատեգորիա:Բավարիա]]