შინაარსზე გადასვლა

ოგადენის ომი

სტატიის შეუმოწმებელი ვერსია
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ოგადენის ომი
ეთიოპიის სამოქალაქო ომის, ეთიოპია-სომალის კონფლიქტის, და ცივი ომის ნაწილი

კუბის არტილერია ემზადება სომალის შეიარაღებული ძალებისთვის ცეცხლის გასახსნელად ოგადენში
თარიღი 13 ივლისი, 1977[1] – 23 March 1978(8 თვე და 2 დღე)
მდებარეობა ოგადენი, ეთიპია
შედეგი ეთიოპიის გამარჯვება
მეთაურები
ეთიოპიის დროშა მენგისთუ ჰაილე მარიამი
საბჭოთა კავშირის დროშა ვასილი პეტროვი[2]
კუბის დროშა არნალდო ოჩოა[3]
 სომალის დროშა სიად ბარე
სომალის დროშა ალი სამატარი
სომალის დროშა მოჰამედ ფარა აიდიდი
დანაკარგები
ეთიოპია:
6,133 მკვდარი[4]
10,563 დაჭრილი[4]
1,922 დაკავებული 		სომალი:
6,453 მკვდარი
2,409 დაჭრილი[4]
275 დაკავებული[4]

ოგადენის ომი, ან ეთიოპია-სომალის ომი — სამხედრო კონფლიქტი, რომელიც მიმდინარეობდა სომალსა და ეთიოპიას შორის 1977 წლის ივლისიდან 1978 წლის მარტამდე ეთიოპიის რეგიონის ოგადენის გამო. სომალის შეჭრა რეგიონში იყო ფართო ომის წინამორბედი, [5] რასაც მოჰყვა საბჭოთა კავშირის უკმაყოფილება, რის შედეგადაც სსრკ-მ შეწყვიტა სომალის მხარდაჭერა და მის ნაცვლად მხარი დაუჭირა ეთიოპიას. ეთიოპია გადაარჩინა მარცხისა და ტერიტორიის მუდმივი დაკარგვისგან 1 მილიარდი დოლარის ღირებულების სამხედრო მარაგების მასიურმა საჰაერო გადაზიდვამ, ფიდელ კასტროს მიერ გაგზავნილმა 12000-ზე მეტმა კუბელმა ჯარისკაცმა და საჰაერო ხომალდის ჩასვლამ, რის შემდეგაც მოიპოვეს მეორე აფრიკული გამარჯვება (1975-56 წლებში ანგოლაში მისი პირველი წარმატების შემდეგ). [6] ასევე ეთიოპელებს ეხმარებოდნენ 1500 საბჭოთა მრჩეველი, გენერალ ვასილი პეტროვის ხელმძღვანელობით. 1978 წლის 23 იანვარს კუბის ჯავშანტექნიკამ სომალის ჯარებს მიაყენა ყველაზე დიდი ზიანი, რაც კი მათ ოდესმე განუცდიათ ომის დაწყების შემდეგ.

კუბელებმა (აღჭურვილნი 300 ტანკით, 156 საარტილერიო და 46 საბრძოლო თვითმფრინავით) გაიმარჯვეს ჰარარში, დირე-დაუასა და ჯიჯიგაში და დაიწყეს სომალელების სისტემატიურად გაყვანა ოგადენიდან. 1978 წლის 23 მარტისთვის კუბის მხარდაჭერით ეთიოპიის არმიამ დაიბრუნა ოგადენის ორ მესამედზე მეტი, რაც ომის ოფიციალურ დასასრულს ნიშნავდა. სომალის ეროვნული არმიის ჯარისკაცების თითქმის მესამედი, ჯავშანტექნიკის სამი მერვედი და სომალის საჰაერო ძალების ნახევარი დაიკარგა ომის დროს. ომის შემდეგ სომალი იყო დეზორგანიზებული და დემორალიზებული არმიით, მოსახლეობის დიდი ნაწილი კი გამოხატავდა უკმაყოფილებას. შედეგად აჯანყდა არმია, რაც საბოლოოდ გადაიზარდა სომალის სამოქალაქო ომში.

ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დიდი სომალის მიახლოებითი ტერიტორია
სომალის მიერ 1977 წელს ოკუპირებული ეთიოპიის ტერიტორია

სომალის შეჭრა (1977 წლის ივლისი-აგვისტო)

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ეთიოპიის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს დოკუმენტების თანახმად, სომალის ეროვნული არმია (SNA) 1977 წლის 12 ივლისს ოგადენში შეჭრას აპირებდა (სხვა წყაროები აცხადებენ 13 ან 23 ივლისს). [7] [8]

ეთიოპიის წყაროების თანახმად, დამპყრობლების რიცხვი იყო 70000 ჯარისკაცი, 40 მოიერიშე თვითმფრინავი, 250 ტანკი, 350 ჯავშანტრანსპორტიორი (APC) და 600 საარტილერიო, რაც შეადგენდა სომალის თითქმის მთელ არმიას. [7] საბჭოთა ჩინოვნიკებმა განაცხადეს, რომ თავდასხმისას სომალის ძალების რაოდენობა იყო 23,000 სამხედრო მოსამსახურე, 150 T-34 და 50 T-54/55 ტანკი და 250 APC, მათ შორის BTR-50PK, BTR-152 და BTR-60PB. სომალის რეგულარული ჯარების გარდა, ოგადენში ასევე იმყოფებოდა დასავლეთ სომალის განმათავისუფლებელი ფრონტის კიდევ 15000 მებრძოლი.

ივლისის ბოლოს, ოგადენის 60% აიღეს სომალის ძალებმა, მათ შორის გოდე მდინარე უები-შაბელის მიმედბარედ. მათ თანდათან მოიპოვეს საჰაერო უპირატესობაც.[9]

სსრკ, რომელიც აღმოაჩინა, რომ ამარაგებდა ომის ორივე მხარეს, ცდილობდა შუამავლობით მოეხდინა ცეცხლის შეწყვეტა. როდესაც მათი ძალისხმევა ჩაიშალა, საბჭოთა კავშირმა გაწყვიტა კავშირი სომალის ძალებთან. სიად ბარეს რეჟიმისთვის ყოველგვარი დახმარება შეწყდა, ხოლო ეთიოპიაში იარაღის მიწოდება გაიზარდა, რასაც დაემატა 15000 კუბელი მებრძოლის ჩასვლა ეთიოპიაში.[10]

სხვა კომუნისტურმა ქვეყნებმა, როგორიცაა სამხრეთ იემენი და ჩრდილოეთ კორეა, შესთავაზეს ეთიოპიას სამხედრო დახმარება. [10] აღმოსავლეთ გერმანიამ შესთავაზა სასწავლო, საინჟინრო და დამხმარე ჯარები. გავრცელებული ინფორმაციით, ისრაელმა მიაწოდა კასეტური ბომბები.[11] [12] 1977 წლის ნოემბერში სომალიმ გაწყვიტა დიპლომატიური ურთიერთობა სსრკ-სთან, გააძევა ქვეყნიდან საბჭოთა კავშირის ყველა ექსპერტი, გააუქმა 1974 წლის მეგობრობის ხელშეკრულება და გაწყვიტა დიპლომატიური ურთიერთობა კუბასთან.

ყველა კომუნისტური სახელმწიფო არ დადგა ეთიოპიის მხარეს. ჩინეთ-საბჭოთა მეტოქეობის გამო, ჩინეთი მხარს უჭერდა სომალს დიპლომატიურად და სიმბოლური სამხედრო დახმარებით. [13] [14] რუმინეთს ნიკოლაე ჩაუშესკუს მმართველობის დროს ჰქონდა კარგი დიპლომატიური ურთიერთობა ბარესთან.

ბრძოლა სასტიკი იყო, მაგრამ ორი დღის შემდეგ, სომალელები იძულებულნი გახდნენ, უკან დაეხიათ. მას შემდეგ, რაც ეთიოპელებმა მოიგერიეს თავდასხმა, ქალაქს აღარასოდეს დამუქრებიაა თავდასხმის საფრთხე. [15]

სომალის გამარჯვებები და ჰარარის ალყა (სექტემბერი-იანვარი)

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კუბელი ჯარისკაცები
სომალის ეროვნული არმიის (SNA) დაზიანებული ტანკი T-34-ის შეკეთებისას

სომალის ძალების ყველაზე დიდი გამარჯვება იყო თავდასხმა ჯიჯიგაზე 1977 წლის სექტემბრის შუა რიცხვებში, რომლის დროსაც დემორალიზებული ეთიოპიის ჯარები ქალაქიდან გავიდნენ. სექტემბრისთვის ეთიოპია იძულებული გახდა ეღიარებინა, რომ ის აკონტროლებდა ოგადენის მხოლოდ 10%-ს და რომ ეთიოპიელი დამცველები უკან დააბრუნეს ჰაერგეს, ბეილისა და სიდამოს სომალის მიერ არაკონტროლირებად რაიონებში.

თუმცა, სომალელებმა ვერ შეძლეს თავიანთი უპირატესობის გაძლიერება ეთიოპიის მუდმივი საჰაერო თავდასხმების და წვიმების სეზონის დაწყების გამო.

1977 წლის ოქტომბრიდან 1978 წლის იანვრამდე სომალის ძალები იბრძოდნენ ჰარარის ბრძოლაში, ქალაქი, რომელშიც 40 000 ეთიოპელი გადაჯგუფდა და ხელახლა შეიარაღდა საბჭოთა კავშირის მიერ მოწოდებული არტილერიითა და ჯავშნით. 1500 საბჭოთა მრჩევლისა და 16000 კუბელი ჯარისკაცის მხარდაჭერით ეთიოპელები სასტიკად ებრძოდნენ თავდამსხმელებს. მიუხედავად იმისა, რომ სომალის ძალებმა ნოემბრისთვის მიაღწიეს ჰარარის გარეუბანს, ისინი საბოლოოდ იძულებული გახდნენ უკან დაეხიათ ეთიოპიის კონტრშეტევის მოლოდინში.[6]

ეთიოპია-კუბის კონტრშეტევა (თებერვალი-მარტი)

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მოსალოდნელი ეთიოპია-კუბის კონტრშეტევა თებერვლის დასაწყისში მოხდა. თუმცა, ამას თან ახლდა მეორე თავდასხმა, რომელსაც სომალელები არ ელოდნენ.[6]

თავდასხმების შედეგად სომალის თავდაცვითი სისტემა დაინგრა და მომდევნო კვირებში სომალის მიერ ოკუპირებული ყველა ძირითადი ქალაქი დაიბრუნა ეთიოპიამ. კუბის არტილერიამ და საჰაერო თავდასხმებმა საშინელი ზიანი მიაყენა სომალის ძალებს.[16]

სიად ბარემ უბრძანა სომალის ეროვნულ არმიას უკან დაბრუნებულიყო სომალიში 1978 წლის 9 მარტს. [17] სომალის ბოლო მნიშვნელოვანმა ქვედანაყოფმა დატოვა ეთიოპია 1978 წლის 15 მარტს, რაც ომის დასასრულს აღნიშნავს.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Ayele 2014, p. 106: "MOND classified documents reveal that the full-scale Somali invasion came on Tuesday, July 12, 1977. The date of the invasion was not, therefore, July 13 or July 23 as some authors have claimed."
  2. ↑ Tareke 2009, p. 204–5.
  3. ↑ Tareke 2000, p. 656.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Tareke 2000, p. 665.
  5. ↑ Tareke 2009.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 Clodfelter 2017.
  7. ↑ 7.0 7.1 Tareke 2000.
  8. ↑ Ayele 2014.
  9. ↑ Urban 1983.
  10. ↑ 10.0 10.1 & Mekonnen 2013.
  11. ↑ Arms for the horn : U.S. Security Policy in Ethiopia and Somalia, 1953-1991. University of Pittsburgh Press. 
  12. ↑ Mann, Roger (1977-08-12). „Arms and Rumors From East, West Sweep Ethiopia“. Washington Post (ინგლისური). ISSN 0190-8286. ციტირების თარიღი: 2022-09-09.
  13. ↑ „Russians in Somalia: Foothold in Africa Suddenly Shaky“. New York Times. 1977-09-16. ციტირების თარიღი: 2020-01-05.
  14. ↑ the ogaden situation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-03-19. ციტირების თარიღი: 2020-01-05
  15. ↑ Tareke 2000.
  16. ↑ Kirk, J. (2009). Cuban Medical Internationalism: Origins, Evolution, and Goals. 
  17. ↑ Lefort 1983.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ოგადენის_ომი“-დან