Aria: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 19:28, 21 paź 2023

Aria

Enrico Caruso śpiewa arię La donna e mobile z opery Rigoletto Verdiego (ok. 1908)

Aria (wł. aria, l.mn. arie dosł. powietrze) – wokalno-instrumentalna forma muzyczna z kantylenowo rozwiniętym głosem solowym^[1]^[2].

Aria jest zwykle częścią większej formy muzycznej, jak kantata, oratorium lub opera. Umieszczana jest najczęściej w punkcie kulminacyjnym dramaturgii utworu. Na ogół przyjmuje formę pieśni trzyczęściowej.

Występuje również jako forma wyłącznie instrumentalna, np. jako część suity barokowej o charakterze nietanecznym.

Samodzielną formą arii jest aria koncertowa – utwór muzyczny na głos i orkiestrę, zwykle w formie sonaty.

Istnieją następujące rodzaje arii:

aria de cour – krótka pieśń zwrotkowa, na jeden lub kilka głosów z towarzyszeniem lutni, rozpowszechniona we Francji w XVI i XVII w.;
aria wariacyjna – oparta na ostinatowej melodii basowej, pojawiła się ok. 1600;
aria da capo – aria trzyczęściowa o budowie ABA, szczególnie rozwinęła się w szkole neapolitańskiej;
aria dal segno – łączyła elementy arii da capo i formy sonatowej z kontrastującymi tematami, była charakterystyczna dla opery seria;
arietta – aria o mniejszych rozmiarach, przedstawiana zwykle w formie 2-częściowej lub jako utwór instrumentalny;
cavatina – krótkie arioso, zamykające recytatyw, miała niewielkie rozmiary, prostą strukturę, charakter liryczny;
aria di bravura – aria, której głównym zadaniem był popis możliwości wokalnych;
aria polonezowa – pojawiła się w muzyce polskiej i niemieckiej XIX w.

Zobacz też

Przypisy

↑ Michels 2002 ↓, s. 110-111.
↑ Habela 1968 ↓, s. 18.

Bibliografia

Ulrich Michels: Atlas muzyki. T. 1. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, s. 110-111. ISBN 83-7255-085-9. (pol.).
Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 50-51. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968, s. 18. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

[CITEREFMichels2002110-111-1] Michels 2002 ↓, s. 110-111.

[CITEREFHabela196818-2] Habela 1968 ↓, s. 18.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Inne znaczenia|formy muzycznej|[[Aria (ujednoznacznienie)]]}}
 {{listen |filename=La_Donna_E_Mobile_Rigoletto.ogg |title=Aria |description=Enrico Caruso śpiewa arię La donna e mobile z opery Rigoletto Verdiego (ok. 1908)|align=right|format=[[Ogg]]}}
-'''Aria''' ([[język włoski|wł.]] ''aria'', l.mn. ''arie'' ) – wokalno-instrumentalna [[forma muzyczna]] z [[kantylena|kantylenowo]] rozwiniętym głosem solowym.
+'''Aria''' ([[język włoski|wł.]] ''aria'', l.mn. ''arie'' dosł. powietrze) – wokalno-instrumentalna [[forma muzyczna]] z [[kantylena|kantylenowo]] rozwiniętym głosem solowym{{odn|Michels|2002|s=110-111}}{{odn|Habela|1968|s=18}}.
 Aria jest zwykle częścią większej formy muzycznej, jak [[kantata]], [[oratorium]] lub [[opera]]. Umieszczana jest najczęściej w punkcie kulminacyjnym dramaturgii utworu. Na ogół przyjmuje formę [[pieśń trzyczęściowa|pieśni trzyczęściowej]].
-Występuje również jako forma wyłącznie instrumentalna, np. jako część suity barokowej o charakterze nietanecznym.
+Występuje również jako forma wyłącznie instrumentalna, np. jako część [[Suita|suity barokowej]] o charakterze nietanecznym.
 Samodzielną formą arii jest ''aria koncertowa'' – [[utwór muzyczny]] na [[Głos ludzki|głos]] i [[Orkiestra|orkiestrę]], zwykle w formie [[sonata|sonaty]].
 Istnieją następujące rodzaje arii:
-* aria de cour – krótka pieśń zwrotkowa, na jeden lub kilka głosów z towarzyszeniem lutni, rozpowszechniona we Francji w [[XVI wiek|XVI]] i [[XVII wiek|XVII w.]];
+* aria de cour – krótka pieśń zwrotkowa, na jeden lub kilka głosów z towarzyszeniem lutni, rozpowszechniona we Francji w XVI i XVII w.;
-* aria wariacyjna – oparta na [[ostinato]]wej [[melodia|melodii]] [[bas (głos)|basowej]], pojawiła się ok. [[1600]] r.;
+* aria wariacyjna – oparta na [[ostinato]]wej [[melodia|melodii]] [[bas (głos)|basowej]], pojawiła się ok. 1600;
 * aria da capo – aria trzyczęściowa o budowie ABA, szczególnie rozwinęła się w szkole neapolitańskiej;
 * aria dal segno – łączyła elementy arii da capo i [[sonata|formy sonatowej]] z kontrastującymi tematami, była charakterystyczna dla [[opera seria|opery seria]];
+* [[arietta]] – aria o mniejszych rozmiarach, przedstawiana zwykle w formie 2-częściowej lub jako utwór instrumentalny;
-* [[arietta]];
-* cavatina – krótkie [[arioso]], zamykające [[recytatyw]], miała niewielkie rozmiary, prostą strukturę, charakter liryczny;
+* [[cavatina]] – krótkie [[arioso]], zamykające [[recytatyw]], miała niewielkie rozmiary, prostą strukturę, charakter liryczny;
 * aria di bravura – aria, której głównym zadaniem był popis możliwości wokalnych;
-* aria polonezowa – pojawiła się w muzyce polskiej i niemieckiej [[XIX wiek|XIX w.]]
+* aria polonezowa – pojawiła się w muzyce polskiej i niemieckiej XIX w.
 == Zobacz też ==
+{{wikisłownik|aria}}
 * [[Aria katalogowa]]
 * [[Aria z kurantem]]
+* [[Aria na strunie G]]
-{{wikisłownik|aria}}
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==
-* {{Cytuj książkę | autor = Ulrich Michels | tytuł = Atlas muzyki | wydawca = Pruszyński i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 2002 | strony = 110-111 | isbn = 83-7255-085-9 | tom = 1 | język = pl| odn=tak}}
+* {{Cytuj książkę | imię = Ulrich|nazwisko= Michels | tytuł = Atlas muzyki | wydawca = Prószyński i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 2002 | strony = 110-111 | isbn = 83-7255-085-9 | tom = 1 | język = pl| odn=tak}}
-* {{Cytuj książkę | inni = Andrzej Chodkowski (red.) | tytuł = Encyklopedia muzyki | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1995| strony = 50-51 | isbn = 83-01-11390-1 | język = pl}}
+* {{Cytuj książkę | inni = Andrzej Chodkowski (red.) | tytuł = Encyklopedia muzyki | url = https://archive.org/details/encyklopediamuzy0000unse_h9i4 | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1995| strony = [https://archive.org/details/encyklopediamuzy0000unse_h9i4/page/50 50]-51 | isbn = 83-01-11390-1 | język = pl}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Habela | imię = Jerzy | tytuł = Słowniczek muzyczny | wydawca = PWM | miejsce = Warszawa | rok = 1968| strony = 18 | isbn = 83-01-11390-1 | język = pl}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Habela | imię = Jerzy | tytuł = Słowniczek muzyczny | wydawca = PWM | miejsce = Warszawa | rok = 1968| strony = 18 | isbn = 83-01-11390-1 | język = pl|odn=tak}}
 * {{Cytuj książkę | tytuł = The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A | wydawca = Oxford University Press | data = 2004 | isbn = 9780195170672| język = en}}
 {{Opera}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{ka}}
 [[Kategoria:Pieśni (formy muzyczne)]]