Filharmonia Narodowa: Różnice pomiędzy wersjami
52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
→Historia: uzupełnienie, drobne redakcyjne |
||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]]<ref name="Historia">{{cytuj | tytuł = Historia | data dostępu = 2022-02-21 | opublikowany = Filharmonia Narodowa | url = http://filharmonia.pl/o-nas/historia}}</ref>. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic [[Ulica Jasna w Warszawie|Jasnej]], Moniuszki i Nowosiennej ([[Ulica Henryka Sienkiewicza w Warszawie|Sienkiewicza]])<ref>{{cytuj książkę |autor = Eugeniusz Szwankowski| tytuł = Ulice i place Warszawy |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce = Warszawa |rok = 1970 |strony = 195}}</ref>. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, jako soliści wystąpili [[Ignacy Jan Paderewski]], światowej sławy [[pianista]], [[kompozytor]] i przyszły [[mąż stanu]], oraz [[Wiktor Grąbczewski]] (bas)<ref name="cult">{{cytuj |url = http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie |tytuł = Filharmonia Narodowa w Warszawie |opublikowany = [[Culture.pl]] |data dostępu = 2013-02-14}}</ref>. |
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]]<ref name="Historia">{{cytuj | tytuł = Historia | data dostępu = 2022-02-21 | opublikowany = Filharmonia Narodowa | url = http://filharmonia.pl/o-nas/historia}}</ref>. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic [[Ulica Jasna w Warszawie|Jasnej]], Moniuszki i Nowosiennej ([[Ulica Henryka Sienkiewicza w Warszawie|Sienkiewicza]])<ref>{{cytuj książkę |autor = Eugeniusz Szwankowski| tytuł = Ulice i place Warszawy |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce = Warszawa |rok = 1970 |strony = 195}}</ref>. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, jako soliści wystąpili [[Ignacy Jan Paderewski]], światowej sławy [[pianista]], [[kompozytor]] i przyszły [[mąż stanu]], oraz [[Wiktor Grąbczewski]] (bas)<ref name="cult">{{cytuj |url = http://www.culture.pl/inne-instytucje/-/eo_event_asset_publisher/sh2A/content/filharmonia-narodowa-w-warszawie |tytuł = Filharmonia Narodowa w Warszawie |opublikowany = [[Culture.pl]] |data dostępu = 2013-02-14}}</ref>. |
||
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich [[filharmonia]]ch i [[Opera (budynek)|operach]] XIX wieku, przede wszystkim na [[Opéra Garnier|Operze Paryskiej]]. Otrzymał bardzo bogaty wystrój [[eklektyzm (architektura)|eklektyczny]], z wpływami [[neorenesans]]u i [[architektura neobarokowa|neobaroku]] europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. |
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich [[filharmonia]]ch i [[Opera (budynek)|operach]] XIX wieku, przede wszystkim na [[Opéra Garnier|Operze Paryskiej]]. Otrzymał bardzo bogaty wystrój [[eklektyzm (architektura)|eklektyczny]], z wpływami [[neorenesans]]u i [[architektura neobarokowa|neobaroku]] europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje<ref name="Mika17">{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 17 | data = listopad 2021}}</ref>. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej<ref name="Mika17"/>. Autorami projektu architektonicznego byli [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]] i [[Izydor Pianka]], rzeźby na fasadzie wykonali [[Stanisław Roman Lewandowski|Stanisław R. Lewandowski]], Władysław Mazur, a plafon w sali koncertowej − [[Henryk Siemiradzki]]. |
||
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli |
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. [[bank]]ier [[Leopold Julian Kronenberg]] i [[pianista]] Ignacy Jan Paderewski. |
||
| ⚫ | Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Wolfganga Amadeusza Mozarta]], [[Ludwig van Beethoven|Ludwiga van Beethovena]], [[Fryderyk Chopin|Fryderyka Chopina]] i [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]<ref>{{Cytuj|autor=Maria Bychawska; Henryk Schiller (redakcja)|tytuł=100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001|data=2001|isbn=83-912670-8-3}}</ref>. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 18 | data = listopad 2021}}</ref>. |
||
* Projekt architektoniczny: [[Karol Kozłowski (architekt)|Karol Kozłowski]] i [[Izydor Pianka]] |
|||
* Rzeźby na fasadzie: [[Stanisław Roman Lewandowski|Stanisław R. Lewandowski]], Władysław Mazur |
|||
* Plafon w sali koncertowej: [[Henryk Siemiradzki]] |
|||
| ⚫ | [[Kampania wrześniowa|Napaść Niemców na Polskę]] i związana z tym [[II wojna światowa]] przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie [[Obrona Warszawy (1939)|obrony Warszawy we wrześniu 1939]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bartoszewski | imię = Władysław | tytuł = Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1970 | strony = 20 | nazwisko2 = Brzeziński | imię2 = Bogdan | nazwisko3 = Moczulski | imię3 = Leszek}}</ref>. W trakcie [[walka (wojsko)|walk]] [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu. |
||
| ⚫ | Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Wolfganga Amadeusza Mozarta]], [[Ludwig van Beethoven|Ludwiga van Beethovena]], [[Fryderyk Chopin|Fryderyka Chopina]] i [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]]<ref>{{Cytuj|autor=Maria Bychawska; Henryk Schiller (redakcja)|tytuł=100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001|data=2001|isbn=83-912670-8-3}}</ref>. |
||
| ⚫ | [[Kampania wrześniowa|Napaść Niemców na Polskę]] i związana z tym [[II wojna światowa]] przerwała działalność Filharmonii |
||
[[Plik:Warsaw Philharmonic - interior.JPG|thumb|left|Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku]] |
[[Plik:Warsaw Philharmonic - interior.JPG|thumb|left|Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku]] |
||
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”<ref>{{Monitor Polski|1949|82|1010}}.</ref>. |
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”<ref>{{Monitor Polski|1949|82|1010}}.</ref>. |
||
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955<ref name="Historia" />, w dniu inauguracji [[V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina|V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina]]<ref name="Jabłoński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Jabłoński i in. | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa: portret miasta | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982) |isbn = 83-213-2993-4}}</ref>. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą ''Filharmonii Narodowej''<ref name="Historia" /><ref name="Jabłoński"/>. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu [[Eugeniusz Szparkowski|Eugeniusza Szparkowskiego]] i [[Henryk Białobrzeski|Henryka Białobrzeskiego]], utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury [[Realizm socjalistyczny|socrealizmu]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Warszawa na starych pocztówkach | wydawca = Agora | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 129 | isbn = 978-83-268-1238-5}}</ref>. |
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955<ref name="Historia" />, w dniu inauguracji [[V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina|V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina]]<ref name="Jabłoński">{{Cytuj książkę | nazwisko = Jabłoński i in. | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa: portret miasta | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982) |isbn = 83-213-2993-4}}</ref>. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą ''Filharmonii Narodowej''<ref name="Historia" /><ref name="Jabłoński"/>. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu [[Eugeniusz Szparkowski|Eugeniusza Szparkowskiego]] i [[Henryk Białobrzeski|Henryka Białobrzeskiego]], utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury [[Realizm socjalistyczny|socrealizmu]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Warszawa na starych pocztówkach | wydawca = Agora | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 129 | isbn = 978-83-268-1238-5}}</ref>. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Dwa budynki, jedna Filharmonia | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 21 | data = listopad 2021}}</ref>. |
||
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się [[festiwal]] [[Warszawska Jesień]]. |
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się [[festiwal]] [[Warszawska Jesień]]. |
||
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami. |
|||
== Orkiestra Filharmonii Narodowej == |
== Orkiestra Filharmonii Narodowej == |
||
Wersja z 22:24, 29 mar 2022
 Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
socrealizm, dawniej eklektyzm |
| Architekt |
pierwotny – Karol Kozłowski, przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski |
| Rozpoczęcie budowy |
1900 |
| Ukończenie budowy |
1901 |
| Zniszczono |
spłonęła w 1939, zbombardowana w 1944 |
| Odbudowano |
1955 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111
| |
| Strona internetowa | |
Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko[1].
Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Historia
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski[2]. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza)[3]. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, jako soliści wystąpili Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista, kompozytor i przyszły mąż stanu, oraz Wiktor Grąbczewski (bas)[4].
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje[5]. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej[5]. Autorami projektu architektonicznego byli Karol Kozłowski i Izydor Pianka, rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski, Władysław Mazur, a plafon w sali koncertowej − Henryk Siemiradzki.
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki[6]. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób[7].
Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[8]. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”[9].
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955[2], w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina[10]. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej[2][10]. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu[11]. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza[12].
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.
Orkiestra Filharmonii Narodowej
Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.
Soliści
Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.
Wykonawcy gościnni
Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.
Orkiestry
W sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:
- Academy of St. Martin in the Fields (dyrygent: Neville Marriner)
- Academy of Ancient Music (Christopher Hogwood)
- BBC Symphony Orchestra (Pierre Boulez)
- Berliner Philharmoniker (Daniel Barenboim, Simon Rattle)
- Chicagowska Orkiestra Symfoniczna (Riccardo Muti)
- City of Birmingham Symphony Orchestra (Simon Rattle)
- Cleveland Orchestra (George Szell)
- Gewandhausorchester Leipzig (Kurt Masur)
- Los Angeles Philharmonic Orchestra (Zubin Mehta)
- Münchener Philharmoniker (Sergiu Celibidache)
- Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia (Jewgienij Mrawinski)
- Filharmonia Nowojorska (Leonard Bernstein, Lorin Maazel)
- Orkiestra Filadelfijska (Eugene Ormandy)
- Kammerakademie Potsdam (Trevor Pinnock)
Organy
W 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.
Inne informacje
Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego[13].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp:22.10.2019]
- ↑ a b c Historia [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2022-02-21].
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
- ↑ Filharmonia Narodowa w Warszawie [online], Culture.pl [dostęp 2013-02-14].
- ↑ a b Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 17, listopad 2021.
- ↑ Maria Bychawska, Henryk Schiller, 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, 2001, ISBN 83-912670-8-3.
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 18, listopad 2021.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 20.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 82, poz. 1010.
- ↑ a b Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 129. ISBN 978-83-268-1238-5.
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 21, listopad 2021.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 105. ISBN 83-912463-4-5.