Filharmonia Narodowa
Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres | |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny |
socrealizm, dawniej eklektyzm |
Architekt |
pierwotny – Karol Kozłowski, przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski |
Rozpoczęcie budowy |
1900 |
Ukończenie budowy |
1901 |
Zniszczono |
spłonęła w 1939, zbombardowana w 1944 |
Odbudowano |
1955 |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111 | |
Strona internetowa |
Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko[1].
Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski[2]. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza)[3]. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił Ignacy Jan Paderewski (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak Wiktor Grąbczewski (bas)[4] wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje[5]. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej[5]. Rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski i Władysław Mazur.
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki[6]. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób[7]. Plafon w sali koncertowej wykonał Henryk Siemiradzki.
Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[8]. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”[9].
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955[2], w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina[10]. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej[2][10]. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu[11]. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza[12].
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.
Orkiestra Filharmonii Narodowej
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.
Soliści
[edytuj | edytuj kod]Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.
Chór Filharmonii Narodowej
[edytuj | edytuj kod]Zespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: Roman Kuklewicz (1955-71), Józef Bok (1971-74), Antoni Szaliński (1974-78), Henryk Wojnarowski (1978-2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął Bartosz Michałowski.
Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry Berliner Philharmoniker, Muncher Philharmoniker, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, RIAS Symphonie-Orchester Berlin, Bamberger Symphoniker , orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia , Orchestre Symphonique de la Monnaie , Orchestra Sinfonica Siciliana , Orchestra del Teatro alla Scala.
Repertuar
[edytuj | edytuj kod]Repertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego.
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]2020 – Fryderyk za nagranie opery Hagith (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).
2018 – Fryderyk za album z Litanią do Maryi Panny, Stabat Materi III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).
2017 – Grammy w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu Penderecki conducts Penderecki (Dies illa, Psalmy Dawida i Hymny do św. Daniiła i Wojciecha).
2011 – Fryderyk za pochodzące z 1989 roku nagranie Requiem. Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego.
2010 – „Złoty Orfeusz” francuskiej Academie du Disque Lyrique w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.
2009 – Fryderyk w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).
2005 – Record Academy Award (przyznawana przez japoński magazyn „Record Geijutsu”)[13].
Wykonawcy gościnni
[edytuj | edytuj kod]Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.
Orkiestry
[edytuj | edytuj kod]W sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:
- Academy of St. Martin in the Fields (dyrygent: Neville Marriner)
- Academy of Ancient Music (Christopher Hogwood)
- BBC Symphony Orchestra (Pierre Boulez)
- Berliner Philharmoniker (Daniel Barenboim, Simon Rattle)
- Chicagowska Orkiestra Symfoniczna (Riccardo Muti)
- City of Birmingham Symphony Orchestra (Simon Rattle)
- Cleveland Orchestra (George Szell, Christoph von Dohnányi)
- Gewandhausorchester Leipzig (Kurt Masur)
- Los Angeles Philharmonic Orchestra (Zubin Mehta)
- Münchener Philharmoniker (Sergiu Celibidache)
- Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia (Jewgienij Mrawinski)
- Filharmonia Nowojorska (Leonard Bernstein, Lorin Maazel)
- Orkiestra Filadelfijska (Eugene Ormandy)
- Kammerakademie Potsdam (Trevor Pinnock)
Organy
[edytuj | edytuj kod]W 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.
Inne informacje
[edytuj | edytuj kod]Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp:22.10.2019]
- ↑ a b c Historia [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2022-02-21] .
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
- ↑ Filharmonia Narodowa w Warszawie [online], Culture.pl [dostęp 2013-02-14] .
- ↑ a b Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 17, listopad 2021.
- ↑ Maria Bychawska , Henryk Schiller , 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, 2001, ISBN 83-912670-8-3 .
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 18, listopad 2021.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 20.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 82, poz. 1010.
- ↑ a b Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 129. ISBN 978-83-268-1238-5.
- ↑ Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 21, listopad 2021.
- ↑ Chór Filharmonia Narodowa [online], filharmonia.pl [dostęp 2022-05-31] .
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 105. ISBN 83-912463-4-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Filharmonia Narodowa w Warszawie – oficjalna witryna
- Historia Filharmonii w portalu culture.pl
- Wirtualny spacer. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
- Skład Orkiestry na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
- Skład Chóru na stronie Filharmonii Narodowej w Warszawie. filharmonia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].