Baji chiński

Baji chiński
	Lipotes vexillifer
	G.S. Miller, 1918
	; Porównanie wielkości baji chińskiego z człowiekiem (Homo sapiens)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Lipotoidea
Rodzina	Lipotidae
Rodzaj	Lipotes; G.S. Miller, 1918
Gatunek	baji chiński
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Baji chiński^[5], delfin chiński^[6] (Lipotes vexillifer) – gatunek ssaka wodnego z rodziny Lipotidae w obrębie infrarzędu waleni (Cetacea); jedyny przedstawiciel rodzaju Lipotes. Krytycznie zagrożony wyginięciem, prawdopodobnie wymarły.

Taksonomia

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1918 roku amerykański zoolog Gerrit Smith Miller, nadając im odpowiednio nazwy Lipotes^[3] i Lipotes vexillifer^[2]. Holotyp pochodził z jeziora Tung Ting, około 600 km w górę rzeki Jangcy, w prowincji Hunan, w Chińskiej Republice Ludowej^[7]^[8]. Okazem typowym były czaszka i kręgi szyjne dorosłego samca zebrane 18 lutego 1916 roku przez Charlesa M. Hoya i zdeponowane w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie^[8]. Jedyny przedstawiciel rodzaju baji^[5] (Lipotes)^[8]^[7]^[9]^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[10].

Etymologia

Lipotes: gr. λιπος lipos „tłuszcz zwierzęcy, słonina, łój”; przyrostek -της -tēs „działanie, sprawczość”^[11].
vexillifer: łac. vexillum „flaga, sztandar”, od velum „żagiel”; przyrostek zdrabniający -illum; -fera „noszący”, od ferre „nosić”^[11].

Zasięg występowania

Baji chiński występował w środkowym i dolnym biegu rzeki Jangcy w Chińskiej Republice Ludowej, w tym w jeziorach Dongting Hu i Poyang Hu^[10].

Morfologia

Długość ciała samic 200–253 cm, samców 180–229 cm; masa ciała maksymalnie do 167 kg^[9]. Występuje widoczny dymorfizm płciowy – samice są o 8% dłuższe od samców^[9]. Noworodki obu płci osiągają długość ciała 91 cm^[9]. Ubarwienie – ciemnoszaro-niebieskie, strona brzuszna jaśniejsza.

Ekologia

Pożywienie – ryby słodkowodne.
Rozród – słabo poznany, młode rodzą się w okresie między lutym i kwietniem; noworodek ma ok. 95 cm długości.
Siedlisko – wody płynące z piaszczystymi łachami.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered „krytycznie zagrożony”)^[4]. W 1997 roku żyło jeszcze 13 osobników, a ostatniego żywego widziano w 2002 roku^[4]. W 2007 roku został uznany za prawdopodobnie wymarły^[12]. W trakcie kilkutygodniowych poszukiwań delfinów chińskich przeprowadzonych przez grupę biologów w 2007 nie odnaleziono ani jednego osobnika^[13], jednak sporadyczne niepotwierdzone doniesienia o obserwacjach oznaczają, że gatunek powinien pozostać jako krytycznie zagrożony (lub prawdopodobnie wymarły), a nie wymarły^[4].

Za główne czynniki, jakie mogły spowodować wymarcie gatunku, uznaje się nadmierny połów ryb w rejonie jego występowania oraz zbyt duży ruch statków i łodzi w ich środowisku.

Przypisy

↑ Lipotes vexillifer, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Miller 1918 ↓, s. 2, fig. 1, ryc. 1–13.
↑ ^a ^b Miller 1918 ↓, s. 2.
↑ ^a ^b ^c ^d B.D.B.D. Smith B.D.B.D. i inni, Lipotes vexillifer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-04] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 43, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lipotes vexillifer. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-04].
↑ ^a ^b ^c P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 12, 1966. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d B. Smith: Family Lipotidae (Baiji). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 385. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 288. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b R.L. Brownell, Jr. & E.S. Herald. Lipotes vexillifer. „Mammalian Species”. 10, s. 1–4, 1972. DOI: 10.2307/3503836. (ang.).
↑ S.T. Turvey, R.L. Pitman, B.L. Taylor, J. Barlow, T. Akamatsu, L.A. Barrett, X. Zhao, R.R. Reeves, B.S. Stewart, K. Wang, Z. Wei, X. Zhang, L.T. Pusser, M. Richlen, J.R. Brandon & D. Wang. First human-caused extinction of a cetacean species?. „Biology Letters”. 3 (5), s. 537–540, 2007. DOI: 10.1098/rsbl.2007.0292. (ang.).
↑ "Yangtze river dolphin driven to extinction", The Guardian, 8 sierpnia 2007

Bibliografia

G.M. Miller. A new river-dolphin from China. „Smithsonian miscellaneous collections”. 68 (9), s. 1–12, 1918. (ang.).

[itis-1] Lipotes vexillifer, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFMiller1918[https://www.biodiversitylibrary.org/page/29836425_2],_fig._[https://www.biodiversitylibrary.org/page/29836430_1],_ryc._[https://www.biodiversitylibrary.org/page/29836436_1–13]-2] Miller 1918 ↓, s. 2, fig. 1, ryc. 1–13.

[CITEREFMiller1918[https://www.biodiversitylibrary.org/page/29836425_2]-3] Miller 1918 ↓, s. 2.

[iucn-4] B.D.B.D. Smith B.D.B.D. i inni, Lipotes vexillifer, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-04] (ang.).

[miiz-5] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-6] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 43, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lipotes vexillifer. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-04].

[her-8] P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 12, 1966. (ang.).

[hmw-9] B. Smith: Family Lipotidae (Baiji). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 385. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[icmw-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 288. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[ms-11] R.L. Brownell, Jr. & E.S. Herald. Lipotes vexillifer. „Mammalian Species”. 10, s. 1–4, 1972. DOI: 10.2307/3503836. (ang.).

[tur&inni-12] S.T. Turvey, R.L. Pitman, B.L. Taylor, J. Barlow, T. Akamatsu, L.A. Barrett, X. Zhao, R.R. Reeves, B.S. Stewart, K. Wang, Z. Wei, X. Zhang, L.T. Pusser, M. Richlen, J.R. Brandon & D. Wang. First human-caused extinction of a cetacean species?. „Biology Letters”. 3 (5), s. 537–540, 2007. DOI: 10.1098/rsbl.2007.0292. (ang.).

[13] "Yangtze river dolphin driven to extinction", The Guardian, 8 sierpnia 2007

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]