Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie

nr rej. 189 z dnia 25.04.1970 r.
kościół parafialny, sanktuarium, kościół przyklasztorny
Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Tuchów
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 2010 Benedykt XVI
Wezwanie	Nawiedzenia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Matka Boża Tuchowska
Historia Data zakończenia budowy 1665−1682 Data poświęcenia 1687
Położenie na mapie Tuchowa Tuchów, bazylika
Położenie na mapie Polski Tuchów, bazylika
Położenie na mapie województwa małopolskiego Tuchów, bazylika
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Tuchów, bazylika
Położenie na mapie gminy Tuchów Tuchów, bazylika
49°54′03,86″N 21°03′35,92″E
Strona internetowa

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika z klasztorem redemptorystów w Tuchowie − murowany barokowy kościół przyklasztorny (od 1951 roku parafialny) w Tuchowie, sanktuarium maryjne i miejsce pielgrzymkowe diecezji tarnowskiej, od 2010 bazylika mniejsza. Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru zgromadzenia redemptorystów, którzy opiekują się tym sanktuarium, wybudowane w końcu XIX wieku.

Historia

Pierwsza, drewniana świątynia powstała w miejscu obecnego kompleksu kościelno-klasztornego, na wzgórzu na prawym brzegu rzeki Białej, prawdopodobnie pod koniec XI wieku za sprawą benedyktynów z opactwa tynieckiego. Benedyktyńska tradycja głosi, że był on konsekrowany przez św. Stanisława oraz że w XV wieku odbyła się tutaj prymicja św. Jana Kantego. Z kościołem tym związana była pierwsza tuchowska parafia, powstała prawdopodobnie w XII wieku. Po wybudowaniu w mieście nowego kościoła pw. św. Jakuba, w 1460 roku benedyktyni przenieśli tam parafię.

Ożywienie podupadającego kościoła Najświętszej Maryi Panny przyniosło w XVI wieku umieszczenie w kościele obrazu Matki Bożej, prawdopodobnie kopii starszego obrazu Matki Boskiej Czortkowskiej. Od 1597 roku zasłynął on łaskami i zaczął przyciągać pątników. W związku z tym tuchowscy benedyktyni zdecydowali się na wybudowanie nowego kościoła pielgrzymkowego. Budowa trwała od 1665 do 1682 roku, zaś nową świątynię konsekrował 8 września 1687 roku biskup sufragan krakowski Mikołaj Oborski.

W 1789 roku w wielkim pożarze miasta spłonął stojący w tuchowskim rynku parafialny kościół pw. św. Jakuba. Do czasu budowy w tym miejscu nowej świątyni (konsekrowanej w 1797 roku) obowiązki kościoła parafialnego przejął benedyktyński kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Benedyktyni opiekowali się sanktuarium, jak i kościołem parafialnym, aż do początku XIX wieku. Po wydaniu w 1787 roku przez cesarza Józefa II dekretu likwidującego posiadłości opactwa tynieckiego udało się im po interwencji doprowadzić do zmiany decyzji i pozostali w Tuchowie do 1816 roku. Następnie świątynią zajmowali się jezuici i księża diecezjalni, a od 1893 roku redemptoryści, sprowadzeni do Tuchowa przez biskupa Ignacego Łobosa. W tym samym roku na miejscu starych, pobenedyktyńskich zabudowań klasztornych wzniesiono obecny klasztor.

5 stycznia 1951 roku biskup tarnowski Jan Stepa erygował ponownie parafię przy kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

27 lutego 2011 roku w bazylice odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową upamiętniającą pierwszą rocznicę wizyty Prezydenta RP w Tuchowie oraz ofiary katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku: Lecha Kaczyńskiego, Marię Kaczyńską, Wiesława Wodę, Janusza Kurtykę, Wojciecha Seweryna i mjr. Arkadiusza Protasiuka; w uroczystości uczestniczył bp Andrzej Jeż.

• 
  Muzeum, elewacja frontowa
• 
  Wnętrze
• 

Architektura

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest barokową, jednonawową, orientowaną świątynią z zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Po obu stronach nawy i północnej stronie prezbiterium znajdują się kaplice. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi, z barokową wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nad nawą. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowym, zaś nawa stropem płaskim. Przed kościołem znajduje się niewielki, otoczony murem dziedziniec, na środku którego w 1912 roku wybudowano drewnianą kapliczkę z amboną, w latach 1979–1980 zastąpioną nową konstrukcją.

Większość wyposażenia wnętrza pochodzi z okresu baroku. W późnobarokowym ołtarzu głównym z 1741 roku, autorstwa Antoniego Frąckiewicza, wprawiony jest otoczony czcią obraz Matki Bożej Tuchowskiej. Z warsztatu Antoniego Frąckiewicza pochodzi także późnobarokowa ambona z 1726 roku. W kaplicy Świętego Krzyża znajduje się również późnobarokowy ołtarz z początku XVIII wieku z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego. Dwa ołtarze boczne reprezentują styl rokokowy. Na wspartym na trzech filarowych arkadach chórze muzycznym znajdują się organy o 29 głosach z 1994 roku. Prospekt organowy został ufundowany w 1776 roku przez Floriana Amanda Janowskiego, ówczesnego proboszcza parafii tuchowskiej, późniejszego biskupa tarnowskiego.

Obraz Matki Bożej Tuchowskiej

Obraz Matki Bożej w ołtarzu głównym

Wprawiony w ołtarz główny, otoczony czcią obraz Matki Bożej znajduje się w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny od połowy XVI wieku. Powstał około 1530–1540 roku w warsztacie tzw. Mistrza z Bodzentyna. Jest to dzieło reprezentujące styl renesansowy, malowane tłustą temperą na lipowej desce o wymiarach 58,2 na 44 cm. Na obrazie przedstawiona jest Matka Boża, trzymająca w lewej ręce Dzieciątko, zaś w prawej kwiat róży. Jezus opiera prawą rękę na niebieskiej kuli z krzyżem, znajdującej się w środku obrazu, lewą wyciąga w geście błogosławieństwa. Zarówno głowa Maryi, jak i Jezusa, otoczona jest złotym nimbem. Tło obrazu tworzą motywy postaci. Obraz przykryty jest metalową sukienką, wykonaną z pozłacanej srebrnej blachy.

Pierwsze wzmianki o łaskach i cudach dokonanych za pośrednictwem obrazu pochodzą z 1597 roku. W latach 1641–1642 zdarzenia te badała specjalna komisja, powołana przez biskupa krakowskiego. Jej prace zakończyło uznanie prawdziwości cudów przez bp. Tomasza Oborskiego pismem z dnia 27 czerwca 1642 roku. Przyczyniło się to do umocnienia i rozszerzenia zasięgu kultu obrazu.

Obraz został uroczyście ukoronowany, za zgodą Kurii Rzymskiej, 2 października 1904 roku przez biskupa tarnowskiego Leona Wałęgę. Uroczystość odbyła się na polach nad Białą w obecności ok. 130 tys. wiernych i była połączona z aktem oddania diecezji tarnowskiej pod opiekę Matki Bożej Tuchowskiej.

W trakcie I wojny światowej obraz znajdował się przez pewien czas w kościele redemptorystów w Wiedniu, powrócił do Tuchowa 18 maja 1915 roku. We wrześniu 1939 roku grupa kleryków wywiozła obraz na Wołyń, ale po ustaniu działań wojennych przywieziono obraz z powrotem.

Najważniejszym przejawem kultu w tuchowskim sanktuarium jest Wielki Odpust Tuchowski, rozpoczynający się każdego roku 2 lipca (do 1969 roku w tym dniu w kościele katolickim obchodzone było święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny) i trwający 8 dni, do 9 lipca. W 2009 roku Wielki Odpust zgromadził ponad 100 tys. wiernych. Ponadto 8 września odbywa się tzw. Mały Odpust, jednodniowy, związany ze świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Klasztor redemptorystów

O. Ryszard Bożek, w latach 2011–2015 przełożony wspólnoty klasztornej w Tuchowie, w latach 2008–2011 prowincjał redemptorystów

Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru redemptorystów, wzniesione w roku 1893, gdy pierwsi członkowie zgromadzenia przybyli do Tuchowa. W latach 1922–1925 pomiędzy kościołem a klasztorem wybudowano wieżę-dzwonnicę o wysokości 48 metrów, nakrytą neobarokowym hełmem z latarnią.

W latach 1921–2023 w zabudowaniach klasztornych, oprócz wspólnoty domowej kapłanów i braci, mieściło się Wyższe Seminarium Duchowne Warszawskiej Prowincji Redemptorystów. Od roku akademickiego 2022/2023 funkcjonowało ono jako filia Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, mieszczącego się w Krakowie przy ul. Stradomskiej i afiliowanego do Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Od tego momentu tuchowskie seminarium posiadało pełnię praw uniwersyteckich. Od roku akademickiego 2023/2024 seminarium redemptorystów zostało przeniesione do Krakowa do wspólnoty zakonnej redemptorystów, mieszczącej się przy ulicy Zamoyskiego, przy Kościele Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krakowie. Klerycy uczęszczają natomiast na wykłady do instytutu misjonarzy, który to w pełni w porozumieniu z UPJPII jest odpowiedzialny za ich formację dydaktyczną. W Tuchowie kształcą się wyłącznie postulanci, czyli najmłodsi adepci życia zakonnego, którzy odbywają tam rok propedeutyczny, a w pobliskiej Lubaszowej dalej formują się nowicjusze. Dnia 24 czerwca tego samego roku, równocześnie z zakończeniem ostatniego roku akademickiego w Tuchowie, uroczyście podziękowano siostrom służebniczkom dębickim za ich 62-letnią posługę w klasztornej kuchni. Od tej pory pracują tam tylko osoby świeckie, które przez kilkanaście lat współpracowały z siostrami.

Przy klasztorze i sanktuarium od 1975 roku znajduje się Muzeum Misyjne Redemptorystów, eksponujące przedmioty codziennego użytku, pochodzące z krajów misyjnych, w których pracują polscy redemptoryści, przede wszystkim z Ameryki Południowej. Ponadto w latach 1993–1994 powstało Muzeum Sanktuaryjne, gromadzące eksponaty związane z kultem Matki Bożej Tuchowskiej i tuchowskim sanktuarium. W 1997 roku, z okazji 60. rocznicy założenia Koła Pszczelarzy w Tuchowie, otwarto przy klasztorze Muzeum Etnograficzne, przechowujące dawny sprzęt pasieczny, narzędzia gospodarcze i przedmioty codziennego użytku pochodzące z Tuchowa i okolicznych miejscowości oraz militaria z pól bitewnych I wojny światowej. W pomieszczeniu Muzeum Misyjnego zainstalowana jest również ruchoma szopka bożonarodzeniowa, skonstruowana w latach 1974–1975 przez ojca Kazimierza Zymułę, która w 2014 została poddana gruntownemu remontowi. Użyte w niej figurki przedstawiają postaci z historii Polski i Kościoła polskiego.

W lipcu 2023 przełożonym wspólnoty zakonnej w tuchowskim klasztorze redemptorystów został o. Sylwester Pactwa CSsR.

Bazylika mniejsza

W 2010 papież Benedykt XVI nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. 2 października 2010 biskup tarnowski Wiktor Skworc podczas uroczystej mszy świętej odczytał akt nominacji.

Obecnym proboszczem parafii jest od 29 czerwca 2023 o. Grzegorz Gut CSsR.

Linki zewnętrzne

• Obraz cudowny najśw. Panny Maryi w kościele tuchowskim (1892) w bibliotece Polona