Catenulida
| Catenulida[1] | |
| Meixner, 1924[2] | |
 Stenostomum simplex | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| (bez rangi) | pierwouste |
| (bez rangi) | Spiralia |
| (bez rangi) | Rouphozoa |
| Typ | |
| Podtyp |
Catenulida |
| Gromada |
Catenulida |
| Rząd |
Catenulida |
Catenulida, katenulidy – bazalna grupa płazińców klasyfikowana w zależności od systemu jako podtyp, gromada lub rząd. Liczy około 120 opisanych gatunków mikroskopijnych zwierząt, z czego 14 występuje w morzu[2], a reszta w wodach słodkich.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W obrębie grupy wyróżnia się pięć rodzin[2]:
- Catenulidae Graff, 1905
- Paracatenulidae Van Steenkiste & Leander, 2023[3]
- Chordariidae Marcus, 1945
- Retronectidae Sterrer & Rieger, 1974
- Stenostomidae Vejdovsky, 1880
- Tyrrheniellidae Riedl, 1959
Budowa
[edytuj | edytuj kod]
Robakowate zwierzęta o długości do kilkunastu milimetrów, pokryte urzęsionym nabłonkiem, w którym nie występują rabdity. Otwór gębowy położony subterminalnie po brzusznej stronie ciała, wyznacza granice pomiędzy położonym z przodu rostrum a tułowiem i prowadzi do gardzieli, która następnie przechodzi w pozbawione odbytu jelito. Układ nerwowy składa się z mózgu, dwóch głównych podłużnych pni nerwowych położonych lateralnie, krótkich nerwów prowadzących z mózgu do gardzieli i przodu ciała oraz subepitelialnej rozproszonej sieci nerwowej[4]. Mózg położony jest w rostrum i można w nim wyróżnić położony centralnie neuropil oraz otaczające go perikarya. Pnie nerwowe typu medularnego. U przedstawicieli rodzin Catenulidae, Retronectidae i Paracatenulidae obecna jest w mózgu statocysta[5], natomiast przedstawiciele rodziny Stenostomidae posiadają wyspecjalizowane dołki czuciowe, które prawdopodobnie są homologiczne oczom pozostałych płazińców[6].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Słodkowodne i morskie zwierzęta interstycjalne, często występują w środowiskach ubogich w tlen. Odżywiają się bakteriami, jednokomórkowymi eukariontami a nawet mogą polować na drobne bezkręgowce[7][8]. Jeden rodzaj, Paracatenula, posiada jelito przekształcone w trofosom, w którym występują symbiotyczne siarkowe alfaproteobakterie z rzędu Rhodospirillales[9]. Jako jedne z nielicznych zwierząt, obok niektórych szczękogębych, wykazują zdolność do pływania do tyłu przy pomocy odwróconych ruchów rzęsek[10]. Niektóre gatunki występują w łańcuchach połączonych zooidów.
Rozmnażanie i rozwój
[edytuj | edytuj kod]Obojnacze, posiadają niesparowane gonady. Męski gonopor otwiera się po grzbietowe stronie ciała, żeński układ płciowy skrajnie uproszczony. Jaja entolecytalne (zawierają materiał zapasowy w postaci żółtka) przechodzą bruzdkowanie spiralne[11]. Większość gatunków charakteryzuje się rozwojem prostym, jednak u gatunku Rhynchoscolex simplex występuje tzw. larwa Luthera[12].
Catenulida są również zdolne do rozmnażania bezpłciowego na drodze paratomii, w wyniku którego niektóre gatunki formują łańcuchy połączonych, identycznych genetycznie zooidów.
Pokrewieństwa w obrębie zwierząt
[edytuj | edytuj kod]Catenulida stanowią najbardziej bazalną linię w obrębie płazińców. Oddzieliły się od reszty przedstawicieli tego typu (łączonych w grupę Rhabditophora) jeszcze przed pojawieniem się rabditów. Prawdopodobnie prezentują wiele plezjomorficznych cech, takich jak lateralne pnie nerwowe, obecność statocysty[4], czy bruzdkowanie spiralne[11].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Od łacińskiego słowa catenula oznaczającego łańcuszek. Nazwa odnosi się do występowania form budujących łańcuchy zooidów.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Catenulida, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c World Register of Marine Species. [dostęp 2014-04-26]. (ang.).
- ↑ Niels W. L. Van Steenkiste, Alana Closs, Tyrel Froese & Brian S. Leander. Molecular phylogenetic position of a rare and enigmatic meiofaunal flatworm from the Pacific Ocean: Retronectes hyacinthe sp. nov. (Platyhelminthes: Catenulida). „Systematics and Biodiversity”. 21:1, 2023. DOI: 10.1080/14772000.2023.2221236.
- ↑ a b Jerzy Moraczewski, Andrzej Czubaj, Julita Bąkowska. Organization and Ultrastructure of the Nervous System in Catenulida (Turbellaria). „Zoomorphologie”. 87, s. 87-95, 1977. DOI: 10.1007/BF02568744. (ang.).
- ↑ Francisco Brusa, Ana Maria Leal-Zanchet, Carolina Noreña: Phylum Platyhelminthes. W: D. Christopher Rogers, Cristina Damborenea, James Thorp: Thorp and Covich's Freshwater Invertebrates, Volume 5: Keys to Neotropical and Antarctic Fauna. Wyd. czwarte. Academic Press., 2020, s. 101 - 120. DOI: 10.1016/B978-0-12-804225-0.00005-8.
- ↑ Ludwik Gąsiorowski, Isabel Lucia Dittmann, Jeremias N. Brand, Torben Ruhwedel, Wiebke Möbius, Bernhard Egger and Jochen C. Rink. Convergent evolution of the sensory pits in and within flatworms. „BMC Biology”. 21:266, 2023. DOI: 10.1186/s12915-023-01768-y. (ang.).
- ↑ Federico Buonanno. Variations in the efficiency of ciliate extrusomal toxins against a common ciliate predator, the catenulid Stenostomum Sphagnetorum. „Italian Journal of Zoology”. 72, s. 293-295, 2005. DOI: 10.1080/11250000509356688. (ang.).
- ↑ Alma R. Núñez-Ortiz, Sarma Nandini, S.S.S. Sarma. Demography and feeding behavior of Stenostomum leucops (Dugés, 1828). „J. Limnol.”. 75(s1), s. 48-55, 2016. DOI: 10.4081/jlimnol.2016.1369. (ang.).
- ↑ Gruber-Vodicka H. R., Dirks U., Leisch N., Baranyi C., Stoecker K., Bulgheresi S., et al.. Paracatenula, an ancient symbiosis between thiotrophic Alphaproteobacteria and catenulid flatworms. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 108 (29), s. 12078–12083, 2011. DOI: 10.1073/pnas.1105347108. (ang.).
- ↑ Sterrer, W.. Systematics and evolution within the Gnathostomulida. „Systematic Zoology”. 21 (2), s. 151-173, 1972. DOI: 10.1093/sysbio/21.2.151. (ang.).
- ↑ a b Wanninger (ed.): Evolutionary Developmental Biology of InvertebratesAndreas Wanninger EditorVol. 2 Lophotrochozoa (Spiralia). Wiedeń: Springer, 2015. DOI: 10.1007/978-3-7091-1871-9. ISBN 978-3-7091-1871-9.
- ↑ Reisinger E. Die Gattung Rhynchoscolex. „Zeitschrift für Morphologie und Ökologie der Tiere”. 1, s. 1–37, 1924.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.