Ciężka jazda

Oddział ciężkiej jazdy, bitwa pod Orszą

Husarz – Józef Brandt

Ciężka jazda – ogólne określenie rodzaju formacji kawaleryjskiej, której cechą charakterystyczną było posiadanie przez jeźdźca ciężkiego uzbrojenia ochronnego – zbroi, co odróżniało ją od lekkiej jazdy. Ciężka kawaleria niemal zawsze uchodziła za formację elitarną, do której należeć mogli tylko przedstawiciele najwyższych warstw społecznych. Wiązało się to zapewne z dużymi kosztami zbroi i ekwipunku jeźdźca.

Taktyka

Ciężka kawaleria była przydatna w bezpośrednim ataku na pozycje wroga. Pancerze noszone przez jeźdźców chroniły ich przed ciosami wrogów i ułatwiały przełamywanie szeregów nieprzyjaciela. Kawaleria ta sprawdzała się na równinach, jednak wadą jej była, poza dużym kosztami utrzymania i uzbrojenia, mała przydatność w trudnym terenie, zwłaszcza lesistym, górskim lub bagiennym, gdzie ciężcy jeźdźcy nie mogli wykorzystywać swojej głównej zalety – siły uderzenia.

Historia

Ciężka kawaleria znana była już w starożytności, stosowana między innymi w armii Aleksandra Macedońskiego. W późniejszym okresie wchodziła też w skład armii rzymskiej i bizantyjskiej (katafrakci). W średniowiecznej Europie pospolite ruszenie rycerzy walczyło niemal zawsze jako ciężka kawaleria. W XVI wieku, wraz z upadkiem znaczenia rycerstwa na polu walki, jego rolę przejęły formacje ciężkiej kawalerii złożone z najemników, czyli żołnierzy zaciężnych (m.in. kopijnicy). W XVII wieku na terenie Rzeczypospolitej pojawiła się husaria, jedna z najlepszych ciężkich formacji kawaleryjskich czasów nowożytnych, która paradoksalnie jeszcze w XVI wieku była jazdą lekką. W tym samym czasie na terenie Turcji istniały od średniowiecza formacje spahisów, zaś na zachodzie Europy pojawili się ciężkozbrojni kirasjerzy.

Francuski kirasjer z XIX w.

Wraz z rozwojem broni palnej oraz nowoczesnej piechoty, formacje ciężkiej kawalerii coraz bardziej traciły na znaczeniu. Ich pancerze nie chroniły już przed pociskami z broni palnej, zaś ruchliwość i zwrotność – główna zaleta kawalerii – były u ciężkiej jazdy mniejsze niż u jazdy lekkiej. Ostatnie formacje ciężkich jeźdźców – kirasjerów istniały jeszcze w XIX wieku, między innymi w armii Księstwa Warszawskiego, by zniknąć w tym stuleciu na zawsze z pól bitew.

Bibliografia

• Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1975.
• Roman Jarymowicz, Dzieje kawalerii. Od podków do gąsienic, Warszawa 2010.