Fronty radzieckie

Fronty radzieckie – wielkie zgrupowania wojskowe (fronty) Armii Czerwonej o kompetencjach zarówno administracyjnych, jak i operacyjnych, formowane na kierunkach i teatrach planowanych działań operacyjnych. Na czele stał dowódca frontu podległy naczelnemu dowódcy i Radzie Wojennej. Fronty radzieckie swoją wielkością odpowiadały mniej więcej alianckim lub niemieckim grupom armii, a ich stan liczebny mógł przekraczać milion żołnierzy. W radzieckiej doktrynie wojennej dowództwo frontu zajmowało się koordynacją działań poszczególnych jego armii, natomiast koordynacją bojowych działań frontów zajmowało się Najwyższe Naczelne Dowództwo.

Historia

Pierwsze fronty radzieckie powstawały już w trakcie wojny domowej z lat 1918–1921 i obejmowały wszystkie wojska znajdujące się akurat na danym teatrze operacyjnym. Po zakończeniu walk stopniowo reorganizowano je w dowództwa okręgów wojskowych, czyli zgrupowania wojsk wyłącznie o kompetencjach administracyjnych. W niektórych rejonach struktura frontowa utrzymała się dość długo, np. do 1926 roku istniał Front Turkiestański w Azji Środkowej przekształcony następnie w Środkowoazjatycki Okręg Wojskowy. Pod koniec lat trzydziestych w Armii Czerwonej przystąpiono do formowania specjalnych okręgów wojskowych, będących praktycznie w pełni przygotowanymi dowództwami frontów. Dzięki ich istnieniu spodziewano się wyraźnego skrócenia czasu potrzebnego na mobilizację w razie wojny. Fronty te określano jako specjalne np. Kijowski Specjalny Okręg Wojskowy, Białoruski Specjalny Okręg Wojskowy. W sytuacjach kryzysowych, w zagrożonym rejonie tworzono na doraźne potrzeby specjalne fronty. W 1938 roku, w okresie walk z Japonią w rejonie jeziora Chasan utworzono Front Dalekowschodni, który zaledwie po miesiącu rozwiązano. W 1939 roku, do inwazji na Polskę utworzono 2 fronty: Front Białoruski i Front Ukraiński. W 1940 roku, w celu aneksji Besarabii utworzono Front Południowy

Fronty w latach 1918–1926

Fronty w latach 1938–1939

Fronty w latach 1940-1941

W latach 1940–1941 ZSRR podzielony był pod względem wojskowym na 16 okręgów wojskowych i 1 dowództwo frontu (ponownie pojawił się Front Dalekowschodni). Plan mobilizacyjny zakładał, że 8 okręgów zostanie przekształconych w dowództwa frontów, a reszta w dowództwa armii. W momencie wybuchu wojny miało istnieć więc 9 frontów. W rzeczywistości w momencie niemieckiego uderzenia bezpośrednio po 22 czerwca 1941 wystawiono 6 frontów:

Nazwy tych frontów pochodziły od kierunków spodziewanych działań. W następnym okresie wojny pojawiały się kolejne dowództwa frontów, likwidowano stare, dzielono je i łączono, a wszystko w zależności od sytuacji operacyjnej na teatrze działań wojennych. Dowództwa tych nowych frontów tworzono najczęściej na bazie dowództw rozwiązywanych armii, doraźnie kompletowanych sztabów lub przez podział dotychczasowych dowództw uzupełnianych następnie z rezerw. W ten sposób powstały kolejne fronty:

Powstało też kilka frontów na starej zasadzie przekształcania okręgów wojskowych:

Do ważnej reorganizacji doszło na froncie wschodnim II wojny światowej jesienią 1943 roku. 20 października doszło do przemianowania walczących tutaj frontów. Do tego momentu od północy do południa istniały następujące fronty:

Front Karelski
Front Leningradzki
Front Wołchowski
Front Północno-Zachodni
Front Nadbałtycki – przemianowany w 2 Front Nadbałtycki.
Front Kaliniński – przemianowany w 1 Front Nadbałtycki.
Front Zachodni
Front Centralny – przemianowany w Front Białoruski.
Front Woroneski – przemianowany w 1 Front Ukraiński.
Front Stepowy – przemianowany w 2 Front Ukraiński.
Front Południowo-Zachodni – przemianowany w 3 Front Ukraiński
Front Południowy – przemianowany w 4 Front Ukraiński.
Front Północno-Kaukaski

W takiej strukturze Armia Czerwona rozpoczęła marsz na zachód. W miarę uwalniania poszczególnych teatrów operacyjnych zaczęła się likwidacja zbędnych frontów. Do końca 1943 roku rozwiązano fronty Północno-Zachodni i Północnokaukaski. Do końca 1944 roku ich los podzieliły fronty: Karelski, Leningradzki i Wołchowski. Zmieniono także nazwy Frontu Zachodniego na 3 Front Białoruski (2 Front Białoruski powstał na styku 1 Frontu Białoruskiego i 1 Frontu Ukraińskiego). Pozostałe fronty rozwiązano po zakończonej wojnie w Europie.

Do realizacji operacji kwantuńskiej podzielono Front Dalekowschodni na dwa mniejsze – 1 i 2 Front Dalekowschodni. Po wygranej z Japonią fronty również i tutaj rozwiązano.

W czasach zimnej wojny w wojskach radzieckich pojęcie front ustąpiło na rzecz grupy armii lub grupy wojsk (np. w operacji „Dunaj” brały udział grupy armii Północ i Południe, a na terenie Polski stacjonowała Północna Grupa Wojsk), lecz wciąż funkcjonowało w planach konfliktu zbrojnego z NATO.

Fronty w latach 1941–1945

Zobacz też

fronty polskie