Jerzy Leszczyński

Jerzy Leszczyński
	; Jerzy Leszczyński w scenie z filmu; Dzieje grzechu (1933)
Data i miejsce urodzenia	6 lutego 1884 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	9 lipca 1959 ; Warszawa
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Anna Belina; Leokadia Pancewicz
Lata aktywności	1902–1959
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Leszczyński (ur. 6 lutego 1884 w Warszawie, zm. 9 lipca 1959 tamże) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser.

Życiorys

Urodził się 6 lutego 1884 roku w Warszawie, ówcześnie na terenie Imperium Rosyjskiego. Pochodził z rodziny o tradycjach aktorskich. Był wnukiem aktorki Anny Leszczyńskiej, synem pary aktorskiej: Bolesława Leszczyńskiego i Honoraty Leszczyńskiej z Rapackich. Jego pierwszą żoną była aktorka Anna Belina (1884–1974), a drugą – aktorka teatralna i gwiazda kina międzywojennego Leokadia Pancewicz.

Uczęszczał do Klasy Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym, ale jej nie ukończył. Na scenie zadebiutował w 1902 roku w warszawskim teatrze ogródkowym „Bagatela”. W 1903 roku wyjechał do Krakowa i tam z przerwami występował do 1916 roku, a następnie przeniósł się do Warszawy. W trakcie pobytu w Krakowie członek zwyczajny Klubu Sportowego „Cracovia”.

Podczas II wojny światowej wystąpił w jednej roli w Teatrze Miasta Warszawy (Theater der Stadt Warschau). Po tym występie, gdy zorientował się w charakterze tej sceny, więcej z jawnymi teatrami nie współpracował. Pracował jako kelner w kawiarniach Café Bodo oraz U aktorek. Po upadku powstania warszawskiego ponownie znalazł się w Krakowie, gdzie od marca 1945 do 1949 roku występował w Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W latach 1949–1959 był aktorem Teatru Polskiego w Warszawie.

Reżyserował m.in. takie spektakle teatralne jak: Śluby panieńskie Aleksandra Fredry w Teatrze Narodowym w Warszawie (1926), w Teatrze Kameralnym TUR w Krakowie (1947), w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu (1950) i w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie w Częstochowie (1952), Mąż z grzeczności Adolfa Abrahamowicza i Ryszarda Ruszkowskiego w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1945), Zemsta Aleksandra Fredry w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (1946), w Teatrze Rozmaitości w Warszawie (1948) i w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu (1949), Grube ryby Michała Bałuckiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach (1946), Damy i huzary Aleksandra Fredry w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie (1950), Radcy pana radcy Michała Bałuckiego w Teatrze Ludowym w Warszawie (1952) oraz Nora Henryka Ibsena w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu (1955).

W 1956 roku, w cyklu Mistrzowie polskiej sceny, powstał biograficzny film dokumentalny poświęcony Jerzemu Leszczyńskiemu. W filmie wystąpili: Elżbieta Barszczewska, Aleksander Dzwonkowski, Władysław Hańcza, Kazimierz Opaliński i Leon Pietraszkiewicz. Był autorem wspomnień Z pamiętnika aktora (Warszawa, Czytelnik, 1958).

Zmarł w 1959 roku w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (Aleja Zasłużonych-1-99)^[1].

Filmografia

1911: Antek Klawisz, bohater Powiśla
1913: Antek kombinator
1913: Halka jako Janusz
1914: Fatalna godzina jako Świetlicz
1918: Carska faworyta jako minister Woroncow
1918: Melodie duszy jako książę Ornando
1921: Cud nad Wisłą
1921: Ludzie bez jutra jako pułkownik huzarów
1921: Karczma na rozdrożu jako kupiec
1927: Mogiła nieznanego żołnierza jako kapitan legionów Michał Łazowski
1928: Pan Tadeusz jako król Stanisław August Poniatowski
1929: W lasach polskich jako Berek Joselewicz
1933: Dzieje grzechu jako ginekolog
1933: Szpieg w masce jako profesor Skalski
1934: Córka generała Pankratowa jako hrabia Bobrow
1936: Barbara Radziwiłłówna jako Leszczyński
1936: Wierna rzeka jako doktor
1937: Dyplomatyczna żona jako hrabia Rossi
1937: Halka jako stolnik
1939/1941: Żona i nie żona
1948: Ulica Graniczna jako doktor Józef Białek

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)^[2]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[3]^[4]
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 23 czerwca 1927^[5], 13 listopada 1953^[6])
Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)^[7]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[8]
Medal 3 Maja^[4]
Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)^[9]^[10]
Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)^[4]

Nagrody

Nagroda Państwowa I stopnia „za całość działalności aktorskiej” (1955)^[11]

Przypisy

↑ Cmentarz Stare Powązki: JERZY LESZCZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-16] .
↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1125 „w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej”.
↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu działalności artystycznej w dziedzinie sztuki dramatycznej”.
↑ ^a ^b ^c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 420.
↑ M.P. z 1927 r. nr 143, poz. 369 „za propagandę w dziedzinie sztuki”.
↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za zasługi dla polskiej sceny”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Odznaczenie znanego artysty. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 61 z 15 marca 1931.
↑ Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965. Warszawa: PWN, 1973, s. 905.
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-29].

Bibliografia

Jerzy Leszczyński w bazie filmpolski.pl
Jerzy Leszczyński w bazie Filmweb
Jerzy Leszczyński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .

Linki zewnętrzne

Jerzy Leszczyński w bazie IMDb (ang.)
Jerzy Leszczyński w bazie Akademii Polskiego Filmu
Jerzego Leszczyńskiego wspomina Tadeusz Łomnicki
Materiały dotyczące Jerzego Leszczyńskiego w bibliotece Polona

[1] Cmentarz Stare Powązki: JERZY LESZCZYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-16] .

[2] M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1125 „w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej”.

[3] M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu działalności artystycznej w dziedzinie sztuki dramatycznej”.

[sl-4] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 420.

[5] M.P. z 1927 r. nr 143, poz. 369 „za propagandę w dziedzinie sztuki”.

[6] M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.

[7] M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za zasługi dla polskiej sceny”.

[8] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[9] Odznaczenie znanego artysty. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 61 z 15 marca 1931.

[10] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965. Warszawa: PWN, 1973, s. 905.

[11] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-29].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]