Jerzy Sztachelski

Jerzy Sztachelski
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1911 ; Puławy
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1975 ; Warszawa
	Minister zdrowia i opieki społecznej
Okres	od 18 maja 1961; do 15 lipca 1968
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Rajmund Barański
Następca	Jan Kostrzewski
	Minister bez teki
Okres	od 13 listopada 1956; do 18 maja 1961
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
	Minister zdrowia
Okres	od 10 stycznia 1951; do 13 listopada 1956
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Tadeusz Michejda
Następca	Rajmund Barański
	Minister aprowizacji i handlu
Okres	od 7 kwietnia 1945 / 5 lipca 1945; do 6 lutego 1947
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
Poprzednik	Jan Kwapiński; Teodor Piotrowski
Następca	Włodzimierz Lechowicz
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Sztachelski (ur. 17 stycznia 1911 w Puławach, zm. 17 grudnia 1975 w Warszawie) – polski doktor medycyny i polityk komunistyczny. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i V kadencji, minister aprowizacji i handlu (1945–1947), minister zdrowia (1951–1956), minister bez teki (1956–1961) oraz minister zdrowia i opieki społecznej (1961–1968).

Życiorys

Syn Jarosława i Zofii. Absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, uzyskał stopień doktora medycyny. W latach 30. związany ze komunistycznym środowiskiem Związku Lewicy Akademickiej „Front”, sądzony i uniewinniony w procesach lat 1936–1937^[4]^[5]. Od 1939 do 1941 był naczelnikiem wydziału zdrowia w Wilnie, następnie do 1943 lekarzem w Armii Czerwonej. Od 1943 był oficerem Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR oraz uczestnikiem bitwy pod Lenino jako dowódca Batalionu Sanitarnego. Od lutego do sierpnia 1944 sekretarz generalny zarządu głównego Związku Patriotów Polskich.

Od 1945 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od grudnia 1945 do grudnia 1948 zastępca członka Komitetu Centralnego PPR, następnie (do listopada 1968) członek KC PZPR, w latach 1948–1954 członek centralnej komisji kontroli partyjnej. Od sierpnia 1944 do kwietnia 1945 wojewoda białostocki, następnie pełnomocnik rządu na Okręg mazurski (marzec 1945), minister aprowizacji i handlu (1945–1947), podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia (1947–1951), minister zdrowia (1951–1956), minister bez teki, pełnomocnik Rządu ds. stosunków z Kościołem i kierownik Urzędu do Spraw Wyznań (1956–1961), a następnie ponownie minister zdrowia i opieki społecznej do 1968. Poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i V kadencji.

W 1949 podjął starania zmierzające do powołania Akademii Medycznej w Białymstoku^[6]. W uznaniu tych zasług został w roku 1960 jako pierwszy wyróżniony tytułem doktora honoris causa tej uczelni^[7].

W latach pięćdziesiątych związany z „frakcją” puławian^[8]. Prezes zarządu głównego Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej (1969–1975), członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu pod koniec lat 50.^[9] Od 1959 był także jednym z wiceprezesów Rady Naczelnej ZBoWiD^[10].

Sfabularyzowane losy Jerzego Sztachelskiego stanowią główny motyw trzytomowej powieści Jerzego Putramenta Wybrańcy. Był mężem Ireny Sztachelskiej.

Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 4-Tuje-9)^[11].

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie, w tym w 1964^[12])
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946)^[13]
Order Krzyża Grunwaldu III klasy
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[14]
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)^[15]
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)^[16]
Order Flagi Narodowej I stopnia (KRLD, 1954)^[17]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Republikańskiego Orderu Zasługi (Węgry, 1948)^[18]

Przypisy

↑ 5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zyskał uznanie międzynarodowe.
↑ Jan Kwapiński obejmował urząd ministra przemysłu, handlu i żeglugi w rządzie Stanisława Mikołajczyka.
↑ Teodor Piotrowski obejmował urząd ministra aprowizacji i handlu w Rządzie Tymczasowym RP.
↑ Anna Jędrychowska, Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965, s. 135–221.
↑ Eugeniusz Filipajtis, Lewica Akademicka w Wilnie 1930–pocz. 1935, Białystok 1965, s. 60, 62–63.
↑ Jubileusz 65 lat [online], umb.edu.pl .
↑ Doktorzy Honoris Causa [online], umb.edu.pl .
↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.
↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 4 (4350), 7 stycznia 1958, s. 2.
↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 211 (4865), 4 września 1959, s. 1.
↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie.
↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.
↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 („w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”).
↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
↑ Odznaki honorowe „Za Zasługi dla Warszawy”, „Głos Słupski”, nr 15, 18 stycznia 1965, s. 1.
↑ Wysokie odznaczenia Koreańskiej Republiki Ludowej otrzymali członkowie rządu i działacze polscy. „Życie Warszawy”. Rok XI Nr 260 (3431), s. 1, 1 listopada 1954. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2023-07-01].
↑ Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 1–2 lutego 1948, s. 1.

Bibliografia

Tadeusz Mołdawa: Ludzie władzy 1944–1991: władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991. Warszawa: PWN, 1991. ISBN 83-01-10386-8.
Informacje w BIP IPN

[1] 5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zyskał uznanie międzynarodowe.

[2] Jan Kwapiński obejmował urząd ministra przemysłu, handlu i żeglugi w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

[3] Teodor Piotrowski obejmował urząd ministra aprowizacji i handlu w Rządzie Tymczasowym RP.

[4] Anna Jędrychowska, Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965, s. 135–221.

[5] Eugeniusz Filipajtis, Lewica Akademicka w Wilnie 1930–pocz. 1935, Białystok 1965, s. 60, 62–63.

[6] Jubileusz 65 lat [online], umb.edu.pl .

[7] Doktorzy Honoris Causa [online], umb.edu.pl .

[8] Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.

[9] „Trybuna Robotnicza”, nr 4 (4350), 7 stycznia 1958, s. 2.

[10] „Trybuna Robotnicza”, nr 211 (4865), 4 września 1959, s. 1.

[11] Wyszukiwarka grobów w Warszawie.

[12] Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.

[13] M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 („w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”).

[14] M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).

[15] Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.

[16] Odznaki honorowe „Za Zasługi dla Warszawy”, „Głos Słupski”, nr 15, 18 stycznia 1965, s. 1.

[17] Wysokie odznaczenia Koreańskiej Republiki Ludowej otrzymali członkowie rządu i działacze polscy. „Życie Warszawy”. Rok XI Nr 260 (3431), s. 1, 1 listopada 1954. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2023-07-01].

[18] Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 1–2 lutego 1948, s. 1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]