Kręg
Kręg (łac. vertebra) – podstawowy element budujący kręgosłup, charakterystyczny dla kręgowców (Vertebrata).
Powstawanie
[edytuj | edytuj kod]
Podział kręgów i ich występowanie
[edytuj | edytuj kod]Kręgi dzieli się na beztrzonowe (kilka luźno połączonych chrząstek osadzonych na strunie grzbietowej), które występują np. u ryb jesiotrowatych i dwudysznych oraz pełnotrzonowe (pojedynczy trzon zrośnięty nieruchomo z wyrostkami). Pełnotrzonowe obejmują dwuwklęsłe (amficeliczne) (u ryb i części gadów, takich jak gekonowate), tyłowklęsłe (opistoceliczne) (u płazów ogoniastych), przodowklęsłe (proceliczne) (u płazów bezogonowych i większości gadów), siodełkowate (heteroceliczne) (występują w szyjnym odcinku kręgosłupa ptaków) oraz płaskie (platyceliczne) (u ssaków).
Budowa kręgu u człowieka
[edytuj | edytuj kod]
Pojedynczy kręg składa się z trzonu kręgu (corpus vertebrae), łuku kręgu (arcus vertebrae) oraz siedmiu wyrostków. Zewnętrzną warstwę kręgu stanowi istota zbita, gruba na łuku i wyrostkach, a cienka na trzonie, wewnątrz którego jest istota gąbczasta zawierająca czerwony szpik kostny[1].
Trzon kręgu i łuk kręgu tworzą otwór kręgowy (foramen vertebrae). Otwory kręgowe wszystkich kręgów tworzą kanał kręgowy (canalis vertebralis), wewnątrz którego biegnie rdzeń kręgowy (medulla spinalis)[1].
Nieparzysty wyrostek kolczysty (processus spinosus) odchodzi od kręgu ku tyłowi (ten wyrostek można wyczuć na plecach człowieka). Parzyste wyrostki poprzeczne (processus transversi) biegną ku bokom. Ku górze i ku dołowi skierowane są także parzyste wyrostki stawowe górne i dolne (processus articulares superiores et inferiores), biorące udział w tworzeniu połączeń między kręgami[1].
Człowiek ma 7 kręgów szyjnych (C1–7), 12 kręgów piersiowych (Th1–12), 5 kręgów lędźwiowych (L1–5), 5 kręgów krzyżowych, które łączą się w jedną kość krzyżową (S) i 4–5 kręgów guzicznych, również połączonych i stanowiących jedną kość guziczną (Co). Łącznie więc w kręgosłupie człowieka jest od 33 do 34 kręgów, z czego 24 są oddzielne a pozostałych 9–10 zrośniętych w dwie ostatnie kości[2].
Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa różnią się od siebie budową i wielkością. Kręgi lędźwiowe (L1-5) charakteryzują się większymi trzonami kręgów o nerkowatym kształcie oraz wydłużonymi do tyłu wyrostkami kolczystymi i górnymi wyrostkami stawowymi kręgów. Ich wysokie, zachodzące na górny kręg wyrostki kolczyste, skutecznie utrudniają skręcanie kręgosłupa w obszarze lędźwiowym.
Trzony kręgowe kręgów piersiowych (Th1-12) wchodzą w skład krótszych cylindrów, niż te z kręgów w obszarze lędźwiowym. W pobliżu zakończeń wyrostków poprzecznych kręgów znajdują się niewielkie powierzchnie stawowe (gładkie obszary stawowe), które reprezentują miejsca połączeń z żebrami po obu stronach. Wyrostki kolczyste kręgów piersiowych są ostre i skierowane w dół raczej niż wprost do tyłu (jak w przypadku kręgów lędźwiowych). Pomiędzy łukami kręgowymi znajdują się otwory międzykręgowe, przez które nerwy kręgowe Th1-12 przechodzą w drodze do ściany klatki piersiowej.
Kręgi szyjne (C1-7) posiadają jeszcze mniejsze trzony kręgów niż te w kręgach piersiowych, lecz ich łuki kręgowe są szerokie. Dwa najwyższe kręgi szyjne są przystosowane do łączenia się z czaszką. C1 (Atlas) spoczywa tuż pod czaszką, a C2 (Kręg obrotowy) zapewnia oś, wokół której obracają się C1 i czaszka, kiedy skręcana jest głowa[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 220–222.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 248–249.
- ↑ Małgorzata Bruska, Bogdan Ciszek, Edra Urban & Partner, Woźniak anatomia człowieka, wyd. 3, Wrocław: Edra Urban & Partner, [cop. 2019], ISBN 978-83-66310-12-4, OCLC 1126632048 [dostęp 2022-06-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5.
