Przejdź do zawartości

Pitagorejczycy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pitagorejczycy świętujący wschód słońca (1869), obraz rosyjskiego malarza Fiodora Bronnikowa

Pitagorejczycy – wyznawcy doktryny rozwiniętej przez Pitagorasa i jego następców[1] w szkole religijno-filozoficznej, którą założył w Krotonie w Wielkiej Grecji, w południowych Włoszech. Część z poglądów może być jedynie przypisywana Pitagorasowi, natomiast szereg innych osób związanych ze szkołą opublikowało własne dzieła lub przeszło do historii z powodu swych osiągnięć.

Wnieśli ogromny wkład do nauki starożytnej, zwłaszcza w zakresie matematyki, astronomii oraz teorii muzyki. Poglądy pitagorejczyków w istotny sposób stanowiły inspirację filozofii Platona, który członkiem wspólnoty pitagorejskiej był jedynie czasowo lub wcale; kupił księgi Filolaosa i stąd czerpał wiedzę o obyczajowości w koloniach. Akademia Platońska funkcjonowała już jednak na zupełnie innej zasadzie jak – podobno klasztorne – wspólnoty pitagorejczyków.

W związku z odkryciem świątyni w Rzymie z malowidłami przedstawiającymi wierzenia greckie, datowanej na I w., domniemany pitagoreizm wśród Rzymian w tym okresie dyskutowany był przez Danutę Musiał[2].

Poglądy filozoficzne

[edytuj | edytuj kod]
Symbol Arcyczwórki

Pitagorejczycy uważali, że „wszystko jest liczbą”; każdemu bytowi można było przyporządkować liczbę np. mierząc czy ważąc. Stąd liczby były niejako prototypem całej rzeczywistości, co zbliża się do ujęcia współczesnej nauki opisującej wszystkie zjawiska matematycznie.

Za szczególnie świętą uznawali liczbę 10, która była przedstawiana jako „arcyczwórka” – trójkąt, na którego każdym boku mieściły się cztery kamyki, pozostawiał miejsce na dziesiąty wewnątrz.

Pitagorejczycy postrzegali wszechświat jako harmonię przeciwieństw, takich jak ograniczone i nieograniczone, parzyste i nieparzyste, męskie i żeńskie, itd. Źródłem ich wszystkich jest niepoznawalne Jedno. Niekiedy utożsamiano to Jedno z monoteistycznie rozumianym Bogiem.

W filozofii politycznej promowali monarchię, ponieważ król panuje nad państwem tak jak Jedno panuje nad całym wszechświatem. Za największe zło uznawali anarchię, sprzeciwiali się też demokracji.

Etyka pitagorejska przypisywała dużą rolę przyjaźni. Uważali, że przyjaźń opiera się na podobieństwie charakterów, oraz że jest ona ważniejsza niż więzy pokrewieństwa. Popularne powiedzenie „przyjaciel to drugi ja” może mieć korzenie pitagorejskie. Członkowie szkoły mieli wspólnotę majątkową, co uzasadniano próbą upodobnienia się do Jedna[3].

Sprawiedliwość była zdaniem pitagorejczyków wartością absolutną, według nich kto domaga się przebaczenia dla przestępcy, zdradza tym, że sam jest gotowy popełniać podobne czyny.

Szkoła pitagorejska zajmowała się także medycyną, choć dzisiaj niewiele wiadomo o jej dokonaniach w tym zakresie. Promowała zdrowy i nieco ascetyczny styl życia (potępiano np. współżycie seksualne przed ukończeniem 20 lat), za obowiązek uznawała też pozostawienie po sobie potomstwa – zdrowych duchowo i cieleśnie czcicieli Bóstwa[4].

Poglądy religijne

[edytuj | edytuj kod]

Pitagorejczycy – jako orficy – wierzyli w kolejne żywoty jednej duszy jako różnych osób fizycznych. Według Porfiriusza lub Jamblicha, którzy o zwyczajach Pitagorasa pisali prawie tysiąc lat później, Pitagoras podobno potrafił wymienić imiona bohaterów, którymi „był przed narodzeniem”. Pogląd ten zanikł jednak jeszcze przed rozwiązaniem ostatnich wspólnot pitagorejskich z III w. p.n.e., być może z powodu nikłych korzyści, jakie przeciętnej osobie ze wspólnoty mogło przynieść doszukiwanie się takich związków z osobami zmarłymi.

Pitagorejczycy praktykowali również wegetarianizm ze względów etycznych oraz uważali, że człowiek składa się z duszy i ciała, i dużą uwagę przykładali do wychowania, by nie zawładnęło nim zło.

W religijności Pitagorasa wydają się pobrzmiewać także wierzenia egipskie ze względu na niejednoznaczną rolę bobu, który w Grecji był pożywieniem plebsu. Niezwykły szacunek okazywany przez Pitagorejczyków polu z rosnącą tam rośliną może w rzeczywistości łączyć się z czcicielami Izydy, dla których było to miejsce odradzania się człowieka po śmierci[5] Od Porfiriusza i Jamblicha wiadomo, że jeden z opisanych przez nich Pitagorasów rzeczywiście odbył podróż do Egiptu, a wszędzie, gdzie bywał, chętnie uczył się o wierzeniach miejscowych.

Poglądy astronomiczne

[edytuj | edytuj kod]

Pogląd o tym, że w środku Wszechświata miał znajdować się ogień, a Ziemia jest tylko jedną z ruchomych gwiazd okrążających Słońce znajdujące się w pobliżu ognia centralnego, zaś swoim ruchem dokoła osi rotacji wytwarza dzień i noc, powstał w greckiej kolonii w południowej Italii i został sformułowany przez Filolaosa. Był to układ pirocentryczny. Prócz tego pitagorejczycy doszukiwali się istnienia jeszcze jednej planety obiegającej Słońce po tej samej orbicie co Ziemia, nazywanej przeciw-Ziemią. Ich autorstwa jest koncepcja kulistości Ziemi, o czym wiadomo od Arystotelesa[potrzebny przypis]. Uważali oni ponadto, że powietrze otacza tylko Ziemię – kosmos miał być wypełniony eterem.

Badania nad muzyką

[edytuj | edytuj kod]

Pitagorejczycy znacznie przyczynili się też teorii muzyki[6] – ich badania nad właściwościami strun (dokonywane na monochordzie) wykazały, że:

  • struna skrócona w 1/2 brzmi o oktawę wyżej (stosunek liczbowy 1:2)
  • struna skrócona w 2/3 brzmi o kwintę wyżej (stosunek liczbowy 2:3)
  • struna skrócona w 3/4 brzmi o kwartę wyżej (stosunek liczbowy 3:4)
  • struna skrócona w 4/5 brzmi o tercję wielką wyżej (stosunek liczbowy 4:5).

Pochodzenie nazwy matematyka

[edytuj | edytuj kod]

Wśród uczniów szkoły Pitagorasa wyróżniono trzy kategorie:

  • akuzmatyków, którzy byli jedynie słuchaczami jego wykładów,
  • polityków będących najbardziej zaawansowanymi, ogarniającymi całość wspólnotowości w polis,
  • matematyków (czyli matematykoi), zainteresowanych rozważaniami spekulatywnymi, od których pochodzi nazwa matematyka.

Przedstawiciele szkoły

[edytuj | edytuj kod]

Pitagorejczycy dawni – epoka archaiczna i klasyczna

[edytuj | edytuj kod]

Mediopitagorejczycy

[edytuj | edytuj kod]

Pitagorejczycy z epoki hellenistycznej, najczęściej autorzy pseudoepigrafów, utworów rozpowszechnianych pod imionami pitagorejczyków z epoki archaicznej lub klasycznej.

Neopitagoreizm

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Neopitagoreizm.

Synteza neopitagoreizmu z medioplatonizmem

[edytuj | edytuj kod]
  • Numenios z Apamei (II w.)
    O niewiernosci akademików Platonowi (zach. frag.)
    Traktat o dobru
  • Kronios (III w.) – najprawdopodobniej uczeń i naśladowca Numeniosa

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ pitagorejczycy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-30].
  2. ↑ Danuta, Musiał: Sodalicium sacrilegii: Pitagorejczycy w Rzymie w okresie republiki: Fakty i mity. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1998. ISBN 83-231-0981-8.
  3. ↑ Anna Izdebska: Pitagoreizm. Jedno jako arche w metafizyce, antropologii i polityce. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012. ISBN 978-83-235-0958-5.
  4. ↑ Adam Krokiewicz: Zarys filozofii greckiej. Warszawa: Aletheia, 1995. ISBN 83-87045-47-0.
  5. ↑ R. Karczmarczuk, Kwitnący bób - zwiastuje głód, Wszechświat, tom 109, nr 4-6 (2008), s. 110.
  6. ↑ Jahnke 2003 ↓, s. 5-6.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Filozofia przedsokratejska
jońska filozofia
przyrody
Szkoła milezyjska
inni
Pitagorejczycy
Szkoła elejska
Pluralizm
Atomizm
Sofiści
Inni
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pitagorejczycy&oldid=73175486”