Radom Air Show

Radom Air Show – cykliczna impreza organizowana co dwa lata na lotnisku Sadków w Radomiu, łącząca pokazy statków powietrznych z naziemną statyczną wystawą sprzętu wojskowego i prezentacjami przedsiębiorstw z branży lotniczej.

Początkowo Radom Air Show był organizowany w cyklu rocznym, jednak organizatorzy, głównie ze względów finansowych, zdecydowali się na cykl dwuletni. Organizatorami imprezy są: Dowództwo Sił Powietrznych, Miasto Radom, Port Lotniczy Radom, Siły Powietrzne i Aeroklub Polski, honorowym patronem jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

Historia imprezy

Pierwszy Air Show odbył się w 1991 roku w Poznaniu na Ławicy, później dwukrotnie w 1995 i 1998 na lotnisku w Dęblinie. Od 2000 do 2003 roku pokazy organizowano co roku w Radomiu. Potem zwiększono odstępy czasowe pomiędzy poszczególnymi edycjami do dwóch lat. Celem Air Show jest zaprezentowanie możliwości polskiego i zagranicznego sprzętu wojskowego szerszej publiczności, jednak przede wszystkim są formą aktywnego wypoczynku i pomysłem na spędzenie weekendu poza domem.

Impreza odbyła się także w roku 2017, mimo wcześniejszych wątpliwości związanych z brakiem porozumienia władz miasta Radomia i MON^[1] ^[2]. Wstęp był darmowy, na podstawie biletów dystrybuowanych elektronicznie.

Katastrofy lotnicze

Wypadek na pokazach 1 września 2007

1 września 2007 roku podczas X Edycji Jubileuszowej "Radom Air Show 2007" wskutek zderzenia dwóch samolotów Zlin zginęli piloci grupy akrobacyjnej AZL Żelazny z Zielonej Góry: podpułkownik rezerwy mgr inżynier Lech Marchelewski (60 lat, ur. 5 lutego 1947) oraz młodszy inżynier pilot Piotr Banachowicz (25 lat, ur. 4 marca 1982).

Kolizja nastąpiła w trakcie wykonywania na trzech maszynach pętli z rozejściem u szczytu (tzw. rozeta). Samoloty miały minąć się w najniższym punkcie manewru w bardzo małej odległości od siebie, jednak z nieznanych przyczyn dwa z nich zderzyły się. Samoloty uległy niemal całkowitemu zniszczeniu, a piloci najprawdopodobniej zginęli natychmiast w momencie kolizji. Na ziemię spadły już tylko szczątki obu maszyn.

Prezydent Radomia Andrzej Kosztowniak odwołał wszystkie pokazy i imprezy towarzyszące Air Show, a także ogłosił trzydniową żałobę.

Ceremonia pogrzebowa obu pilotów odbyła się na lotnisku aeroklubu w Zielonej Górze 7 września 2007. Zgodnie z lotniczą tradycją, pamięć ich została uczczona przelotem nad lotniskiem pozostałych członków grupy.

Wypadek na pokazach 30 sierpnia 2009

30 sierpnia 2009 o godz. 13:17^[3] podczas pokazów rozbił się białoruski samolot Su-27UBM-1 (modernizowany w 558. Lotniczym Zakładzie Remontowym w Baranowiczach)^[4]. Spadł on w pobliże lasku niedaleko miejsca pokazu (między Małęczynem a Makowem) w odległości 100 metrów od zabudowań. Wkrótce po katastrofie policja i organizatorzy pokazu potwierdzili śmierć dwóch pilotów – pułkownika Alaksandra Marfickiego oraz pułkownika Alaksandra Żuraulewicza^[5].

Podczas wstępnych analiz ustalono, że prawdopodobną przyczyną katastrofy był błąd pilota, jednak około godz. 18:00 rzecznik Ministerstwa Białorusi oznajmił, że przyczyną mogło być wessanie ptaka do wlotu silnika^[5], jest to jednak mało prawdopodobne^[6].

W czasie pokazów na lotnisku w Radomiu było około 100 tys. widzów. Nikomu z nich nic się nie stało. Jak mówią świadkowie zdarzenia, piloci specjalnie wyprowadzili samolot z dala od zabudowań, aby nie zagrozić nikomu innemu podczas rozbicia się, którego piloci byli świadomi. Twierdzili też, że tuż przed wypadkiem nie słyszeli silników. Piloci otrzymali polecenie katapultowania się z maszyny, jednak zainicjowali sekwencję katapultowania zbyt późno. Prawdopodobnie próbowali posadzić maszynę w miejscu, gdzie nie ma cywilów.

Raport polsko-białoruskiej komisji, która badała wypadek (i ustaliła jego przyczynę), został utajniony przez stronę białoruską.

3 września firma "Suchoj", rosyjski producent Su-27 oceniła, że przyczyną katastrofy mogły być nieudolne modyfikacje elektroniki pokładowej samolotu, dokonane przez Białorusinów^[6]. Białorusini dementowali jednak te informacje, wskazując, że remont dotyczył systemów uzbrojenia i nawigacji satelitarnej, a nie sterowania^[7].

Zespoły akrobacyjne na Air Show

Zespół	Skład	Lata	Uwagi
Baby Blue Dania	5 x Saab T-17 Supporter	2015
Baltic Bees(inne języki) Łotwa	6 x L-39 Albatros	2013 2015 2017 2018
Biało-Czerwone Iskry Polska	TS-11 Iskra (liczebność zmienna)	wystąpił we wszystkich edycjach do 2018, później zespół został rozwiązany.
Biele Albatrosy Słowacja	5 x Aero L-39 Albatros	2001
Frecce Tricolori Włochy	10 × Aermacchi MB-339	2001 2011 2015 2018
Krila Oluje Chorwacja	6 × Pilatus PC-9	2011 2013 2018
Midnight Hawks Finlandia	4 × Hawk	2009 2013 2018
Orlik Polska	PZL-130 Orlik (liczebność zmienna)	wystąpił we wszystkich edycjach
Patrouille de France Francja	8 × Alpha Jet	2000 2003 2005 2011
Patrouille Suisse Szwajcaria	6 × F-5 Freedom Fighter	2011 2013 2015 2018 2023
Patrulla Águila Hiszpania	7 × CASA C-101	2001 2005 2015 2018
Patrulla ASPA Hiszpania	5 x Eurocopter EC120 Colibri(inne języki)	2015
Red Arrows Wielka Brytania	9 × Hawk	2003 2005 2009
Royal Jordanian Falcons(inne języki) Jordania	4 x Extra 330	2015 2018
Skorpion Polska	4 × Mi-24	2000 2001
Żelazny Polska	zmienny	2001 2003 2005 2007 2009 2017 2018 2023	Katastrofa lotnicza na Radom Air Show 2007
Celfast Flying Team Polska	3 x Morane-Saulnier Rallye	2017 2018 2023
The Flying Bulls Austria	zmienny	2011 2013 2017 2018 2023
Xtreme Aerobatics Polska	zmienny	2017
Flying Dragons Team Polska	7 x Paralotnia	2018 2023
AeroSPARX Wielka Brytania	2 x Grob109b	2023

Wybrane samoloty, które zaprezentowano na Air Show

Tabela obejmuje samoloty z pokazów dynamicznych, wystawy statycznej, a także wchodzące w skład zespołów wymienionych w powyższej sekcji. Nie obejmuje natomiast maszyn prezentowanych w tak zwanym bloku aeroklubowym.

Typ	Kraj goszczący Kraj rejestracji
A-10 Thunderbolt II	Stany Zjednoczone
AH-64 Apache	Holandia Stany Zjednoczone
Alpha Jet	Austria^[8] Francja Portugalia
AMX	Włochy
An-26	Czechy Polska Ukraina Węgry
AS-550 C2 Fennec(inne języki) AS-555 AN Fennec(inne języki)	Dania
AW149 AW189	Włochy/ Polska
B-1B Lancer	Stany Zjednoczone
B-25J Mitchell	Austria	Własność firmy Red Bull^[9]
B-52H Stratofortress	Stany Zjednoczone
Beechcraft 1900D	Szwajcaria
Bell TAH-1F Cobra	Austria	Własność firmy Red Bull^[10]
Boeing 737-8MAX	Polska	Polskie Linie Lotnicze LOT
Bölkow Bo 105	Austria Niemcy Polska
C-17 Globemaster III	Stany Zjednoczone
C-130 Hercules	Belgia Francja Hiszpania Izrael Pakistan Polska Szwecja Stany Zjednoczone
CL-600 -2B16 Challenger 601(inne języki)	Czechy
C-27J Spartan^[11]	Litwa Rumunia Włochy
Canberra Mk.T4	Wielka Brytania
CASA C-101	Hiszpania
CASA C-295	Czechy Finlandia Hiszpania Polska
CASA CN-235	Francja Hiszpania
CM.170 Magister	Francja
Eurofighter EF-2000 Typhoon/Tifone	Wielka Brytania Niemcy Włochy
EC725 R2 Caracal	Francja
E-3 Sentry AWACS	NATO
Embraer ERJ 145LR	Belgia
Embraer 170-200SD Embraer 170-100LR	Polska	Polskie Linie Lotnicze LOT
Falcon 20 ECM	Norwegia
F4U Corsair	Austria	Własność firmy Red Bull^[12]
F-5E Tiger II	Szwajcaria
F-15 Eagle	Izrael Stany Zjednoczone
F-16 Fighting Falcon	Belgia Dania Grecja Holandia Norwegia Polska Stany Zjednoczone Turcja
F/A-18C Hornet	Finlandia Hiszpania Stany Zjednoczone
G.222	Włochy
G-4 Super Galeb	Serbia i Czarnogóra
Gulfstream G550	Polska
Gazelle	Francja
Jaguar GR Mk.1A	Wielka Brytania
Jak-40	Polska
JAS 39C/D Gripen	Czechy Szwecja Węgry
JF-17 Thunder	Pakistan
Hawk	Finlandia Wielka Brytania
Hawker Siddeley Harrier	Wielka Brytania
Ił-76MD	Białoruś Ukraina
L-39 Albatros	Łotwa Słowacja Węgry
L-159 Alca	Czechy
Learjet 35AS Learjet C-21A	Stany Zjednoczone
Let L-410 Turbolet	Czechy Litwa Polska Słowacja
SB-LiM-2	Polska
M28 Bryza/Skutruck	Polska
M-346 Master/Bielik	Polska Włochy
M-346FA	Włochy
MB-339	Włochy
Mi-2	Polska
Mi-8 Mi-17	Chorwacja Czechy Polska Słowacja
Mi-14	Polska
Mi-24	Czechy Polska
Mi-35M	Czechy
Mi-171	Czechy
MiG-AT	Rosja
MiG-21	Polska Rumunia
MiG-29	Niemcy Polska Rosja Słowacja
Mirage 2000	Francja Grecja
Mirage F1	Francja Hiszpania
PAC Super Mushshak(inne języki)	Pakistan
P-3 Orion	Niemcy
P-38 Lightning	Austria	Własność firmy Red Bull^[13]
P-180 Avanti	Włochy
Pilatus PC-7	Austria Holandia
Pilatus PC-9	Chorwacja
Puma	Francja
PZL-104M Wilga	Polska
PZL-130 Orlik	Polska
Rafale	Francja
Saab 105/Sk60	Szwecja Austria
Saab S100B Argus	Szwecja
Saab T-17 Supporter	Dania
SH-2G Seasprite	Polska
Su-22	Polska
Su-24	Białoruś
Su-25	Ukraina
Su-27	Białoruś Ukraina	Katastrofa lotnicza na Radom Air Show 2009
SW-4 Puszczyk	Polska
S-70 Black Hawk	Austria Stany Zjednoczone/ Polska
T-28B Trojan	Austria	Własność firmy Red Bull^[14]
T129 Atak	Turcja
Tornado	Niemcy Wielka Brytania Włochy
Transall C-160	Francja Niemcy Turcja
TS-11 Iskra	Polska
W-3PL Głuszec W-3 Sokół W-3WARM Anakonda	Polska Czechy
Westland Sea King	Belgia
Boeing KC-135 Stratotanker	Stany Zjednoczone
Airbus A400M	Belgia Niemcy