Reichstag

Reichstag w języku niemieckim ma kilka znaczeń:

historycznie oznaczał zgromadzenie przedstawicieli w Niemczech (ale także w innych krajach):
- 1495 do 1806: Sejm Rzeszy – zgromadzenie wasali cesarskich Świętego Cesarstwa Rzymskiego (I Rzeszy lub Starej Rzeszy), stanowiące do pewnego stopnia w ustroju feudalnym przeciwwagę do centralnej władzy cesarza,
- 1867 do 1871: zgromadzenie przedstawicielskie w Związku Północnoniemieckim,
- 1871 do 1918: parlament Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy),
- 1919 do 1945: parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy.
jako forma skrócona od pełnego wyrażenia niem. Reichstagsgebäude, budynek Reichstagu, ukończony 5 grudnia 1894, od 1998 po odbudowie i przebudowie budynku (arch. Norman Foster) oraz przeniesieniu stolicy kraju z Bonn do Berlina ponownie siedziba parlamentu RFN (Bundestag) (po pożarze Reichstagu w 1933 r. siedzibą parlamentu III Rzeszy był budynek Opery Krolla).

Parlament Związku Północnoniemieckiego (1867–1871)

Wybrany na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego, 12 lutego 1867 roku. Reichstag (Sejm Rzeszy) był drugą obok Rady Związkowej (Bundesrat) izbą parlamentu. Sejm Rzeszy realizował kompetencje ustawodawcze i ratyfikował umowy międzynarodowe. Większość ustaw uchwalanych przez Reichstag musiała być zatwierdzana przez Radę Związkową, która także wydawała rozporządzenia do ustaw uchwalonych przez Reichstag. Zwraca uwagę fakt, iż w kompetencji Sejmu Rzeszy nie figurowały sprawy wojskowe. Reichstag był wybierany w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim i jawnym przez mężczyzn, którzy ukończyli 25. rok życia. Przestał istnieć po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku.

Parlament Cesarstwa Niemieckiego (1871–1918)

Reichstag (Sejm Rzeszy) ustanowiony został na mocy Konstytucji Cesarstwa Niemieckiego nadanej 16 kwietnia 1871 roku. Był drugą, obok Rady Związkowej (Bundesrat), izbą parlamentu Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy). Wybierany był w drodze wyborów powszechnych i równych na trzyletnią kadencję. Parlament razem z Radą Federalną uchwalał budżet i ustawy. Rolę parlamentu Rzeszy w jej systemie politycznym można porównać do roli Izby Reprezentantów w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych. Posiadał inicjatywę ustawodawczą.

Prezydenci Niemieckiego Reichstagu

Lp.	Imię i nazwisko	Początek urzędowania	Koniec urzędowania
Prezydenci Niemieckiego Reichstagu (1871–1918)
1	Eduard Simson(inne języki)	1871	1874
2	Maximilian Franz August von Forckenbeck(inne języki)	1874	1879
3	Otto Theodor von Seydewitz(inne języki)	1879	1880
4	Adolf Graf von Arnim-Boitzenburg(inne języki)	1880	1881
5	Gustav Konrad Heinrich von Goßler	1881	1881
6	Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow(inne języki)	1881	1884
7	Wilhelm von Wedell-Piesdorf(inne języki)	1884	1888
8	Albert Erdmann Karl Gerhard von Levetzow(inne języki)	1888	1895
9	Rudolf Freiherr von Buol-Berenberg(inne języki)	1895	1898
10	Franz von Ballestrem	1898	1907
11	Udo zu Stolberg-Wernigerode	1907	1910
12	Hans Graf von Schwerin-Löwitz(inne języki)	1910	1912
13	Johannes Kaempf(inne języki)	1912	1918
14	Konstantin Fehrenbach	1918	1918

Eduard von Simson
Max von Forckenbeck(inne języki)
Konstantin Fehrenbach

Posłowie polscy w Reichstagu

Liczba posłów narodowości polskiej w Reichstagu w latach 1871–1912 wahała się od 13 do 20, byli oni skupieni w Kole Polskim.

Parlament Republiki Weimarskiej i III Rzeszy (1919–1945)

Powołany jako niższa, obok Rady Rzeszy, izba parlamentu na mocy tzw. Konstytucji weimarskiej. Reichstag składał się z posłów wybranych przez naród w ilości proporcjonalnej do ludności danego kraju, lecz ich liczba nie mogła przekroczyć 40%. Prawa wyborcze posiadali mężczyźni i kobiety, a cenzus wieku obniżono do 20. roku życia. Miał obowiązek zbierania się minimum raz w roku, na żądanie Prezydenta Rzeszy lub 1/3 posłów. Jego kadencja trwała 4 lata, przy czym mógł zostać rozwiązany przez Prezydenta Rzeszy, jednak tylko jeden raz z tego samego powodu. Posiadał inicjatywę ustawodawczą, jak i wyznaczał kierunek polityce rządu, który kontrolował^[1]. Od 1920 do 1930 r. Reichstag obradował przez średnio sto dni w roku. Pomiędzy październikiem 1930 r. a marcem 1931 r. pracował przez pięćdziesiąt dni; potem, aż do wyborów w lipcu 1932 r. zbierał się jedynie przez dalsze dwadzieścia cztery dni. Od lipca 1932 r. do lutego 1933 r. w ciągu sześciu miesięcy zgromadził się na zaledwie trzy dni^[2]. Po pożarze w nocy z 27 na 28 lutego 1933 Prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg wydał 28 lutego 1933 dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. Verordnung zum Schutz von Volk und Staat), faktycznie zawieszający prawa obywatelskie i Konstytucję Republiki Weimarskiej. 23 marca 1933, przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych, Reichstag przyjął większością konstytucyjną „Ustawę o pełnomocnictwach” (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczającą w praktyce przekazanie pełni władzy Adolfowi Hitlerowi, gdyż ta ustawa konstytucyjna pozwalała rządowi Hitlera na uchwalanie ustaw bez względu na brzmienie Konstytucji i bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody Reichstagu^[3]. Od tego momentu rola Reichstagu została zminimalizowana, a po zakazie tworzenia partii innych niż NSDAP (14 lipca) i kolejnych „wyborach” w listopadzie 1933, w których startowała wyłącznie NSDAP, zbierał się coraz rzadziej^[4], nie przeprowadzał żadnych debat i uchwalił – przez aklamację – tylko kilka ustaw: 15 września 1935 – tzw. ustawy norymberskie, 30 stycznia 1937 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 1 kwietnia 1941, 30 stycznia 1939 – o przedłużeniu ustawy o pełnomocnictwach do 10 maja 1943^[5], 1 września 1939 – o wcieleniu Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy. Nazywano go najdroższym chórem świata. Ostatni raz zebrał się 26 kwietnia 1942 uchwalając wyposażenie Hitlera w pełnię władzy sądowej bez jakichkolwiek ograniczeń wynikających z obowiązujących przepisów prawnych^[6].

Budynek Reichstagu

Osobny artykuł: Gmach parlamentu Rzeszy w Berlinie.

Reichstag, a oficjalnie Plenarbereich Reichstagsgebäude, jest siedzibą niemieckiego Bundestagu. Zbudowany został w barokowym stylu na podstawie planów architekta Paula Wallota w latach 1884–1894. Do 1918 roku znajdował się tu Reichstag II Rzeszy. W 1933 r. budynek został prawie całkowicie zniszczony w pożarze. W latach 60. XX w. został odbudowany w nowej formie i ponownie przebudowany w okresie 1991–1999.

Zobacz też: Pożar Reichstagu.

Zobacz też

Przypisy

↑ Mianowanie ministrów należało do Prezydenta Rzeszy (art. 53 Konstytucji), przyjmowano, że cieszą się zaufaniem Reichstagu chyba że zostali go pozbawieni (art. 54).
↑ ThomasT. Mergel ThomasT., Parlamentarische Kultur in der Weimarer Republik: Politische Kommunikation, symbolische Politik und Öffentlichkeit im Reichstag, Düsseldorf 2002, s. 179–181 (niem.).
↑ Z kilkoma czysto formalnymi zastrzeżeniami, jak zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy (Reichsrat), rządu i prezydenta, które i tak z czasem zostały zignorowane: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, a po śmierci P. von Hindenburga 2 sierpnia tego roku połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler). Chociaż formalnie tylko rząd jako całość mógł uchwalać ustawy, w praktyce Hitler korzystał z tego uprawnienia samodzielnie.
↑ Zwykle raz do roku 30 stycznia (w rocznicę objęcia urzędu Kanclerza Rzeszy przez Adolfa Hitlera), poza tym kilka razy z okazji ważnych wydarzeń (28 kwietnia 1939 w odpowiedzi na polsko-brytyjskie rozmowy o wzajemnej pomocy, 1 września 1939 z okazji rozpoczęcia wojny, 6 października 1939 po zwycięskiej kampanii polskiej, 19 lipca 1940 po zwycięskiej kampanii francuskiej, 4 maja 1941 po zwycięskiej kampanii bałkańskiej, 11 grudnia 1941 z okazji wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym).
↑ Tego dnia (10 maja 1943) Hitler wydał dekret, na mocy którego uprawnienia rządu wynikające z ustawy o pełnomocnictwach miały obowiązywać bez ograniczeń czasowych.
↑ Eberhard Jäckel: Panowanie Hitlera, Ossolineum, Wrocław 1989 ISBN 83-04-0321-71.

Linki zewnętrzne

Bundestag: Strona oficjalna. [dostęp 2009-04-26]. (niem.).

[1] Mianowanie ministrów należało do Prezydenta Rzeszy (art. 53 Konstytucji), przyjmowano, że cieszą się zaufaniem Reichstagu chyba że zostali go pozbawieni (art. 54).

[2] ThomasT. Mergel ThomasT., Parlamentarische Kultur in der Weimarer Republik: Politische Kommunikation, symbolische Politik und Öffentlichkeit im Reichstag, Düsseldorf 2002, s. 179–181 (niem.).

[3] Z kilkoma czysto formalnymi zastrzeżeniami, jak zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy (Reichsrat), rządu i prezydenta, które i tak z czasem zostały zignorowane: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, a po śmierci P. von Hindenburga 2 sierpnia tego roku połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler). Chociaż formalnie tylko rząd jako całość mógł uchwalać ustawy, w praktyce Hitler korzystał z tego uprawnienia samodzielnie.

[4] Zwykle raz do roku 30 stycznia (w rocznicę objęcia urzędu Kanclerza Rzeszy przez Adolfa Hitlera), poza tym kilka razy z okazji ważnych wydarzeń (28 kwietnia 1939 w odpowiedzi na polsko-brytyjskie rozmowy o wzajemnej pomocy, 1 września 1939 z okazji rozpoczęcia wojny, 6 października 1939 po zwycięskiej kampanii polskiej, 19 lipca 1940 po zwycięskiej kampanii francuskiej, 4 maja 1941 po zwycięskiej kampanii bałkańskiej, 11 grudnia 1941 z okazji wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym).

[5] Tego dnia (10 maja 1943) Hitler wydał dekret, na mocy którego uprawnienia rządu wynikające z ustawy o pełnomocnictwach miały obowiązywać bez ograniczeń czasowych.

[6] Eberhard Jäckel: Panowanie Hitlera, Ossolineum, Wrocław 1989 ISBN 83-04-0321-71.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]