Przejdź do zawartości

Sojusz polsko-francuski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sojusz polsko-francuski, gen. Tadeusz Kasprzycki i gen. Maurice Gamelin na manewrach we Francji, 1939

Sojusz polsko-francuski, także umowa polityczna francusko-polska, polsko-francuski sojusz wojskowy, polsko-francuskie porozumienie sojusznicze – traktat sojuszniczy zawarty w Paryżu 19 lutego 1921 r. pomiędzy Francją a Polską. Umowę w imieniu swoich krajów podpisali ministrowie spraw zagranicznych Eustachy Sapieha i Aristide Briand[1][2][3][4][5][6][7]. W 1922 Polska i Francja podpisały też umowę ekonomiczną, od której uzależniona była współpraca polityczno-wojskowa[4].

W grudniu 1925 r. postanowienia umów z lat 1921–1922 zostały potwierdzone w polsko-francuskim Traktacie Gwarancyjnym[8]. Elementy sojuszu wojskowego nowelizowano w maju 1939 r.[9][10]

 Osobne artykuły: Kampania wrześniowa i Dziwna wojna.

Sojusz polsko-francuski był jednym z powodów, dla których Francja 3 września 1939 r. wypowiedziała wojnę Niemcom[10].

W okresie późniejszym natomiast polsko-francuski układ sojuszniczy stał się podstawą do tworzenia oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na terytorium Francji.

Dnia 5 maja 1939 r. podpisano pro­to­kół in­ter­pre­ta­cyjny do kon­wen­cji woj­sko­wej, znany jako protokół Kasprzycki–Gamelin. W dokumencie tym nie okre­ślono jednak ani wiel­ko­ści francuskich sił, które mia­łyby zo­stać użyte do ofen­sywy na fron­cie za­chod­nim (za­zna­cza­jąc, że będzie to wy­dzie­lona część ich ca­ło­ści), ani kon­kret­nego celu tych dzia­łań, ani cha­rak­teru dzia­łań lot­ni­czych. Zdaniem historyka Wojciecha Mazura, człon­kom pol­skiej de­le­ga­cji wprost wy­ja­śniono, iż w po­cząt­ko­wej fa­zie wojny polsko-niemieckiej za­kro­jone na sze­roką skalę dzia­ła­nia na fron­cie za­chod­nim nie są prze­wi­dy­wane[11].

Ostateczny układ podpisany został w Paryżu już po wybuchu wojny, 4 września 1939, zawarty jawnie, z natychmiastową ważnością, potwierdzał umowy z 1921 i 1925, miał obowiązywać tak długo jak one, to znaczy bez ograniczeń czasowych, zobowiązywał strony do niezawierania osobnego rozejmu lub pokoju[12].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ "Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921-1939", Jan Ciałowicz, Warszawa 1970 : recenzja. Przegląd Historyczny, Tom 63, Numer 1 (1972) s. 186-189. Zbigniew Landau, Jan Ciałowicz (aut. dzieła rec.)
  2. ↑ Piotr Stefan Wandycz (1962). France and Her Eastern Allies, 1919-1925: French-Czechoslovak-Polish Relations from the Paris Peace Conference to Locarno. U of Minnesota Press. s. 211–237. ISBN 978-0-8166-5886-2
  3. ↑ Henryk Bułhak, "Warszawa-Paryż-Genewa. Sojusz polsko-francuski a problem rozbrojenia w dwudziestoleciu międzywojennym (1919-1937)", Andrzej Maciej Brzeziński, Łódź 1997 : [recenzja] , Dzieje Najnowsze : [kwartalnik poświęcony historii XX wieku], 2001, 33, 3, s. 196-199 http://bazhum.pl/bib/article/70521/
  4. ↑ a b Mariusz Wołos, Sojusz polsko-francuski w nowym ujęciu Czasy Nowożytne : periodyk poświęcony dziejom polskim i powszechnym od XV do XX wieku, 1998, 4, s. 219-223
  5. ↑ Małgorzata Gmurczyk-Wrońska, Józef Piłsudski and the Polish-French Alliance (1926–1935), „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, 54 (3), 2019, s. 65–80, DOI: 10.12775/SDR.2019.EN4.03, ISSN 2353-6403 [dostęp 2020-10-19] (ang.).
  6. ↑ Umowa z 19 lutego 1921 (Dz.U. z 1922 r. nr 63, poz. 563), ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 562), wymiana dokumentów 27 czerwca 1922 (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 564), rejestracja w Sekretariacie Ligi Narodów 2 lipca 1923 (France and Poland - Political Agreement, signed at Paris, February 19, 1921 (1923) LNTSer 87; 18 LNTS 11). Konwencja wojskowa była tajna, tekst fr.: Documents Diplomatiques Francais: 1921 - Tome I (16 Janvier - 30 Juin) s. 217 - 219, załącznik z 21 lutego 1921 : tamże s. 235n, przekład angielski : Agreement between France and Poland February 19, 1921, at Paris, przekład polski : Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego - Tom pierwszy: 1917-1926 Poznań 1989, nr 49, s. 206 - 208. Omówienie rokowań : Geneza sojuszu polsko-francuskiego i Sojusze polityczno – wojskowe Polski w latach 1919 - 1926. Obie umowy dla ważności wymagały zawarcia umowy gospodarczej, co nastąpiło 6 lutego 1922 (umowa Dz.U. 1924 nr 16 poz. 149, ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 Dz.U. 1922 nr 71 poz. 634, wymiana dokumentów 2 sierpnia 1923 Dz.U. 1924 nr 16 poz. 150). Umowę gospodarczą zastąpiła zawarta 9 grudnia 1924 (umowa Dz.U. 1925 nr 67 poz. 468, ustawa o ratyfikacji z 19 maja 1925 Dz.U. 1925 nr 62 poz. 432, wymiana dokumentów 20 czerwca 1925 Dz.U. 1925 nr 67 poz. 469).
  7. ↑ Umowa z 19 lutego nakładała na strony obowiązek zachowania pokoju, współdziałanie zbrojne zależało od szczegółowego porozumienia (art. 3). Tajna konwencja w art. 1 ograniczała pojęcie wspólnego przeciwnika do Niemiec. W razie napaści ze strony Rosji Sowieckiej Francja zobowiązana była do zapewnienia Polsce bezpieczeństwa wobec Niemiec (art. 2), dostaw broni i sprzętu oraz wysłania doradców, udział sił zbrojnych został wykluczony (art. 3). Wartość tych zobowiązań osłabiona była przez ich tajność, traktat wersalski w art. 18 uzależniał ważność umów od ich zarejestrowania przez Sekretariat Ligi Narodów.
  8. ↑ Traktat Gwarancyjny pomiędzy Polską a Francją, podpisany w Londynie dnia 1 grudnia 1925 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-19]. ratyfikowany na podstawie ustawy z 3 marca 1926 (Dz.U. z 1926 r. nr 22, poz. 131), zarejestrowany 14 września 1926 (League of Nations Treaty Series, vol. 54 No 1297).
  9. ↑ 80 lat temu nowelizowano polsko-francuskie porozumienie sojusznicze [online], dzieje.pl [dostęp 2020-10-19] (pol.).
  10. ↑ a b I. W wypadku agresji niemieckiej przeciwko Polsce lub w wypadku zagrożenia żywotnych interesów Polski w Gdańsku, co wywołałoby zbrojną akcję Polski, Francuskie Siły Zbrojne rozpoczną automatycznie działania w sposób następujący: 1. Francja podejmie natychmiast działania powietrzne zgodnie z uprzednio ustalonym planem. 2. Gdy tylko część sił francuskich będzie gotowa (około trzeciego dnia I +), Francja stopniowo przystąpi do działań ofensywnych o ograniczonych celach. 3. Gdy tylko zaznaczy się główny wysiłek niemiecki przeciw Polsce, Francja głównymi siłami rozpocznie działania ofensywne przeciwko Niemcom (poczynając od piętnastego dnia I +) Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15–17 maja 1939 w: Bellona, Londyn 1958 z. II s. 176–177.
  11. ↑ Wojciech Mazur, Józef Beck w roku 1939 – kilka uwag na marginesie najnowszej biografii, „Polski Przegląd Dyplomatyczny, nr 3, 2021.”, s. 160-175 (pol.).
  12. ↑ Documents Diplomatiques Francais, 1939-1944: 1939 (3 Septembre – 31 Decembre) s. 199n. Spisany po francusku, brak urzędowego tłumaczenia polskiego. Omówienie : Henryk Batowski Agonia pokoju i początek wojny (sierpień – wrzesień 1939) 1969 s. 282 i następne.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sojusz_polsko-francuski&oldid=71208381”