Swarzędz
52°24′30″N 17°04′17″E/52,408333 17,071389| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ratusz w Swarzędzu | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
XIV wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1638 | ||||
| Burmistrz |
Marian Szkudlarek (od 2014) | ||||
| Powierzchnia |
8,23[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 61 | ||||
| Kod pocztowy |
62-020 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
POZ, PZ | ||||
Położenie na mapie gminy Swarzędz  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |||||
| 52°24′30″N 17°04′17″E/52,408333 17,071389
| |||||
| TERC (TERYT) |
3021164 | ||||
| SIMC |
0971502 | ||||
| Hasło promocyjne: Dobrze trafiłeś | |||||
Urząd miejski Rynek 162-020 Swarzędz | |||||
| Strona internetowa | |||||
Swarzędz (niem. Schwersenz) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Swarzędz. Położone nad Jeziorem Swarzędzkim, ok. 13 km od centrum Poznania. Jest siedzibą największej i najgęściej zaludnionej gminy wchodzącej w skład aglomeracji poznańskiej[2].
Według danych GUS z 31 grudnia 2023 miasto miało 28 392 mieszkańców[3]. Jest dziesiątym co do liczby mieszkańców w woj. wielkopolskim i ma jedną z największych gęstości zaludnienia spośród polskich miast (3450 osób/km²[3] – piąta lokata w kraju, a także siódmym co do ludności miastem w Polsce niebędącym siedzibą powiatu.
Dawniej jeden z ośrodków włókienniczych Wielkopolski, obecnie miejsce prosperowania bardzo wielu warsztatów stolarskich, tapicerskich i meblowych.
Według danych GUS z 1 stycznia 2021 powierzchnia miasta wynosiła 8,23 km²[1].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miasta najprawdopodobniej pochodzi od słowiańskiego boga Swaroga. Dawniej gród możliwie był jednym z ważniejszych miejsc kultu słowiańskiego.[4]
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Ślady osadnictwa człowieka w okolicach Swarzędza sięgają 8–3,5 tys. lat p.n.e. Potwierdzają to liczne stanowiska archeologiczne głównie z okresu kultury łużyckiej i przeworskiej, a także z mezolitu i wczesnego średniowiecza.
Pierwsze wzmianki pisane pojawiły się w 1366 o wsi Swarancz lub Swanrancz należącej do rodziny Górków herbu Łodzia. Byli oni w jej posiadaniu do 1592, kiedy to właścicielem został Mikołaj ze Srebrnej Góry koło Nakła. Następnie Swarzędz przeszedł w ręce rodziny Czarnkowskich herbu Nałęcz. Wieś liczyła wówczas 2,5 łana, 3 zagrodników, pasterza i 30 owiec.
Wieś szlachecka, własność kasztelana międzyrzeckiego Andrzeja Górki, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5].
W 1610 właścicielem Swarzędza został wojewoda inowrocławski i kaliski – Zygmunt Grudziński herbu Grzymała, by 28 sierpnia 1638 wystawić na zamku w Kórniku dokument lokacyjny na prawie magdeburskim, potwierdzony przez króla Władysława IV, nadając miastu nazwę Grzymałowo[6]. W kolejnych latach nazwę tę wyparła dawna nazwa wsi Swarzędz[7]. Kolejnymi właścicielami byli Adam Antoni Opaliński, później aż do 1792 rodzina Koźmińskich z Iwanowic, następnie poznański kupiec Jan Klug, ok. 1796 kasztelan Bojanowski, później Kasawdów, a od ok. 1830 właścicielem dóbr był rząd pruski[8].
W 1910 Swarzędz liczył 3459 mieszkańców, tym: 1927 Polaków (55,7%), 1371 Niemców (39,6%) i 161 Żydów (4,7%).
Z okazji 350-lecia nadania praw miejskich, przypadającego w 1988, społeczeństwo ufundowało dla miasta sztandar. Swarzędz został również odznaczony przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[9].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego
[edytuj | edytuj kod]
- historyczne założenie urbanistyczne, 1366 – XIX/XX w., nr rej.: 2255/A z 24.11.1992
- Kościół pw. św. Marcina z 1638, wielokrotnie przebudowany, nr rej.: 1189/A z 24.07.1970
- zespół pałacowy przy ulicy Poznańskiej, obejmujący: pałac z XIX/XX w., 1923, park z końca XIX w., XX w. i Skansen Pszczelarski w dzielnicy Nowa Wieś, nr rej.: 2115/A z 30.03.1987
- dom przy ulicy Piaski 3, szachulcowy, z XVIII/XIX w., nr rej.: 1157/A z 19.06.1970
- dom przy ulicy Piaski 8 z początku XIX w., nr rej.: 1191/A z 24.04.1970
- dom przy Rynku 23 z początku XIX w., nr rej.: 1190/A z 24.07.1970
- dom przy ulicy Warszawskiej 5 z XVIII/XIX w., nr rej.: 1192/A z 24.07.1970
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Piramida wieku mieszkańców Swarzędza w 2014[11].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W mieście i gminie istnieje kilka tysięcy podmiotów gospodarczych, w tym kilkadziesiąt z kapitałem zagranicznym. Swoje zakłady ulokowały tutaj takie firmy jak Volkswagen, British Petroleum, CLIP Logistics, Mercedes-Benz, Deceuninck, R. Twining and Company, EVER Power Systems, Vox, Poz-Bruk, Panopa Logistik, Blum, Arvin Meritor, Stena Złomet. Istnieje również wiele średnich i małych przedsiębiorstw, w tym w tradycyjnych dla Swarzędza branżach: stolarskiej i tapicerskiej. W południowej części Swarzędza, przy drodze nr 92 i linii kolejowej istnieje Specjalna Strefa Ekonomiczna o powierzchni 80 ha, będąca podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[12].
Funkcjonuje tu centrum handlowe ETC wraz z hipermarketem budowlanym Leroy Merlin, centrum handlowe „Nowa Wieś” (dawniej centrum handlowe „Agrobex”[13]) oraz hipermarket budowlany Castorama.
Transport
[edytuj | edytuj kod]
Przez Swarzędz przebiega droga krajowa nr 92 oraz linia kolejowa nr 3 a także bierze początek linia kolejowa nr 352. Na stacji Swarzędz zatrzymują się pociągi Kolei Wielkopolskich oraz od 9 września 2018 również Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Przewoźnikiem miejskim na terenie Swarzędza jest Swarzędzkie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. obsługujący 16 autobusowych linii dziennych, jedną autobusową linię nocną oraz jedną sezonową linię rowerową (autobus z przyczepką na rowery). Do Swarzędza dociera także linia 425 obsługiwana przez MPK Poznań oraz linia 489 obsługiwana przez ZK Kleszczewo.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]Do 31 sierpnia 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonały trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, jedno samodzielne liceum ogólnokształcące oraz dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Gimnazjum nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
W wyniku reformy systemu oświaty z 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonuje sześć szkół podstawowych, jedno samodzielne liceum oraz dwa zespoły szkół ponadpodstawowych[14][15]:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa Fundacji „Ekos” w Swarzędzu (dotychczasowe Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu – niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia Specjalna w Swarzędzu
- III Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
Sieć szkół gminy Swarzędz tworzą ponadto szkoły podstawowe w Kobylnicy, Paczkowie, Wierzonce oraz dwie w Zalasewie.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Na terenie miasta działa Biblioteka Publiczna w Swarzędzu[16]. Znajduje się również Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego[17].
20 września 2018 w dawnej remizie strażackiej przy ulicy Bramkowej zostało otwarte Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki[18] – muzeum skupiające się na historii miasta i gminy. Na wystawie stałej można znaleźć informacje o początkach miasta, jego wielokulturowości, rozwoju przemysłu na tym terenie (w tym głównie stolarstwa) oraz okresie wojennym oczami Swarzędza i jego mieszkańców.
Pomniki
[edytuj | edytuj kod]- Figurki Stolarza Józefa
-
Stolarz Józef - petent -
Stolarz Józef - wandal -
Stolarz Józef - uczeń Józek z konikiem -
Stolarz Józef - muzyk -
Stolarz Józef - powstaniec
Organizacje społeczne
[edytuj | edytuj kod]- Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzu (Związek Harcerstwa Polskiego i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[19]
- 28 Swarzędza Drużyna Harcerska HKT „Azymut” „WIGRY” (Związek Harcerstwa Polskiego)
- 9 Swarzędzka Środowiskowa Drużyna Harcerska „Dąbrowa” im. Olgi i Andrzeja Małkowskich (Związek Harcerstwa Polskiego)
- Swarzędzki Szczep Harcerski „Dukt” (Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej)
- Swarzędzki Związek Drużyn „CECH”
- 1 Swarzędzka Drużyna Harcerek „Zorza”
- 1 Swarzędza Drużyna Harcerzy „Wilki Północy” im. T. Kościuszki
- 8 Swarzędzka Drużyna Harcerek „Watra” im. Szarych Szeregów
- 9 Swarzędza Drużyna Harcerzy „Echo Puszczy” im. Andrzeja Małkowskiego
- 9 Swarzędza Drużyna Wędrowników „Puszczanie”
- 9 Swarzędzka Gromada Zuchów „Nieustraszone Puszczyki”
- 18 Swarzędzka Gromada Zuchenek „Polarne Płomyczki”
- Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[20]
- Koło PTTK Łaziki w Swarzędzu (Oddział Poznań – Nowe Miasto)
- Klub Żołnierzy Rezerwy „Commando” w Swarzędzu (Liga Obrony Kraju)
- Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Specjalnej Troski im. Leszka Grajka w Swarzędzu
- Stowarzyszenie Kulturalne Orkiestra Dęta w Swarzędzu
- Stowarzyszenie „Bezpieczna Gmina Swarzędz”
- Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Charytatywne, Zarząd Miejsko-Gminny w Swarzędzu
Sport i turystyka
[edytuj | edytuj kod]W Swarzędzu działa kilka klubów sportowych m.in. działający od 1921 piłkarski Klub Sportowy Unia Swarzędz – obecnie w trzeciej lidze, od 2013 piłkarskie Stowarzyszenie Sportowe Nad Cybiną Meblorz Swarzędz[21], I-ligowy koszykarski Klub Sportowy „Unia-Probasket”, Uczniowski Klub Sportowy „Lider” oraz klub hokeja na trawie UKS Swarek Swarzędz. W Swarzędzu znajduje się kilka boisk przeznaczonych do gry w piłkę nożną, koszykówkę, kryty basen i lodowisko.
Przy dworcu kolejowym początek ma 
szlak turystyczny do Kobylnicy, natomiast w Nowej Wsi 
szlak do Spławia. Na terenie miasta funkcjonuje Swarzędzki Szlak Meblowy[22].
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Swarzędza działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki (dekanat swarzędzki):
- parafia pw. Chrystusa Jedynego Zbawiciela (południowa część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Miłosierdzia (północna część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych (środkowo-zachodnia część miasta),
- parafia pw. św. Józefa Rzemieślnika (Nowa Wieś),
- parafia pw. św. Marcina (środkowa część miasta).
- Kościół Zielonoświątkowy:
- zbór „Jerusalem”[23]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Swarzędz (Sala Królestwa Czerlejnko)[24]
Władze
[edytuj | edytuj kod]
Burmistrzowie miasta
[edytuj | edytuj kod]| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1918–1919 | Brunon Glabisch |
| 1919 | Tadeusz Staniewski |
| 1919–1920 | Teofil Hoffmann |
| 1920–1921 | Czesław Lukserek |
| 1922–1924 | Józef Kotliński |
| 1924–1927 | Hieronim Dąbrowski |
| 1928–1929 | Walerian Olejniczak |
| 1929–1939 | Tadeusz Staniewski |
| 1945–1946 | Władysław Walczak |
| 1946–1950 | Maksymilian Rajewicz |
Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
[edytuj | edytuj kod]| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1950–1952 | Feliks Binek |
| 1952–1953 | Wasław Pawłowski |
| 1953–1957 | Czesława Kołacka |
| 1957–1961 | Feliks Binek |
| 1962–1965 | Jerzy Kolasa |
| 1965–1970 | Andrzej Ziółek |
| 1970–1974 | Czesław Piskorek |
Naczelnicy Miasta i Gminy
[edytuj | edytuj kod]| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1974–1978 | Czesław Piskorek |
| 1978–1982 | Czesław Szymaniak |
| 1982–1984 | Ryszard Seremak |
| 1984–1990 | Halina Tempińska |
Burmistrzowie Miasta i Gminy
[edytuj | edytuj kod]| Lata | Imię i nazwisko | informacje dodatkowe |
|---|---|---|
| 1990–1994 | Jerzy Gruszka | |
| 1994–2002 | Jacek Szymczak | pełnił funkcję dwie kadencje |
| 2002–2006 | Anna Tomicka | pierwszy burmistrz wybrany w wyborach powszechnych |
| 2006–2007 | Bożena Szydłowska | zrzekła się mandatu burmistrza w związku z uzyskaniem mandatu posła na Sejm RP (wygaśnięcie mandatu nastąpiło 31 października 2007) |
| 2007–2008 | Marek Baumgart (p.o.) | |
| 2008–2014 | Anna Tomicka | wybrana 16 marca 2008 w II turze, wybrana ponownie 21 listopada 2010 (łącznie pełniła dwie pełne i jedną niepełną kadencję) |
| 2014– | Marian Szkudlarek | wybrany 30 listopada 2014 w II turze, wybrany ponownie 21 października 2018 w I turze |
Przewodniczący Rady Miejskiej od 1990
[edytuj | edytuj kod]| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1990–1994 | Arkadiusz Małyszka |
| 1994–1998 | Barbara Brodowska-Właźlińska |
| 1998–2002 | Anna Tomicka |
| 2002–2006 | Bożena Szydłowska |
| 2006–2010 | Piotr Choryński |
| 2010–2014 | Marian Szkudlarek |
| 2014– | Barbara Czachura |
Współpraca międzynarodowa
[edytuj | edytuj kod]Miasta i gminy partnerskie:[25]
Ronnenberg – od 1991- Fredersdorf-Vogelsdorf – od 2008
Media
[edytuj | edytuj kod]Stacje telewizyjne
[edytuj | edytuj kod]- Telewizja STK[26]
Czasopisma
[edytuj | edytuj kod]- Tygodnik Swarzędzki (ISSN 1234-7225)[27]
- Prosto z Ratusza (ISSN 1732-2480, bezpłatne pismo informacyjne)[28]
- Informator Swarzędzki (ISSN 1641-036X, swarzędzki miesięcznik informacyjno-ogłoszeniowy, wydawnictwo bezpłatne)[29]
- Informator Spółdzielczy Spółdzielni Mieszkaniowej w Swarzędzu (ISSN 1730-2951, bezpłatny magazyn informacyjny)[30]
- Swarzędzkie Zapiski. Czasopismo regionalne (ISSN 2719-6941)[31].
Znani ludzie
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2021 roku. Tablice w formacie XLSX [.xlsx], 21 lipca 2021.
- ↑ Swarzędz wczoraj i dziś. Album z okazji 380. rocznicy lokacji miasta (s. 5)
- ↑ a b Swarzędz (wielkopolskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, atrakcje, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wypadki drogowe, wynagrodzenie, zarobki, edukacja, tabele, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-06-11] (pol.).
- ↑ Swarzędz: Chcą się promować grodem Piasta Kołodzieja i pogańskim Bogiem ZOBACZ PLANY [online], Głos Wielkopolski, 25 października 2012 [dostęp 2024-06-11] (pol.).
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
- ↑ Swarzędz wczoraj i dziś. Album z okazji 380. rocznicy lokacji miasta (s. 8)
- ↑ Roman Pawlak, Polska - zabytkowe ratusze, wyd. 1, Warszawa: Sport i Turystyka - MUZA SA, 2003, s. 313, ISBN 83-7200-991-0, OCLC 52450161 [dostęp 2022-10-26].
- ↑ Swarzędz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 631.
- ↑ (M.P. z 1988 r. nr 21, poz. 190).
- ↑ Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2014-11-16
- ↑ Swarzędz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ http://swarzedz.pl/index.php?id=84 Oficjalna Strona UMiG Swarzędz
- ↑ Centrum handlowe AGROBEX. [w:] Strona Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego i Handlowego „Agrobex” spółka z o.o. [on-line]. agrobex.pl. [dostęp 2015-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
- ↑ Uchwała nr XXXIII/331/2017 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie: dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. [dostęp 2017-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-26)]. (pol.).
- ↑ Uchwała nr XXVI/366/V/2017 Rady Powiatu w Poznaniu z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie: dostosowania sieci szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych do nowego ustroju szkolnego oraz ustalenia sieci szkół ponadpodstawowych i specjalnych. [dostęp 2017-09-01]. (pol.).
- ↑ Bibilioteka [online], bip.swarzedz.eu [dostęp 2022-09-16].
- ↑ Skansen Pszczelarski w Swarzędzu [online], Powiat Poznański [dostęp 2022-09-16] (pol.).
- ↑ Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki już zaprasza do zwiedzania! [online], muzeum-swarzedz.pl [dostęp 2019-04-16].
- ↑ Strona Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzuu
- ↑ Strona Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu
- ↑ Oficjalna strona SSNC Meblorz Swarzędz
- ↑ Swarzędzki Szlak Meblowy [online] [dostęp 2022-09-16] (pol.).
- ↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów. [dostęp 2015-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-06)].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18].
- ↑ Współpraca międzynarodowa. Urząd Miasta i Gminy Swarzędz. [dostęp 2013-10-05].
- ↑ Telewizja STK, Telewizja STK [online], Telewizja STK [dostęp 2022-02-19] (pol.).
- ↑ Portal Swarzędzki – o Swarzędzu wiemy najwięcej – wiadomości, informacje, wydarzenia [online], Portal Swarzędzki [dostęp 2022-02-19] (pol.).
- ↑ Prosto z Ratusza [online] [dostęp 2022-02-19] (pol.).
- ↑ Informator Swarzędzki [online] [dostęp 2022-02-19] (pol.).
- ↑ Informator Spółdzielczy [online] [dostęp 2022-02-19] (pol.).
- ↑ Swarzędzkie Zapiski [online], muzeum-swarzedz.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. REBIS, 2003. ISBN 83-7301-243-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Swarzędz w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Oficjalna strona miasta i gminy Swarzędz
- Strona poświęcona historii miasta Swarzędz
- Swarzędz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 630.
- Strona Swarzędzkiego Centrum Historii i Sztuki
- Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Swarzędz miasto wielu kultur” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa
- Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Swarzędzki Szlak Meblowy” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa
| Części miasta wg TERYT | |
|---|---|
| Inne |
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
