Unia polsko-moskiewska

Unia polsko-moskiewska (zwana także unią polsko-rosyjską lub unią troistą) – projekt polityczny przekształcenia federacji Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego tworzącej Rzeczpospolitą Obojga Narodów w organizm trójczłonowy powstały przez połączenie z Carstwem Rosyjskim.

Projekt unii polsko-moskiewskiej powstał po śmierci króla Zygmunta Augusta w 1572, gdy rozważano kandydaturę Iwana IV podczas wolnej elekcji na tron polski. Choć posiadał poparcie części szlachty, sam Iwan nie wyrażał zainteresowania polskim tronem; jak podsumował w Sejmie Jan Sierakowski:

Wielki Książę Moskiewski byłby najlepszym kandydatem do tronu, jednak nie wyraża on nim zainteresowania.

W późniejszym okresie tronem polskim był zainteresowany Fiodor I Rurykowicz, ale projekt upadł, gdyż szlachta domagała się jego konwersji na katolicyzm. W 1600 misja dyplomatyczna Lwa Sapiehy w Moskwie negocjowała z Borysem Godunowem na temat stworzenia federacji i objęcia tronu przez potomka Godunowa lub Zygmunta III Wazy. Dyskutowano zniesienie barier w handlu i podróży, tolerancję religijną, wolność przy zawieraniu małżeństw i wyborze miejsca osiedlenia, jednak strona rosyjska była w większości zaniepokojona procesami polonizacyjnymi (widocznymi już na Litwie), przeciwna tolerancji religijnej (katolicyzm był demonizowany przez prawosławie i na odwrót) i nasilającymi się ucieczkami chłopów z Rosji do Rzeczypospolitej. Znaczącymi zwolennikami tego projektu byli w tym okresie między innymi Jan Zamoyski i Lew Sapieha.

W 1610 podczas wojny polsko-rosyjskiej królewicz Władysław Waza został wybrany przez bojarów carem Rosji, lecz jego ojciec, Zygmunt III Waza, utrącił projekt, chcąc objąć tron moskiewski. Król był żarliwym katolikiem i jego osoba ostudziła poparcie dla Polaków, niwecząc możliwość federacji w tym okresie.

W latach 1656–1658 strona rosyjska sama proponowała kandydaturę rosyjską na tron polski, tym razem to polska strona stawiała trudności. Po raz ostatni projekt takiej federacji został zaproponowany pod koniec XVIII wieku przez króla Stanisława Augusta, który rozważał małżeństwo z cesarzową Katarzyną II.

Zobacz też

Bibliografia

Jerzy Malec: Szkice z dziejów federalizmu i myśli federalistycznych w czasach nowożytnych, „Unia Troista. Rozwój projektów unii polsko-litewsko-rosyjskiej w XVI i XVII wieku”, Wydawnictwo UJ, 1999, Kraków, ISBN 83-233-1278-8.
Andrzej Nowak: Between Imperlial Temptation and Anti-Imperial Function in Eastern European Politics: Poland from the Eighteenth to Twenty-First Century, Slavic Euroasian Studies, Hokkaido University, online
Jerzy Czajewski: Zbiegostwo ludności Rosji w granice Rzeczypospolitej (Russian population exodus into the Rzeczpospolita), Promemoria journal, October 2004 nr. (5/15), ISSN 1509-9091.
Andrzej Nowak: The Russo-Polish Historical Confrontation, Sarmatian Review, January 1997, online
K. Tyszkowski: Plany unii polsko-moskiewskiej na przełomie XVI i XVII wieku, "Przegląd Współczesny", t. XXIV, 1928, s. 392-402.
K. Tyszkowski: Poselstwo Lwa Sapieha do Moskwy, Lwów, 1929.
S. Gruszewski: Idea unii polsko-rosyjskiej na przełomie XVI i XVII wieku, "Odrodzenie i Reformacja w Polsce", t. XV, 1970, s. 89-99.
Ł.A. Derbow: K woprosu o kandidatiure Iwana IV na polskij prestoł (1572-1576), "Uczonyje zapiski Saratowskowo uniwersiteta", t. XXXIX, Saratow, 1954.
B. Flora: Rosyjska kandydatura na tron polski u schyłku XVI wieku, "Odrodzenie i Reformacja w Polsce"', t. XVI, 1971, s. 85-95.
Krzysztof Rak: Federalism or Force: A Sixteenth-Century Project for Eastern and Central Europe, Sarmatian Review, January 2006.
Zbigniew Wójcik: Russian Endeavors for the Polish Crown in the Seventeenth Century, Slavic Review, Vol. 41, No. 1 (Spring, 1982), pp. 59-72 JSTOR

Linki zewnętrzne

Tomasz Chojnacki: Polski car