Wikipedia:Społeczność wikipedystów
Wikipedia jest tworzona przez spontanicznie powstałą i stale rozwijającą się społeczność. Społeczność tę tworzą osoby, które nawiązały ze sobą więzi oparte na wspólnym celu działania (zob. wizja ruchu Wikimedia) i wyznawanych wartościach (zob. ruch wolnej kultury, duch Wikipedii), czyli wikipedyści.
Społeczność wikipedystów jest merytokratyczna, egalitarna, zdecentralizowana i opiera się na zarządzaniu uczestniczącym. Z zasady nie jest demokratyczna (prymat źródeł i dyskusji nad głosowaniami), biurokratyczna (od zasad są wyjątki) ani nie jest anarchią (istnieją określone sposoby rozwiązywania konfliktów). Nie istnieje centralna rada redakcyjna, nie ma też wytypowanej osoby (lub osób) do reprezentowania społeczności na zewnątrz.
W zakresie pisania encyklopedii (edytowania artykułów hasłowych) mechanizmy rządzące społecznością faworyzują tych, którzy mają rzetelne, aktualne źródła na dany temat. Nie muszą się oni legitymować zdobytymi tytułami, osiągnięciami zawodowymi czy piastowanymi funkcjami.
Podstawowe pojęcia
Nazwy, czyli skąd takie słowa
„Wikipedysta” (ang. Wikipedian) to neologizm, który powstał z połączenia słów Wikipedia i encyklopedysta. Rzadziej spotykane określenia wikipedysty, używane zwłaszcza w korespondencji zewnętrznej, to „edytor”, „edytor Wikipedii” lub „jeden z twórców Wikipedii”. „Wikimedianin” (ang. Wikimedian) pochodzi od słowa Wikimedia, zrostu słów wiki i media.
Wikipedystami ani wikimedianami nie są osoby jedynie korzystające z zasobów projektów Wikimedia, czyli czytelnicy, nawet jeżeli zgłoszą błąd w artykule. Do grona wikipedystów nie zalicza się także botów, czyli programów automatycznie edytujących Wikipedię po uzyskaniu wymaganego zezwolenia.
W niektórych projektach siostrzanych Wikimedia funkcjonują inne nazwy na określenie autorów tych serwisów. I tak na przykład autor Wikiźródeł nazywa się „wikiskrybą”, a Wikinews – „wikireporterem”.
Znaczenia, czyli grupy i podgrupy. „Hierarchia” (stopnie zaangażowania)
Wikimedianie to osoby zaangażowane w działalność ogólnoświatowego ruchu Wikimedia. Zaliczani są do nich m.in.: pracownicy organizacji Wikimedia oraz aktywni wolontariusze-członkowie tych organizacji, programiści, koordynatorzy współpracy zewnętrznej, koordynatorzy projektów GLAM, niektórzy wolontariusze aktywni w działaniach dotyczących ogółu serwisów wiki (m.in. użytkownicy o globalnych uprawnieniach, na przykład stewardzi).
Wikipedyści to:
- w węższym ujęciu – osoby zaangażowane w działalność w Wikipedii (aktywne w dyskusjach, uczestniczące w spotkaniach),
- w szerszym ujęciu – osoby edytujące Wikipedię (nawet okazjonalnie, bez zaangażowania).
Można też wyróżnić:
- osoby, które tylko edytują artykuły i nie są zainteresowane „kuchnią” Wikipedii,
- osoby, które zainteresowały się „kuchnią” Wikipedii (są one np. redaktorami czy administratorami Wikipedii), ale nie interesują ich sprawy organizacji Wikimedia,
- osoby, które zainteresowały się sprawami organizacji Wikimedia, ale tylko tych, do których należą (są one członkami tych organizacji),
- wikimedian-nie-wikipedystów (i nie-wikiskrybów itd.) – osoby „z zewnątrz”, które – nie tworząc Wikipedii, Wikiźródeł itd. – zaangażowały się w działania ruchu Wikimedia (przykład: część pracowników organizacji Wikimedia, niektórzy wolontariusze),
- osoby, które zajmują się sprawami całego ruchu Wikimedia, członkowie międzynarodowych gremiów, osoby wypowiadające się na forum międzynarodowym (które, jeżeli zaczęły od edytowania, nierzadko mają na to mało czasu; wśród nich są też niektórzy pracownicy organizacji Wikimedia).
Są więc wikimedianie, którzy nie czują się (nie są) wikipedystami i wikipedyści, którzy nie czują się wikimedianami. Wyżej wymienione stopnie zaangażowania nie wyznaczają jednak hierarchii.
Dołączanie i wykluczanie
Aby dołączyć do społeczności wikipedystów, trzeba zacząć edytować Wikipedię. Aby być zauważonym, warto utworzyć konto użytkownika (zalety posiadania konta spisano na stronie Pomoc:Logowanie) i napisać coś o sobie na swojej stronie użytkownika. Wkład wniesiony przez osobę zalogowaną, ale nieposiadającą strony użytkownika, jest odbierany jako wkład wikipedysty świeżo upieczonego lub ekstrawaganckiego.
Edytowanie Wikipedii to rodzaj „przywileju”, który dostaje się na zasadzie kredytu zaufania, że będzie się stosowało do przyjętych zasad. Kredyt ten można jednak roztrwonić poprzez łamanie zasad. Niewłaściwe zachowanie może skutkować czasowym lub nawet stałym zablokowaniem możliwości edytowania. Osoba zablokowana na stałe jest wykluczona ze społeczności.
Liczebność
Liczba członków społeczności polskojęzycznej Wikipedii jest zmienna: jedni przychodzą, inni odchodzą, a jeszcze inni czasowo zawieszają lub wznawiają bardziej lub mniej rozwiniętą działalność. Stąd nie da się jednoznacznie powiedzieć, ile osób tworzy Wikipedię.
- 1995 osób zadeklarowało się jako wikipedyści, lecz pewna część z nich nie jest już aktywna; z kolei nie wszyscy faktycznie aktywni dołączyli do tego grona.
- 4194 użytkowników (w tym botów i osób nieznających języka polskiego) wykonało co najmniej jedną edycję w ciągu ostatnich 30 dni. Nie jest to jednak miernik aktywności.
- Liczba osób, które mają założone własne konta, wynosi 1 336 614, ale są to konta uniwersalne, tworzone automatycznie, należące w pewnej części nie do polskich wikipedystów, a do członków społeczności innych projektów Wikimedia.
Szacuje się na podstawie statystyk, że aktywnych wikipedystów – tzn. takich, którzy obecnie włączają się w życie społeczności – jest ok. 500, a w trwających tydzień głosowaniach takich, jak przyznawanie uprawnień czy wybory do Komitetu Arbitrażowego uczestniczy z reguły do 100 osób.
Kim są wikipedyści
(uwzględniono tylko osoby deklarujące rok urodzenia, dane na luty 2020)
Członkiem społeczności można stać się, nie podając obszernych i całkiem prawdziwych informacji o samym sobie (w przeciwieństwie np. do Facebooka czy Google, Wikipedia nie wymaga podawania żadnych informacji). Szczegółowe strony opisujące wikipedystów, zebrane w pionowej belce nawigacyjnej na górze po prawej, podają jedynie te informacje o tych wikipedystach, którzy postanowili coś o sobie napisać na tamtych stronach. Od kilku lat obserwuje się niską popularność tych stron, w związku z czym nie tylko są fragmentaryczne, ale także niezbyt aktualne.
W związku z merytokracją i egalitarnością wiek i doświadczenie zawodowe (naukowe) nie są najważniejszymi czynnikami tworzącymi grupy wewnątrz społeczności. Grupy, w które organizują się wikipedyści, łączą różnorodne hobby, zainteresowania, styl życia, poglądy na Wikipedię, poglądy społeczne i polityczne. Wikipedyści są towarzyscy. Wykształcona przez nich kultura w dużej mierze istnieje poza stronami Wikipedii, także na Facebooku, a nawet w prywatnych domach (wikipedyści odwiedzają się nawzajem, niektórzy nawet mieszkają razem).
O wszystkich wikipedystach (i wikimedianach) na świecie mówi się, że wśród nich jest 1. za mało kobiet (10–15%) 2. za mało osób z krajów rozwijających się. Jeśli chodzi o rozkład płci, polskojęzyczna społeczność wikipedystów ma standardową dysproporcję (10–15% kobiet). Co do pochodzenia etnicznego i miejsca zamieszkania, jesteśmy niemal jednolici (tak jak większość osób mówiących po polsku mieszka w Polsce i czuje się Polakami).
Subkultura
Wikipedystów łączą wartości (zob. ruch wolnej kultury). Wraz ze wzrostem liczby wikipedystów zaczęto tworzyć strony integrujące wikipedystów, wykształcił się charakterystyczny żargon i subkultura będąca awangardą web 2.0. Wikipedyści spędzili wiele roboczogodzin nie tylko na pisaniu artykułów, ale także tworzeniu czegoś pełniącego funkcję „pokoju socjalnego” – zaplecza tylko dla wikipedystów – m.in. koncepcji, żartów, portretów psychologicznych.